مجموعه آثار صمد بهرنگی

قصه‌های صمد بهرنگی #1-2

by Samad Behrangi

کتاب قصه‌های صمد بهرنگی که در 2 جلد به قطع جیبی به چاپ رسیده است شامل مجموعه‌ای کامل از قصه‌های صمد بهرنگی 1347-1318 نویسنده با استعداد و جوان‌مرگ شده ایرانی می‌باشد.
در جلد اول این مجموعه داستان‌های: ماهی سیاه کوچولو، 24 ساعت در خواب و بیداری، اولدوز و عروسک سخن‌گو، اولدوز و کلاغ‌ها، یک هلو، هزار هلو، پسرک لبو فروش، سرگذشت دانه‌ی برف، پیرزن و جوجه‌ی طلایی‌اش، دو گربه روی دیوار و در جلد دوم: سرگذشت دومرول دیوانه سر، افسانه‌ی محبت، کوراوغلو و کچل حمزه، کچل کفتر باز، تلخون، بی‌نام، عادت، پوست نارنج، آوی و بودی، به دنبال فلک، گرگ و گوسفند و موش گرسنه را می‌خوانیم.
صمد بهرنگی از مهر ۱۳۳۱ در دبیرستان تربیت و از ۱۳۳۴ تا ۱۳۳۶ در دانشسرای مقدماتی تبریز تحصیل کرد. از ماه مهر همان سال در روستاهای آذرشهر در استان آذربایجان شرقی در ایران، به کار آموزگاری پرداخته و در عین حال در فاصله مهر ۱۳۳۷ تا خرداد ۱۳۴۱ در رشته زبان و ادبیات انگلیسی دانشگاه تبریز فارغ‌التحصیل شد.‏
چاپ ۱۳۸۷

Genres: Fiction, Short Stories

Hardcover

Published April 1, 2008

About the author

Samad Behrangi was an Iranian teacher, social activist and critic, folklorist, translator, and short story writer of Azerbaijani descent. He is famous for his children's books, particularly The Little Black Fish.

Reviews

[Sahar · Rating 4 out of 5]

كتاب بسيار خواستني بود !قلم و دنياي عجيب و دوست داشتني داشته اقاي بهرنگي. تو ذهنم اومد وقتي سنم رفت بالا حتما يك بار ديگه بخونمش تا تمام حسهاي خوب و قشنگي و اين كتاب بهم داد ياداوري كنم براي خودم.
براي من زيباترين داستانهاش ماهي سياه كوچولو ،اولدوز و كلاغها،افسانه ي محبت بود !

"برای شناختن اجتماع و جواب یافتن به پرسشها چند راه وجود دارد. یکی از این راهها این است که به روستاها و شهرها سفر کنید و با مردم مختلف نشست و برخاست داشته باشید. راه دیگرش کتاب خواندن است. البته نه هر کتابی. بعضیها می‌گویند «هر کتابی به یک بار خواندنش می‌ارزد». این حرف چرند است. در دنیا آنقدر کتاب خوب داریم که عمر ما برای خواندن نصف نصف آنها هم کافی نیست. از میان کتابها باید خوبها را انتخاب کنیم. کتابهایی را انتخاب کنیم که به پرسشهای جوراجور ما جوابهای درست می‌دهند، علت اشیا و حوادث و پدیده‌ها را شرح می‌دهند، ما را با اجتماع خودمان و ملتهای دیگر آشنا می‌کنند و ناخوشیهای اجتماعی را به ما می‌شناسانند. کتابهایی که ما را فقط سرگرم می‌کنند و فریب می‌دهند، به درد پاره کردن و سوختن می‌خورند. بچه‌ها قصه و داستان را با میل می‌خوانند. قصه‌های با ارزش می‌توانند شما را با مردم و اجتماع و زندگی آشنا کنند و علتها را شرح دهند. قصه خواندن تنها برای سرگرمی نیست.

[Tahmineh Baradaran · Rating 4 out of 5]

به مناسبت تولد صمد بهرنگی مقالات جدیدی این روزها چاپ می شود یا درفضای مجازی منتشرمی شود.مثلا این سوال که آیا صمد مارکسیست بوده ؟دوستان صمد اعم از کاظم سعادتی ، بهروزدهقانی ، علیرضا نابدل و...همه چپ بودند و بعدها به چریکهای فدایی خلق پیوستند وشاخه تبریز آن راتشکیل دادند. اطلاعات تئوریک چپ ها چقدربود ؟ چقدرمتون مارکسیستی را تک تک مطالعه کرده بودند ؟ وسوالات بسیار..ولی به نظرمن این موضوع اهمیت چندانی ندارد. مهم آثارصمد و نقشی که درآموزش کودکان روستاهای آذربایجان داشت و..سایرمکتوبات او در حفظ فولکلوراذربایجان است وبایستی به بررسی آنها پرداخت .بقول خودش درماهی سیاه کوچولو: مهم این است که مرگ وزندگی من چه تاثیری درزندگی دیگران داشته باشد. وامروز نکته عجیبی درروزنامه اعتماد ازقول آقای جمال میرصادقی نوشته بود که : صمد برای پناهنده شدن به شوروی به ارس رفته بود که غرق شد.علیرغم روایتهای بسیارازمرگش تابحال چنین چیزی نشنیده بودم وبه نظرم صحیح نمی آید .

