Inventing Eastern Europe: The Map of Civilization on the Mind of the Enlightenment

Biblioteka Europy Środka #17

by Larry Wolff

In this provocative, wide-ranging history of how the continent of Europe came to be conceived as divided into “Western Europe” and “Eastern Europe,” the author shows that it was not a natural distinction, or even an innocent one, but instead was a work of cultural creation, of intellectual artifice, of ideological self-interest and self-promotion.

Genres: History, Nonfiction, Politics, European History, Historical, Political Science, 18th Century

436 pages, Hardcover

First published January 1, 1994

Reviews

[Wojciech Szot · Rating 5 out of 5]

To będzie długa recenzja więc niekoniecznie dobrniecie do końca (już ja nas znam), ale choćby dla tej jednej historyjki przestańcie skrolować na chwilę. A potem już tylko do księgarni. Zatem historyjka.
Jest rok 1786. Trzy lata po rozstaniu z mężem, “wolna jak ptak” (sama tak napisała), lady Craven, a za jakiś czas margrabina von Brandenburg-Ansbach-Bayreuth, zatrzymuje się w drodze z Petersburga do Sewastopolu w okolicy pewnej tatarskiej wioski. Wieś była kręgiem szałasów, tworzących na tle majestatycznej przyrody obraz “prymitywnego stanu świata”, jak się wyraziła lady w pamiętniku. Co robi lady Craven po przyjeździe na tatarski step, lekko skonsternowana brakiem higieny wśród mieszkańców wsi? “Zatrzymałam się tam i zrobiłam herbatę”.
Tak się wprowadza cywilizację między “dzikich”! I między innymi o tym jak próbowano ucywilizować wschodnie rubieże Europy jest właśnie “Wynalezienie Europy Wschodniej. Mapa cywilizacji w dobie Oświecenia” Larry'ego Wolffa w przekładzie Tomasza Bieronia.
Wspaniała jest ta książka, choć podejrzewam, że nie dla wszystkich przebijanie się przez trochę nadmiernie rozbudowane opowieści Wolffa będzie przyjemnością. Nie ma bowiem Wolff tendencji do skrótu i zbyt często odnosiłem wrażenie, że już doskonale wiem, co chciał mi powiedzieć, a drobne zmiany odcieni czy minimalne przeniesienia uwagi, są mi naprawdę niepotrzebne. Co choć brzmi jak narzekanie, nie znaczy, że nie jestem zachwycony “Wynalezieniem Europy Wschodniej”. Jestem, bo Wolff podobnie jak Leszczyński otwiera inną perspektywę w patrzeniu na polską (i nie tylko) historię.
“(...) kiedy przybywamy do Polski, mamy poczucie, że całkowicie opuściliśmy Europę”, pisał w 1784 roku Louise Philippe de Segur, francuski hrabia, pełnomocnik Ludwika XVI na dwór Katarzyny II w Petersburgu. To dość - z dzisiejszej perspektywy - niewinne zdanie, do którego jesteśmy przyzwyczajeni, bo przecież to w ostatnich latach walczyliśmy o “ponowne przyjęcie do Europy”, utożsamiając Unię Europejską z “cywilizowaną”, “nowoczesną” Europą i samemu przeciwstawiając jej nasze wschodnie, postkomunistyczne czy jak je tam nazwiemy, państwa. W ostatnich tygodniach, gdy widmo Polexitu zaczęło nam nami wisieć niczym jakiś miecz Damoklesa, znowu pojawiły się hasła wyprowadzania Polski “z Europy”. A więc jest w jakimś stopniu dla nas jasne, że przynależność do Europy jest swego rodzaju osiągnięciem (cywilizacyjnym), nagrodą (za ucywilizowanie), do tego jest zmienne i zależne nie od geograficznych uwarunkowań, a zgodności na poziomie też ideowym.
Wolff pokazuje moment, w którym Europa podzieliła się na “Zachód” i “Wschód”, wychodząc od założenia, że wyobraźnie elit epoki renesansu czy wczesnego baroku organizowała raczej oś północ-południe, niż wschód- zachód. Mówiło się o sztuce “na północ od Alp”, a tak polskie jak i szwedzkie dwory szlacheckie i królewskie pełne były zaproszonych z Italii artystów. Polskie jednak nikogo zbytnio nie interesowały - cały wschód Europy był traktowany jako przeciętnie zamieszkana przestrzeń, która nikogo szczególnie nie interesuje. Dopiero, gdy doszło do rywalizacji z jednej strony z osmańskimi Turkami (1683 - bitwa pod Wiedniem), przejęciem przez Habsburgów osmańskich Węgier (1699 - traktat w Karłowicach) i porażce Szwedów z Rosjanami (1709 - bitwa pod Połtawą) okazało się, że wschód Europy istnieje, a oś, do której przyzwyczajone były elity intelektualne, a szczególnie - na czym wiele uwagi skupia Wolff - kartografowie, przesunęła się. Stąd właśnie - w gigantycznym skrócie - bierze się tytułowe “wynalezienie Europy Wschodniej”.
Czy podróżnicy i podróżniczki do Polski i Rosji wiedzieli traktowali nas jak “dzikie” ludy, nieśli kaganek oświaty i dzięki efektowi lustra mogli myśleć o sobie i swoich krajach lepiej? Oczywiscie. Czy mogli fałszować wspomnienia z pobytu, byśmy wypadli jeszcze bardziej “barbarzyńsko”? Mogli. Ale nie da się ukryć faktu, który podkreśla Wolff jak i Leszczyński w “Ludowej historii Polski”, że stosunki społeczne panujące w tej części Europy mogły czasem wydawać się szokujące. Najlepiej obrazuje to historia Casanovy, który w Petersburgu podczas pijackiej wycieczki spotyka “chłopską dziewczynę o frapującej urodzie”, która ucieka przed nim do swojej chaty. Zaczynają się łowy, a ponieważ mowa o klasie wyższej, to strzelbą będą pieniądze. Casanova kupuje dziewczynę za 100 rubli od jej rodziców, robi z niej swoją niewolnicę, nadaje imię “Zaira”, nawiązując do książki Woltera, który kochał Katarzynę II dość szalonym jednak uczuciem i obwozi po Rosji (to jest wielki skrót tej historii, ale to sobie Państwo sami doczytają). Dlaczego to robi? Bo tu może - bo w “dzikich” krajach nie obowiązują “cywilizowane” zasady, o czym nieraz będą nam podróżni cytowani u Wolffa opowiadać. Choć było też inaczej, o czym przypomina opowiedziana na początku tej recenzji historia lady Craven. Cywilizowane obyczaje musiały być choćby wokół i setka Kozaków straszyła.
