Üç Tarz-ı Siyaset

by Yusuf Akçura

Yusuf Akçura, Osmanlı İmparatorluğunun son yirmi yılında Türkçülük savaşına katılanlar arasında yer almıştır. Cumhuriyet devrinde de bu yerini korumuştur. Yaşamı dalgalı ama başarılı geçmiştir. Siyasal çalışmaları, yazarlığı, özellikle siyaset ve tarih konuları üzerine düşünceleri ile kültür hayatımızda canlılığı sürecek olan bir etki yapmıştır. Bu etkiyi belirtmek için kaleme alınmış olan bu yazı iki bölümü kapsamaktadır. Birinci bölümde Akçura'nın kısa bir biyografisi verilecektir. İkinci bölümü ise "Üç Tarz-ı Siyaset" adlı yazısı ile bu yazı hakkında yapılan eleştirilere dair olacaktır.

Genres: History, Nonfiction, Politics

65 pages, Paperback

First published January 1, 1904

About the author

YUSUF AKÇURA; 2 Aralık 1876’da Moskova’nın doğusundaki Ulyanovsk’ta (eski adıyla Simbir) dünyaya geldi. Kazan’a göç etmiş Kırım Türkleri’nden aristokrat bir ailenin mensubu idi. Babası çuha fabrikası sahibi fabrikatör Hasan Bey, annesi Yunusoğulları’ndan Bibi Kamer Banu Hanım idi. 2 yaşında iken babasını kaybetti ve annesi ile birlikte yedi yaşına gelmeden İstanbul’a göç ettiler. Annesi, İstanbul’da Dağıstanlı Osman Bey ile evlendi. Kuleli Askeri Lisesi’nde öğrenim gördükten sonra 1895 yılında Harbiye Mektebi’ne girdi. Okulun 2. sınıfında iken Türkçülük hareketlerine katılmaktan dolayı 45 gün ceza aldı. Erkân-ı Harbiye sınıfına ayrıldıktan sonra askeri mahkeme tarafından müebbet olarak Fizan’a sürgün edildi ve askerlikten uzaklaştırıldı. Fizan’a sürgün edilen diğer 83 kişi ile beraber 1899’da Trablusgarp’a ulaştı. Onları Fizan’a gönderecek yol parası bulunamadığından Trablusgarp’ta hapsedildiler. İttihat ve Terakki Partisi’nin girişimleri sonucu bir süre sonra şehir içinde serbest dolaşma izni aldı ve kendisine bazı resmi görevler verildi. Aynı yıl, kendisiyle birlikte sürgün edilmiş olan Ahmet Ferit Bey (Tek) ile Fransa’ya kaçtı. Paris’te üç yıl Siyasal Bilgiler Okulu’na devam etti. Türkçülük fikirleri hayatının bu döneminde olgunlaştı. Akçura, Essai sur l’histoire des institutions du Sultanat ottoman (Osmanlı Saltanatı Kurumları Tarihi Üzerine Deneme) adlı tezini vererek okuldan, üçüncülükle mezun oldu. 1903 yılında, İstanbul’a dönmesi yasak olduğu için amcasının yanına Kazan’a gitti ve dört yıl kaldı. Tarih, coğrafya ve Osmanlı Türk Edebiyatı öğretmenliği yaptı. Ahmet Rıza’nın çıkardığı Şuray-ı Ümmet ve Meşveret gazetelerinde imzasız yazıları yayımlandı. Kazan’da iken yazdığı ve onu Türk siyasî hayatında meşhur eden Üç Tarzı Siyaset isimli dizi makalesi 1904 yılında Mısır’da yayımlanan “Türk” adlı gazetede çıktı. Türkçülük akımının manifestosu olarak kabul edilen bu 32 sayfalık makalesinde Akçura, Osmanlı İmparatorluğu’nun tekrar eski gücüne kavuşabilmesi için devletin resmî olarak benimseyebileceği muhtemel üç ana düşünceyi (Osmanlıcılık, İslamcılık, Türkçülük) tetkik etti. Akçura, İstanbul’a geldiği 1908’e kadar Kazan’da siyasî ve kültürel faaliyetlerde bulundu. Türkçülük fikrini yaymak üzere “Kazan Muhbiri” adlı bir gazete çıkardı. Gaspıralı İsmail Bey, Alimerdan Bey, Abdürreşit Kadı İbrahimof gibi Türkçülerle birlikte 1905’te “Rusya Müslümanları İttifakı” adında bir parti kurdu. Kuzey Türkleri bu parti sayesinde ilk kez Rus meclisi Duma’ya temsilci gönderdi. Akçura, seçimler bitene kadar siyasî propaganda yapmaması için hapiste tutuldu. 1907’de bu meclisin dağıtılması, Rusya’daki kaotik ortamı daha da belirsizleştirmiş ve Türklerin faaliyetleri ciddî anlamda sekteye uğramıştır. Tutuklanmak için arandığı sırada, Osmanlı Devleti’nde II. Meşrutiyet ilan edilmiş ve Akçura Rusya’daki işlerini tasfiye edip 1908 Ekim’inde İstanbul’a gelmiştir. İstanbul’a geldikten sonra Darülfünun’da ve Mülkiye Mektebi’nde tarih dersleri verdi. Bütün ısrarlara rağmen İttihat ve Terakki Partisi’ne girmedi. 25 Aralık 1908’de İstanbul’da, Ahmet Mithat, Emrullah Efendi, Necip Asım, Bursalı Fuat Raif, Feylesof Rıza Teyfik ve Ahmet Ferit (Tek) ile birlikte Türk Derneği’nin kurucuları arasında yer aldı. Bu derneğin kapatılmasından sonra, 18 Ağustos 1911’de Türk Yurdu Derneği kuruldu. Mehmet Emin (Yurdakul), Ahmet Hikmet, Ağaoğlu Ahmet, Hüseyinzade Ali Bey, Doktor Akil Muhtar Bey ile birlikte Yusuf Akçura da kurucular arasında yer aldı ve derneğin yayın organı olan Türk Yurdu dergisini 17 yıl boyunca idare etti. Ayrıca 1912’de faaliyete başlayan Türk Ocağı’nın kuruluşunda da aktif rol aldı. Yusuf Akçura, Rusya’daki Türklerin haklarını korumak için de siyasî organizasyonlar tertipledi. “Rusya Mahkûmu Müslüman Türk-Tatarların Hukukunu Müdafaa Cemiyeti” adlı örgüt, 1916’da kuruldu. Çeşitli Avrupa ülkelerinde Rusya’daki Türklerin haklarını dile getiren konferanslar verdi. 1918 yılında Rusya’daki Türk esirleri kurtarmak için Hilâl-i Ahmer Cemiyeti (Kızılay

