Robert Witteveen, pas afgestudeerd aan de lerarenopleiding Engels, begint vol goede moed aan zijn allereerste baan in het onderwijs. Op het ROC Leyderschans lijkt hij zijn roeping te hebben gevonden. Hij wint zijn leerlingen voor zich en groeit snel uit tot een geliefde, bevlogen leraar. Maar Roberts onderwijscarrière neemt een onverwachte wending met de komst van een resultaatgerichte sectormanager en de lancering van een megalomaan nieuwbouwproject door het college van bestuur.
Lucas Zandberg putte voor deze roman inspiratie uit de actualiteit en zijn eigen jarenlange ervaring als docent.
Lucas Zandberg (1977) debuteerde in 2007 met een roman over Elisabeth van Oostenrijk-Hongarije. In 2010 verscheen De laatste maîtresse, een historische roman over een courtisane aan de vooravond van de Franse Revolutie. De anderhalf jaar later verschenen biografische roman Mayling gaat over de invloedrijke echtgenote van de Chinese nationalistische politicus Chiang Kai-Shek en vormt een venster op de geschiedenis van China in de twintigste eeuw. In 2015 verscheen De vergeten prins, geïnspireerd op het leven van Wiwill, de jong gestorven halfbroer van koningin Wilhelmina. De rendementsdenker uit 2017 is een satirische onderwijsroman. In 2019 werd dit boek bewerkt voor het theater. Later dat jaar verscheen weer een historische roman: Keizerlijk geel. In 2022 volgde De geschiedenis van mijn onvoorstelbare ouderdom.
Veel grappiger dan ik op basis van de flap had verwacht. Ik heb hardop gelachen om dit boek, en vaak ook. Neem dit stukje dat is opgetekend vanuit het perspectief van Margot, de Amsterdamse die in de provincie Groningen terechtkomt en bij niet veel meer dan toeval sectormanager wordt van een mbo-opleiding. Ze is hier net naar China geweest op een studiereis, maar heeft vooral de toerist uitgehangen.
'Het Leyderschans heeft zich hiermee geprofileerd in het buitenland. We staan internationaal op de kaart. Het uitwisselingsproject zelf is trouwens van de baan. De taalbarrière is te groot. We kunnen natuurlijk geen Chineessprekende activiteitenbegeleiders stage laten lopen in een bejaardenhuis in Winschoten. Het is al lastig genoeg om je daar verstaanbaar te maken in fatsoenlijk Nederlands, laat staan dat we daar Chinezen naartoe gaan sturen.'
Maar het is niet alleen het groteske waarin Zandbergs humor zit. Hij durft mensen lelijke zinnen te laten formuleren, omdat mensen nu eenmaal vaak lelijke zinnen formuleren. Wijst subtiel op het overmatig gebruik van 'quoten' door het te vervoegen als 'quoteerde'. En hij laat een serie leermodules invoeren met namen als 'English4U', 'Health4U' en - veeg me op - 'Freud4U' (dat is Ontwikkelingspsychologie). Het allersterkst vind ik hem echter in een dialoogje als dit:
'Wel op tijd naar bed gaan, hoor. Je ziet er moe uit.' 'Iedereen ziet er moe uit.' 'Dat valt niet te ontkennen.'
Want ook dit is grappig, maar dit is wel waar het echt om gaat. Hoe de goede zin uit de jonge docent Robert wordt gezogen, zoals bij zovelen vóór hem is gebeurd. Hoe naïef hij ook is, uiteindelijk kan hij niet blijven volhouden dat iedereen de beste bedoelingen heeft.
Een hilarisch boek om te lezen, met name als je in het onderwijs werkt. Ik kon het niet wegleggen. Als je het uit hebt hou je wel ook een beetje verdrietig gevoel over omdat dingen zo wel werken. Gelukkig niet zo vreselijk als in dit boek en gelukkig ook op veel scholen helemaal niet zoals in dit boek. Een absolute aanrader!
Een mooie satire op het onderwijs en vooral het management daarvan. Vooral in het begin zijn de personages wel erg karikaturaal; een kille manager zonder enige kennis van zaken (Margot) en een jonge naïeve docent met een onderwijsroeping (Robert) wisselen elkaar af in dit verhaal. Met elke zin in de eerste hoofdstukken lijkt Zandberg deze extremen te willen onderstrepen, dat stoorde me wel een beetje. Maar gaandeweg ontwikkelen beiden zich en worden ze meegesleept in wat er om hen heen gebeurt en waar ze grotendeels geen vat meer op hebben. Daarmee wordt het verhaal boeiender en schrijnend grappig. Het is een overdrijving natuurlijk, maar veel dingen zijn (zeker voor een Groningse die in het onderwijs werkt) herkenbaar en goed neergezet. Geen literair hoogstandje misschien, maar een boek dat ik met plezier heb gelezen.