“Odkrycie…” to kopalnia cytatów o Polsce oczami przybyszów. Warszawa w opisie trzydziestojednoletniego Williama Coxe’a, który “wjechał” do Polski 24 lipca 1778 roku, jawi się “melancholijnie” przez “silny kontrast między bogactwem i biedą, luksusem i udręczeniem”, gdzie “ulice są szerokie, ale kiepsko wybrukowane”. To, czy wszystkie ulice w Anglii były wybrukowane niezbyt Coxe’a interesowało - Polska musiała być przedstawiona jako kraj nędzny, gdzie “manufaktury nadal są jeszcze w powijakach”, bo tego oczekiwał “oświecony” czytelnik w okolicach Oxfordu. Zwracał również (będzie się to pojawiało w opisach innych wizytujących nasz kraj) na to, że trudno było mu nie zauważyć “szeregu osób ze zmechaconymi albo skudlonymi włosami”. “Plica polonica” to istotny wkład Polski do historii medycyny tych czasów.
Autor zwraca uwagę - i to powinno nas bardzo zainteresować - na to, że Polska była dla “zachodnich” elit albo nic nie znaczącym, dziwnym krajem z jeszcze dziwniejszym ustrojem, słabym królem, a Katarzyna II i pozostałe mocarstwa właściwie to zrobiły nam przysługę rozbiorami, ale co ciekawe zauważa też jednak pewną fascynację Polską - królem Leszczyńskim, który o wiele lepiej poradził sobie z zarządzaniem niewielkim miastem we Francji niż krajem z dwunastoma milionami obywateli, konfederatami barskimi czy Kościuszką. Utrwaliliśmy się w historii światowej literatury dzięki nieznanemu zbytnio w Polsce dziełu Jane Porter, “Thaddeus of Warsaw”, a August Sas i wspomniany tu już Leszczyński spotkali się na łamach “Kandyda” Woltera. Na karnawale królów “obalonych i wydziedziczonych”, jak pisze Wolff.
Piszę wciąż o Polsce, bo to jak się domyślam też Państwa najbardziej będzie w książce Wolffa interesowało, ale choć po lekturze pierwszego rozdziału wydawało się, że będzie się on skupiał głównie na Rosji i Polsce, to później rozszerza pole swoich poszukiwań o inne kraje “wschodnie”, ale nie da się ukryć, że najbardziej fascynuje go Rosja i to Rosja w konkretnym momencie - gdy Katarzyna II postanawia udać się w podróż na Krym. To z tego wydarzenia mamy “wioski potiomkinowskie”. W trakcie tej nieprawdopodobnej podróży, pełnej przepychu i iluzji caryca, przedstawicielka “północy” (choć Niemka, co jakoś dodaje temu wszystkiemu aspekt kolonizacyjny) symbolicznie obejmuje władztwo nad całym wschodnim światem, sięgającym aż po Krym, a więc miejsce, w którym mieszkała Ifigenia, kapłanka Artemidy, znana z tragedii Eurypidesa. Zatem caryca włącza niejako Rosję do cywilizacji świata łacińskiego, choć - podobnie jak z dokonaniami Potiomkina - wszyscy pochodzący z “zachodu” uczestnicy tej wyprawy wiedzieli, że to tylko gest, za którym nic nie stoi. Ale Europa Wschodnia była już wtedy faktem.
Pisze Wolff o tym jak tworzono mapy Europy Wschodniej, o misjach kartograficznych wspieranych przez Stanisława Augusta Poniatowskiego i władców rosyjskich, o imperialistycznym spojrzeniu na narody wyłaniające się z “ciemności” (to ważne słowo dla francuskiego opisu naszej części kontynentu) barbarzyństwa. Jak ktoś myśli, że przyjęcie chrztu jak uczono w szkole “włączyło nas w krąg cywilizacji europejskiej”, po przeczytaniu tego jak Wolter o nas pisał do Katarzyny II, zwątpi.
Słynna francuska “Encyklopedia” pisała o Polsce: “Natura wszystkiemu pozwala dojrzeć, być może pewnego dnia Polska osiągnie to, co zostało udoskonalone w innych klimatach”. I choć książka Wolffa jest książką o przeszłości, do tego jasno pokazuje on kolonialne, mocarstwowe, orientalizujące i imperialistyczne zapędy naszych - jak się wtedy okazało - “zachodnich” sąsiadów, ale czytana w 2020 roku w Polsce staje się też opowieścią o aspiracjach klasowych w Polsce, która wciąż dąży do Europy. Janion chciała, żebyśmy szli tam z naszymi umarłymi, a niektórzy z rządzących nami uważają, że Europa dalej jak ta córa Agenora da się ujarzmić, jeśli przebierzemy się może nie w byka, ale w baranka. Lady Craven pisała o “źle osadzonym klejnocie” i czasem mam wrażenie, że my sami już siebie tak traktujemy. Bo tu ładnie, ale wciąż nie na miejscu.
Czytajcie Wolffa (i Leszczyńskiego), bo to książka zdecydowanie ważna i wybitna, a na pewno też bardzo nam dzisiaj przydatna.
(drobna uwaga do redakcji z MCK - zielone litery wyglądają ładnie i się komponują z okładką, ale czytać to się wstępu pana dyrektora nie dało)