Reviews

[Baris Ozyurt · Rating 2 out of 5]

“Osmanlı Devleti’nin menfaati, bütün Müslümanların ve Türklerin menfaatlerine aykırı değildir; zirâ tebaası olan Müslüman ve Türkler onun kuvvetlenmesiyle kuvvetlenmiş demek olduğu gibi, sâir Müslüman ve Türkler dahi kendilerine arka çıkacak bir kuvvet bulmuş olur.

Fakat İslâmın menfaati, Osmanlı Devleti’nin ve Türklüğün menfaatlerine tamamen uygun düşmez, zirâ İslâm’ın kuvvet kazanması Osmanlı tebaasından bir kısmının (gayr-ı müslim olanlarının) sonunda kaybetmesini ve bu yüzden Osmanlı Devleti’nin bugünkü kadrosundaki kuvvetinden bir parçasının yok olmasını gerektireceği gibi, Türklüğün müslim ve gayrımüslim dînî ihtilafıyla bölünmesine ve binâenaleyh kuvvetsizlenmesine sebep olur.”(s.85)

[Burak · Rating 5 out of 5]

Yalnızca Akçura'ya ait olan makale değil bu makaleyi yayımlayan gazetenin cevabı ile üçüncü bir düşünürün her iki makaleyi de eleştiren makalesi ve bu üç makalenin de aynı gazetede yayınlanmış olması, döneminde aydınların fikriyatta ulaştığı noktayı göstermesi açısından çok değerli bir eser ve kadim tarihimiz ışığında güncel siyasete halen ışık tutması hasebiyle üzerinde düşünmeyi hak ediyor.

