At Twilight They Return: A Novel in Ten Tales

by Zyranna Zateli, David Connolly (Translator)

Zyranna Zateli’s ambitious, multigenerational saga is the story of Christoforos, who first weds Petroula, and then Evtha, followed, after her death, by Persa; of his sexually promiscuous son Hesychios and the many bastard children left on the doorstep following the untimely demise of so many would-be daughters-in-law; and of the sisters, brothers, children, and grandchildren who inhabit a household and a history expanding to near-bursting. Rich in symbolism and magical realism, this complex and wondrous family story unfolds nonsequentially in ten interrelated “tales,” in a magnificent new English language translation by David Connolly. Unique in structure, style, and narrative voice, Zateli’s novel, considered to be her masterpiece, combines classical mythology, ethnic folklore, and actual historical events with ingenious invention. It is a touchstone of contemporary Greek literature, awarded the Greek State Prize for Best Novel in 1994, and is an essential introduction to this rightfully celebrated author.

Genres: Fiction, Fantasy, Magical Realism, Greece, Literature, Classics, Historical Fiction

528 pages, Hardcover

First published January 1, 1993

About the author

Zyranna Zateli (Greek: Ζυράννα Ζατέλη) is an acclaimed Greek novelist born in Thessaloniki in 1951. She attended a drama school from 1976-1979 and then worked as an actress and radio producer, before becoming a full-time writer. She won the National Book Prize for Literature in 1994 and 2002.

Reviews

[Thal · Rating 5 out of 5]

Πρώτη μου Ζατέλη. Ηθελα να διαβάσω εδω και σχεδόν 20 χρόνια και απλα δεν ειχε τύχει. Τελικα ηταν ακριβώς αυτο που περίμενα. Καποιοι άνθρωποι ειναι φτιαγμένοι για να γράφουν και οι λέξεις ειναι φτιαγμένες για να τις χρησιμοποιούν οι άνθρωποι αυτοί. Απλά εξαιρετικό, ο,τι αλλο και να πω θα ειναι φτωχό για να το περιγράψω.

#readathon17 [1/26 and 1/14 female writers] ~ [ένα βιβλίο με τουλαχιστον 7 λέξεις στον τίτλο]

https://www.instagram.com/p/BPkN8ljAt...

[foteini_dl · Rating 5 out of 5]

Αφού έλεγα θα διαβάσω Ζατέλη εδώ και 3-4 χρόνια, ήρθε επιτέλους η σειρά της. Η πρώτη επαφή μαζί της ήταν μαγική. Όπως και το –ώρες-ώρες,διεστραμμένο-σύμπαν με τα πολλά και περίεργα ονόματα που με πολύ μαεστρία έχτισε η συγγραφέας. Έχει κάτι το ιδιαίτερο η γραφή της, κάτι το ρεαλιστικό μα και μεταφυσικό ταυτόχρονα, κάτι το γήινο μα και απόκοσμο. Το σίγουρο είναι πως είναι σκοτεινή,δηλαδή σαν-το-μαύρο-σκοτάδι-σκοτεινή•υπήρχαν και σημεία που νομίζεις ότι έκλειναν το μάτι στο μυστικιστικό σύμπαν του Poe. Υπήρχαν φορές που ένιωσα να μου σηκώνεται ελαφρώς τρίχα, όπως όταν ακούω διάφορες μυστήριες ιστορίες που συνέβαιναν στα παλιά τα χρόνια σε ένα κάποιο χωριό.
Yπάρχουν συγγραφείς που σου δίνουν την αίσθηση ότι χρησιμοποιούν λέξεις και εκφράσεις,ακόμα και τις πιο απλές, που μόνο αυτοί θα μπορούσαν να καταλάβουν την ουσία τους, λες και περίμεναν κάποιον να καταλάβει τη δύναμη και τη μοναδικότητά τους. Ε, σ’ αυτούς ανήκει και η Ζατέλη.
Νομίζω ότι η για να εκτιμήσεις το μεγαλείο της Ζ.Ζ, πρέπει να βρεθεί η κατάλληλη στιγμή.Ναι,θα μου πείτε,με πολλούς συμβαίνει αυτό.Απλά να πω ότι αν το διάβαζα πριν 3-4 χρόνια,όπως σκόπευα,δε θα είχα την υπομονή να του αφιερώσω το χρόνο που του αρμόζει και θα το παράταγα στη μέση.Τώρα,δηλώνω μαγεμένη.

[Roula · Rating 4 out of 5]

Πρωτο βιβλιο του 2017, πρωτη επαφη με τη συγκεκριμενη συγγραφεα,ελπιζω να ειναι απο τα ωραια νεα ξεκινηματα..#LetsDoThis

[Yiannis Vasalakis · Rating 5 out of 5]

«Διάβασέ το», μου είχε πει μια μέρα ο Δημήτρης, «θα σου αρέσει εσένα, είναι του στυλ σου. Άσε που η συγγραφέας είναι μαστόρισσα στο κείμενο». Συζητούσαμε για διάφορα και αναφέρθηκε «Το φως του Λύκου». Δεν είχα διαβάσει Ζατέλη ξανά, ήταν και περασμένα πάνω από 20 χρόνια από τότε που γράφτηκε το βιβλίο. Περσινά ξινά σταφύλια, σκέφτηκα, δε βαριέσαι. Έλα όμως που έρχεται μια μέρα σεινάμενη - κουνάμενη η Βάσω, και βγάζει από την τσάντα ένα αντίτυπο από το Bookcrossing που βρέθηκε στα χέρια της... «Το διάβασα», λέει και μου το χώνει κάτω από τη μύτη μου, «μήπως το θέέέέές;». Δεν μπόρεσα να αντισταθώ, άντε, λέω, φέρτο.

Το ξεκίνησα. Είναι και 650 σελίδες πανάθεμά το... Στην αρχή με κούρασε. Μετά με κούρασε πιο πολύ. Η αλήθεια είναι ότι το διάβαζα λίγο-λίγο, βράδυ, πριν πέσω για ύπνο και έτσι παραμυθένιο που είναι με κοίμιζε και δεν τράβαγε καθόλου. Δεν μπορούσα να «μπω» εύκολα και στο ζατελικό το σύμπαν. Παραμύθι διάβαζα; Ιστορικό μυθιστόρημα; Δεν ήξερα. Μπλέχτηκα με όλα αυτά τα ονόματα και τις συγγένειες των χαρακτήρων με τα παιδιά, τα εγγόνια, τα δισέγγονα και τις παντρειές, βαρέθηκα λίγο. Είπα πως δεν θα το τελειώσω ποτέ.