[Nastya Podhorna · Rating 5 out of 5]

Книга з великою концентрацією думок на сторінку, що у майбутньому може спричинити "шкідливу звичку" критично аналізувати будь-яку інформацію))) А ще надзвичайно цікава і майстерно написана.
У книзі розглядається уявлення про Східну Європу, витворене спільними зусиллями філософів, політиків і мандрівників епохи Просвітництва. Східна Європа у цьому випадку відігравала роль того "іншого", відносно якого творила себе і Європа Західна. Цікаво, що початковий набір характеристик Східної Європи створювали філософи (зокрема і Вольтер), що цю частину світу лише уявляли, а вже потім освічені мандрівники бачили на власні очі те, що готові були побачити.
Східна Європа творилася протягом усього XVIII ст., мірою того, як зростали контакти з країнами цього регіону та знання про них. Східна Європа була територією контрастів, дикості, варварства, бідності, бруду, рабства і деспотизму, де змішувалися століття, мешкали стародавні варварські народи (скіфи, сармати, готи), де можна було погратися з власною ідентичністю і різними сценаріями політичного та економічного майбутнього цих земель. Простір уяви й фантазії, з яким краще було не стикатися реально.
Автор доводить, що кордон ХХ ст. між Сходом і Заходом Європи, соц. табором і НАТО, утворився не на порожньому місці - він був сконструйований ще у XVIII ст, коли мислителі Заходу винайшли Не-таку-цивілізовану, іншу Європу.