وبازبه تصورمن ارزش هرنوشته ای درچهارچوب زمان وشرایطش هم باید سنجیده شود . هرچند بعضی نوشته های او درروزگارفعلی چندان دلچسب وکاربردی به نظرنیاید .

[Shqyq rezaei · Rating 1 out of 5]

سبک قدیمی کتاب دلچسبم نبود . حرف از جن و حرف زدن پرنده ها و حیوونا و ... به نظرم برای بچه های این نسل دیگه هیچ کاربردی نداره .هرچند بعضی جمله هاش میتونسته برای نسل های قبل خیلی نشونه راه باشه.

[Gazelle · Rating 3 out of 5]

منکر این نیستم که شاید آن روزها در جایگاه یک کودک یا نوجوان از قصّه‌های صمد لذت فراوانی بردیم،اما متأسفانه در آن موقع متوجه کینه و تعصبی که با این آثار به قلب و روح مان تزریق میشد نبودیم.من هنوز هم کارهای صمد را گاهی‌ می‌خوانم و دوستشان دارم،برای من یادآور روزهای کودکی و بی‌خیالی ‌ست و گارد خاصی‌ در برابر آنها ندارم،اما خوب به یاد می‌آورم که زمانی‌ که داستانهای او برایم خوانده میشد دیگر کودک و بی‌ خیال نبودم،دلم پر میشد از غصه یا شاید احساس ناتوانی یا گناه می‌کردم،دانستن این که کودکان خیلی‌ بدبخت و بیچاره‌ای هستند که من توانایی کمک به آنها را ندارم نه به آنها کمکی میکرد و نه به من ،پس ظاهرا این داستان‌ها تاثیری را که باید در نسل ما نداشته و راه حل خاصی‌ را نیز عرضه نکرده و تنها به کینه ورزی و تیره نگری بسنده کرده اند. ممکن است گفت شود که این داستان‌ها برای یادآوری به دیگران نوشته می‌شده اما در قالب داستان کودک، به نوعی مصداق مثلی که به در میگویند که دیوار بشنود،که در این صورت باید بگویم که کشیدن پای کودکان به دعوا‌های قومی و سیاسی بی‌ انصافی بزرگی در حق آنهاست و تأثیرات مخربی را نیز به جا می‌گذرد.(فکر کنم ذکر این تأثیرات که بعدها خود را نشان دادند لازم نباشد)

[Pouria · Rating 3 out of 5]

متن کامل قصه های بهرنگ / صمد بهرنگی / نشر نامک / 400 صفحه / تاریخ اتمام کتاب: پنجشنبه 29 فروردین 1398/ امتیازم به کتاب از پنج: سه
این کتاب شامل همه ی داستان های صمد بهرنگی و به جز داستان ماهی سیاه کوچولو که قبلا جداگونه دربارش نوشتم، بقیه شون سطحشون پایین تر از اون بود و میزان محتوایی که اون داشت رو نداشتن ولی در کل باحال بود بعضی داستاناش مخصوصا اصطلاحاتی که استفاده می کرد مربوط به یک فرهنگ قدیمی تر از نسل ما بود و بعضیاش حتی خنده دار بود :)) در کل حجم کتاب زیاد بود و چون آخراش دیگه محتوایی برام نداشت حوصلمو حسابی سر برده بود و میخواستم زودتر تموم شه. بعضی از داستان هاش هم به نظرم اصلا مناسب بچه ها نبود و از رسالتی که خودش برای ادبیات کودک اول کتاب تعریف می کنه کاملا به دور بود.

[Mostafa Naghizadeh · Rating 4 out of 5]

موضوع قصه های صمد بهرنگ برای بچه های عزیزدوردونه و باکلاس و مامانی و پولدار نیست.
در مورد بچه هایی که تحت فشار اقتصادی و خانوادگی و اجتماعی زندگی میکنن نوشته شده.
نه برای اینکه براشون تاسف بخوری و حس دلسوزی پیدا کنی. بلکه صحبت از شجاعت و مقاومت و غیرت این بچه هاست
قصه هایی که تخیل زیبای کودکانه زیبایی دارند.

از 24 داستان کتاب اینهارو دوس داشتم:
افسانه محبت
اولدوز و کلاغها
پسرک لبو فروش
تلخون و...
سرگذشت دومرول دسوانه سر
کچل کفترباز
کوراغلو و کچل حمزه (که داستان اساطیر ترک_ه)
ماهی سیاه کوچولو
یک هلو و هزار هلو

[Arya.Davaran · Rating 1 out of 5]

عصاره‌ی نگاه چپ به جامعه، کاشت بذر تنفر در جامعه و به راه انداختن توفانی که چندین نسل است در منجلابش دست و پا می‌زنیم.