[Ömer ÖZDEMİREL · Rating 2 out of 5]

Milliyetçiliğin manifestosu olarak bilinen eserlerden biri. Ancak salt bu beklentiyle okumamalısınız. Aslında Osmanlı'nın son dönemine damga vuran 3 siyasi akımdan (Osmanlıcılık, Ümmetçilik, Türkçülük) hangisinin tercih edilmesi gerektiği ile ilgili 3 makale aracılığıyla tartışma söz konusu.

Asıl önemli husus ise kitabın dili. Yayınevi, editör vb. eski dildeki kelimeleri hatırlatmak gibi amaçlar için eski kelimelerin kitapta yer aldığını belirtmiş. Ancak belirtmeliyim ki 2025 yılında bu durum kitabı anlaşılmaz hale getirmiş. Siyasi fikirlerin ince detaylarıyla tartışıldığı makaleler kesinlikle çok daha fazla günümüz Türkçesine uyarlanmalıydı. Çünkü bu eser estetik kaygıdan ziyade ideolojik tartışmadan oluşuyor.

[Metin Yılmaz · Rating 1 out of 5]

Anlamı olmayan daha doğrusu kimseye bir faydası olmayan kavramlar üzerinden, yorgun ve dargın bir milletin geleceğini belirlemek. Milliyetçilik, tek adamcılık, din ve devlete karışmış dinle hala bir şeylerin iyi gideceğini ummak, bunlar üzerinden çözüm aramak, süreklş kutuplara bölmek, ırklar arası ayrımlar, dinler arası ayrımlar, sen osun sen busunlar say say bitmez... keşke bu zırvaların hepsi bitse de iyi insan olmak nedir öğrenebilsek. En azından buna çaba göstererek yaşasak şu kısacık ömrü.

[Muhsine Aydın · Rating 4 out of 5]

Kazanlı Yusuf Akçura, Osmanlı imparatorluğunun son yirmi yılında Türkçülük savaşına katılanlar arasında yer almıştır. Yakın akrabaları bu düşüncesinin oluşumuna zemin hazırlamıştır.Amcası İbrahim Akçura Türk dili ve edebiyatı konularında geniş bilgi sahibiydi ve geniş kütüphanesini Akçura oğlu Yusuf'un istifadesine sunmuştu. Türkçülük çalışmalarında, sonraları ün kazanacak olan İsmail Gaspirinski eniştesi idi ve onun düşüncelerinden etkilenmiştir. Üç Tarz-ı Siyaset kitabında parçalanmakta olan Osmanlı İmparatorluğunun daha güçlü bir şekilde beka ve inşası için takip edilebilecek üç ideolojiyi bilimsel bir metod ile inceliyor. Her birini tek tek açıkladıktan sonra hangisinin iyi bir devlet yönetimi olacağının, hepsinin Osmanlı Devletini ayakta tutacak güç olarak menfaatlerini ve mahzurlarının açıklıyor. Bu üç tarz Osmanlılık-İslamcılık ve Türkçülük'tür. Osmanlılık'ı Fransa'nın liberal devlet anlayışından etkilenerek 2. Mahmut döneminde tatbik edilmeye çalışıldığından, şimdi ise günümüze tatbiki imkansız bir yöntem(ideoloji) olarak görmektedir. İslamcılık ve Türkçülük ideolojilerinin her birinin kendine has menfaatları ve mahzurları olmasıyla birlikte net bir sonuca varamamaktadır Yusuf Akçura. Makalesini şu soruyu yönelterek sonlandırıyor: ''Müslümanlık, Türklük siyasetlerinden hangisi Osmanlı Devleti için daha yararlı ve kabil-i tatbiktir?.'' Bu uzun makale 1904 yılında Mısır'da yayımlanan Türk adlı gazetesinin 24-34 sayılı nüshalarında tefrika edildi..