Ώσπου έγινε το κλικ. Με την ιστορία της μικρής Ιουλίας, κοντά 250 σελίδες από την αρχή. Κάπου εκεί η μάγισσα Ζατέλη έκανε τα ξόρκια της και με ρούφηξε μέσα στις σελίδες. Όλα ξαφνικά έβγαζαν νόημα κι ας μπλέκονταν οι αλήθειες με τα όνειρα και τις δοξασίες και τα τραγούδια με τις παραδόσεις αλλά και τα γεγονότα των αρχών του περασμένου αιώνα στη Μακεδονία, Όλα αυτά μου θύμιζαν και δε μου θύμιζαν σκηνές από τη «Μοναξιάς» του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, αλλά και ακόμη και από τις νουβέλες του Εντγκαρ Άλαν Πόε, με μια επιπλέον αίσθηση μεταφυσική, διονυσιακή. Και μια γλώσσα που όμοιά της πραγματικά δεν έχω ξαναπετύχει σε άλλο μυθιστόρημα. Είναι μεν μυθιστόρημα μαγικού ρεαλισμού (με αυτό το μίγμα φαντασιακών στοιχείων και πραγματικότητας) αλλά όχι μόνο.



Όπως και να έχει, πιστεύω πως δεν θα ξεχάσω εύκολα τις δέκα ιστορίες αυτής της παράξενης μακεδονικής οικογένειας με τα άπειρα παρακλάδια και τα σπάνια ονόματα, από τον πατριάρχη Χριστόφορο, τον Ησύχιο με τις κατακτήσεις του, τη Φεβρωνία με τα παιδιά της, την Κλητία με τον κυνηγό της, την Εύθα με τα φίδια της, την Πέρσα με τα ξόρκια της, τις δύο Ιουλίες, την κωφάλαλη μαμή Λιλή, τον καθυστερημένο Πακαλάκου, τον Θωμά με τα διαφορετικά μάτια και τη δίδυμή του Σάφη–Λισάφη. Και τους λύκους, που επανέρχονταν συχνά πυκνά, με διάφορες μορφές, σε όλο το βιβλίο...

Εν τέλει, τι είδους μυθιστόρημα είναι το «Το φως του Λύκου»; Ακόμη και τώρα δεν μπορώ να το το κατατάξω ακριβώς. Είναι κάτι σαν σάγκα, κάτι σαν παραμύθι, κάτι σαν αισθηματικό, κάτι σαν θρίλερ, κάτι σαν αυτοβιογραφία (η συγγραφέας γεννήθηκε στον Σοχό της Θεσσαλονίκης, ο οποίος φωτογραφίζεται στο βιβλίο που, άλλωστε, βρίθει λαογραφικών πληροφοριών). Είναι και κάπως λαϊκό, είναι και αρκετά κουλτουριάρικο. Είναι όμως σίγουρα «μαγικό». Και πρωτότυπο, τόσο στη δομή όσο και στο ύφος. Και ήδη, αναγνωρίζω επιρροές της σε άλλους συγγραφείς που έκαναν την εμφάνισή τους στην ελληνική λογοτεχνία μετά το 1993 (χρονιά έκδοσής του). Η Ζατέλη, δημιούργησε σχολή :-)

Έχουν περάσει ήδη δύο μέρες από τη στιγμή που έκλεισα το βιβλίο και ομολογώ πως μου ψιλολείπει.

Κοίτα να δεις καμιά φορά... Θα το ξαναδιαβάσω σίγουρα. Την επόμενη φορά, χειμώνα.



Στην φωτογραφία, κουδουνοφόρος και κάτοικοι με παραδοσιακές φορεσιές από χωριό της Δράμας. Αν και η περιγραφές της Ζατέλη φωτογραφίζουν τον Σοχό της Θεσσαλονίκης, αυτή εδώ η εικόνα του Νίκου Βαβδινούδη από μια περιοχή λίγο ανατολικότερα, μου θύμισε πολύ μία από τις ιστορίες

[Thomas · Rating 4 out of 5]

Βαθμολογία: ★★★★

Τι να πω για τη Ζ.Ζ. που δεν έχει ξαναπεί κανείς; Από τις πιο ιδιαίτερες πένες της ελληνικής λογοτεχνίας, που όταν σε ρωτούν «πώς γράφει;» το μόνο που μπορείς να απαντήσεις είναι «διάβασε για να καταλάβεις». Λάτρεψα την «Περσινή αρραβωνιαστικιά» πριν λίγους μήνες. Την θεωρώ άρτια και πλούσια για τις ~200 σελίδες της. Το «Και με το φως του λύκου επανέρχονται» ένιωθα πως πλάτιαζε λίγο. Με κούρασε η μόνιμη επανάληψη «παντρεύονται - γεννούν - αρρωσταίνουν - πεθαίνουν». Παρόλ΄αυτά οι περισσότερες ιστορίες μου φάνηκαν υπέροχες και οι χαρακτήρες φανταστικοί. Ένα βιβλίο που θέλει υπομονή, αλλά το προτείνω αν θέλετε να διαβάσετε κάτι μοναδικό.

[Nora Barnacle · Rating 4 out of 5]

Ovu knjigu je mogao da napiše svako ko je imao prababu koja voli da priča o starim vremenima. Ko nije bio te sreće, Zirana Zateli će mu veoma fino nadomestiti manjkavost.

Reč je o balkanskoj porodičnoj sagi čija je radnja smeštena oko početka XX veka u neimenovano selo ili varošicu kontinentalne Grčke. Ta porodica je neobična, kao i svaka, kao i svaka ima periode sreća i nesreća. Jedino se razlikuje po brojnosti članova i možda po načinima proširenja. U tom segmentu podseća na Markesa, ali nigde drugde.