[Mahshid Naderi]

من صمد بهرنگی رو از ماهی سیاه کوچولو میشناختم. اون داستان رو با وجود اینکه برای مخاطب کودک و نوجوان بود خیلی دوست دارم. اما بقیه داستانهای کتاب رو دوست نداشتم. از طرفی فکر میکنم این داستانها برای مخاطب نوجوان هم مناسب نیست. مفاهیم سکسیتی و کمونیستی که برای دنیای امروز مناسب نیست لابلای داستانها پنهان شده. داستانها پر از کینه و دشمنی هست. همه زن باباها وحشی، زنا خیانتکار و پادشاها ظالم. مطمئنا اگر بچه میداشتم، هیچوقت اجازه نمیدادم یک کتاب تا این حد تخم نفرت نسبت به همه چی رو توی دلش بکاره. اول که کتاب رو شروع کردم قصد داشتم بعد از خوندن به یک نوجوان هدیه اش کنم، اما فکر میکنم این کتاب هم میره جزو دسته کتابهایی که بهتره توسط هیچکس خوانده نشه.

[with an A · Rating 3 out of 5]

قشنگ بود

[Mohadese · Rating 5 out of 5]

مثل کودکی هایم دو زانو روی مبل نشستم و پشت سر هم خواندمش با الدوز خندیدم و گریه کردم ، به جشن عروسک های رفتم و سوار بر توری که کلاغ ها میبردنش بر فراز شهر پرواز کردم....
به همسرم میگویم ما آخرین نسلی بودیم که فکر کردن را به ما آموختن و بعد یاد روزهایی افتادم که زندگی یمان ساده بود و مادرم بی هیچ ادعای روشنفکری برایمان کتاب میخواند و روز های تعطیل تئاتر کودکان پاتوقمان بود...
ولی در این روزگار پر از زرق و برق که ادعای روشنفکری مادر ها و پدر ها زمین و زمان را پر کرده است کودکان روز به روز از فکر خالی تر میشوند...
و هیچ چیز برای من وحشتناک تر از رویارویی با نسلی نیست که قرار است آینده این کشور را بسازند ولی مغزهایشان خالی ست و ورد زبانشان ناسزا...
همسرم در مقابل تمام دلهره هایم میگوید ما نسل بعد را میسازیم درست مثل مادر هایمان و بعد با آن لبخندش به من اعتماد میدهد که ما میتوانیم.... بلند میشوم کتاب را میگذارم توی کتابخانه ام و به 13 سالگی پسرم فکر میکنم به زمانی این کتاب را مثل گنج به او میدهم و میگویم خوب چشمانت را باز کن جهان پر از خوبی و بدیست ، هر چند بدی هایش به خوبی هایش میچربد ولی این وظیفه ی توست که از خوبی پاسداری کنی و خوب زندگی کنی و این یادت باشد که خوب زندگی کردن و شبیه بقیه نبودن همیشه با درد همراه است....
درد.. درد.... درد فهمیدن....
و پسرم‌ کاش بدانی چقدر این درد شیرین است!

[Afshin Nikkhoo · Rating 3 out of 5]

مدل فکری صمد بهرنگی برای آگاهی بخشی به کودکان و مطلع کردن آنها از واقعیت های تلخ را قبول دارم اما برخی از داستان های او بنظر کمی سنگین تر از چیزی است که باید باشد به گونه ای که من در حین خواندن کتاب احساس میکردم که اگر کودکی با خواندن این داستان ها( البته بعضی از آنها) افسرده حال نشود حتما فرد موثری در آینده می شود. در کل داستانهای این کتاب برای من به شخصه حس گرمی داشت اما من بعد از خواندن داستان ماهی سیاه کوچولو سراغ این کتاب آدم و صادقانه بگوییم انتظار بیشتری داشتم.

[Parastoo · Rating 3 out of 5]

من فقط چند تا از داستان های صمد بهرنگی رو خونده بودم که جذب شدم همه‌ی داستان هاش رو بگیرم و بخونم و مثل اونها لذت هااا ببرم ولی فهمیدم که هیچ وقت نباید به خاطر چند تا کار خیلی خوب یه نویسنده یا شاعر به بقیه شون هم همونجور اعتماد کرد.. خلاصه ی کلام که از داستان های این نویسنده، شاهکارهاش همون داستان های اولدوز و کلاغ ها و اولدوز و عروسک و ماهی سیاه کوچولو و یک هلو هزار هلو هست و باقی خیلی معمولی و تکراری بودند..کاش بیشتر زنده میموند و شاهکار های بدیع بیشتری رو خلق میکرد

[Golcheräghän · Rating 4 out of 5]

do0s dashtanie....

[Niloo · Rating 4 out of 5]

دبستانی بودم که خوندمش. داستان‌های اولدوز هنوزم تو خاطرم هستن، خیلی قشنگ بودن.

[Sümeyra · Rating 5 out of 5]

Her akşama bir masal diye planlarken, üç akşamda bitiverdi. Tüm güzel masallar gibi. Şimdi şeftali yerken, bir şeftali ağacı konuşacak kulaklarımın eşiğinde, her denize baktığımda küçük kara bir balık göreceğim kendi denizine kavuşmuş, feleği aramanın beyhudeliğinde aklımla yol alacağım yok olmamak için ve beni gerçekten seven birinden bir sevgi masalı dinleyeceğim günü beklemeye devam edeceğim. Masallar güzel. Gerçek olamayacak kadar. Sarı bir lambader ışığı altında tek kişilik bir koltukta yerin çekimine karşı koymak istercesine bacaklarını toplayıp okurken elinde bir bardak sıcak çayla masal gibi bir hayatın ortasındayım; başka gerçekliğe gerek yok. Ne demiştik: olağan hayatımızın olağanüstülüğünün farkındalığına vardığımız günlerin kıymetini bilmek gerek yalnız da olsak.
Bu yazarın 28 yaşında, yazdıkları için öldürülmüş olma ihtimali olan bir dünyada karga olmak en iyisi yıldız olamıyorsam eğer. Karga severim ki ben…

[pardis aghaei · Rating 5 out of 5]

پاك،لطيف،كودكانه،زلال،سرشار از افسانه و خيال،زيبا زيبا زيبا!