[Anıl Karzek · Rating 5 out of 5]

Osmanlı İmparatorluğu'nun son döneminde yaşamış diğer entelektüeller gibi Yusuf Akçurin de imparatorluğun içinde bulunduğu siyasî bunalımdan nasıl çıkacağına dair fikir yürütmüştü. Aslında, Osmanlı'nın uzun 19. yüzyılında yaşamış entelektüellerin hepsine yakışan bir adı Şevket Süreyya Aydemir, "Suyu Arayan Adam" isimli kitabıyla vermiştir. Yusuf Akçurin de böyle bir kişidir. Üç Tarz-ı Siyaset, Osmanlıcılık, Panislamcılık ve Türkçülük ideolojilerinden hangisinin imparatorluk için daha iyi ve izlenebilir bir yol olduğu sorusu üzerine yazılmıştır. Akçurin bu soruya bir cevap veremediği için de sonunda aynı soruyu sorarak makalesini noktalamıştır. Bu minvalde okunduğu takdirde yararlı bir eserdir. Aksi takdirde okuyucuya bir katkısı yoktur. Akçurin'i bu bakışaçısıyla yargılamak da pek insaflı değildir.

[Tuğba Çınar · Rating 5 out of 5]

Makale Yusuf Akçura’nın , Osmanlı’da belli başlı üç siyasi tasarı olan; Osmanlı milleti, İslam birliği ve Türk birliği tutumlarından hangisinin Osmanlı devleti bekası için daha faydalı olacağına dair tartışması üzerinedir.
Yusuf Akçura’nın sadece bu makalesine bakarak en iyi yol olarak “Türk Birliği”ni seçtiği yanılgısına düşmemeliyiz. Doğru çeviri ile incelendiğinde makalenin sonunda Yusuf Akçura’nın “Kısacası öteden beri zihnimi işgal edip de, kendi kendimi ikna edecek, cevabını bulamadığım sual yine önüme dikilmiş cevap bekliyor. Müslümanlık, Türklük siyasetlerinden hangisi Osmanlı Devleti için daha faydalı ve uygulanabilirdir...” sözünden bunu çıkarmaktayız. Osmanlıcılık fikrinde maksat; Osmanlı memleketlerindeki Müslüm ve gayrimüslim ahaliye aynı haklar ve siyasi görevler bahşedip bir eşitlik meydana getirmek ahaliyi aralarındaki din ve soy ihtilaflarına rağmen kaynaştırmak ve ortak bir vatanla birleşmiş yeni bir Osmanlı milleti çıkarmak, devleti eski hudutlarıyla muhafaza etmektir. Bu fikri nedenleriyle birlikte beyhude bir yorgunluk olarak görmüş ve yapılamayacağını savunmuştur. İslam ve Türk birliğine ise eşit mesafede kalmıştır. İkisinin de müspet ve menfi yanlarını örnekler eşliğinde tartışmıştır. Örneğin İslam birliği politikasında dış engellerin çok kuvvetli olacağı üzerinde durmuş İslam devletlerinin Hıristiyan devletlerinin nüfuzu altında olduğunu, bir iki müstesna dışında bütün hırıstiyan devletlerinin müslüman tebaaya malik olduğunu, tabiyyetleri altındaki müslümanların hudutları haricindeki siyasi merkeze bağlılıklarını istikbalde mühim sonuçlar çıkarabilecek bir umumi fikre hizmetlerini menfaatlerine aykırı görüp bunun doğmasına her surette kuvvetli engeller çıkaracaklarını düşünmüştür. Türkleri birleştirmek fikrinde ise Osmanlı ülkelerinde oturan müslim olup da Türk olmayan ve Türkleştirilmesi de mümkün olmayan kavimlerin Osmanlı elinden çıkması ve İslamiyetin Türk ve gayr-ı Türk kısımlarına ayrılarak artık Osmanlı’nın Türk olmayan Müslümanlar ile ciddi bir münasebeti kalmaması gibi mahzurları vardır. Dış engel olarak ise İslam birliğinin dış engellerine nazaran daha az kuvvetli görmüştür. Çünkü buna karşı çıkacak tek devlet Rusya’dır.