Zirana Zateli lepo piše: jednostavno i lako, sa ženskom opažajnjošću, bez patetisanja. Kad ukrasi ili zasladi, to je diskretno – prah šećerom ili satenskom mašnicom. Rečju, pisanje nije ni blizu Krueli de Vil na koju neodoljivo podseća fotografijom sa omotnice Prosvetinog izdanja koje sam čitala. Da sam ja neko, dala bih joj da piše knjige za decu. A Gagu Rosić bih učtivo zamolila da se mane prevođenja.
“Kad u vučji sat eto ih opet” vam može pružiti užitak čitanja lepe, dugačke priče i ne mnogo preko toga. Sve krivine su ispeglane, sve je jasno, svakodnevno i stvarno da realnije ne može biti. Likovi su izuzetno lepo razvijeni, često su sasvim nedvosmislene asocijacije na na antičke bogove. Zateli je realna do te mere da, naprosto, ni Olimpljanima ne dozvoljava da postoje bez pandana među smrtnicima. A ljudske doplgengere im nalazi veoma lepo.

Ne mogu da kažem da smara, o tome nema govora, ali sam negde oko 600. strane imala blagi osećaj ratimirskog mrcvaruckanja.

Ne čitam da bih prekratila vreme, ali, ako postoje knjige kojima je to shvrha, ovo je jedna od njih.
Prebaciću na četvorku sa stvarne trojke plus, zato što sam sigurna da je prevodilac poprilično izgubio usput.

[Άρτεμις Βελούδου-Αποκότου · Rating 5 out of 5]

Μου φαίνεται αδιανόητο το ότι ξεκινάω να γράψω για το ταξίδι μου με το βιβλίο αυτό. Δεν τολμώ καν να χρησιμοποιήσω την φράση "ξεκινάω να πω την άποψη μου", κι αυτό γιατί η άποψη χρειάζεται νου για να σχηματιστεί, κι ο δικός μου δεν είναι νηφάλιος σε ο,τι αφορά το "Και με το φως του λύκου επανέρχονται".
Ανοίγοντας το βιβλίο, έκανα μια βουτιά σε βαθιά, σκοτεινά νερά χωρίς να πάρω ανάσα. Κι αυτή η κάθοδος προς την άβυσσο συνεχίστηκε έως την τελευταία γραμμή, όπου αναδύθηκα ξανά στην επιφάνεια με το μέσα μου να καίει από το οξυγόνο που εισέπνευσε απότομα. Τι είδαν τα μάτια μου, στον βυθό αυτό...
Εικόνες που με στοίχειωσαν και με ακολούθησαν στο φως της επιφάνειας, σπαράγματα χαρακτήρων που η σκιαγράφηση τους κατά τη διάρκεια της ιστορίας ήταν ένας λαβύρνιθος που οδηγούσε σε καθρέφτες. Μοιραίες σχέσεις, γεγονότα τόσο τραγικά ανθρώπινα κι όμως έτσι δοσμένα που κατέληγαν να μοιάζουν με λαογραφικούς θρύλους. Καθηλώθηκα από το χωριό αυτό που εκτυλίσσεται η ιστορία...Ο κόσμος αυτός, τόσο γέννημα και κτήμα της συγγραφέα που με ο,τι κι αν τον παρομοιάσεις από τους προϋπάρχοντες, πάλι κάτι θα λείπει.Η γραφή της -πέρα από την ορθότατη και άκρως λογοτεχνική της χρήση- είναι σαν γριμόριο. Μαγεύει την ψυχή και το μυαλό.
Αυτές τις μέρες διάβασα κάπου τον χαρακτηρισμό "μυημένοι στο ερεβώδες ζατελικό σύμπαν". Βρήκα μετά από τόσα χρόνια μια ταυτότητα, σε ο,τι αφορά την σχέση του αναγνώστη εαυτού μου με τα βιβλία της Ζυράννας Ζατέλη.Ίσως γι'αυτό θέλησα να γράψω για το ταξίδι.

[Έλσα · Rating 5 out of 5]

Αυτο που εχω να πω για τη Ζατελη ειναι πως η γραφη της ειναι μαγευτικη, σαγηνευτικη κ συγκινησιακη! Αρκετοι οι ηρωες στο βιβλιο(στην αρχη μπερδευτηκα με τα ονοματα) που ομως ολοι τους κατα εναν περιεργο τροπο φανταζαν πρωταγωνιστες. Αυτο φυσικα οφειλεται στη δεξιοτεχνια της συγγραφεως που "εχτισε" κ "επλασε" δυναμικους χαρακτηρες. Οι γυναικες κ ειδικοτερα οι μανες θα μου μεινουν αξεχαστες. Γυναικες που παλεψαν, που μεγαλωσαν πολλα παιδια, που θυσιαστηκαν, που στηριξαν το σπιτικο τους. Μου αρεσε επισης η πρωτοτυπια στα ονοματα( Φεβρωνια, γιατι γεννηθηκε Φεβρουαριο, Κλητια, Ιουλια κ.α.) Σε καποια σημεια επαναλαμβανονται περιστατικα κ διηγησεις. Ωστοσο, δε με κουρασαν καθολου. Αντιθετως, οι περιγραφες της με εκαναν να βυθιζομαι ολο κ περισσοτερο στις σελιδες της. Συνδυαζει το ρεαλιστικο με το αποκοσμο, το παραμυθι με την πραγματικοτητα. Δεν μπορω παρα να την αποκαλω πλανευτρα!

[Dimitris Ligoxigakis · Rating 5 out of 5]

Έκανα λάθος με αυτό το βιβλίο. Δυο φορές επιχειρησα να το διαβασω κ παντα το παράταγα. Την τρίτη φορα ομως ο κόσμος της Ζατέλη , ο τρόπος που γραφει ,η απαράμιλλη μυθοπλασία της , ισως και η διεστραμμένη φαντασία της με καθήλωσε. Υπηρξαν στιγμες, που δεν μπορουσα να ονοματισω την αιτία που με μάγεψε αυτό το κείμενο . Παντως σίγουρα, μερικα βιβλία ,περιμενουν να ωριμασουμε , ζητανε το χρονο που τους αξιζει. Γιατι με το φως ; Ποιοι ειναι τελικά οι λύκοι ; και ποιοι επανέρχονται ;

[Dimitris · Rating 4 out of 5]

θα το παρομοίαζα με ένα υπέροχο σουρρεαλιστικό πίνακα που σου αρέσει χωρίς να τον καταλαβαίνεις. Υπέροχη γραφή, παραμυθένιες περιγραφές, ατμόσφαιρα μαγική, τέλειο πολυτονικό, δύσκολες λέξεις, μια συγγραφέας που έχει ψάξει πολύ - επτά χρόνια! - την κάθε προτασούλα. Μα δεν μπόρεσα να βρω κάποιο παραλληλισμό με την σημερινή εποχή, να ταυτιστώ με έστω έναν από τους δεκάδες ήρωες, να πάρω κάποιο δίδαγμα. Όσο έφτανα προς το τέλος, τόσο καταλάβαινα περιλυπής πως δεν θα κατέληγε κάπου όλο αυτό, δεν θα έκλεινε η ιστορία. Η κα. Ζατέλη απλά επέλεξε μια εκτεταμένη οικογένεια απ΄ τα μέρη της και την περιέγραψε, από τα 1860 μέχρι τα 1917 περίπου, όπου τους "πεθαίνει" με εξωφρενικούς τρόπους. Θα μπορούσε να ήταν σε πιο παλιά εποχή ή σε πιο καινούρια και τίποτα δεν θα άλλαζε. Ούτε τον τίτλο κατάλαβα, στο τέλος-τέλος. Αλλά μου άρεσε πολύ. Απλά - όπως λέει κι η ίδια σε συνεντεύξεις για τα βιβλία της - "μη με ρωτήσετε τι είναι".

