"Οι "λευκοί Ρώσοι" που έχουν καταφύγει στην Ελλάδα αρχίζουν ν' απασχολούν και την φιλολογία μας με την περιπέτεια και το δράμα της ζωής των. Ο "συνταγματάρχης Λιάπκιν" είναι ο τίτλος νουβέλας ενός νέου λογοτέχνου που παρουσιάζεται με το ψευδώνυμο Μ. Καραγάτσης.
Η όλη σύνθεσις του έργου αυτού φανερώνει διηγηματογράφο με ζωηρή έμπνευση [...]. Αν και η διάθεση του είναι επαναστατική, εν τούτοις δεν κάνει φιλολογία πολιτική. Τον ενδιαφέρουν περισσότερο τα πράγματα, η μοίρα των προσώπων, η ζωή των, οι ανυψώσεις και οι καταπτώσεις των, το θλιβερό κατάντημα των.
Στην πνευματική δημιουργία του είναι φανερό ότι έχει επιδράσει η ρωσική φιλολογική τεχνοτροπία, η σχολή της. [...] Είναι ένας αξιοπρόσεκτος μαθητής της. [...] Έργον ζωντανής φαντασίας, μια γνήσια φιλολογική σύνθεσις".
M. Karagatsis (Greek: Μ. Καραγάτσης) is the pen name of the Greek novelist, journalist, critic and playwright Dimitris Rodopoulos. He was born in Athens, lived in Larissa and studied law in France. The pen name M. Karagatsis is the name by which the novelist is generally known. The initial "M" stands for Mitya, the Russian diminutive of Dimitris. "Karagatsis" is derived from the "Karagatsi" tree, under the shadow of which he used to write as a young writer. Karagatsis has been characterized as primarily a prose writer of the illusory reality of persons and situations. His writing is bold, sensual, with great imagination and a unique narrative style, and is often studied by Greek students. His first three novels (Colonel Liapkin, Chimaera and Junkermann) compose the trilogy "Acclimazation under Apollo" about foreigners who live and work in Greece. Karagatsis sets these books in modern cosmopolitan Greece, in contrast with the stereotype that Greek life is conservative and countrified.
Τώρα, ξέρω κι εγώ έναν Οδυσσέα που δεν γύρισε ποτέ. Έφυγε κυνηγημένος απο τον τόπο που αγαπούσε, εγκατέλειψε βιαστικά όσα ιερά, ίσως και ανίερα, κρυμμένα μέσα του, ξόδευαν τις τελευταίες ανάσες μνήμης, απολογισμού και απόγνωσης. Λίγο πριν επιλέξει να ασφυκτιά μπροστά στο αναπόφευκτο, διάλεξε να ζήσει. Ήθελε να μείνει,μα τον εξοστράκισαν οι ματωμένες αλήθειες μεταμφιεσμένες σε ψέμματα πορφυρών ονείρων. Ο Ρώσος -Οδυσσέας- συνταγματάρχης Λιάπκιν φοβήθηκε πολύ όταν αποφάσισε να δει πως εγκαταλείπει. Τρόμαξε στην ιδέα πως αφήνει κάτι που δεν υπάρχει πια. Αλήθεια, πως να εγκαταλείψει κάτι ανύπαρκτο. Πως να διαχειριστεί την υποχώρηση και την υπόσχεση πως θα ξαναγυρίσει, όταν το φευγιό του περιμένει την σωτήρια αποδημητική διαταγή μετανάστευσης σε θερμότερους τόπους, παγωμένους σοσιαλιστικά και φιλόξενους. Ο ίδιος έφυγε διότι κατάλαβε, μα και πάλι πόσο δύσκολο και ψυχοφθόρο αποδείχτηκε να παραδεχτεί πως απομακρύνεται.
Ο Λιάπκιν άφησε πίσω του, ίσως, οριστικά την πατρίδα του, ξεχνόντας απεγνωσμένα πως δεν ήταν αυτός ο οποίος έφυγε.
Αυτός που έφυγε δεν έκανε θόρυβο. Δεν άφησε ίχνη. Δεν έκλεισε πόρτες με θόρυβο βιασύνης. Όταν αναζήτησε το δικό του «όλα», βρέθηκε υποδειγματικά και συμμορφωμένα γελασμένος.
Τα κρατικά ασφαλιστικά μέτρα της επανάστασης στην πατρίδα του απαγόρευαν την προσέγγιση σε ό,τι αγαπούσε. Έτσι, επιβιβάστηκε πάνω σε ένα ατελείωτο «τίποτα», με εισιτήριο επιστροφής κάποτε, για κάποια Ιθάκη, απο αυτές που όταν φτάσεις πρέπει να σαμποτάρεις τον ίδιο σου τον εαυτό διότι στο ταξίδι έχει χαθεί η επιλεκτική μνήμη και δυστυχώς η διάρκεια της διαδρομής και τα κίνητρα κατάκτησης εμπειριών ειναι σε παράλληλη ευθεία με την ζωή.
Οι αποσκευές που δεν πρόφτασε να πάρει, τα υπάρχοντα του, ό,τι έμψυχο και άψυχο δημιούργησε έμεινε πίσω ως λάφυρο σε τερατώδεις μορφές επαναστατών, σε αποκτηνωμένους δούλους με χαλασμένο το κουρδιστήρι του μυαλού τους.