[Mahboube Mn · Rating 4 out of 5]

بچه‌های فقر و جنگ خیلی خوب داستاناشو درک می‌کنن. منتها آقای بهرنگی ستیز عجیبی با رفاه داره و حاضر نیس قشر مرفه رو به دنیاش و حتا داستاناش راه بده

[Mina · Rating 5 out of 5]

بچه ها باید این کتاب رو بخوانن. البته نه همه داستان های کتاب رو.
حتی بچه هایی که بزرگ شدن.

[Sonia · Rating 3 out of 5]

داستان‌های اولدوز و کوراوغلو از همش بهتر بود گمونم.
(به جز بخش تلخون)
مناسب بچه‌ها هم اصلا نبود البته، نهایتا یه نوجوون آگاه.

[Ulaş Gezgin · Rating 5 out of 5]

Eskimeyen Bir Yazın Evreni: 30 Yıl Sonra Yeniden Behrengi


Çağan Irmak’ın yönettiği ‘Çemberimde Gül Oya’ adlı dizi filmde, öğretmen, öğrencilerine bir kitap dağıtır. Yazarı ‘anarşist’ olarak değerlendiren müdür, kitapları toplatıp okulun bahçesinde yaktırır. Ama bir çocuk kendi kitabını saklamıştır. Sonra öğretmenine gösterir, "kötü bir kitap olsaydı, babam bana aynı kitabı almazdı" diyecektir. Bu kitap, Behrengi’nin ‘Küçük Kara Balığı’dır.[ Bkz. https://www.youtube.com/watch?v=uMvS8...
https://www.youtube.com/watch?v=rKFAm... ]

Kitabın minik kahramanı gibi ben de birçok kuşakdaşım da Behrengi’nin kitaplarıyla büyüdük; özellikle ‘Küçük Kara Balık’la ve ‘Bir Şeftali Bin Şeftali’yle. Kendi çocukluğumda neyse ki dizideki gibi bir olay yaşamadım. Annem anaokulu öğretmeniydi, böylece “6 yıl anaokulunda okudum” diyebilirim; sınıf öğretmenim de annem gibi aydınlık bir insandı; kendisine minnettarım. 5 yaşımda yitirdiğim babamdan geriye kocaman bir kütüphane kalmıştı ve bunun içinde 12 Eylül’de mutlaka yakılması gereken ‘sakıncalı’ kitaplardan bugün çok zor bulunan şiir kitaplarına kadar çok geniş bir yelpaze söz konusuydu. Yıllar geçtikçe o kütüphaneden daha çok kitap okudum ve daha zorlarını (ve elbette daha ‘sakıncalılar’ını) okumaya başladım. Fakat hepsi Behrengi’den başlar. Okuma-yazma serüvenimi başlatan Behrengi kitaplarının benim için her zaman özel bir yeri vardır. Yaklaşık 30 yıl önce okuduğum Behrengi kitaplarını şimdi yeniden okuyorum. Bu yazı da böylece ortaya çıkıyor.


Küçük Kara Balık

Samet Behrengi’nin (1939-1968) en çok bilinen kitabı ‘Küçük Kara Balık’. Yazar bu kısacık ömrüne enfes masallar sığdırmayı başarmış. Bilindiği gibi, ‘Küçük Kara Balık’, bir itaatsizlik anlatısı. Masaldaki başkişinin küçük bir balık olması, çocuk okurların onunla özdeşlik kurmasını kolaylaştırıyor. Özdeşlik kurulan anlatılar, daha çok merak uyandırıyor; çünkü okura kendi öyküsüymüş gibi geliyor. Elbette özdeşleşebilme becerisi için çocuk okurun belli bir yaşın bilişsel düzeyine erişmiş olması gerekiyor. Masalın bir anlatıcı nine çerçevesiyle açıldığını da burada not edelim.

Anne, çocuğun aykırı düşünmesini kandırılmasına yorar. Öyle ya, çocuk aklı öyle şeylere ermeyecektir. Fakat toplum, çocuğun aykırı düşünmesini kandırılmasına değil annesinin çocuk yetiştirmedeki yetersizliğine yorar; ondan utanç duyarlar hatta neredeyse ona saldıracaklardır. ‘İleri geri konuşan’ salyangozu öldürmüşlerdir, ‘küçük kara balık’ı da öldürmeye kalkarlar. Küçük, arkadaşlarının yardımıyla kendini onların elinden kurtarıp uzaklara kaçar. ‘Arkadaşlarının yardımıyla’ ifadesi önemli. Bir bireysel kurtuluş anlatısı değildir bu.