[Takisx · Rating 5 out of 5]

Έπος. Ο Χριστόφορος κι ολη η παρέα του είναι εδω, ολοζώντανοι, και με τον τρόπο τους, απόκαθηλώνουν όλη την ανθρωπότητα, θυμίζοντας μας, πώς οποίος επανέρχεται, δεν νικάει απλώς, αλλά μπορεί να γίνει και πίνακας (αν ακούσει φυσικά το τι του λένε οι Λύκοι)

[Maria Xanthoudaki · Rating 5 out of 5]

Δεν μπορώ να γράψω κάτι που δεν έχει ήδη ειπωθεί. Είναι ένα μυθοπλαστικό έργο, με κεντρικό άξονα τη ζωή μιας πολυπληθούς οικογένεια, σε 10 ιστορίες που έχουν στραμμένο το ενδιαφέρον σε διαφορετικό ήρωα/μέλος της οικογένειας και σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Έθιμα, συνήθειες, συναισθήματα, γεννήσεις, θάνατοι, έρωτες, φόβοι δημιουργούν τον κόσμο της Ζυράννας Ζατέλη.
Άλλα το πιο συγκλονιστικό δεν είναι οι ιστορίες αλλά η γραφή της Ζατέλη. Είναι σαν ποίηση, σαν μουσική, με ρυθμό, ένταση, αρώματα. Παλαιακή και σύγχρονη ταυτόχρονα. Ήταν μια μοναδική αναγνωστική εμπερία. Έχω ξεμείνει από λέξεις. Αριστούργημα!

http://diavazontasvivlia.blogspot.com...

[Vasileios Diakovasilis · Rating 5 out of 5]

Για κάποιον ανεξήγητο λόγο, το βιβλίο αυτό αν και είχα επιχειρήσει να το διαβάσω και στο παρελθόν, από τις πρώτες του σελίδες το παρατούσα. Αυτή τη φορά όμως, δεν το άφησα μέχρι που έφτασα στο τέλος του. Ένα μυθιστόρημα, που διαδραματίζεται σε χρόνο όχι τόσο σαφή μιας και τα ιστορικά στοιχεία που το πλαισιώνουν είναι ελάχιστα. Ένας τόπος γνώριμος εν πολλοίς σε μένα, η Κεντρική Μακεδονία και ένας Πατριάρχης, ο Χριστόφορος, γύρω από τον οποίο γράφονται οι ιστορίες με πρωταγωνιστές μέλη της μεγάλης του οικογένειας. Αυτό όμως που χαρακτηρίζει το έργο, είναι η ιδιαίτερη γραφή της Ζατέλη, η οποία κατορθώνει να μας μεταφέρει με την παραμυθιακή γραφή της, κοντά σε αυτούς του ανθρώπους, σχεδόν να ανασαίνουμε μαζί τους, να συμπάσχουμε στο δράμα τους σαν να ήταν δικό μας. Σίγουρα οι ιστορίες που γράφει, εκπορεύονται από βαθιά μέσα της , έρχονται από ένα παρελθόν που όλοι μας κουβαλάμε, η Ζατέλη όμως κατορθώνει να τις παρουσιάσει, επικεντρώνοντάς την προσοχή της στους ανθρώπους που πρωταγωνιστούν στις ιστορίες του κάθε κεφαλαίου. Βαθιά ανθρώπινο το έργο της, επικεντρώνεται στα συναισθήματα των ηρώων της, το οποίο αφού το έχεις τελειώσει για πολλές ημέρες ακόμα βρίσκεται στο μυαλό σου. Και τα πέντε αστεράκια τα έδωσα δίχως κανέναν ενδοιασμό.

[Tony Laplume · Rating 5 out of 5]

This is an important work of world literature, and I'm glad to have had a chance to read it in the early days of its new English translation. It's so important I'm going to make a direct association with another book, The Brothers Karamazov by Dostoyevsky, one of the great Russian epics everyone admires.

At Twilight They Return isn't a Russian epic, though, it's Greek. Greeks have had a rough time of it, culturally. They hosted the Olympics, and that turned out to be a horrible economic decision. Since At Twilight was originally published in 1994, pop culture has become more familiar with Greeks from stuff like 300 (which celebrated the very warrior culture Greeks themselves wanted to suppress, other than in the glorious past as seen in The Iliad), the Percy Jackson series (which author Rick Riordan seriously posited as making Greek myth more relevant than at any other point in history), and yes, My Big Fat Greek Wedding (which was mostly about the wonders of Windex, I think). All of which probably seems Greek to actual Greeks. I don't know, I could be wrong.

Either way, I experienced that kind of literary confusion when I read Faulkner's As I Lay Dying in high school, which like At Twilight and Brothers Karamazov was all about exploring the various facets of a single family. I was never as convinced as other readers that Faulkner really nailed it. I may have to reread it someday. But when I read Karamazov ten years back I had no such reservations. Dostoyevsky chose to go as big as you can get in literature, using a murder investigation to tackle the secrets of the universe. If he were making films today, he'd be Terrence Malick. But he also did a wonderful character study of a whole family, the eponymous siblings and their father.