Απο αυτό ρύθμιζε η μοναρχία τα στερεοτυπικά καθήκοντα του λαού. Ενός λαού που σαν κράτος, σαν νόημα και οργάνωση κρεμόταν απο τον λόγο του ηγεμόνα του. Κηρύχτηκε η καταστροφή, η βοήθεια της καταστροφής με σημαία την πυρκαγιά διέσπειρε θρύλους. Η αταξία άρχισε. Η ανατροπή σκέπασε με σκοτάδια τη Ρωσία που προέτρεψε όλη τη γη να θρηνήσει παλιούς θεούς. Οι επαναστάτες ξεκούρδιστοι πλέον γκρέμισαν τα πάντα και απομάκρυναν πολλές ψυχές προς άγνωστες περιοχές σε γη και ουρανό!
Τώρα τους απέμεινε η προσπάθεια για το νέο οικοδόμημα, βαμμένο με δικαιοσύνη και χτισμένο με ελευθερία, θα στέγαζε όνειρα και αξίες.
Μα η κατάρα της ανθρωπότητας ή απλώς η χυδαία σιωπή των κρατικών μηχανισμών και της κοινωνικής οργάνωσης του κόσμου, μοίρασε για παραδειγματισμό τυφλότητα, χάος,χυδαιότητα και απανθρωπιά.
Ακόμη δεν μάθαμε αν πέτυχε η ανοικοδόμηση των πανανθρώπινων σοσιαλιστικών κτισμάτων σε παγκόσμια κλίμακα! Ο συνταγματάρχης Λιάπκιν γεννήθηκε στη Ρωσία και έζησε με πάθη, λάθη, ηδονές, αγάπη, ασφάλεια και απεριόριστο θαυμασμό προς την γενέτειρα του πολιτισμού και των διαχρονικά ισχυρών θεών του Ολύμπου. Η Ελλάδα, μα κυρίως ο Θεσσαλικός κάμπος, τον μάγεψε και τον αποπλάνησε, με την απίστευτη έλξη του ως τόπος ομορφιάς, διαφθοράς, οργιώδους φύσης, οίστρου, άστατων καιρικών φαινομένων και πανοργασμικής αγκαλιάς απο τους αγνά πονηρούς επαρχιώτες του. Ο κάμπος και οι άνθρωποι του έγιναν ο τερματικός σταθμός στο ταξίδι του συνταγματάρχη.
Δεν είχε όμως βιοθεωρία κατάλληλη και καλλιεργημένη σκέψη έτσι ώστε να ξεφύγει απο τους προσωπικούς του δαίμονες, τις ενοχές, τις τύψεις, την κατάντια των ανίσχυρων πνευματικά ατόμων. Ο συνταγματάρχης Λιάπκιν ήταν τόσο ανθρωπιστής που κατάντησε απάνθρωπος...
«Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας, τον θυμωμένο Ποσειδώνα μη φοβάσαι, τέτοια στον δρόμο σου ποτέ σου δεν θα βρεις, αν μέν’ η σκέψις σου υψηλή, αν εκλεκτή συγκίνησις το πνεύμα και το σώμα σου αγγίζει».
Αγαπάμε Μ. Καραγάτση έτσι κι αλλιώς. Όταν καταπιάνεται με το νόστο, τη μελαγχολία της χαμένης πατρίδας και την αποχαλινωση των ανθρώπινων παθών τον αγαπάμε λίγο περισσότερο, γιατί φωτίζει κάθε μικρή γωνιά της ψυχοσύνθεσής μας, της μυστικής φωτιάς που καίει μέσα μας. Με φόντο την ελληνική επαρχία (Λάρισα) των αρχών του 20ού αιώνα, ο συνταγματάρχης Λιάπκιν δεν είναι το καλύτερο βιβλίο του Καραγάτση, αλλά σίγουρα είναι μια πολύ καλή παρέα.
Τον Οκτώβριο του 2014 διάβασα για πρώτη φορά βιβλίο του Μ. Καραγάτση, και πιο συγκεκριμένα το υπέροχο και μαγικό "Το χαμένο νησί", σκηνές του οποίου ακόμα θυμάμαι. Από τότε, όμως, πέρασαν πάνω από πέντε χρόνια για να ξαναδιαβάσω βιβλίο του, αλλά κάλιο αργά παρά ποτέ. Είπα να πιάσω το "Ο Συνταγματάρχης Λιάπκιν", το πρώτο μυθιστόρημα που έγραψε ο Καραγάτσης. Λοιπόν, μπορώ να πω ότι ενθουσιάστηκα. Περίμενα ότι θα διάβαζα ένα καλογραμμένο και ενδιαφέρον μυθιστόρημα, αλλά δεν περίμενα ότι θα διάβαζα κάτι τόσο δυνατό, τόσο έντονο, τόσο καλογραμμένο. Η πλοκή είναι αυτή που είναι, δηλαδή ενδιαφέρουσα και με γρήγορους ρυθμούς αλλά ίσως όχι και τόσο σφιχτοδεμένη, τη διαφορά όμως την κάνει η εξαιρετική γραφή του Καραγάτση, που σε ταξιδεύει πίσω στον χρόνο, σε εποχές προ πολλού περασμένες και ξεχασμένες, αποτυπώνοντας με απόλυτα ρεαλιστικό και διεισδυτικό τρόπο τη ζωή στην ελληνική επαρχία (μεταξύ άλλων). Επίσης ο χαρακτήρας του Συνταγματάρχη Λιάπκιν είναι εξαιρετικά σκιαγραφημένος, σίγουρα μοναδικός και τέρμα αντιφατικός, είναι από τους χαρακτήρες που πολύ εύκολα μπορεί να αντιπαθήσει κανείς, ή ακόμα και να μισήσει, αλλά έχει και στοιχεία που τον κάνουν έστω και ελάχιστα συμπαθητικό (ελάχιστα όμως!). Φυσικά, η ατμόσφαιρα δεν θα μπορούσε παρά να είναι κάπως μελαγχολική και μουντή, οπωσδήποτε τρομερή και φοβερή. Άλλο ένα βιβλίο του συγγραφέα να διαβάσω, και σίγουρα θα γίνω... Καραγατσικός! Έχει αυτό το κάτι στη γραφή και τη θεματολογία που με τραβάει...
