از سعدی تا آراگون

by جواد حدیدی

کتاب از سعدی تا آراگون ، داد و ستد فرهنگی ایران و فرانسه را در مدت چهارقرن در بر می گیرد و به دوره ای مشخص یا شاعری معین اختصاص نیافته است . مطالب کتاب از هماهنگی و انجام دقیقی برخوردار و نحوه ی تنظیم کتاب شناسی و فهرست ها نیز دقیق است و به دو بخش اصلی تقسیم شده است :

مولف در بخش نخست كتاب از سعدی تا آراگون درباره ی نویسندگان قرون هفدهم و هجدهم كه وجوه اشتراک بسیار دارند سخن گفته است . در این دوره كه از تاریخ ترجمه گلستان سعدی به زبان فرانسوی شروع می شود و تا سال 1789 ادامه دارد ، دو نوع ادبی مهم و رایج در ادبیات فرانسه بررسی شده است : نمایشنامه های كمدی و تراژدی در قرن هفدهم و رمان های فلسفی و انتقادی در قرن هجدهم . به اعتقاد مولف ، نویسندگان فرانسوی در این دوره از داستان های هند و ایرانی بهره مند شدند و نه از دیوان های شعر . بخش دوم كتاب از سعدی تا آراگون ، دوره های پس از انقلاب فرانسه را دربر می گیرد و تا سال 1982 ، تاریخ مرگ لویی آراگون، یكی از شیفتگان بزرگ ادبیات فارسی ، ادامه می یابد . مولف در این بخش نشان می دهد كه در این دو قرن ، برخلاف قرون هفدهم و هجدهم ، شعر فارسی سرچشمه الهام بسیاری از شاعران فرانسوی بوده است . مؤلف نتیجه تجربیات و مطالعات خود را در طول سی سال به کار گرفته و با استفاده از کتب تاریخ ادبیات غرب و حتی دست نوشته های نویسندگان فرانسوی ، آرای خود را استنتاج کرده است .

588 pages, Unknown Binding

Published January 1, 1994

Reviews

[میثم موسوی نسیم‌آبادی · Rating 3 out of 5]

کتاب «از سعدی تا آراگون»، اثری خواندنی است که در آن از شاعران و نویسندگان فرانسه در قرن هفدهم تا لویی آراگون، که یکی از شاعران و شیفتگان ادبیات فارسی در قرن بیستم است، سخن رفته و تأثیرپذیری ادیبان فرانسوی از ادبیات فارسی و شاعرانی چون فردوسی، حافظ، خیام و خصوصاً سعدی، که گویی نخستین شاعر ایرانی است که آثار او به این زبان ترجمه شده، مورد کاوش قرار گرفته است.

دکتر جواد حدیدی در قسمتی از این کتاب خود به ولتر و داستان او «صادق یا سرنوشت» اشاره کرده و اذعان می‌کند که ولتر به سبب داشتن نوعی همبستگی فکری با سعدی، انتقادهای خود در این داستان فلسفی را از زبان شاعر شیرین سخن ایرانی، سعدی شیرازی، مطرح کرده است (حدیدی، ۱۳۷۳: ۱۵۱) و در ادامه، این کتاب را با نام مستعار سعدی به چاپ رسانیده و ضمن تمجید از این شاعر بزرگ ایرانی، آن را به معشوقۀ لویی پانزدهم و حامی خود، مادام دوپُمپادور، تقدیم کرده است.

ای نورِ چشم‌ها، ای آشوبگرِ دل‌ها، ای آرامِ جان‌ها! مرا هیچ‌گاه توان آن نخواهد بود که خاک پایتان ببوسم، زیرا شما هرگز راه نمی‌روید، و اگر هم راه بروید بستری از گل بر سر راهتان می‌گسترند و فرش‌های ایرانی زیر پایتان می‌افکنند. پس اجازه بدهید ترجمۀ کتابی را به پیشگاهتان هدیه کنم که حکیمی خوشبخت، فارغ از غم دنیا و دوستدار علم و ادب آن را نگاشته است (همان: ۱۵۲-۱۵۳).

تفکّرات و اندیشه‌های سعدی نه تنها شاعران و نویسندگان فرانسوی، که سیاستمداران فرانسه را نیز تحت تأثیر قرار داد. سعدی کارنو، یکی از رؤسای‌ جمهور فرانسه، علّت نام خود را عشق پدربزرگش، لازار کارنو، به سعدی و آنچه در گلستان او، در سیرت پادشاهان، آمده است می‌داند. به این شکل که پدربزرگ او اسم دو پسر خود را سعدی می‌گذارد ولی آن دو در کودکی و جوانی وفات می‌کنند. لذا پسر سوم، هیپولیت کارنو، به پیروی از پدرش، لازار، و به یاد برادر میانی خود، که او را بسیار دوست می‌داشت، نخستین فرزندش را سعدی نامید. و این سعدی همان کسی است که در سال ۱۸۸۷ به ریاست‌جمهوری فرانسه برگزیده شد (همان: ۳۰۳-۳۰۴).