That's exactly what Zyranna Zateli accomplishes in At Twilight. If (in my opinion) Faulkner went too small and Dostoyevsky went too big (Karamazov never really seems to contend with Crime and Punishment for the bulk of Dostoyevsky's legacy, probably because it asks too much of its readers), then Zateli finds a happy medium. She manages to write in a style that has become increasingly familiar to anyone who's been watching movies in the past twenty years. From Quentin Tarantino to Christopher Nolan, the nonlinear narrative has become about as mainstream as it will ever get. There's also a contemporary aspect to irreverence that creeps in around the edges of a story that's otherwise fatalistic, since Zateli chooses to approach the narrative from a distance, as events she's trying to convey about a family a hundred years in the past. Her ability to comment on as well as narrate the proceedings is one of the book's great strengths.

It's billed as "a novel in ten tales," but really it's one story split into diverging narratives, because there are a number of characters who contend for center stage. The three most important ones are the patriarch Christoforos, the unbelievably handsome Hesychios, and the repeatedly tragic Julia, but there's a wealth of rich characters around them. This is as close to a complete portrait of a family, regardless of the bad things that happen to keep happening to this family, as I've ever seen. It's ironic that I read a book about Daniel Boone earlier this year, because in a lot of ways, Zateli paints a portrait similar to the approach the author of that book did, from someone trying to recapture an earlier generation from the scraps of family lore. The Boones were a large, extended family, too, and that's something that's striking about At Twilight, too, something that's increasingly drifting into the past of American life, certainly (although I don't know how rare it might be in other countries), so on that score, from the perspective of a reader who remembers what it was like for previous American generations, that aspect of the book strikes a considerable cord and reason enough to appreciate Zateli's efforts.

But the storytelling itself is great. While I can appreciate Christoforos as the nominal lead character, and how Julia tends to steal much of the book, Hesychios lays claim to Zateli's best writing, whether in his youthful efforts to escape a cultural tradition that probably seems barbaric today, even though it's only a hundred years in the past (far too often we're happy with myopic views of life) or eventually marrying the woman he stumbled upon later that same day. When Zateli finally reveals that catharsis, it's the element she needed to justify the whole thing, a sprawling work that might otherwise have come off as a series of unfortunate events (no offense to those books intended!), which is too easy a theme for any storyteller to be allowed to get away with on that level alone, even though far too many storytellers try. From that single revelation you can see how all the other dominos fall around it, and so from there see what Zateli was getting at, how all these isolated incidents, these isolated lives, have greater significance than they can sometimes seem. By combining them all into one big family, she can give further resonance to the human story great fiction always tries to tell, going well beyond what most fiction actually does in the process.

So yes, this is a classic. Greeks have long thought so, and I think they were completely justified. If more readers had been aware of this book, these past twenty years, maybe not just the Greeks would be standing more proudly today, but the rest of us, too. That's what great storytelling ought to do, right?

[George · Rating 5 out of 5]

Ένα ταξίδι στο χρόνο, ένα ταξίδι σε προηγούμενες γενιές, ένας κύκλος από διαφορετικες ζωές. Αυτό είναι το βιβλίο. Ζωή. Ζωή και θάνατος. Συνυφασμενοι σε αυτό το ταξίδι που μας χάρισε η ΖΖ στον χρόνο.

Με μια μαγική γραφή η ΖΖ μας χαρίζει την ελληνικη εκδοχή του 100 χρόνια μοναξιάς.

[Sofia]

Κάτι πήγε λάθος με αυτό το βιβλίο. Ίσως μου επέσε πολύς τοσός μαγικός ρεαλισμός.

[Marinetta · Rating 2 out of 5]

Μέσα 7ης ιστορίας !
Προσπαθώ να το τελειώσω αλλά δεν με τραβάει καθόλου.
Ένα αστέρι για την τεράστια λαογραφική έρευνα της Ζατέλη και άλλο ένα για την υπέροχη γραφή της. Αυτά.

[Niki · Rating 5 out of 5]

English-speaking friends, please scroll to the bottom!

Ειναι πρακτικα αδυνατον να βαλω στο βιβλιο κατι αλλο περα απο 5/5. Ειναι, και το λεω χωρις υπερβολες, αριστούργημα.

Η συγγραφεας καταφερνει να ισορροπησει εκατονταδες χαρακτηρες (συνεχεια "πηδαμε" απο χαρακτηρα σε χαρακτηρα, και βλεπουμε λεπτομερως ολους τους ανθρωπους που συνανταει καθενας απο αυτους, ή που θυμαται καθένας τους), με μια πλοκη που καλυπτει χρονια και χρονια, πηγαινοντας μπρος-πισω στον χρονο συνεχεια ωστε να καλυψουμε ολη την ιστορια της οικογενειας..... και ολα αυτα καταφερνουν να βγαζουν 100% νοημα, σχεδον ποτε δεν νιωθεις "χαμενος" (καποιες φορες μπλεκονται λιγο τα ονοματα, "Ποιος ειπαμε οτι ειναι αυτος?")

Συνδυαστε τα ολα αυτα με:
*εξαιρετικο στυλ γραφης, που με καποιο τροπο ειναι η τελεια ισορροπια αναμεσα σε λυρικο -αλλα οχι εξεζητημενο (αφου η ιστορια ειναι στην Ελληνικη επαρχια, στην τελικη)- και καθομιλουμενη αργκο, για να μην αναφερω και το οτι ειναι απιστευτα πυκνογραμμενο, με καθε προταση να ειναι γεματη πληροφοριες/ λογοπαιγνια (αυτος ηταν και ο λογος που το βιβλιο μου πηρε τοσο καιρο να το τελειωσω, ηταν αδυνατον να το διαβασω μονορουφι οσο και αν μου αρεσε)
*εμφαση στην λαογραφια, αφου βλεπουμε παρα πολλες γιορτες/ δεισιδαιμονιες/ συνηθειες των ανθρωπων
*και, το προσωπικο μου αγαπημενο κομματι, ακομα και λιγο μακαβριο στοιχειο, εικονες που "μενουν" στο μυαλο χωρις να ειναι απαραιτητα τρομου- δεν μπορω να πω λεπτομερειες εδω επειδη πολλες απο αυτες ειναι spoiler. Ακομα και μια απλη αλλαγη περιβαλλοντος μπορει να φανει τοσο αλλοκοτη και σουρεαλιστικη στα χερια της συγγραφεως.