"-Θεέ μου,δεν πιστεύω πια σε σένα. Δεν πιστεύω πια σε τίποτα. Κι όμως προσεύχομαι· γιατί απ'την παλιά πίστη απομένει η θύμηση... Θεέ μου,συχώρα τον αμαρτωλό."
Πολύ ωραίο βιβλίο του Καραγάτση,με πρωταγωνιστή έναν άνθρωπο άκρως αντιπαθητικό στα μάτια μου. Η ιστορία του Λιάπκιν δεν με συγκίνησε,ούτε μπορώ να πω ότι μου κίνησε ιδιαίτερα το ενδιαφέρον-άλλα ήταν τα στοιχεία που με έκαναν να διαβάζω με προσήλωση:
-Οι περιγραφές. Ειδικά για κάποιον που έχει μεγαλώσει στη Λάρισα,οι περιγραφές της πόλης και των γύρω περιοχών,του θεσσαλικού κάμπου,του ποταμού,του Ολύμπου δεν μπορούν παρά να φέρουν χαμόγελο στα χείλη. Προσωπικά,με έκαναν να εκτιμήσω εκ νέου κάποια στοιχεία του τόπου μου και να αναζητήσω πληροφορίες σχετικά με συνοικίες και πλατείες που αναφέρονται στο βιβλίο,τις οποίες δεν γνώριζα.
-Τα ηθογραφικά στοιχεία. Πάντα με ενδιαφέρουν,αλλά εδώ ένα τικ παραπάνω!Η λαρισαϊκή κοινωνία,η επαρχιώτικη "αριστοκρατία",η αντιμετώπιση των ξένων και η αντίδραση στα σκάνδαλα με διασκέδασαν πολύ,ιδιαίτερα όταν αναγνώριζα σε αυτά μια κάποια διαχρονικότητα!
-Οι βαθύτεροι προβληματισμοί. Με κυριότερο αντιπρόσωπό τους τον Αρκάνωφ,βλέπουμε να ερμηνεύεται στο βιβλίο ολόκληρη η ρωσική επανάσταση και να κατακρίνεται η υποκρισία των ξεπεσμένων Ρώσων αριστοκρατών,οι οποία τάσσονται με σφοδρότητα κατά των Μπολσεβίκων. Τα βαθύτερα αίτια της ανάπτυξης της επανάστασης και οι λόγοι για τους οποίους δεν υπάρχει γυρισμός αναλύονται με ουσία,ψυχραιμία και αντικειμενικότητα που με άφησε έκπληκτη.
-Οι δευτεραγωνιστές. Ήρωες και ηρωίδες που πλαισίωσαν τον Λιάπκιν για λιγότερο ή περισσότερο χρόνο,ήταν για μένα πολύ πιο ενδιαφέροντες από τον ίδιο. Ο Αρκάνωφ,ο διευθυντής και η γυναίκα του,οι καθηγητές της σχολής κι άλλοι πολλοί,με αποκορύφωμα τη Λιούμπα.Θα ήθελα τόσο πολύ να διαβάσω ένα βιβλίο με πρωταγωνίστρια τη Λιούμπα!
Όλα τα παραπάνω,σε συνδυασμό με τη μοναδική γραφή του Καραγάτση,δημιουργούν ένα βιβλίο το οποίο με κέρδισε,με προβλημάτισε και μου άνοιξε την όρεξη για πληροφορίες σχετικά με την τοπική ιστορία και τη ρώσικη λογοτεχνία. Τί παραπάνω να ζητήσει κανείς;
Αφαιρώ μισό αστεράκι λόγω του ανεκδιήγητου Λιάπκιν και κλείνω με μια φράση του Αρκάνωφ:
Το βιβλίο αυτό το αγόρασα ένα απόγευμα Τετάρτης απο ένα απίστευτο μαγαζί με μεταχειρισμένα βιβλία στο κέντρο της Αθήνας. Είναι ένα πολύ παλιό σχεδόν ετοιμόρροπο κτίσμα και μέσα είναι γεμάτο με βιβλία. Όταν λέω ότι είναι γεμάτο, το εννοώ. Ντάνες με βιβλία απο το πάτωμα μέχρι το ταβάνι, μικροί διάδρομοι όπου ίσα χωράς να περάσεις δημιουργούν την εντύπωση πως βρίσκεσαι μέσα σε ένα λαβύρινθο βιβλίων και τα ρουθούνια σου γεμίζουν με την μυρωδιά του κιτρινισμένου χαρτιού. Το αγαπώ αυτό το μέρος και είναι το πιο φτηνό μαγαζί για βιβλία που ξέρω. Απο εκεί αγόρασα την δεύτερη έκδοση του Συνταγματάρχη Λιάπκιν (μαζί με άλλα δύο δικά του), δυστύχως όμως δεν είναι αυτή η έκδοση που διάβασα. Λίγες μέρες αργότερα μια γλυκιά κοπέλα που έτυχε να γνωρίσω πρόσφατα μου έκανε δώρο μια νεότερη, την οποία και την διάβασα σε δυο μέρες.
