Το μηνολόγιο ενός απόντος

by Σταύρος Κρητιώτης

Ο Σταύρος Κρητιώτης, διαπρεπής επιστήμονας και καθηγητής πανεπιστημίου, γράφει το παράδοξο μυθιστόρημα «Το μηνολόγιο ενός απόντος», με θεματικό άξονα αλλά και μέθοδο γραφής την αντιγραφή. Το βιβλίο γρήγορα κατατάσσεται στα ευπώλητα, χάρη στους αμέτρητους τρόπους αγραμμικής ανάγνωσής του. Υπό το βάρος όμως μιας καταγγελίας για λογοκλοπή, το βιβλίο αποσύρεται από την κυκλοφορία. Παράλληλα με την καταγγελία της αντιγραφής, η φημολογία για ανάρμοστη ακαδημαϊκή δράση και η επικείμενη απόλυση από το πανεπιστήμιο οδηγούν τον καθηγητή στην αυτοκτονία. Ωστόσο, τα αίτια του θανάτου του συσκοτίζονται από το ενδεχόμενο να υπήρξε ο ίδιος υποκινητής της εναντίον του κατηγορίας για λογοκλοπή. Δύο κρυπτογραφήματα σφραγίζουν το μυστήριο. Η τελική όμως εκδοχή του μυθιστορήματος, που ανακαλύπτεται μετά τον θάνατο του Κρητιώτη, δίνει τη λύση των κρυπτογραφημάτων, ανατρέποντας τα πάντα και οδηγώντας στη δεύτερη έκδοση που κρατάτε τώρα στα χέρια σας. (

344 pages, Paperback

Published January 1, 2005

About the author

Ο Σταύρος Κρητιώτης γεννήθηκε στα Χανιά το 1960. Έχει γράψει τα μυθιστορήματα "Σελίδες σκόπιμα λευκές" (Γαβριηλίδης 2001), "Το μηνολόγιο ενός απόντος" (Πόλις 2005) και "Εικονικές αντιγραφές" (2010), καθώς και τη μονογραφία "Τα συρτάρια της γνώμης του: άγνωστες παραθεματικές τεχνικές του Εμμανουήλ Ροΐδη" (Τόπος 2009). Φιλολογικά άρθρα του έχουν δημοσιευτεί στη "Νέα Εστία", στον "Πόρφυρα" και στο "The Athens Review of Books".

Reviews

[philosophie · Rating 4 out of 5]

Μια από τις μεγαλύτερες ματαιοδοξίες των σύγχρονων συγγραφέων είναι η πεποίθησή τους πως θα πουν κάτι καινούργιο κάθε φορά που ξεκινούν να γράψουν. Ενώ συνήθως λένε κάθε φορά τα ίδια πράγματα με διαφορετικό τρόπο. Ο τρόπος, η οπτική γωνία, κρύβει ίσως κάτι καινούργιο, αλλ' όχι οι ιδέες. Όλες οι ιδέες είναι παλιές. Ό,τι ανακαλύπτουμε εμείς υπήρχε αλλά δεν το ξέραμε. Το καινούργιο κρύβεται μόνο στον τρόπο γραφής και διάταξης των παλιών ιδεών, και πολύ λίγο στη σύλληψη.

Το "Μυθιστόρημα" κεντρώνων, όπως ο ίδιος ο συγγραφέας χαρακτηρίζει το κείμενό του, αποτελεί ένα ουλιπικών διαστάσεων παιχνίδι που θεμελιώνεται στην αντιγραφή αλλά και στην αυτο-αναφορικότητα κι όπου η αφήγηση αφενός είναι μη γραμμική, αφετέρου συντίθεται μέσα από emails, γράμματα, δημοσιεύσεις σε περιοδικά κι εφημερίδες, με την ταυτόχρονη εμφάνιση νησίδων δομικής τάξης μέσα στην κειμενική πολλαπλότητα, όπου τα παραθέματα βρίθουν, και οικοδομούν, ενίοτε, ολόκληρα κείμενα· επί παραδείγματι, στην καταγραφή της 22ης Φεβρουαρίου του 2002, ο πρωταγωνιστής-συγγραφέας διαμορφώνει μια Ιστορία από κλεμμένες φράσεις, στην οποία κάθε περίοδος είναι από κάπου κλεμμένη, κάθε φράση είναι παράθεμα κι έχει δείκτη παραπομπής στο παράρτημα.