[Bilal Said Parlakoğlu · Rating 4 out of 5]

Yazıldığı zamanın talihsizliğine uğramış bir kitap. Sağlam bir akıldan çıkmış şartları iyi değerlendirmiş fakat zaman beklenenden çok farklı şeyleri yaşatmış Osmanlı'ya.

[Mehmet · Rating 4 out of 5]

Dönemin sorunlarını çözebilmek için üzerinde düşünülen konular ve kitapta Yusuf Akçura'nın "Üç Tarz-ı Siyaset" yazısına yapılmış iki tane eleştiriyi de eklemişler. Bunlardan birisi Ali Kemal'in diğeri de Ahmet Ferit'in. Yani okurken entelektüel bir tartışmaya dahil oluyoruz ve okurken hem keyifli hem de oldukça yararlı buldum.

Değinmek istediğim başka bir nokta var. Bu tür kitapları tarih bilmeden okuyup "anlamı olmadığını" düşünenler nasıl bir kafa yaşıyor ben anlamıyorum. 100 sene öncesinin düşüncelerini yine 100 sene öncesine göre değerlendirmek çok zor olmasa gerek. Yazı 1904'te yazılmış. Türkler Mora'da çoktan katledilmiş, Balkanlar'da katledilmiş, yazıdan bir 10 sene sonra da Balkanlar'dan tamamen atılacaklar ve zorla göç ettirilecekler. İddia edilenin aksine, milliyetçilik, din, ırk gibi meseleler zırva değil, çünkü imparatorluk gün geçtikçe parçalanıyor, Türk gün geçtikçe ya cephede ya da köyüne yapılan baskında ölüyor, tecavüze uğruyor, sakat bırakılıyor. Bu parçalanmışlık ve panik hali içinde entelektüel bir çabaya anlamsız demek en hafif tabirle akılsızlıktır. Sizin bugün Atatürk fotosu paylaşmaktan ve o büyük lideri kendi cıvık "görüşlerinize" meze etmekten başka yaptığınız ne var? O görüşleriniz "akp kötü chp ii" demekten öteye geçebiliyor mu? Beyninizin kıvrımlarında ufak bir kıvılcım dahi yanıyor mu? Bundan iyisini yapabiliyor musunuz veya bir şeyler ortaya koyabiliyor musunuz da Yusuf Akçura'nın yazdığına anlamsız deme haddini kendinizde bulabiliyorsunuz? Ayıp gerçekten. Ayıptan da öte, yazık. Yazık ki bu insanlar bunca düşünüp çabalamışken, hayatları boyunca ülkesinin iyiliğini düşünmüşken kıymetleri bilinmiyor. Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşunda emeği olan ve bizzat Atatürk'ün düşüncesini şekillendiren kişilerin yaptıkları veya dedikleri şeyler anlamsızsa, Atatürk'ün yaptığı da anlamsız o halde. 2 gram aklınızla Atatürk savunmayın veya savunuyormuş gibi gözükmeyin. Zira ne olduğunuzu ve neyi savunduğunuzu çok iyi biliyoruz.

Kusura bakmayın ama gerçekten sinirlenmemek elde değil.

[Ramtin · Rating 4 out of 5]