Απο όσο γνωρίζω αυτό είναι το πρώτο διήγημα που έγραψε ο Καραγάτσης. Στην γραφή του έλειπε η μεστότητα, η ωριμότητα που είχαν τα άλλα έργα του που έχω διαβάσει, παρόλα αυτά την απόλαυσα.Αν όχι για την ιστορία καθε αυτή, σίγουρα ναι για τις υπέροχες περιγραφές της Λάρισας. Παρόλο που δεν αγαπώ τις υπερβολικές περιγραφές θεωρώ ότι σε αυτό το βιβλίο δούλεψαν ωραία και χάρισαν τον όγκο που έλειπε απο την κατά τα άλλα επίπεδη ιστορία. Ενω συνήθως σκιογραφεί τους χαρακτήρες του με μεγάλη μαεστρία στον Συνταγματάρχη Λιάπκιν έχασε λίγο την “μπάλα” και έκανε ένα λάθος που δεν συμπαθώ, έβαλε τον Λιάπκιν να κάνει πράξεις που δεν ήταν του χαρακτήρα του. Ο Λιάπκιν παράτησε τα πάντα στην Ρωσία και έφτασε στην Λάρισα φτωχός και καταμόναχος. Στην προσπαθειά του να επιβιώσει καταφέρνει να φτιάξει μια ζωή για αυτόν που είναι βαμμένη με τα χρώματα της Ρωσίας και την τότε ζωής του, πράγμα που δεν τον βοηθάει να γίνει ένα με την χώρα που ζει τώρα και τον σπρώχνει στα όρια της καταστροφής. Η ξενιτιά είναι ένας αόρατος χαρακτήρας στο βιβλίο, κυνηγάει τον Λιάπκιν σα μια λάμια έτοιμη να τον καταβροχθίσει και να τον βυθίσει σε μια λίμπο. Ούτε στην Ρωσία, ούτε στην Λάρισα δεν βρίσκεται ο Λιάπκιν, παρά μόνο μέσα στο μυαλό του.
Αυτό που με χάλασε στο βιβλίο ήταν οι γυναικείοι χαρακτήρες. Είχα απο καιρό αντιληφθεί τον μισογυνισμό του Καραγάτση, σε αυτό το βιβλίο κατάλαβα τι ακριβώς ήταν αυτό που μισούσε στις γυναικές. Ο Καραγάτσης δεν έφτιαχνε κακούς γυναικείους χαρακτήρες, έφτιαχνε πρόστυχους χαρακτήρες για να μπορεί μετά να φέρνει την καταστροφή τους μέσα απο το σεξ. Οι γυναίκες του έχουν το θράσος να θέλουν το σεξ, να αγαπούν τους άντρες και για αυτό τις καταδικάζει είτε να είναι οι πονεμένες και κακοποιημένες σύντροφοι, είτε οι άπιστες, άκαρδες γυναίκες που παρατούν τους άντρες αναλόγως τα κέφια τους. Α, υπάρχει και η τρίτη, η ανέραστη, η κακιά.Κλισέ.
Η ιστορία δεν έχει κάποιο θέμα το οποίο κίνει τον αναγνώστη. Είναι ένα βιβλίο που βασίζεται στην δύναμη των χαρακτήρων του, στην περίπτωση αυτή όχι και τόσο μεγάλη. Θέλει να είσαι χαλαρός για να το απολαύσεις. Όπως όλα τα βιβλία του έτσι και αυτό κυλάει νεράκι, οι παράγραφοι του είναι η χαρά του εραστή της λογότεχνίας. Ακόμα και όταν ανακαλύπτεις την ανωριμότητα του λογοτέχνη ανάμεσα στις προτάσεις, δεν μπορείς παρά να θαυμάσεις το ταλέντο που είναι φανερό και που ξέρεις ότι θα ανθίσει ακόμα πιο πολύ στα επόμενα έργα του.
Δεν είναι μυστικό πως αγαπώ τον συγγραφέα, σπάνια θα ανακηρύσσω κάποιον λογοτέχνη “αγαπημένο” μου, αλλά ο Καραγάτσης αξίζει την ατέρμονη αγάπη μου. Ακόμα και αν είμαι σίγουρη πως θα τον αντιπαθούσα απο κοντά, δεν αφήνω όλα αυτά να σταματήσουν την απόλαυση που μου χαρίζουν τα βιβλία του. Θα ήθελα να είχε αφήσει πίσω του δεκάδες βιβλία να διάβαζω μέχρι τα βαθειά γεράματα μου.
Τι να γράψω τώρα για τον Καραγάτση και τον Συνταγματάρχη Λιάπκιν... Εκπληκτική γραφή, σκηνές απίστευτης ζωντάνιας, ένας ρεαλισμός που σε τσακίζει, αύρα από ρωσική λογοτεχνία, βαθιά προβληματική, χιούμορ, σαρκασμός της κοινωνίας. Και όλα αυτά σε μια νουβέλα. Συχνά ακούμε ότι πρέπει να διαβάσουμε κάτι ανάλαφρο, εύκολο για το καλοκαίρι, κάτι για την παραλία και έτσι έχουμε γεμίσει από "αφρό", όπως αποκαλώ τέτοιου είδους μυθιστορήματα (χωρίς να τα απορρίπτω). Ωστόσο, μια ποιοτική δουλεια σε ξεκουράζει, σε μαγεύει, σου δίνει πολλά. Προσωπικά ένα μεγάλο κομμάτι του το διάβασα στην παραλία. Ταιριάζει απίστευτα με τη βαθιά παλέτα του δειλινού, με τον ήχο που γλιστράει από το κυματάκι, με τον στοχασμό που δεν θέλει να περιοριστεί σε ένα δωμάτιο.
As this is a Greek book, I'll keep my English review brief.
This is the first novel that M. Karagatsis wrote (1933), and the first one I read by him.
"Colonel Lyapkin" is the story's titular protagonist, a Russian emigre escaping the Russian Revolution of 1917 and arriving in rural Greece.
Here he will try to restart his life. But his destiny, his past, and his weaknesses will haunt him. They will drive him in a maelstrom of failure and destruction.