Με τα λόγια του W. B. Yeats, στη λογοτεχνία είμαστε όλοι αναγκασμένοι ν’ αντιγράφουμε αντίγραφα, ο μεταμοντερνισμός στηρίζεται, λοιπόν, στην αρχή της διακειμενικότητας, με τα κείμενα να σχηματίζονται σαν χρωματιστά κομμάτια γυαλιού από την περιστροφή ενός καλειδοσκοπίου-αρχετύπου. Έτσι και το μυθιστόρημα του Κρητιώτη είναι ένα παλίμψηστο διακειμενικών αποήχων, το Μηνολόγιο διαλέγεται έμμεσα κι ενίοτε άμεσα με το έργο του Perec, του Verne, του Πεντζίκη και του Μπεράτη, ενώ η αλληλεξάρτηση με κείμενα του παρελθόντος είναι διάχυτη κι ατέρμονη, θεματικοποιείται ώστε να συντελείται μια αέναη δραστηριότητα σημασιολογικών έλξεων, γειτνιάσεων και απόμακρων ανταποκρίσεων, μια κομματιασμένη πολλαπλή διασπάθιση των στοιχείων που συγκροτούν τον αφηγηματικό μύθο σε όλη την κειμενική έκταση.

Το όλο βιβλίο δεν είναι δηλαδή παρά ένας τεράστιος κέντρωνας, συμπιλημένος από αποσπάσματα παρμένα από δω κι από κει, πλημμυρισμένος από αυτούσια παραθέματα, τα οποία μόνο αν ψάξει κανείς στις πηγές του παραρτήματος θα μπορέσει να ξεδιαλύνει. [...] Η διακειμενικότητα δεν είναι λογοτεχνικό τερτίπι, αλλά καταστατική συνθήκη της λογοτεχνίας.

Οι μετα-μυθιστορηματικοί προβληματισμοί, όπως ο παραπάνω, κι η αυτο-αναφορικότητα εν μέρει μόνο αποδιοργανώνουν την πλοκή, ουσιαστικά μετατρέπουν το κείμενο σε θεωρητικολογούν δοκίμιο, προσφέροντας τα εργαλεία ερμηνείας του έργου. Η ειδολογική διφυΐα μεταφράζεται στην αναγκαστική σχάση του υποκειμένου μπροστά στην ανάγκη άρθρωσης ενός λόγου ο οποίος θα αφηγηματοποιεί την ιστορία της αφήγησης μέσα στην εν λόγω αφήγηση, στη σύγκρουση της πραγματικότητας και της μυθοπλασίας· αφηγούμενη ιστορία κι ιστορία της αφήγησης διαπλέκονται σε ένα και το αυτό κείμενο, σε έναν και τον αυτό χώρο, συνιστώντας μέσα από τις διαστρωματώσεις του όχι απλώς τον όγκο του κειμένου αλλά και το πραγματικό του ιδεολόγημα¹, την ταύτιση του συγγραφέα Σταύρου Κρητιώτη με τον πρωταγωνιστή συνονόματό του σε μια πολυεπίπεδη κατασκευή που συγχέει το πλασματικό-μυθιστορηματικό και το πραγματικό.

Στο έργο του Η μεταμοντέρνα κατάσταση, ο Lyotard σημειώνει πως

Η προσποίηση του μοντερνισμού ότι το υποκείμενο είναι η αυτόνομη πηγή της αφήγησης εκτοπίζεται από τη μεταμοντερνιστική θεώρησή του ως εμποτισμένου και ενταγμένου μέσα στην ίδια την αφήγησή του. Και τούτο συνιστά τη μετάβαση από την αφήγηση ως αντικείμενο στην αφηγηματικότητα ως κατάσταση.