[Inna Zolotar · Rating 5 out of 5]

Цього пандемічного року, читаючи книгу "Винайдення Східної Європи", як ніколи розумієш, що з вісімнадцятого століття в уявленнях, а, головне, відчуттях, мало що змінилось. Хіба кордони "цивілізації" посунулись східніше, і мапи вже давно намальовані, оцифровані та загуглені. Але надія є. Бо нам, "східнякам", важливо для себе своє місце визначити, втримати та зрозуміти, а там і світ підтягнеться. Рекомендую, хороша книга!

[Dylan · Rating 3 out of 5]

I’m going to use this review as a place to gather general notes on each chapter as I read through the rest of the book today.

Wolff’s Inventing Eastern Europe is a difficult but interesting book. in short, he argues that ideas of “eastern europe” were formed in “western europe” during the Enlightenment to elevate the status of the latter. he then explores this by showcasing how different individuals experienced eastern europe. first, poland is seen by a french diplomat as the bridge between civilization and barbarism; russia is then an even shakier bridge as it has an undeniable asian aspect of its society & culture. the second chapter delves into how individuals such as Casanova traveled to eastern europe to explore sexual fantasies. as I understand, the women from these lands were treated as property or slaves for the western men. slavery is also seen as a distinct “eastern” part of europe, since western europeans had slaves in colonies rather than in europe. poland, in this sense, is seen as a slave to its master: russia. perhaps the reason western europeans had a hard time facing this reality was because it would require them to acknowledge their own colonies. lastly, the prevalence of corporeal punishment reminded western europeans of their own pre-Enlightenment ways. thus, denigrating eastern europeans into more barbarous practices. chapter three discusses the fantasy of eastern europe, as experienced by philosophes and travelers such as Voltaire and Marat, who wrote about it in terms of describing their own ideas on eastern and western europe: in other words, eastern europe was only in their imaginations, and also acted as a counterweight to western europe.

[Harrison Helms · Rating 3 out of 5]

Larry Wolff’s Inventing Eastern Europe traces the construction of Western Europe’s intellectual conception of Eastern Europe. Writing after the fall of the Berlin Wall in 1991, Wolff observed the lingering “otherness” of Eastern Europe, declaring, “the iron curtain is gone, and yet the shadow persists” (3). His work refutes the assumption that the East/West divide arose during the Cold War, but rather credits it to the Age of Enlightenment. Using an amalgam of travel writing, philosophical and political treatises, and personal correspondences, Wolff argues that an intellectual border was erected which led to the dichotomization of Eastern and Western Europe. I am initially skeptical of Wolff’s broader argument. His use of the word “inventing,” both in the book’s title and repeatedly in the conclusion, suggests an intellectual construction of Eastern Europe ex nihilo. While there was undoubtedly a cultural, political, and religious divide between North and South in Renaissance Europe, I am unconvinced that there were no intellectual distinctions between Eastern and Western Europe before the Enlightenment. For instance, Poland and Russia were not included in either alliance of the Thirty Years’ War (1618-1648). Does this suggest an “othering” already taking place? Or at least a mild division? The book certainly demonstrates, however, the immense intellectual fantasies of Enlightenment writers regarding Eastern Europe, as well as the power of “intellectual borders.”

[Yana · Rating 4 out of 5]

Заголовок "Східна Європа" може дещо ввести в оману читачів, бо Східну Європу Вулф розглядає єдино як об'єкт досліджень французькими, англійськими та німецькими інтелектуалами часів Просвітництва. Їхня теплична мемуаристика, поїздки окремих вестернів, попередньо узгоджені з російськими імперськими чиновниками, туристичними маршрутами, зрозуміло, цілком відірвані від реальності та історії.

