Буда. Живот, учение и орден

by Hermann Oldenberg, Херман Олденберг

Херман Олденберг (1854-1920) е знаменит немски санскритолог, будолог и историк на религията. Още в младите си години той насочва своето внимание към палийските будистки текстове и става първият учен, който започва тяхното сериозно изследване. Превежда и издава „Дипавамса” (1879), след това съвместно с Т.У.Рис-Дейвидс превеждат на английски език и издават в три тома „Виная-питака” (1881-1885).

Олденберг поставя в основата на своите изследвания изучаването на Ведите, от една страна, и на будизма, от друга. Ведическият период го примамва с трудността на разбирането и тълкуването на източниците. В Будизма го привлича стройността и завършеността на палийския канон на будистките свещени книги, които за Олденберг са представителите на древния будизъм. През четиридесетте години, в които Олденберг изследва будизма, неговата главна гледна точка остава непроменена – будизмът е учението от палийския канон. Олденберг изследва редица ценни палийски текстове. Той не се повлиява от цялата поредица изследвания на негови съвременници на санскритско-тайско-японските будистки паметници, които силно видоизменят възгледите за будизма и неговата история.

Забележителна по яснотата и таланта си книга „Буда. Живот, Учение и Орден”, е знаковото произведение на д-р Олденберг в областта на будизма, написана на 26-годишна възраст (1881). Изследването, основано върху палийски текстове, е едно изключително ценно за ориенталиста изчерпателно запознаване с будизма, което авторът започва от арийската религия, основана на Ведите и брахманската култура, оказали силно и естествено въздействие върху будизма. След детайлното проучване на корените на будизма Олденберг подробно описва живота на Буда и извежда основните принципи на будистката религия. Изследването му е изключително произведение, което както със своите недостатъци, така и със своите достойнства влияе ползотворно върху развитието на изучаването на будизма.

Genres: Buddhism, Spirituality

470 pages, Paperback

First published January 1, 1881

About the author

Hermann Oldenberg was a German scholar of Indology, and Professor at Kiel (1898) and Göttingen (1908). [Wikipedia]

Reviews

[فؤاد · Rating 4 out of 5]

خلاصه ای از کتاب

مقدمه: پیشینه
تاريخ مذهبى هند، مانند سرزمين هاى ديگر، از آنيميسم يا "جاندار پندارى" شروع شد. پرستش ارواح موجود در پديده هاى طبيعى، باد و باران و آفتاب، براى جلب مهر و دفع خشمشان. اما به سرعت از اين مرحله گذشت، و ابتدا به چند خدايى، سپس به تك خدايى و در نهايت به همه خدايى اى فلسفى و عرفانى رسيد.
برهما كه ابتدا نام يكى از خدايان آيين چند خدايى بود، به ذات باطنى جهان پديدار تبديل شد، و با آتمان كه ابتدا نامى براى روح انسان بود، يكى دانسته شد و جملات بلند اوپانيشاد سروده شد: «آن كه در آدمى است و آن كه در آفتاب، يكى است.»
اندیشۀ تناسخ که در دوره های متأخر به تفکر هندی راه پیدا کرده بود، کم کم به کابوس فلسفی بزرگ هندیان تبدیل شد: زنده ماندن، تا بی نهایت، برای هزاران و هزاران سال، بی هیچ پایان قابل تصوری. آیا حتی بهترین زندگی، حتی زندگی خدایان، به این سال های بی نهایت می ارزد؟
از همین جا نخستین بذرهای ظهور بودا کاشته شد. حکیمان هندی شروع به فکر راهی برای گریز از این چرخۀ تولد و مرگ بی پایان افتادند. از آن جا که کیش همه خدایی، وجود واحد برهما-آتمان را برتر از آن می دانست که در امور جهان پدیداری مداخله کند، هر انسان باید خود دست به کار می شد و برای نجات خود تلاش می کرد. و مکتب های مختلفی پدید آمدند که هر یک راهی برای نجات پیشنهاد می کردند. مرتاضان و جوکی ها و پیروان آیین جین، از جملۀ این تلاش ها بودند، تلاش برای رها کردن انسان از جهان پدیداری و ملحق کردن او به ذات باطنی و بی تولد و مرگ جهان، برهما-آتمان. جایی که گمان می رفت تشخّص و فردیت از بین رفته، آسایش و سکون برقرار می شود.
بودا تا حد زیادی فرزند زمانۀ خود بود. بسیاری از اندیشه های او در حقیقت ادامۀ تفکر هندی آن زمان است. او نیز دغدغۀ نجات انسان از چرخۀ تناسخ را داشت. او نیز به یاری خدایان اعتمادی نداشت و پرستش آن ها یا رعایت شریعت را برای نجات ناکافی می دانست، زیرا از قدیم مکتوب بود که رعایت شریعت، تنها باعث زندگی بهتر در تولدهای بعدی می شود: کارما. هیچ یک از خدایان در کتب مقدّس وعده نداده بودند که در ازای عمل نیک، فرد را از هستی مجدد نجات می دهند.
اما بودا هیچ یک از مکتب های موجود در زمان خود را قانع کننده نیافت. به همین دلیل هفت هفته زیر درخت بودهی نشست و سوگند خورد که تا وقتی به پاسخ نرسیده است، بلند نشود.