Heerlijk boek. Het verhaal is realistisch in de zin dat de karakers van de hoofdpersonen ook echt in het onderwijs voorkomen. Dit geldt ook voor de gebeurtenissen op dit ROC. De zogenaamde onderwijsvernieuwing blijkt slechts een ordinaire bezuinigingsoperatie te zijn, waarbij het team ontgoocheld achterblijft. Mislukte managers die herplaatst worden en opgebrande of te kritische docenten die moeten vertrekken. Een adviesbureau die de ontevredenheid van het team middels een Reinvention moet ombuigen door een 'verwen-tweedaagse'. Het wordt allemaal beschreven. Het mooie aan dit boek is dat het met een vette knipoog is geschreven op humoristische wijze. Na de laatste bladzijde bleef een wrang gevoel over: ik heb het zelf allemaal meegemaakt en door de Rendementsdenker opnieuw. Gelukkig kon ik er dankzij Zandberg flink om lachen! Dus ook wel weer therapeutisch! Voor Zandberg heb ik twee opmerkingen: Er is nog genoeg materiaal voor een tweede deel en leent het verhaal zich niet uitstekend voor een soapserie?
Groot was mijn verrassing toen ik ontdekte dat Lucas Zandberg, na vier historische romans, deze keer een zeer actuele, satirische roman geschreven heeft.
Het begint allemaal met Robert, de net afgestudeerde, vierentwintig jarige, leraar Engels, die aangenomen wordt op het ROC Leyderschans, een mbo school in Groningen. De directeur, Diederik Meesters (what's in a name) blijkt zeer bevlogen te zijn. In het sollicitatiegesprek benadrukt Diederik dat ook...
"Hier draait het om lesgeven en het contact met de leerlingen. Goede lessen en een veilig pedagogisch klimaat, is alles wat we willen hier bij Welzijn. [...] Het draait hier om goed onderwijs, niet om vernieuwing om de vernieuwing."
De school staat dan ook als uitstekend aangeschreven. Ouders willen graag dat hun kinderen hier les krijgen.
Robert blijkt een rasleraar, een natuurtalent. Samen met zijn collega Lilian bespreken ze de verouderde lesmethode en Robert ontwikkelt een heel nieuw lesprogramma wat zowel bij de directie als de leerlingen goed aanslaat. Robert heeft het zeer naar zijn zin op zijn nieuwe werkplek.
Maar alles verandert - en niet ten goede - door het noodlottige ongeluk waarbij Diederik de dood vond en Margot Steenstra als nieuwe sectormanager wordt aangesteld. We hebben deze uit Amsterdam afkomstige vrouw al in eerdere hoofdstukken leren kennen. Ze was directrice bij de politie, haar relatie is net beëindigd en ze is onlangs verhuisd naar het kleine plaatsje Leermens (!) in Groningen. Van haar haptonoom moet ze leren haar gevoelens meer te tonen en ze moet een belevingsdagboek bijhouden die wij als lezer in mogen zien. Zo komen we te weten dat zij in feite niets weet over het onderwijs, maar acht wat geeft het:
"In wezen verschilt zo'n mbo-instelling niet van een vakbond, een politiebureau of een verzekeringskantoor. Het onderwijs moet je zien als een bedrijf, waarbij lesgevende fte's de werknemers zijn. Zij leveren het product, namelijk onderwijs. En dat doen zij aan de consument, de leerlingen. Zo eenvoudig is dat, hoe moeilijk je er ook over gaat zitten doen."
Met deze instelling en het extra geldpotje dat ze vindt, begint ze haar bewind op het ROC.
Het verhaal wordt in elkaar afwisselende hoofdstukken door Margot en Robert verteld, wat de afstand tussen leidinggevende en werknemer nog eens extra benadrukt. De hele gang van zaken is bij tijden hilarisch te noemen maar is vooral schrijnend en wrang.