Бачення Східної Європи відзеркалювало погляди самих європейців, їхню неприховану відразу і упередження до всього "тубільного", бажання відкрити і "цивілізувати" "винайдені" терени. Фактично ця книга - корпус текстів тодішніх філософів і мандрівників, які горіли бажанням "європеїзувати" східноєвропейські території, байдуже навіть, якщо доводилось співпрацювати з деспотією на цих землях(достатньо тут навести приклад листування Вольтера і Єкатєріни, коли французький інтелектуал, коментуючи війну московитів з Туреччиною і Польщею, поводиться наче остання проросійська консерва, дякуючи большой визволитєльніце за освобождєніє і защіту, а ще - марячи новими завоюваннями і розширенням Східної Європи "під владою Розуму". Тьфу). Що робили в такому випадку вестерни, то це "насаджували сову на глобус" (даруйте за такі порівняння). Себто бачили те, що уявляли. Себто те, що спостерігаємо ми, мешканці багатостраждального східноєвропейського регіону, нині: сиділи у теплих кабінетах і розмірковували про зло, бачачи тільки його відбитки.

Тим не менше, той же Вольтер спонукав Єкатєріну, яку він так по-десадівськи обожнював, все "зруйнувати і зробити заново". Руссо, своєю чергою, сприймав Польщу яко здобич для "кожного, хто забажає скласти план перетворення цього врядування". Кінцевою операцією інтелектуального панування Просвітництва над цим тереном було його залюднення - тут вперше європейці зіштовхнулись з новими вимірами і дисциплінами суспільних теорій. Врешті, як пише Вулф, винайдення Східної Європи через входження, оволодіння й катографування нерозривно пов'язувалося з супровідним процесом винайдення Західної Європи.

У вестернів цілком справедливо виникло уявлення про Східну Європу як нестійку ідею. Протягом 18-го ст. кордони цього регіону невпинно змінювались. А географічна невизначеність між Азією та Європою стояла на заваді чіткій демаркації її меж.

Загалом, міф про Східну Європу можна проілюструвати одним із влучих сюжетів Бройґеля - коли сліпий наполегливо веде таких же сліпих. Очевидно, що ні Руссо, ні Вольтер, ні Гіббон не претендують наразі на істину, однак, про мене, буде гірше, коли ми не знатимемо, на яких помилках була сформована і розвивається наша модерна культура. Втім, що Друга світова (коли Гітлер ішов освоювати "дикі" східноєвропейські землі), що ставлення вестернів до російсько-української війни (вони ж слов'яни, всі як один, це їхні справи - не наші) показали, що багатьом ті помилки не хочеться розбирати, би' раптом не зруйнувати свій тепличний світ.
Шануймося.

[Katie Hanna · Rating 5 out of 5]

WELL THAT BLEW ME AWAY.

This is an amazing work. In a nutshell, it challenges everything we think we know about Eastern Europe--challenges the very idea of there BEING an Eastern Europe, actually. It goes back to the Enlightenment to explore the ways in which Westerner writers, travelers, and intellectuals used the concept of "the East of Europe" as something to define their own culture against . . . in a "~we~ are civilized and ~they~ are barbarians" type fashion. (I'm not making up the word "barbarian" either; Western travelers explicitly referred to the inhabitants of Poland and Russia as barbarians. Also as "savages." AND called for their colonization/exploitation by the Western powers. Sound familiar?)

He even goes further and connects this conscious/unconscious prejudice against Eastern Europe with Churchill's "Iron Curtain" metaphor and his willingness (well, the entire West's willingness, actually) to abandon Eastern Europe to Soviet domination . . .

Basically, it's a great, great book and I highly recommend it.

WITH the caveat, however, that it does contain some extremely disturbing accounts of child sex slavery in Eastern Europe during the Enlightenment era we read part of this Italian guy's memoirs where he goes to Russia and purchases a 13-year-old girl as his sex slave and uses her as such; it's powerful, important stuff and I'm glad I read it; but still, if you think you might not be able to handle it, maybe you'd be better off with some other book. Reader discretion advised, essentially.