فصل اول: زندگانی بودا
زندگی بودا در طول دو هزار سال با افسانه های فراوانی آمیخته شده، تا جایی که برخی محققان احتمال داده اند که از اساس بودایی وجود نداشته است، و با توجه به مشابهت هایی که بین برخی روایت های زندگی بودا و داستان خدای هندی آفتاب هست، نتیجه گرفته اند که شخصیت بودا برگرفته از اساطیر مربوط به این خداست.
اما مؤلف با توجه به نسخه های قدیمی تر موجود در جزیرۀ سری لانکا که کمتر از باقی اسناد مورد دستبرد تغییر و تحریف قرار گرفته اند، می کوشد بودای تاریخی را از میان انبوه افسانه هایی که حولش شکل گرفته، پیدا کند.
بودا، که در اصل سیذارتا نام داشت، فرزند یکی از بزرگان شهری در نپال بود. هر چند در افسانه ها فرزند پادشاه دانسته شده، اما اسناد تاریخی نشان می دهد که شهر در آن زمان پادشاهی نداشته، بلکه شورایی از بزرگان آن را اداره می کردند. بنا به افسانه ها روزی که برای جشنی به باغش می رفت، در راه یک پیرمرد، یک بیمار، و یک مرده را دید، و برای نخستین بار متوجه رنج های زندگی شد، حتی اگر امروز جوان و سالم و زنده بود، هر چه هم می کرد، پیری و بیماری و مرگ اجتناب ناپذیر بود. همین تشویشی در جان سیذارتا انداخت و باعث شد دست از زندگی غرق تنعم بشوید و خانه را برای یافتن راه نجات از رنج ترک کند.
او سپس به سراغ مکتب های موجود در زمان خود رفت. مدت ها به ریاضت های شدید مشغول شد، تا جایی که پنج راهب مفتون او شدند و قصد داشتند هر گاه بر اثر ریاضت به روشنایی رسید، پیرو او شوند. اما وقتی سیذارتا بیهودگی ریاضت را کشف کرد و شروع به غذا خوردن کرد، پنج راهب از گردش پراکنده شدند.
سیذارتا، بودای آینده، وقتی دید مکتب های موجود هیچ راهی به رهایی نمی برند، با خود عهد بست که از زیر درخت بودهی بر نخیزد تا به جواب خود برسد. و مراقبۀ هفت هفته ای خود را آغاز کرد. بنا به افسانه ها، در این مدت تمام وسوسه های ممکن برای ترک مراقبه به ذهنش افتاد، اما سیذارتا از عهد خود دست نکشید، و به مراقبه ادامه داد تا وقتی که حقیقت بر او مکشوف شد، و بودا گشت: آن که به روشنایی رسیده است. اما در این هنگام تردیدی عظیم به جانش افتاد: آیا حال که راه نجات از هستی را یافته بود، باید خود را نجات می داد؟ یا نجات را به تأخیر می انداخت تا راه نجات را به دیگران هم بیاموزد؟ ابتدا قصد نداشت نجات قریب را رها کند، اما بعد نظرش تغییر کرد، از زیر درخت برخاست و سراغ پنج راهبی رفت که از او رو گردانده بودند. پنج راهب ابتدا قصد داشتند به او روی خوش نشان ندهند، اما وقتی صحبت هایش را شنیدند، به حقیقت آیین بودای تازه پی بردند و به او گرویدند. و تبلیغ آیین آغاز شد.

فصل دوم: آیین بودا
بودا آن چه زیر درخت یافته بود را در چهار حقیقت مقدّس خلاصه کرد، که از اصول پزشکی اقتباس شده است.