Deze roman is gebaseerd op de gang van zaken rond het ROC Leiden maar iedereen weet dat het er niet alleen daar zo aan toe gaat. Het gat tussen de werkvloer en het schoolmanagement wordt steeds groter. Het échte onderwijs, het lesgeven en het belang van de leerlingen, raakt steeds meer ondergeschoven dankzij ondeskundig beleid en prestigegericht eigenbelang. Het is te hopen dat veel mensen in het onderwijs dit boek gaan lezen. - Het is bijna een pleidooi voor goed onderwijs - Wie weet opent dit verhaal de ogen, verruimt het de blik, en gaan de leerlingen zelf weer als eerste tellen! Dat zou mooi zijn.
Een grappig geschreven boek dat op een treffende wijze de kloof tussen management en werkvloer illustreert. De parallel gaat op voor vrijwel iedere organisatie.
Wel kreeg ik vanwege de voorspelbare en theatrale stijl, het gevoel, dat ik een script van een amateurtoneelatuk zat te lezen.
Een verhaal over twee mensen, Robert en Margot, die allebei verhuizen van Amsterdam naar het afgelegen Groningse dorp Leermens waar ze aan de slag gaan bij een ROC. Robert is een beginnend leraar Engels, idealist en übernaïef. De oppervlakkige en egocentrische Margot vindt een aanstelling als manager van de sector Welzijn. In rap tempo voert Margot creatief project management in, wat tot grote chaos leidt.
Hilarisch verhaal over een fictieve mbo-opleiding waarin alle misstanden in het onderwijs binnen één schooljaar plaatsvinden: overbodige managementlagen, niet-onderbouwde onderwijsvernieuwingen, zgn. consultants en een megalomaan bouwproject. Het boek deed pijn aan mijn onderwijshart! Gelukkig niet mijn school!
This entire review has been hidden because of spoilers.
Het is een beetje overdrijving van hoe het eraan toegaat in onderwijsland, maar niet zo overdreven als je zou hopen. Ik merkte ook dat de woorden en beschrijvingen heel zorgvuldig zijn gekozen, vond ik wel tof. Het is niet een super spannend verhaal, maar wel tergend accuraat.
Gaandeweg kreeg ik steeds meer plezier in deze mengeling van ironie, satire en klucht over het mbo. De figuren worden geen karakters, maar blijven typen. Dat geeft niks. Als lezer koos ik partij en hoopte ik op een rechtvaardig einde. Met de docent loopt het af naar verwachting. En met zijn leidinggevende eigenlijk ook, als je het boek wel beschouwt.
Ik heb van dit bij tijden grappige verhaal zeker genoten. Helaas hadden de personages weinig tot geen diepgang, zodat ik niet met hen kon meevoelen en het verhaal, dat toch behoorlijk dramatisch is, niet echt tot zijn recht kwam. Jammer.
Ik weet echt niet hoe ik moet aangeven wat ik van dit boek vond. Het is namelijk ontzettend goed geschreven, maar juist daardoor kreeg ik kromme tenen van de personages. De twee hoofdpersonen, die om en om in de ik-vorm maar op geheel eigen wijze het verhaal vertellen, zijn beide op hun eigen manier nogal naief, blind voor wat er om hen heen gebeurt, wat bij vlagen frustrerend werkt. Je zou ze zo graag door elkaar willen rammelen. Daardoor wordt het een bijzondere leeservaring, die je het verhaal intrekt en laat meeleven, maar niet per se op een manier waar je heel blij van wordt.
Ondanks dat het boek absurdistische trekjes vertoont, kan ik me prima voorstellen dat het er in het echt nog veel erger aan toegaat. Mijn bewondering voor docenten en mijn toch al aanwezige minachting voor "beleidsmakers" zijn evenredig gegroeid.
Lucas Zandberg is uitstekend geslaagd in het schrijven van een relevante, onderhoudende roman, maar mensen met een hoge bloeddruk moeten wel oppassen.
Dit boek heb ik afwisselend met mijn vuist in mijn mond en harop lachend gelezen. Gruwelijk einde, gruwelijk, omdat dit is hoe het is, net als de rest van het boek
In zijn opzet vind ik De Rendementsdenker heel goed geslaagd: een satirische roman, waardoor ik de wat al te karikaturale personages en extreme gebeurtenissen en besluiten wel kon hebben.
Het feit dat veel waargebeurd is, geeft deze roman zijn bestaansrecht. Zonder die wetenschap zou dit verhaal veel minder impact hebben, want te ‘bedacht en ongeloofwaardig.’
Tegelijkertijd bekroop mij de vrees dat het allemaal niet zo ongeloofwaardig is. Ik geloof meteen dat grote delen van dit verhaal waargebeurd zijn, en misschien nog wel ‘erger’ dan beschreven is.