[Helene Ryding · Rating 3 out of 5]

Definitely a tough read even if you know lots about modern Eastern Europe. By the time you get to the chapter on Voltaire, the picture is already clear and a bit repetitive. Eastern Europe was backward and largely unknown, the people barbarian and uncivilised, yet not exotic as 'the orient'. This conveniently helped to define western Europe as 'civilisation as we know it'. Some similarities with the criticisms of The west made by Edward Said.

However some good stories and the intrepid women travellers were interesting

[Susan · Rating 1 out of 5]

I don't know the author and I'm not an expert on this subject. But my impression is that he copied Edward Said's thinking and applied it to Western European attitudes to Eastern Europe. Again I'm not an expert but I do not think that Western attitudes to Eastern Europe are analogous to Western Attitudes to "the Orient." The history of Western and Eastern Europe diverged. It was not simply that a sudden philosphical pose struck in the West created Eastern Europe. Western Europe became capitalist. And Eastern Europe remained feudal. The descriptions of life in a feudal system were at times shocking. It was extremely interesting and surprising to read about but very hard to read because the enslavement of women was very debasing to read about and I did not want to continue with pages of it. But clearly from Wolff's own research there were basic comparisons of apples and oranges to be made with factual knowledge of both Eastern and Western Europe. So it seems to me that exactly for that reason he misses completely the point of what Said is saying. Edward Said was in ways a brilliant thinker. What he was talking about was how the West saw an unknown and vast expanse of many different cultures with different histories and romanticised and theorised about them in ignorance; wrapping them up into one thing and pedastelizing their romantic ideas and theories about it into a field of study, complete with experts. So what Said is talking about is Western imagination. But Wolff's book is about the reality of Eastern Europe. His research is exhaustive and I think valuable. I think he would have had a much better book had he not attempted to falsely piggyback his research on Edward Said. Aspects of Said's work are of enormous value. And much in this book is of value also. But from the little I know I think they are not actually analogous.

[A.J Jennings · Rating 4 out of 5]

Inventing Eastern Europe is a very fascinating and interesting book on the West's preconception of Eastern Europe tracing back to the Enlightenment showing the immense xenophobia that the West has shown Eastern Europe. At many times I was blown away by the language Enlightenment contemporaries language against Eastern Europeans and how similar it is to views of other races and cultures that were also looked down upon.

While this book is a great resource to read how the West viewed Eastern Europe, at times I felt Larry Wolff dug too deep when I already got the point of the chapter, though I will say having too much information is better than too little. Sometimes I felt that the language used made it a bit hard to follow, but since I ill reading some of it I might not have been in the right headspace to read non-fiction.

In summary, Inventing Eastern Europe is a enlightening book and deep-dive into the relation between West and East Europe with tons of information with language that isn't too difficult to read.

[Jana · Rating 4 out of 5]

Building on Edward Saids analysis of orientalism, Larry Wolff applies the concept to the way Western European scholars and travelers talk(ed) about Eastern Europe.
As issues of slavophobia don't get a lot of attention in the way modern dialogues about xenophobia/racism are framed, I feel like this book really complements Saids ideas on orientalism in the way that it complicates it.
As with 'Orientalism', if you don't want to invest too much time in the book, it's absolutely sufficient to just read the introduction & the conclusion since everything inbetween is the literary analysis to undermine the thesis.
The reason I won't give this book 5 stars is that the comparison to Said shows some deficiencies in this book. My major struggle was the unclear structure (in comparison) that sometimes diluted the main argument.

[Davyd · Rating 4 out of 5]

It's great for what it is. The unstoppable comedy engine prevents the perception of the history from dissolving into a knowledge<->power lava lamp. Still I wanted a switch to a different tone/mode at some point, and I got a bit of that only in the parts where long-term correspondences between rulers and thinkers segued into actual trips and meetings, where "something happens", which can't be documented, a meeting without a meeting, souring their future.

[Milodar · Rating 4 out of 5]

Superbly organized and well-researched; the depth of the historical analysis makes for a very compelling argument. I only wish, considering the amount of literature on this subject since 1994, that there was a modern iteration on this same subject, particularly after the contributions to this field by Todorova and Goldsworthy.

[Satya Allen · Rating 3 out of 5]

This book is overall insightful and provides important context into the understanding of the invention of perceptions around the creation of the Eastern European identity by Western Europe starting in the Renaissance, continuing into the Enlightenment, and then being reflected to a 20th century history during the Cold War. At times, some of the points are repetitive, but do provide clarity.