سه طرز سیاست: رساله ای در اندیشه سیاسی اواخر عثمانی

نویسنده:
یوسف آقچورا
مترجم:
رسول عربخانی
در شناسایی و بررسیِ تجربۀ عثمانی در گذر از یک امپراتوری منطقه¬ای و یک خلافت اسلامی به یک دولت ملت جدید و امروزی در قالب جمهوری ترکیه، یکی از مهمترین اسنادی که به کار می آید رسالۀ سه طرز سیاستِ یوسف آقچورا است.
رساله ای که برای نخستین بار در سال ۱۹۰۴ میلادی در مصر منتشر شد و به رغم اختصار، در فراهم آوردن زمینه¬های فکری آن گذر که هنوز هم به نتیجۀ ثابت و ماندگاری نرسیده است نقشی تعیین کننده ایفا کرد.
در این مجموعه رسالۀ سه طرز سیاست همراه با چند مقالۀ دیگر در توضیح اهمیت تاریخی و واکنش هایی که بر انگیخت ارائه شده است.
یوسف در رساله سه طرز سیاست در صدد است چالش های پیش روی امپراتوری در حال زوال و بحران زده عثمانی را باز نماید و از این رو به آسیب شناسی سه جریان فکری سیاسی موجود و تاثیرگذار در سیاست و اجتماع عثمانی یعنی عثمانیت و عثمانی گری، اسلام گرایی یا سیاست اتحاد اسلام و نیز ملی گرایی ترک می پردازد. اما نکته مهم اینکه تحلیل های او در پایان به یک نتیجه و راهکار عملی منجر نمی شود و یوسف از هر گونه اظهارنظر صریح درباره ترجیح هر یک از این سه اندیشه بر دیگری خودداری می کند. گویی هدف او تنها بیان ابعاد این سه روش و تشریح کاستی ها و نقاط قوت هر یک از آنها بوده است، نه چیز دیگر...

[Niceto · Rating 5 out of 5]

Eser, 1904 Yılında “Türk” isimli gazetede yayımlanan, ilki Yusuf Akçura’nın, ikincisi Ali Kemal’in, üçüncüsü Ahmed Ferid’in olmak üzere 3 tane makaleden oluşuyor.

Yusuf Akçura, dönemin 3 farklı siyasi akımını (İttihâd-ı İslam, Tehvid-i Etrâk ve vahdet-i milliyet-i Osmaniye) faydalarıyla, zararlarıyla ele alıp, hangisinin daha gerçekçi olabileceğini tartışıyor.

Ali Kemal, Akçura’ya eleştirel bir cevap yazarak bunların boş mefkureler olduğunu, hayal ve kuruntudan ibaret olduklarını, Osmanlı devletinin belli bir tarz-ı siyasetle değil, ancak halkın, bireylerin terakkisiyle kurtulabileceğini, “Bir heyet-i içtimâiyenin cemiyet itibariyle ıslahı o heyeti terkip eden efrâdın şahıs itibarıyla salâhına, feyzine mütevakkıftır…” diyerek savunuyor.

Son olarak Ahmed Ferid, Ali Kemal’e müthiş bir cevap yazarak bu üç tarz-ı siyasetin tartışmaya değer olduğunu öne sürüyor. İttihâd-ı İslam ve Tevhid-i Etrâk’ı kesin olarak reddetmese de Osmanlı milliyetçiliğinin kısa vadede daha gerçekçi ve daha faydalı olacağına kâni oluyor.

Dönemin siyasi ve sosyolojik tartışmalarını deneyimlemek için müthiş, kült bir eser…

[Doğu · Rating 5 out of 5]

Ötüken baskısının üç tarzı siyaset kısmının günümüz Türkçesine aktarılmış hâli çok kötü, sanki Google translate ile yapılmış gibi. “Cevabımız” ve “Bir mektup” yazılarının günümüz Türkçesine aktarılmış hâli ise güzel, sanki bu yazıları farklı kişiler sadeleştirmiş gibi.

İçeriğe gelirsek: Temel bir metin. 1904 yılında yazılmış. Yazıldığı dönemde yazarının bile kafası karışık, bitirirken “acaba islamcılık mı daha uygun yoksa Türkçülük mü” diye tereddüt ediyor. Bağlamdan bağımsız olarak Ali Kemal’in (lanetullahi aleyhim) “Cevabımız” makalesini okuyan bir kişi gayet haklı bile bulabilir.

Ancak tarih bize osmanlıcılık ve islamcılığın ne menem şeyler olduğunu gösterdikten sonra yazarın ne büyük bir adam olduğu belli oluyor.