Το μοναδικο αρνητικο που εχω να πω ειναι προς το τελος, ενα συγκεκριμενο κομματι της πλοκης το περναμε λιγο στο ντουκου εκει με τους αντάρτες ή ό,τι τελος παντων ηταν, που εμπαιναν σε σπιτια και κρατουσαν τους ενοικους ομηρους για να τους κρυψουν, κατι που μου φανηκε περιεργο αφου δεν ειχαμε περασει ετσι κανενα αλλο κομματι πριν. Οσο μικρο και να ηταν ενα συμβαν, ή κατι που θυμηθηκε καποιος, παντα το βλεπαμε σε κανονικη αφηγηση, σχεδον σαν ενα μικρο θεατρικο μπροστα μας. Αυτο το περασαμε σε απλη αφηγηση, "και τοτε εγινε αυτο" Ηταν λιγο περιεργο.

Πραγματικά δεν εχω ΤΙΠΟΤΑ αλλο αρνητικο να πω. Για την ακριβεια, θα πω μονο οτι πρεπει οπωσδηποτε να το ξαναδιαβασω, και θα παρω σημερα κιολας κι αλλο βιβλιο της Ζυραννας Ζατελη (μαλλον το "Ο θανατος ηρθε τελευταιος")

English-speaking friends! This is a mastepiece of a book, and definitely one of my favourites of the year. The author manages to tell a multi-generational story consisting of hundreds of different characters and events, and manages to juggle them all perfectly (you never feel lost) Combine that with some folklore elements that I've recently discovered I adore, a beautiful, dense writing style in which no sentence is misplaced, and a vague macabre/ foreboding element that keeps you on your toes the entire time. I LOVED it.

[Ioannis · Rating 5 out of 5]

Η Ζυράννα Ζατέλη ήταν μια έκπληξη για μένα. Δε ξέρω γιατί δεν έτυχε να την ξανακούσω νωρίτερα... Εκπληκτική γραφή, περιγραφές τοπίων, χαρακτήρων και γεγονότων. Το πιο ενδιαφέρον για μένα όμως ήταν ο τρόπος που εξελίσσεται η πλοκή. Εκεί που νομίζεις ότι όλα ρέουν κανονικά, έχεις καταλάβει την ιστορία γίνεται μια ανατροπή και ξανά από την αρχή. Ή πολλές φορές άλλο νομίζεις ότι είναι αυτό που διαβάζεις και άλλο αποδικνύεται σε δυο γραμμές στο τέλος της αφήγησης. Αυτό επίσης που μου έκανε εντύπωση στην γραφή της είναι ότι κάποιες φορές αναφέρεται σε δύσκολα κοινωνικά θέματα μέσα από τις ιστορίες των πρωταγωνιστών της με τρόπο όμως εξαιρετικά φυσικό και απλό. Εκεί που θα περίμενε κάποιος μια σχετική δραματοποίηση και μια προετοιμασία του αναγνώστη εκεί αναφέρεται στο θάνατο ενός παιδιού πχ, λες και είναι κάτι τελείως απλό. Για μένα από τις κορυφαίες ελληνίδες συγγραφείς και τα έργα της, μάλλον αποκλειστικά για ενήλικο κοινό, πολύ ιδιαίτερα.

[Lila Dimaki · Rating 4 out of 5]

Τα γεγονότα του βιβλίου διαδραματιζονται σε μια εποχή ομιχλωδη που ακόμα οι άνθρωποι μάχονταν με φανερούς και αφανείς δαίμονες και που η ζωή τους ηταν πιο κοντά στο θάνατο παρά στην ίδια τη ζωη.Στο κέντρο αυτών οι γυναίκες παρά την πατριαρχική φυσιογνωμία της κοινωνιας, η μανα, η κορη, η σύζυγος, η μητριά, των οποίων η φυση αισθάνεται-ίσως εναργεστερα- τα βασανα και το μαράζι του ανθρώπου.

[Evdoxia Kinali · Rating 5 out of 5]

Χωρίς καμία δόση υπερβολής, θεωρώ την Ζυράννα Ζατέλη την σημαντικότερη εν ζωή Ελληνίδα συγγραφέα. 21 χρόνια μετά την πρώτη ανάγνωση, επέστρεψα στους Λύκους και σκέφτηκα κατά την ανάγνωση ότι είναι ο,τι πιο ικανοποιητικό έχω διαβάσει εδώ και πολύ καιρό!

[GiannisKlados · Rating 3 out of 5]

Όλα είναι αντίλαλος, χριστόφορε

[Elisso]

Ένα βιβλίο που διαβάζω ξανά μετά από 20 χρόνια. Η πρώτη μου επαφή μαζί του ήταν στην τρυφερή ηλικία των 17 ετών όταν το «έκλεψα» από τη βιβλιοθήκη της μαμάς μου. Ένα βιβλίο που, οφείλω να ομολογήσω, δεν διαβάζεται ελαφρά την καρδία. Ο αναγνώστης πρέπει να έχει καθαρό μυαλό για να το διαβάσει και να ταξιδέψει μαζί με τους ήρωες της Ζατέλη.

Η ιστορία εκτυλίσσεται στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου! Μία πολυμελής οικογένεια, για τα σημερινά δεδομένα, παλεύει με τα δικά της βάσανα, τις δικές της σκοτούρες και τα δικά της σκοτεινά μυστικά. Η μαγεία του βιβλίου έγκειται στο ότι η Ζατέλη καταφέρνει να περάσει στον αναγνώστη τα ήθη και τα έθιμα εκείνης της εποχής, ��ις δυσειδαιμονίες και τις προκαταλήψεις που είχαν οι άνθρωποι που ζούσαν στην Ελλάδα εκείνα τα χρόνια (πολλές από αυτές τις γνωρίζουμε και σήμερα) και να ξετυλίξει το κουβάρι της διήγησης της με εξαιρετική ευκολία!

Η ίδια της η φιγούρα, άλλωστε, ως απόκοσμη παρουσία στην γήινη στρατόσφαιρα τραβάει τον αναγνώστη σαν μαγνήτης. Η Ζατέλη κατέχει εξαιρετικά την ελληνική γλώσσα και, κατά την άποψη μου, την παίζει στα δάχτυλα, γεγονός που κάνει ακόμα καλύτερο το ανάγνωσμα του βιβλίου της! Η γραφή της απλά μαγευτική!

Διαβάστε περισσότερα: Book Tales

[Anna · Rating 5 out of 5]

Η Ζατέλη έχει ανέλθει στο top 5!