Küçük Kara Balık, dere sandığı ırmağın sonuna varmak için çıktığı yolda, kurbağa, yengeç, kertenkele, ceylan ve kaplumbağalarla karşılaşacaktır. Bunların çoğu, belli bir kavramı simgelemektedir: Kurbağalar kendini beğenmişliği, yengeçler kurnazlığı, kertenkeleler bilgeliği, ceylanlar masumluğu temsil edecektir.[ “Bu durum, Sergei Prokofiev’in ‘Peter ve Kurt’ (1936) adlı senfonik masalını akla getirir. Bu yapıtta, her bir kişilik, orkestrada bir çalgıyla temsil edilir. Örneğin, flüt, kuşa; klarnet, kediye karşılık gelir.”
] Küçük, kertelenkele sayesinde gelecekteki tehlikelere karşı önlemini almış olur. Kertenkeleden onun gibi birçok bilinçli balığın buralardan geçtiğini öğrenir. Hatta birleşip bir topluluk olmuşlardır. Gece çöktüğünde ay dedeyle sohbet eder.

Minik balıklar, yolculuğunda küçüğe katılacaklarken, Küçük’ün beklediği gibi bir kuş tarafından yakalanır; kuşun torbasına atılırlar. Minikler hemen pişmanlık duyar, Küçük Kara Balık’ı suçlarlar. Bunlar zor karşısında hemen yılıp saf değiştirenleri simgeler elbette. Kuş, miniklere “canınızı bağışlamamı istiyorsanız Küçük Kara Balık’ı öldürün” der. Yapacaklardır; ancak Küçük, hançerini çıkarır ve bir oyun oynarlar. Küçük, ölü taklidi yapar. Zalim kuş elbette sözünde durmaz. Küçük, torbayı dikenden hançeriyle yırtar ve kuştan kurtulur.

Sonunda “Deniz’lere çıkar sokaklar” sözünde olduğu gibi denize ulaşır. Kendi gibi özgür bir balık sürüsüyle karşılaşır. Sonra bir karabatağa yakalanır. Onu kandırmayı başarıp suya geri döner, yeniden yakalanır. Karabatağın karnındaki bir minik balığı kurtarır. Kendisi de hançeriyle karabatağı öldürür ama kendisinden bir daha ses çıkmaz. Bir daha ondan haber alan olmaz. Anlatıcı çerçevesine döneriz. Ninenin masalını dinleyen balıklardan biri, Küçük Kara Balık gibi düşünecek, o gece uyuyamayacaktır. Anlatının sonsuz bir biçimde başa döneceğini anlarız...

‘Küçük Kara Balık’ın başarısı, yalın bir biçimde itaatsizlik, gelenekçilik, toplumsal baskı vb. konuları işlemesinden ileri geliyor. Ayrıca, yukarıda belirttiğimiz gibi, bu, bir ‘bireysel kurtuluş’ anlatısı değil. Küçük, ölmese, özgür balık sürüsüne katılacaktı. Dolayısıyla, bireyciliğe övgü söz konusu değil. Mutlu sonla bitmemesini de not etmeli. Hak arama mücadelesi uzun bir süreç. Bu açıdan, ‘Küçük Kara Balık’, oldukça gerçekçi bir anlatı.

‘Küçük Kara Balık’ın az bilinen bir yönü şu: Kitap, evrim kuramına bağlanabiliyor. Küçük, karadaki yaşamı merak eder. Evrim kuramına göre, işte bu merak, deniz hayvanlarının bir bölümünün evrim içerisinde kara hayvanlarına dönüşmesini ve sonul olarak insan türünün ortaya çıkmasını sağladı. Dolayısıyla, zaten ‘küçük kara balıklar’ merak edip karaya çıkmasa biz insanlar var olmayacaktık. Evet, ilk çıkanlar, karaya uygun bir donanıma sahip olmadıkları için öldüler; ama zamanla karaya uyum sağlayacak donanımlar evrimleşti. Artık karaya çıkmak ölüm anlamına gelmeyecektir.


Bir Şeftali Bin Şeftali

‘Bir Şeftali Bin Şeftali’de bir köye gideriz. Köyün ağası, köyü parselleyip en kötü arazileri köylülere satar. En güzel bahçeyi kendine ayırır. Bu bahçede iki şeftali ağacı vardır. Büyük olanı her yıl bümbüyük meyveler verir; küçük olanı ise çiçek açar ama bir türlü meyve vermez. Bahçıvan bu nedenle ağacı neredeyse kesecektir. Böylece küçük ağacın kendi ağzından öyküsüne geçeriz. Bu, bir ağalık karşıtı anlatıdır. Şeftali ağacı, kızına, kendi öyküsünü anlatan şeftali tanesine şöyle diyecektir:

“Üç beş kendini bilmez halk düşmanı, ne yaparsa yapsın, güneş anayı küstüremez.” (s.17)

7-8 yaşındaki iki köylü çocuk Sahip Ali ve Polat arasında şu konuşma geçer:

“Biz insan değil miyiz sanki? Tüm meyveyi toplayıp zıkkımlansın diye ağa olacak o ite götürüyor.” (s.20)

Her yıl bahçeye dalan ancak bu kez tadılacak meyve bulamayan çocuklar, ağanın köyü soyup soğana çevirmesine kızarlar. Onlara göre bu bahçe, köylünün malı olmalıydı. Akıllarından bahçeyi yakmayı geçirirler. Bahçede gezinirken, yerde meyve toplanılırken unutulmuş bir şeftali görürler. İşte bu şeftali, öyküsünü anlatacak olan şeftalidir. Sonrasında şeftalinin 2 çocuğun bahçıvandan gizli şefkatiyle büyümesine tanık oluruz.