He starts as a caretaker/steward of the Agricultural School on the outskirts of Larissa in central Greece* and he ends up an alcoholic and a wreckage.
*Thessaly to be more precise.
Karagatsis wrote two more books "Jungermann" and "Chimera". Along with "Lyapkin" all three books are concerned with non-Greeks escaping their countries, arriving in Greece, where eventually they will face their destiny, their past, and their eventual downfall.
Those will be the following books I'l read by him.
Μία από τις ωραιότερες νουβέλες της σύγχρονης ελληνικής πεζογραφίας είναι Ο συνταγματάρχης Λιάπκιν. Ο Μ. Καραγάτσης (πραγματικό όνομα, Δημήτρης Ροδόπουλος) είναι ένας αριστοτέχνης της αφήγησης, με πλούσια γλώσσα, ζωντανή εικονογράφηση και κοφτερή ψυχογραφία των ηρώων του. Η δόμηση του χαρακτήρα του ήρωα γίνεται ύπουλα και προσφέρεται αβίαστα. Τα γεγονότα εναλλάσσονται με ταχύτητα μυθιστορήματος αστυνομικής λογοτεχνίας. Και η παρουσίαση της επαρχιώτικης ζωής του λαρισινού κάμπου (μα και κάθε γωνιάς της ελληνικής επαρχίας) είναι πιο αληθινή από ποτέ.
Ο Νταβίντ Μπορίσιτς Λιάπκιν είναι ένα παιδί της ρωσικής στέπας που μισεί τους μπολσεβίκους. Πρόκειται για πραγματικό πρόσωπο, που έζησε και εργάστηκε στη Λάρισα.
“…έν΄ αόρατο σιδερένιο χέρι τού άρπαξε την καρδιά και σταμάτησε τους παλμούς της…”
Τι είναι όμως τελικά αυτός ο Ρώσος συνταγματάρχης; Ένας στυλοβάτης της ηθικής; Ένας άθλιος μέθυσος; Ένας στυγνός δολοφόνος; Εραστής; Βάρβαρος; Η ανάγνωση είναι ευχάριστη και η επίγευσή της ανάμικτη, η ιδανική συνταγή για ένα καταπληκτικό πεζογράφημα.
Το πρώτο βιβλίο της τριλογίας "Εγκλιματισμός κάτω από τον Φοίβο" Με μια ρεαλιστική και πυκνή γραφή ο Καραγάτσης δίνει το αίσθημα της ζωής με έναν έντονο ρεαλιστικό τρόπο και συνάμα λυρικό. Υπαρκτό πρόσωπο ο συνταγματάρχης Λιάπκιν μου έβγαλε από την μέγιστη συμπάθεια έως τη τρισμέγιστη αντιπάθεια. Ο Καραγάτσης θέτει υπαρξιακά, φιλοσοφικά, ηθικά ερωτήματα τα οποία διχάζουν τον αναγνώστη και πολλές φορές τον κολλάνε στο τοίχο. Είναι ένα εξαιρετικό κι αριστουργηματικό βιβλίο.
Το FB μου θύμισε χθες πως πέρσι σαν σήμερα είχε ξεκινήσει η "καραγατσιάδα" σε βιβλιοφιλικά και μη προφίλ. Θυμήθηκα επίσης πως έκτοτε δεν έπιασα βιβλίο του στα χέρα μου. Μία χρονιά ολόκληρη, άρα αν θέλω να συνεχίσω να δηλώνω "καραγατσικιά" όφειλα να επανορθώσω.
Πρώτο μπάνιο με τον συνταγματάρχη, λοιπόν, παρότι στα δικά μου μάτια τον Γιούγκερμαν δεν τον φτάνει. Ένας ήρωας της εποχής του, συναρπαστικός, αντιφατικός, ενίοτε εξοργιστικός, έξοχα σκιαγραφημένος. Η προσπάθεια του Μ(ίτια ή Μιχάλη, κατά την κόρη του Μαρίνα;) να πατήσει στα χνάρια του ρώσικου μυθιστορήματος είναι παραπάνω από εμφανής και, αν και δεν τα καταφέρνει, ο ρεαλισμός, ο σαρκασμός, οι εικόνες, τα ψυχογραφήματα και η ζωντάνια της γραφής του δύσκολα -κατ, εμέ πάντα- δε θα κερδίσουν τον αναγνώστη. Να γυρνάμε στους Μεγάλους μας, είτε μας αρέσουν είτε όχι, υπάρχει λόγος που η φιλολογία τους θεωρεί Μεγάλους και σίγουρα έχουν πολλά να μας δώσουν -αν μη τι άλλο κριτήριο αισθητικό, δεν είναι και λίγο.
Δεν ξέρω όντως πώς ήρθαν τα πράγματα και είναι το πρώτο βιβλίο του Καραγάτση που διαβάζω. Υπήρχαν σημεία που δεν περίμενα να ρέει τόσο αβίαστα ο λόγος του συγγραφέα και μου έκανε μεγάλη εντύπωση είναι η αλήθεια. Σίγουρα θα διαβάσω και κάποια άλλα που έχω στο μυαλό μου αλλά δεν θεωρώ ότι το συγκεκριμένο μου χάλασε την εικόνα όλων αυτών που ακούω τόσο καιρό. Στα αρνητικά στοιχεία, για μένα πάντα, θα βάλω το τέλος του που μετά από τέτοιο ταξίδι περιγραφής δεν μου αρκούσε και ίσως λίγο και το θέμα του βιβλίου. Έτσι παράμ παπάμ επειδή πιστεύω ότι υπάρχουν διαμαντακια του συγγραφέα που δεν έχω ανακαλύψει ακόμα και επειδή δεν με έκανε να βαρεθω καθόλου έχουμε 3,5 αστεράκια.