Ο κεντρικός χαρακτήρας, σύμφωνος με τις επιταγές του μεταμοντέρνου μυθιστορήματος, είναι απών, ανασυγκροτείται αποκλειστικά μέσα από τα κείμενα που συγκαταλέγονται στις σελίδες του Μηνολογίου, μέσα από τα γράμματα που του στέλνουν τα οικεία του πρόσωπα. Για τον αναγνώστη η απουσία αυτή είναι καθοριστική, καθώς οι σκέψεις και τα συναισθήματα του πρωταγωνιστή μένουν στοιχεία απροσπέλαστα, κώδικες αναφοράς που το μυθιστόρημα αποσιωπά.

Και όλες αυτές οι ερμηνείες, οι διαφορετικές διατάξεις των κειμένων, θα διαπλέκουν γεγονότα ή ενδεχόμενα που αφορούν, μεταξύ άλλων, και τον απόντα προς τον οποίον απευθύνονται τα κείμενα, αυτόν τον άγνωστο που βρίσκεται στο επίκεντρο τής όλης αναγνωστικής οδύσσειας και που γίνεται η αιτία τής δημιουργίας τού δικού του τελικά Μηνολογίου. Τού Μηνολογίου ενός απόντος. Ενός Μηνολογίου που έχει απορροφήσει τη ζωή τού απόντος σαν στυπόχαρτο, και που θυμίζει άδεια σκηνή, προνομιούχο δηλαδή χώρο όπου μ' ελάχιστους υπαινιγμούς, φευγαλέες παρεκβάσεις ή αδιόρατες γραμμές μπορεί να σχεδιασθεί ένα πρόσωπο. Ενός Μηνολογίου διεσπαρμένου, που μέσα από όλες εκείνες τις τυχαίες και ασύνδετες σημειώσεις, μιλώντας τη γλώσσα τής διασποράς του, καταλήγει να είναι το αρνητικό μιας ζωής, μιας ζωής φωτογραφημένης ερήμην τού ενδιαφερομένου. Σαν μια ευκρινέστατη εκπομπή, αποτελούμενη εξ ολοκλήρου από παράσιτα.

¹Δ. Τσατσούλης, Η περιπέτεια της αφήγησης. Δοκίμια Αφηγηματολογίας για την Ελληνική και Ξένη Πεζογραφία, 1997

[ΠανωςΚ · Rating 4 out of 5]

Εγκεφαλικός, μεταμοντέρνος λογοτεχνικός γρίφος.

http://www.biblionet.gr/book/93835/%C...

[είναι η θεία Κούλα · Rating 4 out of 5]

Ένα μοναδικό βιβλίο-παιχνίδι που θυμίζει Ζορζ Περέκ και Ουλιπό, αλλά στο πιο εξελιγμένο του. Αν σας αρέσει να υπογραμμίζετε και να αποστηθίζετε και αν έχετε καλή άκρη και κονέ σε φυσιοθεραπευτήριο -γιατί με το πηγαινέλα στις σημειώσεις του τέλους δεν υπάρχει περίπτωση να μην πάθετε τενοντίτιδα, εκτός και αν κάνετε μονόζυγο, οπότε μπράβο σας- αν αγαπάτε τον Ν.Γ.Πεντζίκη, τον Μπόρχες και τα κολλάζ, αυτό το βιβλίο είναι Απόλαυση.

[Nickolas B. · Rating 5 out of 5]

Ο Σταύρος Κρητιώτης γράφει για τον εαυτό του, αλλά εν τέλει ο ίδιος είναι απών σχεδόν από όλο το βιβλίο.
Διαβάζουμε ένα βιβλίο-γρίφο όπου οι ημερομηνίες και οι κέντρωνες μας οδηγούν σε μια μη-γραμμική ανάγνωση , που μπορεί έκ πρώτης όψεως να μοιάζει χαοτική αλλά στη βάση της ήταν πολύ διασκεδαστική.