[Buster McNamara · Rating 3 out of 5]

The stories of the Prussian and Polish villages are interesting and sad. It appears that tales from ambassadors are filled with preconceptions but it's been a worthwhile read so far.

[Kin]

DNF 09.01.2023

[Tebe · Rating 3 out of 5]

3.5 ciekawy dobór tekstów, ogólny przekaz mętny

[Patrick · Rating 4 out of 5]

A really well-written and interesting read. Fascinating for anyone interested in Eastern Europe.

[bella]

I love academia so much (pained smile). Anyways, didn't know western Europe was this involved in the conceptualization of eastern Europe but of course they were. it's western Europe. It's incapable of minding it's business.

[Дмитрий Филоненко · Rating 4 out of 5]

The most valuable thing in the book is the evidences of Western Europe attitude to the Eastern Europe at the Enlightenment age. Quotes from the ambassadors reports, travelers notes, philosophers essays, political and private correspondence, novels and poems make the bigger part of the book. So even if to omit author's comments on the topic the picture is quite impressive.

Author claims that it's Enlightenment philosophers who 'invented' the notion of Western and Eastern Europe. But most probably Enlightenment age is just coincidental time when separate developments of both parts of the continent have finally reached the point when they discovered each other after long recovery from their own Dark ages. This long gap in communication is very clear since even travelers or ambassadors from Western Europe who actually had the opportunity to see the lands of Eastern Europe with their own eyes were still mixing the contemporary nations in these lands with antique history nations like scythians, sarmats, huns, goths, etc. And it's not to say about those philosophers and writers who have never been anywhere to the East of Germany but still assumed it possible to write about lands and people which they didn't know personally.

The first impressions of Western Europe after the meet with its Eastern neighbor are quite clear and understandable: feeling of superiority, disdain and not too much aspiration for getting on. The worse thing is that this attitude haven't changed too much so far. The works of XVIII century philosophers gave the ground to Napoleon for his Eastern campaigns, to nazi policies against eastern nations and finally to the Iron Certain. Author assumes that Yalta agreements among Stalin, Churchill and Roosevelt were considered by Western allies as more or less self evident, at least acceptable. They were not too much eager to save Poland, Czechoslovakia, Hungary, Romania and others in the sphere of Western Europe. Since the notion of otherness of these nations, of their foreignness was deep inside geographical and philosophical perception of the entire Europe by its Western inhabitants. And even in novadays here and there could be found opinions about Western Europe nations superiority, about slow pace of civilizing in postcommunist countries and 'old-good' XVIII century's style attempts to consider Eastern Europe nations as quite similar, even as the single nation with minor variations.

Book is divided on the themes aiming to put in order different aspects of inventing the notion of Western/Eastern Europe. In my opinion they are not that much important. Maybe it would be better to place evidences chronologically. Also sometimes I had the feeling that author tries to dig too deep and finds not selfevident and even dubious shades of meaning in the writings of various representatives of the considered epoch.

[Kelly · Rating 4 out of 5]

Tough read for someone with relatively little background in Eastern European history, but full of interesting stories and makes you want to know more. Wolff is clear with his thesis is showing how the concept of "eastern: Europe is a product of the Enlightenment and also how the geography of the Enlightenment reshaped Europe on W/E boundaries as opposed to N/S. Would like to reread someday.

[Katarzyna Bartoszynska · Rating 4 out of 5]

Exhaustive and fascinating. Wolff traces the development of the notion of Eastern Europe, focusing primarily on the Enlightenment (especially Voltaire and Rousseau) but carrying his analysis briefly into the 20th century as well. Quite compelling.

[Cynthia · Rating 4 out of 5]

Interesting read on the perception of the West on the East

[Misha]

Ugh. So I'm about 25% through, which really is more (notes) but I don't care. I like the concept, the theory, but it's OLD and I say that as an old person. Too much has changed to really take the details on is to heart. Plus, it's way weird literary and I was going on taking the idea of creating an Eastern Europe... with a little less depth into western lit and thought.
Important idea (book was specifically mentioned in a Great Course I was watching, but also didn't finish since I'm less interested in recent history), so YMMV.