[Kyriakos Sorokkou]

ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ
Τον Αύγουστο του 2018 γνωρίστηκα με τη Ζυράννα Ζατέλη για πρώτη φορά, με το πρώτο της βιβλίο μια συλλογή 9 διηγημάτων με όνομα «Περσινή Αρραβωνιαστικιά».
Τον επόμενο μήνα συνέχισα με το δεύτερό της βιβλίο μια ακόμα συλλογή διηγημάτων με όνομα «Στην Ερημιά με Χάριν».
Το επόμενο καλοκαίρι διάβασα το τρίτο της βιβλίο και πρώτο της μυθιστόρημα «Και Με Το Φως Του Λύκου Επανέρχονται».
Το φθινόπωρο της ίδιας χρονιάς διάβασα και τα «Τετράδια Ονείρων» και έτσι ξεκίνησε η αναμονή μου για το πότε θα εκδοθεί το τελευταίο μέρος της τριλογίας «Με Το Παράξενο Όνομα Ραμάνθις Ερέβους».
Και βγήκε δύο χρόνια μετά, το 2021 αλλά λόγω του ότι ήταν λίγο τσιμπημένη η τιμή το καθυστέρησα μέχρι φέτος, 4 χρόνια μετά.

ΦΛΕΒΑ ΧΡΥΣΟΥ
Τι έγινε φέτος; Στην παγκόσμια μέρα βιβλίου το Μέταμπουκ που πλέον εξυπηρετεί και την Κύπρο είχε βάλει μεταφορικά €1 και έτσι εγώ από περιέργεια μπήκα να δω αν θα έβρισκα κάτι από Κύπρο που θα ήθελα.
Και με έκπληξή μου βρήκα ότι μια μέταμπουκερ έδινε όλη την τριλογία της Ζατέλη για μόνο €15. Και την άρπαξα χωρίς δεύτερη σκέψη.
Και έτσι είχα μέτα από καθυστέρηση τεσσάρων χρόνων την τριλογία της Ζατέλη στο ράφι μου.
Αλλά η ιστορία έχει και συνέχεια διότι πήγα την επόμενη στην σελίδα της συγκεκριμένης μέταμπουκερ και είδα ότι διέθετε και τα υπόλοιπα 2 βιβλία της Ζατέλη που δεν είχα («Ηδονή Στον Κρόταφο» και «Οι Μαγικες Βέργες Του Αδερφού Μου»)
Και φυσικά τα άρπαξα και εκείνα μαζί με την κανονική έκδοση της Περσινής Αρραβωνιαστικιάς διότι η έκδοση που διάβασα το 2018 ήταν μια φτηνιάρικη από εφημερίδα, με μπανάλ εξώφυλλο.

ΔΕΥΤΕΡΗ ΦΟΡΑ
Αυτή η δεύτερη ανάγνωση του μυθιστορήματος αν εξαιρέσουμε ότι μου πήρε ένα μήνα και κάτι, ενδυνάμωσε την μνήμη μου για αυτό το μυθιστόρημα. Πολλά ονόματα ναι αλλά έχοντας πάρει χαρτί και μολύβι και φτιάχνοντας γενεαλογικό δέντρο καθώς διάβαζα θυμόμουν καλύτερα ποιος είναι ποιος και φυσικά η συντριπτική πλειοψηφία των χαρακτήρων εμφανίζονται στις πρώτες 50 σελίδες. Εκεί δίνεις προσοχή, μετά γέρνεις πίσω και απολαμβάνεις την ιστορία.

Είναι η αλήθεια αργός ο ρυθμός δράσης και αρκετά λυρική η γραφή που φτάνει στα όρια της πολυλογίας, αλλά αν εξαιρέσουμε ότι έβαλα τον εαυτό μου σε ένα ρίντινγκ-σλαμπ τον Οκτώβριο δεν το σκυλοβαρέθηκα, κάτι που μπορώ να πω ευκολότερα αφού το τελείωσα φυσικά.

Και τώρα (λογικά με τη νέα χρονιά) σειρά παίρνει επιτέλους η άγνωστη για μένα Ζατέλη (η τριλογία της και τα 2 νον-φίξιον βιβλία της) με εξαίρεση τα Τετράδια Ονείρων που έχω διαβάσει και περιμένω να γίνει το όνειρό μου να εκδοθεί και συνέχεια.

Πρώτη κριτική κρυμμένη υπό μορφή σπόιλερ.
Δείτε την κριτική στα Ελληνικά στις βιβλιοαλχημείες

One of those rare times when a modern Greek novel is translated in English.
The behemoth all-swallowing language of English. The book is available in English by Yale University Press as: At Twilight They Return: A Novel in Ten Tales

It is a Greek equivalent of Gabriel Garcia Marquez's One Hundred Years of Solitude.
Well that's the easier way to explain what this book is about.

But it's not entirely wrong to say that it is a Greek equivalent of the 100 years' family saga of magical realism, with its many-many characters.

Here we also have a big family with many mothers, sons, daughters, in-laws, and mother nature as characters. In an undefined rural Northern Greece.

A story oscillating between the real and the magical, the natural and the unnatural, history and story (fiction).

Zateli's writing is great. It never allows the story to become boring, no matter how many names, plots, and subplots you experience.

By reading this book you have the feeling only described by the German word Waldeinsamkeit.
A German word that refers to the feeling one has while being alone in the woods, usually a sublime or spiritual one.

That's the feeling I had while reading this book.
And that's the feeling I want to have when I will be reading my next Zateli.
Soon

[Viki · Rating 5 out of 5]

Ήταν μια μοναδική εμπειρία η ακρόαση του συγκεκριμένου βιβλίου απο τη Ζυραννα Ζατελλη σε αφήγηση για το ραδιόφωνο! Η συγγραφέας στο βιβλιο αυτό πραγματεύεται τη ζωή, τον έρωτα και τον θάνατο χωρίς φιοριτούρες και ασκοπη μοιρολατρία... άρτιο ψυχογραφημα της ελληνικης επαρχίας στις αρχές του 20ου αιώνα....

[Dimitra · Rating 5 out of 5]

Η ζατέλη στο μυθιστόρημά της πλέκει τις ιστορίες των ανθρώπων σαν την αράχνη. Φτιάχνει ιστούς ιστοριών. Δεν είναι μεμονωμένες ιστορίες. Είναι όνειρα, προλήψεις και δεισιδαιμονίες. Κι επειδή έχει πολλούς χαρακτήρες που συνδέονται μεταξύ τους με διαφορετικούς τρόπους γίνεται εξαιρετικά ενδιαφέρον, αν και με αργό ρυθμό. Μέχρι που.... επέρχεται η φώτιση στον αναγνώστη και φυσικά η τέρψις!