Ο Καραγάτσης μέσα από το έργο του καταφέρνει να χτίσει ολοκληρωμένους ανθρώπινους χαρακτήρες και να φωτίσει τα μύχια της ψυχής και της σκέψης τους.Ο Νταβίντ Μπορίσιτς Λιάπκιν είναι ένας απ' αυτούς. Γοητευτικές οι περιγραφές του θεσσαλικού τοπίου και η ανθρωπογεωγραφία της περιοχής.
"Ο Συνταγματάρχης Λιάπκιν", ένα κοινωνικό δράμα πολιτικών αποχρώσεων, με το "πάθος της ψυχής" στην πιο τραγική του διάσταση. Το έργο έχει βασιστεί σε ένα αληθινό, ειδεχθές πρόσωπο (Ρωσο Συνταγματάρχη του τσαρικού καθεστώτος- εμιγκρέ επί Μπολσεβικισμού που επι Κατοχής έγινε βασανιστής των ναζί!) Αυτός όμως έιναι μόνο μια αφορμή-δεν προκειται για βιογραφια αλλα για ξεκάθαρη μυθοπλασία. Το βιβλίο του Καραγάτση αυτονομήθηκε πολυ σύντομα από τον πραγματικό Συνταγματάρχη, για να διαγράψει τη δική του αυτεξούσια πορεία κλείνοντας τον ηθικό κύκλο του ήρωα πολύ πριν την Κατοχή. Άλλωστε το 1933 (χρόνος πρώτης έκδοσης)τίποτα δεν προμήνυε τις τραγικές εξελίξεις του Πολέμου. (Γι αυτό εδώ, θα κριθεί στην αμιγώς μυθοπλαστική του διάσταση
ΠΕΡΙΛΗΨΗ Μετά την επικράτηση της Οκτωβριανής Επανάστασης, πολλά άλλοτε μέλη της πάλαι ποτέ ελίτ της Ρωσίας, κατέφυγαν ως διωκώμενοι πολιτικοί πρόσφυγες στην Ευρώπη- και στην Ελλάδα. Ανάμεσα στους "Λευκούς" Ρώσους εμιγκρέδες της Ελλάδας, βρέθηκε κι ο χήρος Συνταγματάρχης του τσαρικού στρατού, Νταβίντ Μπορίσιτς Λιάπκιν, ο οποίος με την έλευση των Μπολσεβίκων έχασε αξιώματα, σπίτι και κόρη. Φτάνοντας στην Ελλάδα, κατάφερε να διοριστεί επιστάτης κι αρχισταβλίτης της Γεωργικής Σχολής στη Λάρισα. Με αναμνήσεις από τη ρωσική γη και τα περασμένα του μεγαλεία να τον κατατρύχουν, ο Λιάπκιν θα προσπαθήσει να προσαρμοστεί στη νέα του ζωή και τον κοινωνικό υποβιβασμό του- με σύντροφο πιστό το ποτό... Η συνάντηση του με συμπατριώτες του, ξεπεσμένους όπως αυτός, θα αναζωπυρώσει τη σβησμένη φλόγα της ρώσικης φυλής και θα ανεγείρει πάθη θανάσιμα. Η προσπάθειά του Λιάπκιν να δημιουργήσει νεά οικογένεια δε θα επιφέρει την αναγέννηση που ίσως προσδοκά. Μια ακόμη απρόσμενη συνάντηση θα ξυπνήσει τα φαντάσματα της συνείδησής του, που θα ορθωθούν τρομακτικά, σε μια μάχη ψυχής αμείλικτη...
ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ Ο "Συνταγματάρχης Λιάπκιν" του Καραγάτση αποτελεί ένα τολμηρό ψυχογραφικό δράμα, γεμάτο πολιτικούς προβληματισμούς, που κορυφώνονται σε ένα υπαρξιακό κρεσέντο, αποζητώντας την κάθαρση. Η τόλμη του έργου αναδεικνύεται ακόμη περισσότερο , αν συνυπολογίσουμε την εποχή όπου γράφτηκε- στα 1933- με τα φασιστικά κινήματα να θεριεύουν και τον μικροαστισμό να κινεί τις επιλογές των απλών ανθρώπων, ενώ η κομμουνιστική ιδεολογία αναδύεται διεθνώς κι εμπνέει αγώνες για κοινωνική αναμόρφωση. "Ο Συνταγματάρχης Λιάπκιν" το πρώτο μυθιστόρημα που έγραψε ο Μ. Καραγάτσης σε ηλικία μόλις 25 ετών. Αποτελεί το πρώτο μέρος της Τριλογίας με τίτλο "Εγκλιματισμός Κάτω Από το Φοίβο" η οποία συμπληρώνεται από τον "Γιούγκερμαν" και τη "Μεγάλη Χίμαιρα". Κοινός παρονομαστής και των τριών έργων είναι πως στο επίκεντρο έχουν ξένους ήρωες-"εμιγκρέδες"- που μετά τον ξεπεσμό τους, πασχίζουν να ορθοποδήσουν στην Ελλάδα κι η αποτυχία τους, τούς οδηγεί στην ηθική κατάπτωση και τον όλεθρο. Ως πρωτόλειο έργο, ο Συνταγματάρχης Λιάπκιν είναι το πιο σύντομο και απλούστερο έργο από τα τρία, και με λιγότερο δουλεμένους τους περιφερειακούς χαρακτήρες, εντούτοις διατηρεί μια δυναμική που κλιμακώνεται για να κορυφωθεί αριστουργηματικά. ο Καραγάτσης πλέκει το μύθο του, σε μια γλώσσα απλή- ενίοτε σκληρή. Μια γλώσσα χωρίς πολλά καλολογικά στοιχεία, με ένα λεξιλόγιο που δε γοητεύει- γεμάτη καθημερινές εκφράσεις και μια