نخستین قدم در درمان بیماری، آن است که درد را حس کنیم. بدانیم درد در کجاست؟ بیمار باید بگوید کجایش درد می کند؟ نخستین حقیقت مقدّس نیز یافتن درد است: باید حس کنیم که دردی هست، و این درد نه فقط در این ناکامی و آن سوگ، نه فقط در فقر، بیماری، مرگ، بلکه در تمام زندگی است.

بودا نخست درد را یافت: هستی رنج است.
بودن است که دردآور است. تمام بودن. به هر شکل.

دومین قدم در درمان بیماری، آن است که علت این درد را بیابیم. اگر شانه درد می کند، آیا به خاطر در رفتگی است؟ یا به خاطر رگ به رگ شدن است؟ یا...؟ دومین حقیقت مقدّس نیز یافتن علت درد است: چرا هستی رنج است؟ چه خصوصیتی در بودن هست که باعث دردآور بودنش می شود؟

علت رنج، خواهش است.

بودن، به معنای تغییر دائمی است. خواهش برای چیز دیگری بودن. و همین خواهش است که حرکت را باعث می شود، و حرکت موجب انواع و اقسام رنج ها می شود.

سومین قدم در درمان بیماری، آن است که درمان درد را بیابیم. حال که می دانیم شانه در رفته، درمان در چیست؟ در جا انداختن شانه. اگر رگ به رگ شده، درمان در چیست؟ مثلاً در شل کردن رگ ها. سومین حقیقت مقدّس نیز یافتن درمان درد است: درمان درد هستی چیست؟ آیا در ریاضت است؟ یا در عبادت مداوم؟ یا...؟

درمان رنج، بی خواهشی است.

نه ریاضت جسمانی، نه عبادت ها، نه کارهای مشابه، هیچ یک رنج هستی را برطرف نمی کنند. رنج هستی با رسیدن به حالتی ذهنی حاصل می شود که فرد هیچ نخواهد، و وقتی این حالت حاصل شد، رنج هستی نیز متوقف می شود.

چهارمین و آخرین قدم در درمان بیماری، آن است که بدانیم این درمان را چگونه باید تهیه کرد. جا انداختن شانه، نیاز به کسب مهارتی دارد، این که پزشک بداند به کجا باید فشار وارد شود، به چه جهتی باید فشار وارد شود و... و همین طور شل کردن رگ ها، ممکن است با نوع خاصی از ماساژ یا دارو حاصل شود. سومین حقیقت مقدّس نیز یافتن چگونگی رسیدن به درمان است: بی خواهشی چگونه حاصل می شود؟

بی خواهشی با «اخلاق»، «مراقبه»، و «فرزانگی» حاصل می شود.

اما پس از طی این مراحل چه اتفاقی می افتد؟ آیا با رسیدن به بی خواهشی، هستی هم متوقف می شود و سالک به عدم ملحق می شود؟ آیا چرخۀ زندگی و مرگ خود به خود به سمتی می رود که تمام موجودات به بی خواهشی برسند؟ اگر خواهش باعث پدید آمدن هستی می شود، نخستین هستی چگونه پدید آمده است، وقتی چیزی نبوده که بخواهد خواهشی داشته باشد؟
این سؤال های فلسفی و سؤال های بسیار دیگر، برای بودا حائز اهمیتی نبود. وقتی شاگردان او که ذهنشان با فلسفه ورزی های برهمنان خو گرفته بود، سؤالات مشابهی از او می پرسیدند، او مثالی می زد: مردی را فرض کنید که تیری زهرآگین به او اصابت کرده و در شرف مرگ است. وقتی پزشکی برای معالجۀ او می آورند، تقلا می کند و اجازه نمی دهد پزشک او را مداوا کند، به جایش می پرسد: تیر زهرآگین از چه نوع کمانی پرتاب شد؟ نام پرتاب کننده چه بود؟ از چه خانواده و طبقه ای بود؟ در چه فاصله ای ایستاده بود؟ و...
سرنوشت چنین مردی که به جای مداوای آن چه حیاتی است، به دانستن آن چه اهمیتی ندارد اصرار دارد، چیزی جز مرگ نیست.
بودا نیز مصرانه از بحث کردن راجع به هر چیزی که مربوط به نجات از رنج نبود پرهیز می کرد. او به دنبال درمان رنج هستی بود، نه یافتن معنای هستی.

فصل سوم: رهبانیت پیروان بودا
در این فصل نویسنده به شرح سازمان رهبانیت بودایی می پردازد، این که راهبان چگونه پذیرفته می شوند، باید چه کارهایی انجام دهند، چگونه زندگی کنند، و...