[Alexander Theofanidis · Rating 4 out of 5]

Το «Και με το φως του λύκου επανέρχονται» κυκλοφόρησε το 1993 και τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος. Αποτελεί ένα από τα πιο εμβληματικά έργα της Ζυράννας Ζατέλη και γενικότερα της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας και είναι συναρπαστικό, απολαυστικό και καθηλωτικό στην ανάγνωση, αν ξεπεράσει κανείς το διαβολάκι μέσα στο κεφάλι του που φωνάζει «ΞΑΝΑΔΙΑΒΑΖΕΙΣ ΤΑ 100 ΧΡΟΝΙΑ ΜΟΝΑΞΙΑΣ ΣΕ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΡΗΜΕΪΚ».

Η αφήγηση ξετυλίγεται σε μια ημιφανταστική ύπαιθρο, ανάμεσα σε όνειρα, μνήμες και φαντασιώσεις, με άξονα μια οικογένεια και τις σκοτεινές, σχεδόν μυθικές ιστορίες που την περιβάλλουν. Ο θάνατος, η μνήμη και το παρελθόν λειτουργούν ως βασικοί θεματικοί πυλώνες, ενώ η συγγραφέας δίνει φωνή στο άρρητο, στο υποσυνείδητο και στη λαϊκή ψυχή.

Η γλώσσα της Ζυράννας Ζατέλη είναι αναγνωρίσιμα λυρική, υπερφορτισμένη και ιδιωματική, γεμάτη ποιητικές εικόνες και υπαινιγμούς. Ο λόγος της δεν ακολουθεί τη συμβατική αφήγηση, αλλά μοιάζει με ροή συνείδησης, που μπλέκει την πραγματικότητα με τη φαντασία, τον εσωτερικό μονόλογο με τον διάλογο, το παρόν με το παρελθόν. Οι προτάσεις είναι συχνά μακροσκελείς, με παρεκβάσεις, που όμως δημιουργούν μια υποβλητική, σχεδόν μυστηριακή ατμόσφαιρα.

Η χρήση της καθομιλουμένης εναλλάσσεται με έναν λογοτεχνικό, τελετουργικό λόγο, δίνοντας στο κείμενο ρυθμό, βάθος και μουσικότητα. Η γλώσσα λειτουργεί σαν αυθύπαρκτος ήρωας του έργου — είναι αυτή που καθοδηγεί την εμπειρία του αναγνώστη, όχι τόσο η πλοκή. Αυτή η ιδιότυπη, υφολογικά φορτισμένη αφήγηση είναι απόλυτα εναρμονισμένη με τα μοτίβα του θανάτου και της μνήμης: καθώς η ιστορία βυθίζεται στο παρελθόν, η ίδια η γλώσσα λειτουργεί ως εργαλείο επίκλησης, ως τελετουργία μνημονικής ανάσυρσης.

Οι χαρακτήρες του μυθιστορήματος, κυρίως μέλη μιας αγροτικής οικογένειας, δεν παρουσιάζονται ως «άτομα» με την κλασική έννοια, αλλά περισσότερο ως φορείς μνήμης, συμβόλων και μύθων. Συχνά μοιάζουν να ανήκουν περισσότερο στον κόσμο του ονείρου ή του λαϊκού παραμυθιού παρά στον ρεαλιστικό. Η πατριαρχική κεντρική φιγούρα και μυστηριώδης φυσιογνωμία, είναι περισσότερο μια παρουσία παρά ένας ψυχολογικά σκιαγραφημένος χαρακτήρας. Το ίδιο και οι υπόλοιποι ήρωες — δεν λειτουργούν με βάση ρεαλιστικά κίνητρα, αλλά υπακούουν σε ένα υπόγειο, συμβολικό ή μοιραίο σύστημα (που φωνάζει «ΜΠΟΥΕΝΔΙΑ» από μερικά χιλιόμετρα).

Αυτό τους καθιστά σχεδόν φαντασματικούς, σκιές του παρελθόντος, οι οποίες επιστρέφουν — όπως δηλώνει και ο τίτλος — με το «φως του λύκου», δηλαδή τη δύση, το ημίφως, το όριο μεταξύ ζωής και θανάτου. Οι χαρακτήρες επανέρχονται ως μνήμες, ως ψυχικά αποτυπώματα, ενσαρκώνοντας όχι ατομικές ιστορίες αλλά συλλογικές εμπειρίες πόνου, σιωπής και μακράς σήμανσης.

Η Ζατέλη φαίνεται να ενδιαφέρεται περισσότερο για την υπόκωφη δόνηση της ύπαρξης των χαρακτήρων της, την αύρα και τη σιωπή τους, παρά για την πλοκή ή την εξωτερική δράση. Οι ήρωες υπάρχουν σε σχέση με τα μυστικά που κουβαλούν, τις σκιές τους και το συλλογικό παρελθόν της κοινότητας. Έτσι, η μνήμη δεν είναι κάτι στατικό ή νοσταλγικό, αλλά ζωντανή δύναμη που καθορίζει τη ροή του κειμένου.

Συμπερασματικά: Το βιβλίο είναι ένα ολόκληρο σύμπαν – ένας κόσμος βαθιά ελληνικός, μυστηριακός και παγανιστικός, όπου το φως του λύκου ρίχνει σκιά και φανερώνει την ψυχή των πραγμάτων. Ένα έργο πυκνό, απαιτητικό και σαγηνευτικό, που καθιέρωσε τη Ζατέλη ως μια από τις πιο ιδιότυπες φωνές της ελληνικής πεζογραφίας.

[Stratos · Rating 4 out of 5]

Ενα σπουδαίο βιβλίο! Μαγευτικό, παράξενο, με μια όμορφη γραφή, διεισδύει με μοναδικό τρόπο στην ανθρώπινη ψυχή και σε οδηγεί σε μαγευτικά αναγνωστικά επίπεδα. Εχει θέση στα κορυφαία ελληνικά βιβλία ενώ η συγγραφέας δδικαίως απολαμβάνει τον θαυμασμό των φίλων του βιβλίου

[Helen Pavlopoulou · Rating 5 out of 5]

Μια φορά κι έναν καιρό, στο τέλος του 19ου αιώνα στην ελληνική επαρχία οι καταστάσεις έμοιαζαν ζωώδεις και αυτό περιγράφει με τον πιο συγκλονιστικό τρόπο η Ζυράννα Ζατέλη.