Peki ama ne olacaktır şeftali ağacı büyüdüğünde? Kendilerinin olmayan bir toprağa ekmişlerdir ağacı. Çocukların yanıtı basit ve aydınlatıcıdır: “Toprak, üstünde çalışanındır.” (s.50) Ancak ağaç meyve vermeden, çocuklardan biri, Sahip Ali, son nefesini verecektir, yılan sokmasından. Aslında Sahip Ali, şeftali ağacı için ölmüştür: Niyeti, yılan avlayıp ölüsünü gübre olarak şeftali ağacının altına gömmektir. Sahip Ali’nin kardeşi kadar yakın arkadaşı Polat, onun ölümünden sonra üzüntüsünden köyde duramaz; kentte bakkal dayısının yanına çırak olur.

Bundan sonra, şeftali ağacı, açmak istemeyecektir: “Ağaya uşaklık eden, köy halkını düşman belleyen bahçıvanın eline düştüğüme üzülüyordum.” (s.58) O günden sonra asla meyve vermez. Ağaç için bu, bir yas ve protesto niteliği kazanır. Sözlerini “boyun eğmiyorum işte” (s.60) diye bitirecektir.


Bir Günlük Düş ve Gerçek (Diğer Adı: Püsküllü Deve)

‘Bir Günlük Düş ve Gerçek’, Tahran’da iki çift çocuğun öyküsü olarak başlıyor. Metnin ilk yarısı masaldan çok öykü niteliğinde. Ayakkabısızlık üstüne eğlenceli bir anlatı. Analı babalı olan, ancak gün boyu sokak çocuğu gibi yaşayan dört çocuğun maceraları... Yoksul çocuklardır hepsi. Fakat yarıdan sonrası masal niteliği kazanıyor.

Başkişinin (Latif) bir el arabasından başka mülkü olmayan babası, bir çift ayakkabı için şöyle diyecektir: "On günlük gelirimizi yemeden içmeden üst üste koysak bir çiftini alamayız bunlardan." (s.27) Baba-oğul geceleri el arabasının üstünde uyurlar.

Bu kadar zor koşullarda büyüyen çocuğun hayallere sığınması şaşırtmaz. Oyuncakçıdaki oyuncaklar canlı gibi davranırlar. Devesi onu gezmelere götürür. Bu gezmeler sırasında Behrengi biz okurlar için Tahran’daki sınıfsal eşitsizlikleri gözler önüne serer. Zengin Kuzey Tahran ile yoksul Güney Tahran arasında büyük bir uçurum vardır. Öte yandan, babasını isyan etmekten alıkoyanın dindarlığı olduğunu görürüz:
“"Varlıklı olmak iyi bir şey, değil mi baba? İnsan her istediğini yer, her istediğini alır, değil mi baba?"
Babam: "Oğlum günaha girme, şükret. Ulu tanrı kimin varlıklı kimin yoksul olması gerektiğini kendi bilir."” (s.43)

Gün boyu babası Latif’e bakamaz. Sokaklar onundur. Araba da çarpar, polis de kovalar, kendisine kötü davranan bir esnafın camını indirip kaçar da vb... Diğer arkadaşı Ahmet Hüseyin, gün boyu dilencilik yapar. Alışkın olduğu yaşam, beklenmedik bir gelişmeyle tuzla buz olacaktır.

‘Bir Günlük Düş ve Gerçek’, Behrengi’nin yalnızca masalcılıkta değil toplumsal gerçekçi öykücülükte de yetenekli olduğunu gösteriyor. Bu anlatı, yazılmasından 50-55 yıl sonra hâlâ geçerliliğini koruyor kâh Tahran sokaklarında kâh İstanbul sokaklarında...


Sevgi Masalı

‘Sevgili Masalı’nda başkişi, padişah kızı. 7-8 yaşındayken yaklaşık olarak aynı yaşta bir uşağı var: Koç Ali. Koç Ali, padişaha tutulduğunu söyleyince saraydan yaka paça kovuluyor. Yıllar yılları kovalarken padişah kızının kendini beğenmişliği tavan yapıyor. Birgün hiç uyuyamaz hale geliyor. Nice hekimler gelip bir çare bulamazken, sonunda yaşlı bir hekim, “bunun çaresi, ‘Sevgi Masalı’dır” diyor, böylece bu masalı okuyacak birini arıyorlar. Bir çobandır bu masalı bilen yalnızca. Çobanı zar zor ikna ederler. Sevgi Masalı’nı anlatmaya başlar. Masal, buraya kadar okuduğumuz masalla başlar. Masal içinde masal vardır. Sonra bu masalın içinde başka bir masal olduğunu görürüz. Birkaç masal içiçe geçip yineleniyor.

