Pellegrina: Een italiaanse wielerbedevaart

by Lidewey van Noord

Pellegrina is het verhaal van een wielerpelgrim die door Italië trekt, langs velden en wegen, heuvels, industrieterreinen en bossen, op zoek naar de sporen die de helden uit de Italiaanse wielergeschiedenis achterlieten. De pelgrim gaat waar de renners gingen, ziet wat de renners zagen en wil zo proeven van het heldendom, drinken uit dezelfde bidon – al is het maar een slokje. Deze Italiaanse bedevaartstochten nemen de lezer mee naar alle uithoeken van Italië. Van het geboortehuis van Fausto Coppi tot het restaurant van Eddy Mazzoleni; van Marco Pantani’s graf in Cesenatico tot de videotheek van Vincenzo Nibali’s moeder op Sicilië. Maar Pellegrina is bovenal een ontmoeting: met de Italiaanse wielergeschiedenis en met het land zelf.

202 pages, Hardcover

Published April 20, 2016

About the author

Lidewey van Noord (1985) studeerde Nederlands aan de Universiteit van Amsterdam. In 2016 verscheen haar debuut Pellegrina, dat ze maakte met grafisch ontwerper Robert Jan van Noort. Het stond op de shortlist voor de Nico Scheepmaker Beker, de vakprijs voor het Sportboek van het Jaar, won de Zinnen Roës Award en werd vertaald naar het Duits. In 2024 verscheen haar memoir Vluchtheuvel.

Van Noord debuteerde als fictieschrijver met De Spaanse renner (2022). De novelle leverde haar opnieuw een nominatie op voor de Nico Scheepmaker Beker. In januari 2026 verschijnt haar debuutroman De as komt eerst.

Reviews

[Tonny · Rating 5 out of 5]

Bert Wagendorp kondigt het in zijn voorwoord al aan: het boek “zaait (…) verlangen.” Dat is precies wat het doet, zonder opsmuk, maar met een grootste hartstocht. Een ode aan Italië en het Italiaanse wielrennen. De prachtige verhalen over vergane glorie en onmetelijk verdriet worden door kleurrijke, herfstige foto’s van Bella Italia overbrugd. Sfeer is wat het boek uitademt, als een warme herinnering naar die ene vakantie, lopend door de smalle steegjes van pittoreske, eeuwig slapende dorpjes. Volgens Van Noord lagen de verhalen klaar “op dorpspleintjes, kruispunten en industrieterreinen” en als je je erin onder laat dompelen dan leer je Italië “in al haar pracht en lelijkheid” kennen. En die verhalen zijn prachtig.

Zo is er het verhaal van Luigi Malabrocca die hard zijn best deed om tijdens de Giro d’Italia de zwarte trui te winnen. Toen was er nog een zwarte trui, een trui voor de laatste plek, die nog voor veel publiciteit en bekendheid zorgde. Hij prikte zijn banden lek, ging achter muren of hegjes liggen en verstopte zich in een kelder. “Hij liet zich zelfs een keer in een lege waterput zakken, waar hij werd betrapt door een argwanende boer. ‘Wat gebeurt hier?’ vroeg die hem. ‘Ik ben de Giro d’Italia aan het rijden’, antwoordde Malabrocca. Daarna stapte hij weer op de fiets en vervolgde de zware Dolomietenrit.”

Van Noord schrijft over de najaarsklassieker de Ronde van Lombardije, de laatste écht koers van het wielerseizoen: “de koers legt de pijn bloot die afscheid nemen altijd oproept en toont tegelijkertijd de troost die gevonden kan worden in de schoonheid van de herfst, en in vergankelijkheid. De pijn van het afscheid nemen wordt opgevangen op een zacht bed van gevallen bladeren, verhuld in donzige mist.” Ze schrijft soms prachtig en weet treffende beelden op te roepen en daarmee een sfeer te scheppen die uitnodigend is. Zelfs als je nooit fietst zou je zin kunnen krijgen om vrijwel onmiddellijk een fiets te kopen, naar Italië te vliegen en langs de verhalen van Van Noord te peddelen.

Ook het Italiaanse volk wordt onder de loep genomen. Het verschil tussen de mensen uit het noorden en het zuiden. “Het is niet voor niets dat de drie actieve vulkanen Italiaanse vulkanen zich in het Zuiden van het land begeven”, schrijft ze. “In het Noorden hadden ze niet gedijt. Hitte, vurigheid, snelstromend bloed waarvan de druk soms zo hoog wordt dat er een eruptie volgt, een schelle woordenstroom ondersteund door woeste gebaren, een gesprek dat voor een noorderling ruzie lijkt, maar dat in het Zuiden gewoon een gesprek is, omdat woorden hier nu eenmaal in het hart worden geboren, en niet in het hoofd zoals in het Noorden.” En in een ander verhaal, verderop in het boek, schrijft Van Noor dat “Italianen geboren ambassadeurs van het idee (zijn) dat het leven ooi en ziet is.” Ze zijn “geboren acteurs”.

Romantiek en melancholiek ontmoeten elkaar op zijn hevigst in het laatste verhaal van het boek, het verhaal over de in 2011 in de Giro verongelukte Wouter Weylandt. Hij stierf tijdens een afdaling. Van Noord bezoekt de noodlottige plek en durft hem op Italiaanse wijze opnieuw naar beneden te dromen, om hem te waarschuwen voor het gevaar en hem vervolgens erder te zien fietsen, “voor altijd op weg naar Rapallo”. Het is een gedurfd en ontroerend slot dat met veel mededogen en liefde is geschreven, en daarmee een passend einde op van deze “Italiaanse wielerbedevaart”.