ποιότητα που αναδεικνύεται από τα νοήματα και την παραστατικότητά της. Μέσα από αυτή, ο συγγραφέας συνθέτει όμως δυνατές εικόνες και σκιαγραφεί υποδειγματικά τον ήρωά του ως το τέλος. Η πλοκή του ρέει γοργά σε γραμμική πορεία, χωρίς πλατειασμούς ή εκτεταμένες περιγραφές- με κάποια μεγάλα χρονικά άλματα, στοιχείο που θα αποστασιοποιούσε τον αναγνώστη από τον ήρωα αν δεν υπήρχαν κάποιες πραγματικά συγκλονιστικές στιγμές, είτε σε επίπεδο στοχασμών, είτε σε επίπεδο εξελίξεων. Ο Καραγάτσης, λοιπόν, παρακολουθεί τον μετασχηματισμό του ξεπεσμένου άρχοντα σε έναν άνθρωπο που ισορροπεί ανάμεσα στη φιλοπονία του βιοπαλαιστή και στα ντοστογιεφσκικού τύπου πάθη του κοινωνικού παρία. Ένα από τα στοιχεία στον "Λιάπκιν" είναι ότι το ερωτικό στοιχείο παρουσιάζει μια ελέυθεριότητα ωμή και άκρως προκλητική για τους θεσμούς της εποχής του Ο "Συνταγματάρχης Λιάπκιν", όμως, περάν της κοινωνικής του χροιάς, έχει κι έναν βαθιά πολιτικό χαρακτήρα, καθώς με "αυτόν" ο συγγραφέας επιχειρεί μια αποτίμηση της πρόσφατης τότε (1933)Οκτωβριανής Επανάστασης του 1917 και της ανατροπής που έφερε στην άλλοτε φεουδαρχική Ρωσία. Η ματιά του Καραγάτση είναι εμφανώς αστική, άρα αντικομμουνιστική- χωρίς όμως να παραχαράσσει γεγονότα. Η κορύφωση του φινάλε στον "Συνταγματάρχη Λιάπκιν", επαναφέρει τον προσανατολισμό του έργου από τη συλλογικότητα στην ατόμικότητα. Εδώ αναβιώνουν σκηνές αρχαίας τραγωδίας, με τον κεντρικό μας ήρωα στην περιδίνηση μιας αυτοκριτικής ακούσιας ίσως αλλά αμείλικτης, που μας προσφέρει μια ηθική διαπάλη που παραπέμπει στο Έγκλημα Και Τιμωρία". Το άδικο αίμα "πνίγει" τον απεχθή ήρωα σε έναν κολασμένο χορό ανελέητων, αναπόδραστων Ερινυών, που ο συγγραφέας ιχνηλατεί κεντώντας τη φρίκη σε μια σκηνογραφία μποντλέρική- ποτισμένη θάνατο κι όνειρο. Ένα φινάλε αυθεντικά ποιητικό, που φέρει την κάθαρση εκείνη που αναμορφώνει αριστοτελικά και τον θεατή- αναγνώστη. Η ατομική διαδρομή του Λιάπκιν οδηγεί μοιράια στο συμπέρασμα ότι το άτομο κατέχει την απόφαση της προσωπικής του έκπτωσης ή της ψυχικής του αρμονίας και δε δικαιούται να αναζητά κοινωνικά άλλοθι για την απόφαση του να ταχθεί στην οδό της Απωλείας.
Για όλα αυτά, ο "Συνταγματάρχης Λιάπκιν" αποδείχθηκε η ιδανική αρχή για τον νεαρό τότε πεζογράφο Καραγάτση κι έδωσε δείγματα της μεγάλης του κλάσης, που τον ανέδειξε σε κορυφαίο Έλληνα μυθιστοριογράφο τον 20ο αιώνα- μετά φυσικά από τον παγκόσμιο φιλόσοφο Καζαντζάκη.
Άλλο ένα βιβλίο του Καραγάτση με αυτή τη πρωτόγονη και ζωτική ορμή που χαρακτηρίζει τα κείμενα του συγγραφέα. Η διάψευση των ονείρων, η προσπάθεια για προσαρμογή σε μια ξένη χώρα και η πορεία προς την καταστροφή ενός ανθρώπου που αφήνει τα πάθη του να τον ροκανίζουν σταδιακά. Βαθιά ανθρώπινο και μελαγχολικό, πρόκειται για μια σπουδή του Καραγάτση απάνω στον άνθρωπο και στα πάθη του. Εξαιρετικό κείμενα, το θεωρώ κλασσικό της ελληνικής λογοτεχνίας.
Το πρώτο βιβλίο με το οποίο έγινε γνωστός ο Καραγάτσης. Αξίζει 4 αστέρια για αυτό και μόνο νομίζω. Όχι όμως 5 γιατί δε μου αρέσει η προσέγγιση των γυναικών ως ερωτικό αντικείμενο αν και δεν θυμάμαι αν υπάρχει αυτή η αίσθηση και στα άλλα του βιβλία, πιθανότατα ναι. Η γραφή του Καραγάτση εξαιρετικη, φοβερές περιγραφές. Ακολουθούμε τον Ρώσο Λιάπκιν στη Λάρισα αφού έχει φύγει από το κομμουνιστικό καθεστώς της Ρωσίας. Και τον παρακολουθούμε μέχρι το τέλος που ο ίδιος αποφασίζει να βάλει. Στο τέλος υπάρχει ένα παραλήρημα του ήρωα ή του συγγραφέα, χάνονται σχεδόν την ίδια ώρα η κα. Διευθυντου, χαρακτήρας καλοσυνάτος, και ο Λιάπκιν που δεν ξέρουμε αν μπορούμε να πούμε το ίδιο και για εκείνον, μάλλον όχι.