Masalda, saray ile halk arasındaki sınıfsal çelişki öne çıkıyor. Bir yandan da, önemsiz bir ayrıntı olarak, padişahın kılıç yapımını yasakladığını, demircilerin ise bu yasağa aldırmayıp gizli gizli kılıç ürettiklerini öğreniyoruz. Masalın sonu, fazlasıyla iyimser. Padişah kızı masal dinleyerek iki anlamda da iyi’leşiyor: Hem sağlığına kavuşuyor hem de iyi bir insan oluyor. Bu, gerçekçi değil.


Ulduz ve Kargalar

Kitabın ilk sayfasına bakılırsa Ulduz (Yıldız), Behrengi’nin öğretmenlik yaptığı köylerden birindeki öğrencisi. Ulduz, bu öyküyü yalnızca “yoksul ve şımarık olmayan çocuklar”ın (s.5) okumasını ister. “Okula dadılarıyla birlikte giden” (s.5) çocuklar ile “okula pahalı özel arabalarıyla giden” (s.5) çocuklar, öyküsünü okumasınlar ister.

Ulduz’un üvey anası vardır. Anneliği onu evde bir odada yalnız bırakır ve “uslu dur” diye tembihler. Minik Ulduz kendini çok yalnız hisseder ve dışarıdaki kargalarla arkadaşlık kurar, onlarla sohbet eder. Kargayla sohbetlerinde nadiren de olsa toplumsal izlekler öne çıkar:

“Günah da ne demek? Benim ve yavrularımın açlıktan kırıldığı bir zamanda hırsızlık yapıp, onları beslemem mi günah? Ben ve yavrularım aç kalırsak, açlıktan ölürsek, işte asıl günah o zaman olur. Yani aç bırakılmaktır asıl günah olan. Asıl günah, bir yerde gıda savurganlığı varken gıdasızlıktan ölmektir, senin anlayacağın.” (s.10)

Bu öykü, kötü üvey ana şablonuna göre ilerliyor. Ayrıca bu öyküde, toplumdaki batıl inançları gözlemleme olanağı buluruz. Üvey ananın kötülüklerine karşı, Ulduz, komşunun oğlu olan Yaşar’dan destek alacaktır. Bu süreçte kendileri de kötülük yaparlar. Kargalarla dostluğu Ulduz’a pahalıya patlar.


Ulduz ve Konuşan Bebek

Bu öykü, Ulduz’un ‘Konuşan Bebek’inin gözünden verilen bir anlatımla başlar. Önceki Ulduz kitabında olduğu gibi, ilk başta çocuklar arasında saflar belli edilir:

“(...) şımarık ve kendini beğenmiş çocuklar bu öykümüzü okumaya kalkmasınlar diyorum. Hele o kaldırımlarda aç dolaşan evsiz barksız yoksul çocukları adam yerine koymayan, işçi çocuklarını küçümseyen, ve arabalarına kurulunca kasılan varlıklı ailelerin çocukları okumasın öykümüzü. Çünkü Behrengi Öğretmen öykülerini o yoksul çocuklara yazar, bunu her fırsatta söylemişti.
Ama yaramaz ve kendini beğenmiş çocuklar da düşünce ve davranışlarını düzeltebilir. O zaman Behrengi Öğretmen’in gönlü olur, okutur öykülerini...” (s.6-7)

Uldız bu masalda da üvey anne zulmü nedeniyle yalnızdır ve zor durumdadır. Sürekli olarak fiziksel ve psikolojik şiddet görür. Öz annesinin onun için yaptığı bebeği dile gelir ve onun dert ortağı olur. Metinde nadir de olsa toplumsal izleklere gönderme yapılır. Örneğin, “Biz, ışık ne denli cılız olursa olsun yine de aydınlatır, deriz.” (s.43) Fakat metin, genelinde ortalama bir anlatı izlenimi veriyor.


Pancarcı Çocuk

‘Pancarcı Çocuk’ kitabı dört öyküden oluşuyor: Pancarcı Çocuk, Duvarda İki Kedi, Kar Tanesinin Serüveni ve Nine ve Sarı Civcivi. ‘Pancarcı Çocuk’ta Behrengi, öğretmenlik yaptığı köydeki bir köylü çocuğun öyküsünü anlatıyor. Öyküde, sömürü ve direniş gibi izlekleri görüyoruz. ‘Duvarda İki Kedi’, iki kedinin kendi aralarındaki yol verme kavgasını konu alıyor. Bu, simgesel olmayan bir anlatıysa eğlenceli bir çocuk öyküsü; yok eğer simgesel bir anlatıysa, muhaliflerin o kadar benzerliklerine karşın birlik olmak yerine birbirlerini yemelerine bağlanabilir. Sonuçta, iki tarafı da soğuk bir duş bekleyecektir. ‘Kar Tanesinin Serüveni’nde bir kar tanesi dile gelir ve Behrengi’ye yolculuğunu anlatır. Son öykü ise, fitne fesatla ilgili.

Bu kitabın arka kapak yazısı, çocuğa ve çocuk edebiyatına kaldıramayacağı bir ideolojik ağırlık yüklemiş gibi görünüyor:

“Çocuk edebiyatı, çocuksu, tatlı, renkli ve yalın düşlerle, acılı ama bilinçli gerçek yaşamımız arasında bir köprü görevi üstlenmelidir.
Çocuk bu köprüden geçmeli ve bu bilinçle silahlanarak bizim karanlık dünyamıza aydınlıklar saçmalıdır...
Çocuğa öyle kesin ve bilimsel bir ölçü ve görüş açısı kazandırmalıyız ki, toplumun değişken koşulları altında çeşitli sorunlarını çözümleyebilsin...”