منبع:

_ حدیدی، جواد، ۱۳۷۳، از سعدی تا آراگون، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.

[Eghbal · Rating 5 out of 5]

از سعدی تا آراگون، که اسم این اثر ارزشمند هست، تنها در بر گیرنده تاثیر سعدی در ادبیات غرب (بخصوص فرانسه) نیست، بلکه از تاثیر دیگر شاعران پارسی گو بر ادبیات غرب هم صحبت می‌کند، از حافظ و مولوی و فردوسی و جامی و عطار و خیام و حتی باباطاهر هم می‌گوید.

در برابر عظمت تمدن غرب و ذلت کنونی میهن مان ایران، احساس اولیه ما ایرانیان تعظیم کردن است و وا دادن، باختن خویش و است و از دست دادن روحیه و اعتماد بنفس. ولی کدام مردمی توانستند آینده ای بهتر بسازند وقتی احساس خواری و ذلت کردند؟ کدام افتاده ای توانست از زمین برخواست وقتی اعتماد به خویشتن از دست داد؟

عده ای در رویارویی با این احساس، با دیدن عظمت تمدن غرب، چاره ای جز یکرنگ شدن نمی بینند. برای اینکه ما هم با عظمت شویم بایستی مثل آنان شویم، از هر نظر. از نظر فرهنگی و حتی ظاهری و پوشش و خوراک و نوع زندگی. ولی این تقلیدی نابجاست و راه بجایی نخواهد برد. چرا که کپی هیچ وقت برابر اصل نیست. ما چاره ای نداریم جز اینکه به اصل خویش برگردیم، زیبایی های خود را دریابیم، بزرگی های خویش را بیاد آوریم و راه خویش یابیم.

من نسخه صوتی و خلاصه شده این کتاب را به روایت بهروز رضوی شنیدم. خواندن این کتاب در بازیافتن احساس غرور ما را یاری میکند‌.

[Nazila · Rating 5 out of 5]

برخی رشته‌ها هستند که در تعریفشان هم‌پوشانی بسیار میتوان یافت‌‌، برای مثال ادبیات و زبان‌شناسی با هم مشترکات بسیار دارند، حتی معتقد ام که آن رشته‌ای که امروزه زبان‌شناسی مینامیم همان رشته‌ی ادبیات است منتها با تعریف امروزی. همین را در مورد رشته‌ی آموزش زبان و زبان‌شناسی نیز میتوان مشاهده کرد. برای همین در برخی موارد میان این سه رشته اختلافاتی است از نوع علی خواجه و خواجه علی.
همین مورد درباره‌ی رشته‌ی ادبیات تطبیقی و مطالعات ترجمه به خوبی میتوان مشاهده کرد،‌تا جایی که میتوان گفت اسم یک رشته است به دو نام؛ مانند آدمهایی که دو اسم دارند یکی در شناسنامه و دیگری در خانواده.
همه‌ی اینها را گفتم تا به این نتیجه برسم که کتاب از سعدی تا آراگون تحت عنوان ادبیات تطبیقی آورده شده ولی با مطالعات ترجمه بسیار نزدیک است.
نکته‌ی دیگر که باید اضافه کنم این است که این کتاب را نوعی سفرنام میبینم البته کتاب دیگری نیز خواندم که در گودریدز پیدا نکردم تحت عنوان سفر اروپاییان به ایران. ترجمه‌ی متوسطی داشت ولی آن هم درباره‌ی تأثیر ایرانیان است از خلال سفرنامه‌هایی که فرانسویان درباره‌ی ایران از دوره‌ی صفویه نوشته اند. در هر دو کتاب، و صد البته در کتاب دکتر حدیدی بسیار بهتر و واضح‌تر توضیح داده میشود که چگونه سفرنامه‌هایی مانند شاردن و تاورنیه تصویری زیبا از ایران ترسیم میکند و به نویسندگان عصر روشنایی و دائره‌المعارف نویسان این بهانه را میدهد تا از طریق ایرانیان بتوانند نه تنها انتقادات خود را به جامعه و حکومت وقت بکنند بلکه دنیای آرمانی خود را بسازند بر طبق آن چه از ایران عصر صفویه ارائه شده است. کتاب از سعدی تا آراگون را پیش‌نهاد میکنم. من خواندم و متوجه شدم که آن چه تحسین ما را درباره‌ی ادبیات اروپا برانگیخته برگرفته از سفرنامه‌هایی است که دربار‌ه‌ی ایران نوشته شده. ضمن این که ایران طی دو قرن و نیم قهرمان داستانهای اروپایی در عرصه‌ی رمان، نمایش‌نامه، شعر،‌ و حتی موسیقی بوده است.