This entire review has been hidden because of spoilers.
Αυτό είναι το πρώτο μυθιστόρημα του Καραγάτση.Το έγραψε σε ηλικία 25 χρονών!!! Όταν κάποιος εμφανίζεται στη σκηνή με τέτοιο εντυπωσιακό τρόπο δεν μπορεί παρά να γράψει ιστορία.Όπως και έγινε.Απαραίτητο ανάγνωσμα.
Πολύ καλό! Απόλαυσα την γραφή του Καραγάτση και θεωρώ το ψυχογράφημα του Λιάπκιν, του κεντρικού ήρωα αξιόλογο. Οι περιγραφές ήταν εξαιρετικά υπέροχες, καλογραμμένες, με μετέφεραν αυτόματα στον κάμπο της Θεσσαλίας και στη Λάρισα!
8/10 Υπέροχος Καραγάτσης, στην πρώτη του προσπάθεια για μυθιστόρημα. Η γλώσσα είναι τόσο παραστατική, οι ήρωες δυσκολεμένοι, με τα τραύματά τους να τους στοιχειώνουν και να μην μπορούν να βρουν ησυχία.
Εξαιρετικός Καραγάτσης, αλλά όσο δυνατές ήταν οι τελευταίες δέκα σελίδες δεν ήταν ολόκληρο το βιβλίο. Η "συζήτηση" Λιάπκιν και Αρκάνωφ θα με προβληματίζει για πολύ καιρό.
Πρώτη φορά καταπιάστηκα με το έργο του Καραγάτση με αφορμή τον διαδικτυακό χαμό που επικράτησε γύρω από το όνομά του. Αποφάσισα λοιπόν, να μην αφήνω άλλο το "Ο Συνταγματάρχης Λιάπκιν" να σκονίζεται στη βιβλιοθήκη και χαίρομαι πολύ που το έκανα. Ο Νταβίντ Μπορίσιτς Λιάπκιν είναι αντιπαθητικός. Ωστόσο, συνεχώς τα γεγονότα που περιγράφονται μας αναγκάζουν να το ξεχάσουμε προς στιγμήν και να αισθανθούμε οίκτο, συμπόνια ή πως ο ήρωας οδεύει προς μια ηθική πρόοδο, ώσπου να τον αντιπαθήσουμε ξανά περισσότερο από πριν. Η πλοκή παρουσιάζει ενδιαφέρον και ειδικά, όσο προχωράει η ιστορία με αποκορύφωμα τις τελευταίες σελίδες. Περιγράφεται γλαφυρά ο θεσσαλικός κάμπος και η Λάρισα, ταξιδεύοντας νοητικά τον αναγνώστη στα σοκάκια της πόλης, τα χωράφια των περιχώρων και την καθημερινότητα των κατοίκων. Παρ' όλα αυτά, βαθμολογώ το βιβλίο με 4 αστέρια, γιατί δεν με συνεπήρε τόσο όσο άλλα. Ο συγγραφέας από το πρώτο κιόλας μυθιστόρημα που έγραψε, αποδεικνύει την μοναδικότητα και το ταλέντο της πένας του. Φοβερή εντύπωση προξενούν οι ιδιαίτερες λέξεις που χρησιμοποιεί, τόσο σπάνιες και σωστά τοποθετημένες στο κείμενο. Σίγουρα θα διαβάσω και τα επόμενα βιβλία του!
Είναι το δεύτερο βιβλίο του Καραγάτση που έπιασα στα χέρια μου, μετά το 10. Η εντύπωση που μου έκανε το 10, που ήταν το τελευταίο του βιβλίο και που δεν το ολοκλήρωσε ποτέ, δεν κατάφερε να μου δημιουργηθεί με το πρώτο του έργο. Ο συνταγματάρχης Λιάπκιν όμως έχει στα πλεονεκτήματα του ότι αποτελεί ένα έργο το οποίο έχει συνέχεια, αρχή μέση και τέλος. Ενδιαφέρουσα η πορεία πνευματικής αποκτήνωσης ενός ανθρώπου που δεν μπόρεσε ποτέ να εγκλιματιστεί στην καινούργια του ζωή. Επίσης δεν περίμενα την αποκάλυψη που γίνεται για τον πρωταγωνιστή στο τελευταίο μέρος του βιβλίου, εκεί που αποκαλύπτεται το σκοτεινότερο μέρος της φύσης του. Παρ' όλα αυτά δεν μπορώ να συμφωνήσω με τον Καραγάτση στην οπτική του για την φυλή των Ρώσων όπως παρουσιάζεται στις τελευταίες σελίδες. Σε κάθε περίπτωση, ήταν μια ωραία ιστορία, με απλές περιγραφές και καλή δομή.
Φοβερο βιβλιο...η γλωσσα γραφης ειναι υπεροχη και καθολου κουραστικη...για οσους ζουν η εχουν ζησει στη Λαρισα σαν φοιτητες θα τους ξυπνησει θυμισες γιατι διαδραματιζεται στη γεωργικη σχολη διπλα στο ΤΕΙ Θεσσαλιας
-Η πίστη είναι το άλας της ζωής, έλεγε ο Ιζλετσένιεφ. - Κάτι πιο πολύ: η μοναδική προϋπόθεση. Όταν πάψεις να πιστεύεις, ο παλμός της ζωής θα σταματήσει εντός σου…