Silahla aydınlatmak zaten tek başına bir oksimoron olmuş.


Kel Güvercinci

‘Kel Güvercinci’, ilk bakışta klasik bir Keloğlan masalı gibi görünse de, diğerlerinden çeşitli noktalarda farklılaşır. Padişah kızı, Keloğlan’a aşıktır; Keloğlan da onu sevmektedir; ama oralı olmaz, sevdasını gizler. Neden? Koskoca padişah kızı, tutup şu fakir Keloğlan’a mı varacaktır?!! Bu ifade, aslında, ezilenlerin bile zulüm düzenini içselleştirdiğini gösterir. Oysa padişahın kötülüklerinden sonra, başka Keloğlan masallarından alışık olmadığımız bir akıl yürütmeyle karşılaşırız.

Keloğlan, kapitalistin malını kamulaştırmanın uygun olup olmadığını tartışır, uygun olduğuna karar verir ve bu akıl yürütme, masalda en yalın biçimiyle karşılığını bulacaktır:

“

[AtefehM · Rating 5 out of 5]

صمد و رویکرد بی نظیرش در آموزش و زیستن

[Aasemoon]

I came across this book a few years ago on my trip to Iran. Having been a huge fan of Samad Behrangi's stories since childhood, I picked it up to see how complete this collection was [I have his entire collection, published decades ago. The pages are yellow and frail by now.:] What I noticed, is that unfortunately this newly published collection [not too terribly complete:], has been "modified" and basically censored quite a bit. Samad's works are awesome... it's a shame to see this happen to them. My suggestion to anyone interested is to read the old, way-back published copies of his works.

[sabiha ㅤ · Rating 5 out of 5]

Hepsi mükemmeldi. Çocuk öyküleri/masalları olarak tanımlansa da günümüzde de geçerli olan ve büyük ihtimalle daha da geçerli olacak olan insanlık ve siyaset eleştirileri yapmış. Bütün çocuklar ve yetişkinler okumalı.

Keşke sevgili Behrengi daha uzun süre yaşasaydı da daha fazla eser bırakabilseydi. (Belki biraz düşüncesiz ve bencil bir cümle oldu bu ama çok içimden geldi. Mezarında bile rahat vermiyorum insanlara...)

[Fatemeh Soleimani · Rating 5 out of 5]

زمانی که کتاب رو از یکی از دوستان قرض گرفتم فکر نمی کردم داستان کودک باشه ولی در هر صورت شروع کردم به خوندن و شگفت زده شدم
موقع خوندن حس می کردم دوباره بچه شدم یه حس خیلی خوبی داشت
و در عین حال پر از درس های عالی بود چه برای بچه ها چه حتی آدم بزرگ ها 😉
به نظرم هدیه خیلی خوبی برای بچه ها می تونه باشه تا یکم با دنیای داستان ها و افسانه های قدیمی ایران آشنا بشن و لذت ببرن از خوندن (و همچنین بزرگسالان😄)

[شهروز پاکزاد · Rating 5 out of 5]

قصه های. صمد کودکیم رو شیرینتر کرد.اونموقعها نمیدونستم که خودم به دریا خواهم رسید. اما از توی همون دریای ماهی سیاه کوچولو دارم این رو مینویسم. روانت شاد، نامت ماندگار و راهت پر ره رو رفیق! شهروز از لندن

[Burcin simsek · Rating 4 out of 5]

hic de fena degildi bazi masallar biraz karanlik ama masallarin karanlik olmasi da dogal artik gibime geliyor masallar hayata hazirlayacak sa hep gule oynaya olmamasi kotu insanlarin var oldugu gercegi de bir parcasi olmali 😵‍💫😱🤷‍♀️mantigi Aklima yatti judith liberman a sevgiler 🤔😘

[Parastoo · Rating 4 out of 5]

قصه‌هایی که برای هر سنی مناسبه و مثلش نیست.
ماهی سیاه کوچولو، برای من پررنگ‌ترین بخش کتاب بود.

ماهی سیاه کوچولو گفت: "آخر مادرجان! مگر نه این است که هر چیزی به آخر می‌رسد؟ شب به آخر می‌رسد، روز به آخر می‌رسد؛هفته،ماه،سال..."

[Roshanak · Rating 5 out of 5]

پنج ستاره مال کسی که می دانست سرش را می کنند زیر آب ولی جنگید تا سرش را کردند زیر آب.

[Mahtab · Rating 4 out of 5]

تک تک داستان های بهرنگی رو دوست دارم اما خاطره‌انگیزتر از همه، اولدوز‌ها هستند و 24 ساعت در خواب و بیداری که برای من در اون سن کم از داستان تخیلی نبود!

[Arya Tabaie · Rating 5 out of 5]

خیلی توهمی بود! واقعاً رو بچه اثر می‌ذاره.
من نمی‌دونم خودش متوجه بوده که چقدر آثارش از این زاویه قوی و تکان‌دهنده‌ست یا صرفاً یه کمونیست کله‌خر بوده.