Achterdocht tussen feit en fictie. Kritisch omgaan met complottheorieën

by Brecht Decoene

Complottheorieën zijn alomtegenwoordig, maar de meeste mensen nemen ze niet echt ernstig. Maar wil dat zeggen dat wie een complottheorie aanhangt automatisch een mafketel is? En waarom zouden we tijd en energie steken in het bestuderen van complottheorieën? Worden onze democratie en pers echt bedreigd door schimmige organisaties of zijn het eerder de complottheorieën zelf die ondermijnend werken? Kunnen we ware van gefantaseerde complotten onderscheiden?

Het is ongetwijfeld waar dat politici, wetenschappers en journalisten soms onbetrouwbaar blijken. Maar dat hoeft nog niet te betekenen dat de complottheorieën over pakweg de maanlanding, de moord op Kennedy, de aanslagen van 9/11 en die op Charlie Hebdo daarmee bevestigd zijn. Hoe kunnen we verklaren dat dergelijke dubieuze verhalen onvermijdelijk ontstaan, telkens zich een wereldschokkende gebeurtenis voordoet? En hoe gaan we daar best mee om? Hoe kunnen we feit van fictie onderscheiden? Deze en andere intrigerende kwesties worden op bevattelijke wijze behandeld in deze inleiding tot de studie van complottheorieën.

Genres: Nonfiction, Science

104 pages, Paperback

Published June 20, 2016

About the author

Brecht Decoene (*1980) is afkomstig van Roeselare, woont in Gent en studeerde daar Moraalwetenschappen. Hij is leraar Moraal, schrijft opiniestukken voor o.a. Knack.be en De Standaard, geeft geregeld lezingen over kritisch denken en is kernlid van Het Denkgelag.

Reviews

[Zélie Lambert · Rating 3 out of 5]

Blij dat ik nu handvaten heb om in gesprek te gaan met complotdenkers, dolgelukkig dat ik hiervan af ben x

[Gert De Ceukelaire · Rating 4 out of 5]

Goede intro tot het fenomeen complotdenken. Door het beperkte opzet - strategieën aanbieden om kritisch om te gaan met complotdenken/denkers - blijf je wel wat op je honger zitten mbt de psychologie en historiek achter het fenomeen, maar daar bestaan dan weer andere boeken over.
In het hoofdstuk rond "aanpak" miste ik dan weer wat technieken die eigenlijk onontbeerlijk zijn, zoals het scheermes van Ockam, een essentieel begrip voor kritische geesten.
Maar alles bijeen een goede start voor degenen die snel enig inzicht willen krijgen in de materie.

[Jop De · Rating 3 out of 5]

Aardig, praktisch ingestoken boekje wat een inkijk geeft in het complotdenken en hoe er als redelijke ander mee om te gaan. Het boek gaat helaas niet in op de sociale en maatschappelijke factoren die van mensen complotdenkers maken. Ook gaat het iets te makkelijk van een paar dingen uit: complotdenkers lijken volgens de auteur per definitie ongelijk te hebben en dus te lijden aan cognitieve dwalingen en denkfouten, en samenzweringen zijn volgens de auteur per definitie onwaarschijnlijker dan 'het officiële verhaal'. Dat zal in de meerderheid van de gevallen zo zijn, maar het doet het fenomeen en de manier van denken, in kwade opzet en wantrouwen jegens instituties en mainstream media, tekort.

[Johan · Rating 3 out of 5]

Interessant, maar weet niet goed waar ik het moet plaatsen. Is het een mini-boekje of een dik pamflet? Het is deels makkelijk toegankelijk en deels niet. Op een gegeven moment komen een heleboel termen aan bod die niet of nauwelijks uitgelegd worden, maar die waarschijnlijk geen probleem vormen voor de doorgewinterde (academische) skepticus. Soms worden zaken uitgelegd, soms wordt parate kennis verwacht. Smaakt wel naar meer. Mocht wat uitgebreider, met meer uitleg en voorbeelden.

[Tom Roth · Rating 3 out of 5]

Zeer interessant boek(je)! Alleen had het van mij wel wat uitgebreider gemogen.

[Wietse · Rating 4 out of 5]

Een uitgebreidere versie dringt zich op!

[Mauritzvd · Rating 3 out of 5]

Interessant, maar ietwat droog geschreven boekje over hoe om te gaan met complotdenkers. Het leest snel door, maar vraagt hier en daar wat opzoekwerk als gerefereerd wordt naar een voor de lezer onbekende term, of een minder bekende complottheorie. De keuze om sommige termen zonder uitleg te vermelden en andere dan weer te verklaren, is soms wat vreemd - je mag er toch van uit gaan dat iemand met interesse in het kritisch omgaan met complottheorieën weet wat het woord 'hoax' betekent...
Het interessantste hoofdstuk ging over drogredeneringen - foute redeneringen waar niet enkel complotdenkers zich aan bezondigen. Het is een interessant hoofdstukje waarbij je je eigen manier van discussiëren in vraag begint te stellen.

[Jonas · Rating 3 out of 5]

Complottheorieën durven al eens grappig te zijn. Maar hoewel straffe verhalen zoals deze over shapeshifting reptilian humanoids bij velen op de lachspieren werken, zijn ze niet per se onschuldig. In de skeptische monografie Achterdocht tussen feit en fictie: kritisch omgaan met complottheorieën (2016) biedt moraalfilosoof Brecht Decoene een overzichtelijke introductie tot de studie van complottheorieën.

Volledige review: https://vreemderdanfictie.wordpress.c...

[Nathan · Rating 3 out of 5]

Decoene legt summier het ontstaan en de verspreiding van complottheorieën uit, haalt enkele belangrijke cases aan en rondt af met een stappenplan tot zinvolle kritiek. Dat laatste vormt duidelijk het hoogtepunt en de kern van zijn betoog. In de voorgaande hoofdstukken besluipt je vaak het gevoel dat één en ander nog wat uitgebreider kon zijn. To-the-point, kort en degelijk zijn dan ook de trefwoorden bij dit handige boekje.

[Jozef · Rating 5 out of 5]

Kort maar krachtig boekje dat heel helder uitlegt hoe mensen tot het geloof in complottheorien komen, waarom ze niet waar zijn en welke strategie je best volgt bij een discussie met een complotdenker.
Een aanrader. Brecht Decoene heeft hier mooi werk afgeleverd om helder en bondig te schrijven.
Je leest het zo uit.

[Mike · Rating 3 out of 5]

Leuk opzet, maar mocht nog wat uitgebreider.