[Bart Janssen · Rating 4 out of 5]

Mooie verhaaltjes voor het slapengaan! Hoewel dat vaak ook averechts werkte, want je krijgt er zin van om te fietsen en ook naar Italië te gaan. Niet slaapbevorderend. Uiteraard ook terecht dat de Haai van Messina onderdeel is van het einde van het boek 🦈.

[Jurrien Keulen · Rating 4 out of 5]

Na het lezen van dit boek wil je zelf ook wel in Italië fietsen!

[Ronny De Schepper · Rating 4 out of 5]

De ondertitel van het werk, “een Italiaanse wielerbedevaart”, geeft precies aan waarover het gaat. Van Noord trekt (jammer genoeg meestal met de wagen) door het Italiaanse schiereiland op zoek naar plekken die in verband kunnen worden gebracht met Italiaanse wielrenners. In het begin zijn het vooral de Hele Groten (meestal overleden) met de bekende verhalen, het boek wordt echter het interessantst naarmate ze afzakt (ook letterlijk in geografische zin) naar de mindere goden. Die leven meestal nog en Van Noord gaat ze dan ook opzoeken en borstelt een menselijk portret van individuen die nu eenmaal de kost verdien(d)en door op een fiets te klauteren. Vaak ontluisterend, maar meestal ontroerend.

Haar stijl is daarbij heel poëtisch, iets wat ik me merkwaardig genoeg niet herinner van haar boek over Peter Sagan, dat ik een paar jaar geleden ook van haar heb gelezen.

En wat doet die tweede mijnheer van Noort (met een “t” deze keer) op de kaft vroeg ik me af. Tot ik de prachtige foto’s zag. Op een bepaald moment wou ik hem zelfs op gelijke hoogte plaatsen met de schrijfster, tot ik op het einde bij de “verantwoording” vaststelde dat hij slechts voor een derde van de foto’s verantwoordelijk is. De rest is van Lidewey zelf of gewoon gekocht bij agentschappen. Ik ben dan niet gaan terugspoelen om te zien van wie die mooiste foto’s waren.

[Jeroen Schwartz · Rating 5 out of 5]

Er zijn weinig redenen om de (race-)fiets te laten staan - en zeker niet de druppels die vanavond vielen - maar troost en vermaak zoeken in Pellegrina van Lidewey van Noord & Robert Jan van Noort is een acceptabele smoes. Van Noord zit de Italiaanse ziel (samengevat: laat je niet inkaderen, en: wees mooi) op het spoor in het kielzog van fameuze, foute en frivole wielerhelden uit alle windstreken en uithoeken. Sommige zijn jammerlijk ten onder gegaan, aan verlokkingen en stommiteiten - door pech en andere gevaren van de weg. Andere zijn afgestapt om te boeren en te proosten: eerst hard werken, dan prosecco proeven. Soms zijn ze onvindbaar maar altijd is de toewijding van de onzichtbare renners en devotie van de achterblijvers voelbaar. Dit is een vakantieboek en wielerbijbel ineen, in de geest van Buzatti en De Sica, Tim Parks en Begnini, vol weemoedigheid en hartstocht en tragiek, over 'boven en beneden' (het noorden en het zuiden), in een schitterend vormgegeven bundel die volgens mij zelfs 'onsportievelingen' niet koud zou laten. Omdat wielerwijsheden levenslessen zijn - en andersom.

[Anne Goorkate · Rating 5 out of 5]

Wat een prachtig boek, zowel qua uiterlijk als inhoudelijk. De verstilde foto’s, de mooie verhalen en de geschiedenis die je meenemen naar Italië met ontmoetingen met bekende en onbekende mensen uit de wielerwereld. Je krijgt er zin van om ook op reis te gaan, en nu dat even niet kan ben je toch een beetje weg. Wat het helemaal af zou maken, is een kaartje voor- of achterin het boek.

[Matthias · Rating 5 out of 5]

Een prachtige reisgids die elke wielerfan moet hebben gelezen. Geeft je meteen zin om je eigen bedevaart te ondernemen en meer te weten te komen over alle plaatsen en wielrenners die (lyrisch) beschreven worden

[Kitty · Rating 4 out of 5]

Heel fijn boek met pellegrina anekdotes uit Italië. Mooi gebonden, met Giro roze draad. Enige dat ontbreekt is een kaartje, teken ik er misschien zelf nog bij.

[Nick · Rating 5 out of 5]

Great book with many interesting stories of the different (former) pro cyclists and their environments they grew up in or still reside.

[Derek · Rating 3 out of 5]

Mooi boek om eens door te bladeren, maar veel verhalen misschien iets pakkends. Foto's zijn prachtig though.

[Niels Roelen · Rating 4 out of 5]

Als je van italië en wielrennen houdt, kun je dit boek niet objectief beoordelen.

[Theo · Rating 4 out of 5]

Liefdevolle en ontroerende vertellingen over de achtergronden van het wielrennen in Italië.

[Daan van Winkoop · Rating 5 out of 5]

Heel mooi! Ik wil het liefste meteen m’n eigen giro d’Italia rijden op de fiets.

[Arjen Dijkstra · Rating 5 out of 5]

Binnenkort in De Boek van het Peloton, de ENIGE wielerboekenpodcast van Nederland, misschien wel van de hele wereld.