Bahse değer bir diğer konu da yazarın metnin sonunda dış Türklere (belki de daha doğru bir tabirle Türk dünyasına) yönelik körlüğümüzü eleştirmesi: Bugün de mevcut olan bir sıkıntı, Türkçü olduğunu söyleyen zümreler içinde bile…

[Yavuz · Rating 4 out of 5]

Osmanlı Devletinin parçalanmasına yakın son döneminde ortaya konulan dört siyasal ayrım takip edilmiştir: Neydi bunlar? Batıcılık, Türkçülük, İslamcılık ve Osmanlıcılık. Yusuf Akçura, Üç Tarz-ı Siyasette; Osmanlıcılık, Türkçülük ve İslamcılığın siyasi teşekkül açısından uygun olup olmadığını irdeliyor. Öncelikle Batıcılığın uygun olmadığı daha sonra sırasıyla Osmanlıcılık ve İslamcılığın iflas ettiğine tanık olundu. Türkçülüğün savunucularından Yusuf Akçuranın bu eserinde ortaya koyduğu düşünceler, hiç şüphesiz Ziya Gökalp ile birlikte Atatürk’ün fikri hayatına ve Cumhuriyeti inşa etmesine ilham vermiştir. Bugün bile geçerli olan tespitler içeren kısa fakat önemli bir çalışma.

[Mehmet · Rating 4 out of 5]

Düşüncelerim pek uyuşmaz, hem o döneme hem de bu döneme uygunluğu da tartışılır ama eserlerinin yeni kurulmuş Türkiye'ye katkısı ortada, Mustafa Kemal'in de kendisini getirdiği nokta ortadadır. Kısacası büyük adamdır, Osmanlı'nın kurtuluşu için denenen dört yolun üçünü bu eserde açıklamış, Osmanlıcılıkla İslamcılığa eleştirilerinin yanı sıra, Türkçülüğü ana kurtuluş yolu olarak benimsenmesi gerektiğini nedenleriyle açıklamıştır. Temel kitaptır, okunmalı.

[Mehmet Kır · Rating 3 out of 5]

Osmanlıcılık, İslamcılık ve Türkçülük akımlarını odak noktasına alan ve bu akımları birbiri ile karşılaştıran bir kitap. Yazara ait görüşleri bulabildiğiniz gibi o dönemin Osmanlı coğrafyasında yaşanan olaylardan yola çıkarak bir fikir elde etme çabasına girebiliyorsunuz.

[Ercan]

İslam, mümin olan kimselerin cinsiyet ve milliyetlerini bitirir; lisanlarını kaldırmaya çalışır, mazilerini, ananelerini unutturmak ister.
İslam, içinde milliyetlerin doğmasını kabul edecek şekilde değişmelidir.(!)

[Duru]

öğle arasına özel kitap

[TunaliHilmi · Rating 5 out of 5]

Osmanlı'nın son dönemine ilgi duyan vek kendini Türkçü olarak tanımlayan herkesin alıp okuması gereken bir kitap.

[Bruh · Rating 4 out of 5]

Osmanlıcılığın ve Panislamizmin başarılı bir eleştiri olmuş

[Ekin Köseoğlu · Rating 4 out of 5]

Oldukça manalı bir durum analizi. Osmanlı Türkçesi versiyonunu okuyamadım maalesef…

[Yusuf Akın Erol · Rating 4 out of 5]

Osmanlının son yılları ve Erken Cumhuriyeti şekillendiren kadroların düşünüş tarzını anlamak için okunması gereken eserlerden birisi

[Alper Uyumaz · Rating 5 out of 5]

Osmanlı Devletinin temel devlet politikası olarak Osmancılık, Pan İslamizm ve Türkçülük olmak üzere üç siyaseti karşılaştırarak incelediği iyi bir araştırma ve inceleme kitabı aslında biraz daha kafa yormak ve bir kaç kere okumak gerekiyor zira içinde ki kelimeler günümüz türkçesine çevrilmiş olsa da yine izler bırakıyor.

[Ibo]

asd