Schrijnend vond ik de scènes waarin de docenten stiekem les gaan geven (en ook dat geloof ik, dat dat echt gebeurd zou kunnen zijn). Leerlingen die smeken om weer gewoon les te krijgen. De trap die niet berekend is op drommen leerlingen.
Het is tenenkrommend om te lezen hoe het Kafkaiaanse systeem van bovenaf opgelegd wordt en niet blijkt te werken, waar de docenten vervolgens de schuld van krijgen. Ik geloof het gewoon en dat maakt dat het verhaal indruk maakt. Je zou om minder gillend gek worden.
De hoofdpersoon vond ik in het begin wat passief en kritiekloos, hij gaat teveel mee met de stroom en laat alles maar gebeuren, inclusief de opmerkingen van zijn familie. Ik kon me niet zo goed inleven, een andere reden daarvoor was het volledig ontbreken van een privéleven van de hoofdpersoon, terwijl Margot dat nog wel heeft.
Een leuk boek. Het leest vlot. De toon is wat ironisch, dat goed past bij het boek. Hoewel het in zijn geheel wel wat overdreven is, zit er zeker een kern van waarheid in. Er wordt regelmatig geklaagd over de werkdruk en dat docenten zoveel extra taken hebben naast lesgeven. Ook zijn er steeds allerlei onderwijsvernieuwingen die niet altijd tot beter onderwijs leiden. Een andere veelgehoorde klacht is dat het geld niet besteed wordt aan onderwijs, maar aan andere zaken. Al dat soort zaken komen aan bod in het verhaal. Daarnaast krijgen de docenten die het hardste werken niet de waardering die ze verdienen en komen sommigen zelfs met een burn-out thuis te zitten, terwijl de mensen die de kantjes ervan aflopen gewoon op hun plek kunnen blijven zitten of zelfs nog promotie krijgen. Iets dat ik helaas ook meegemaakt heb bij een voormalige werkgever.
This entire review has been hidden because of spoilers.
Met ontzettend veel plezier dit boek gelezen. Wat kan Zandberg met veel humor schrijven. De tweede helft van het verhaal stemde me wel wat somberder... Ik vind het zeer deprimerend als het er daadwerkelijk zo aan toegaat op mbo-onderwijs.
Het idee van een managementlaag welke de focus op cijfers en tevredenheid bij leerlingen boven de kwaliteit van het onderwijs en welzijn van het personeel stelt, is niet alleen accuraat, maar ook gevat. Toch is het jammer dat Zandberg’s personages nooit het niveau van karikatuur overstijgen: Robert’s naïve onderwijsideaal, ingeperd door de lerarenopleiding, verandert alleen doordat het management het plezier uit het werk zuigt, terwijl Margot’s kille houding gewaardeerd wordt. Overduidelijk probeert Zandberg hiermee aan te geven dat niet de juiste mensen beloond worden, al is het jammer dat deze personages geen interne veranderingen doormaken.
Daarnaast is het zonde om te lezen dat zo’n interessante premisse bijna teniet gedaan wordt door slechte dialogen, te expliciet uitgelegde grappen en satire wat zo overduidelijk is, dat het, zoals een andere recensie hier ook aangegeven heeft, bijna leest als een amateurtoneelstuk.
Wel heb ik, door het herkenbare en accurate onderwerp, het boek in één dag uitgelezen.
This entire review has been hidden because of spoilers.
Alle uitwassen van het onderwijs lekker uitvergroot in karikaturen. Robert als de naïeve nieuwe docent en Margot de megalomane manager. Vilein komen veel misstanden langs (en management lingo en wereldvreemde bestuurders die de mensen in de klas geen autonomie meer krijgen).
Zeer herkenbaar, omdat ik ROC-docent ben bij het team Welzijn & Onderwijs. Maar de personages zijn vlak, ongeloofwaardig en onsamenhangend, en dat maakt het voor mij een zwak boek.
Mijn haptonoom zegt dat het goed is iets over een boek te zeggen als je er iets van vind. Dat helpt zowel je eigen oordeel te scherpen als anderen een mening te vormen, volgens hem. Het is een goed boek. Ik zou zeggen 'go for it!'.
*
In de rendementsdenker worden in wisselend perspectief de twee hoofdpersonages, Robert en Margot, gevolgd. De eerste is pas afgestudeerd als docent Engels en de tweede voldoet aan het profiel van een manager, zoals er vele rondlopen. Het boek is zeer vermakelijk en zou verplichte kost moeten worden bij de cursus management4U.