[Myriad · Rating 5 out of 5]

~This book is a thorough exploration into the life, death and teachings of Buddha based on the Pāli Canon~

I have to admit that this book is the first one for me to read on the topic of buddhism. Therefore I will not judge the quality of the findings and claims of Herman Oldenberg, but I will only express in modest way how I feel after reading it, what I believe I've learned and some other aspects that I find important.

First of all, this being the first contact I have with such detailed description of Buddha and Buddhism, I was a bit "scared" that I would be completely on my own fighting my way through many words that for me are completely foreign (for example the concept of Ātman). However, Oldenberg was sure not to leave the reader alone, and explained every concept in detail, therefore making my read very pleasurable and helping me understand the main ideas. He was writing the book by which he could introduce Buddhism to the general public, and this also made his book very popular at his time, and there is good reason for that.

Book comes well "equipped" with footnotes, explanations, sources and all these elements of well thought and scientific approach to writing. I can never express enough my gratitude for such approach.

In addition to that, for some reason the book left me feeling very calm and somehow "purified". I attribute this to the way I connected to the concept of the Middle Way. It is very peaceful, wisdom-oriented and stands as the opposite to the decadence of the world in which we live today. It is like a poetical insight into the peaceful coexistence of all beings.

I'll close this review by saying that I do recommend this book, but I was not looking for exact science or truth, so I can not speak for the people who know Buddhism in depth. But as a person who was trying to understand the "colors" of these teachings and add another view to my inner understanding of the world, I came out quite satisfied.

[Daniel · Rating 3 out of 5]

Es ist beinahe unmöglich dieses Buch zu bewerten, ohne dabei auch die Reden und Lehren des Buddha mit in Betracht zu ziehen. Denn grundsätzlich handelt es sich bei diesem Werk um eine Sammlung von Anekdoten, Geschichten, Legenden und (wer hätte es gedacht?) Lehren des Siddharta Gotama.

Deshalb möchte ich zuerst auf die Art und Weise eingehen, wie diese präsentiert werden - denn für diese bin ich durchaus dankbar. Wo andere den Text nämlich schlicht wiedergegeben und hie und da vielleicht mit Fußnoten zwecks Verständlichkeit untermauert hätten, hat Hermann Oldenburg wohltuend aufgeräumt. Textwiederholungen allzu penetranter Natur wurden von ihm kommentierend gefiltert und abgekürzt - sie sind auch so zu erahnen; man erspart sich allerdings die Lektüre.

Auch sonst blitzt an so mancher Stelle des Autors offensichtlicher Sinn für Humor durch. Manchmal benutzt er Fußnoten um Fragen zu stellen, auf die er bestimmt keine Antwort erwartet oder er benutzt Formulierungen die auf ein Augenzwinkern im Bezug auf die absolute Gültigkeit von Texten schließen lassen.

Und nun zu Buddha selbst. Viele, viele Passagen haben mich an eine Person denken lassen, deren Weisheit und Abgeklärtheit mich überrascht hat. Er antizipiert Vorgänge, die weit über das Verständnis seiner Zeit hinaus reichen und scheint tatsächlich einen Weg gefunden zu haben Glücklich zu werden ohne dabei ausgelassen zu sein. Umso erstaunlicher, wie merkwürdig seine Ansichten an anderen Stellen zu sein scheinen. So teilt er die Welt stärker zwischen Männern und Frauen auf, als ich das auf Grund seines Persönlichkeitesbildes (welches er eben an anderen Stellen vermuten lässt) erwartet hätte.

Aber genau das führt wiederum zu Lob für den Herausgeber; denn in Wahrheit ist es sein Verdienst, dass am Ende der Lektüre ein recht facettenreiches Bild des Religionsstifters (oder Philosophen) Gotama entsteht.

Trotzdem möchte ich dieses Buch nur all jenen empfehlen, die sich wirklich mit der Person Buddha und seinen Lehren auseinander setzen möchten. All jene, die sich für die Praktik des Buddhismus interessieren, wird das Buch wenig geben.

[Милко Калайджиев · Rating 5 out of 5]

Абсолютната класика! Браво на издателство "Шамбала", че я издадe заедно с лекциите на Пусен в/у будизма.

[Belove · Rating 4 out of 5]

It took me a while to get used to the style of the language, but I really liked it. Filled the holes I had about my knowledge. But I wished it was better edited, no clear line between where the author/translator is talking and where the Buddha/Commentator in the beginning but you figure it out after getting used to the style of the book.

[Frank Spencer · Rating 4 out of 5]

best of the classics, it seems - available free on Google books