Ultramarijn

by Henk van Woerden

Ultramarijn (2005) is een roman over de grenzen van de hartstocht. In een roerige havenstad aan de Middellandse Zee deelt de jonge Aysel een geheim met haar halfbroer Joakim. Wanneer hun schande aan het licht dreigt te komen, worden ze uit elkaar gerukt. Aysel verdwijnt over de zee, verbannen naar het noorden van Europa. Joakims verlangen is onstilbaar, alleen de muziek biedt hem een uitweg. Hij blijkt aanzienlijk meer talent voor de luit te hebben dan voor de liefde, al blijft het gemis knagen. Dat Aysel en Joakim in de toekomst zullen worden herenigd is onvoorstelbaar, de voorzienigheid zal erop toezien dat zoiets niet gebeurt. Maar hun geheim is vlees geworden. In een wending waar de lezer niet meer op rekent - en die de roman een mythische dimensie verleent - tekent zich het onvermijdelijke af.

Utramarijn schetst het dolende bestaan van geliefden die voor het verleden op de vlucht slaan. Tegelijk toont de roman de melancholie van een land dat worstelt met het mozaïek van zijn volkeren - en de uitzonderlijke diversiteit van zijn erfenis blijt ontkennen. Een gevoelige vertelling, opgetekend in de zintuiglijke taal die het werk van Henk van Woerden kenmerkt.

Een maand na de verschijning van Ultramarijn overleed Henk van Woerden. De roman werd postuum bekroond met De Gouden Uil 2006 en De Inktaap 2007.

Genres: Fiction

299 pages, Hardcover

First published January 1, 2005

About the author

Born in 1956.

Reviews

[Gerbrand · Rating 4 out of 5]

“Wat er uit zijn lichaam komt, en wat erin gaat – hij is niet eerder zo met de neus op de feiten gedrukt. Het lichaam heeft ingangen en uitgangen. Innemen en afscheiden wisselen elkaar af, ze pulseren. Ze bezitten een soort ritme en drang. Soms worden de zaken omgedraaid. Dat is mogelijk: een opening waardoor iets het lijf verlaat, wordt dan een holte waardoor iets naar binnen treedt, een opening die iets ontvangt. Hij heeft de nachtelijke geruchten uit de andere tenten opgevangen en hij stelt het zich voor. Lippen die ontvangen, een mond die hongert, maar op een andere plek dan het gezicht.”

Een boek over (onmogelijke) liefde. Over incest. Ook over biseksualiteit. Klinkt heftig. Maar het is een bijzonder mooi verhaal. En niet zwaar. Uit 2005. Genomineerd destijds voor de Libris literatuurprijs. Deze schrijver zou bekender moet zijn. Maar overleed, 58 jaar oud, in hetzelfde jaar dat dit boek uitkwam.

Het begint in een Mediterraan land, overduidelijk Turkije. Het verhaal overschrijdt verschillende grenzen. We zijn even in Duitsland. In Nederland. Om weer te eindigen aan de Middellandse Zee.
Onderstaand citaat, en dan met name het tweede deel komt heel erg overeen met de mening van de schrijver las ik in een interview met hem in NRC.

“’Wat zie je toch in hemelsnaam in die Omer?’ vraagt Özlem. ‘Te korte armen, te korte benen en hij noemt zichzelf assistent-ober.’
‘Hij is een prachtjongen, werpt Babette tegen, ‘een echt Middellandse-Zeetype. Weet je wat het met jou is, meid: je bent veel te streng voor de liefde.’”

“Omer is iemand om voor te sterven van geilheid, gaat de negerin door. Althans in het geniep, want in het openbaar kijkt men zogenaamd langs elkaar heen. Als het maar niet open en bloot gebeurt, wordt in Dogrun alles toegestaan. In Europa moet tegenwoordig alles in de etalage. Dat heet uit de kast komen. Maar het is eigenlijk deel van de blanke biechtcultus, […]”

[Gerard · Rating 5 out of 5]

Ik vond dit een paar jaar geleden heel goed, maar merk dat ik me te weinig kan herinneren. Ga het nu opnieuw met mijn leesclub lezen--ben benieuwd of mijn positieve indruk overeind blijft.

***

Ben nu halverwege en vind het weer erg mooi ...

***

In onze bespreking stellen we allemaal vast dat stijl, compositie en sfeer heel bijzonder zijn, hoewel sommige taal hier en daar lijkt te ontsporen (of zou dat de invloed van het ZuidAfrikaans zijn?).

De wijze waarop terloops met grote thema's als incest en bi/homoseksualiteit, seks en liefde, geschiedenis en politiek, immigratie en oost-west, etc wordt omgegaan vinden we intrigerend en moet je liggen--ik vind het prachtig.

[Mark · Rating 4 out of 5]

Ultramarijn is een prachtroman. Je zou kunnen zeggen: een LHBTIQ+-roman avant-la-lettre. Een roman van verlangen. Het universele menselijke verlangen naar geluk, naar jezelf te mogen zijn, naar aanvaard te worden door anderen ongeacht wie je bent, van wie je houdt, waarin je gelooft of waar je vandaan komt. Een roman over verdraagzaamheid, of juist onverdraagzaamheid. Van Woerden heeft een subtiele en sensitieve stijl, met schijnbaar speels gemakt worden thema’s aangeraakt, personages tot waarachtige, complexe karakters gevormd. Zijn plotselinge dood kort na het verschijnen van Ultramarijn is en blijft een groot verlies voor de Nederlandse letteren. Hij verdient het dat zijn werk gelezen blijft worden.

[Vera · Rating 5 out of 5]

Als er een boek is dat gevraagd wordt om te lezen, te herlezen, herlezen, herlezen te worden dan is het, wat mij betreft, Ultramarijn.
Los van het verhaal dat op zich al interessant en aangrijpend genoeg is, vormen de zinnen een explosie van zintuiglijke waarnemingen. Doorheen de poëtische taal voel je als het ware de angst voor de hartstochtelijk verboden liefde; hoor je de tedere of soms waanzinnige klanken van de luit, proef je het schuim van de zee, voel je de vochtige opstijgende hitte maar vooral de allesoverheersende weemoed.
De schrijver schetst ons een beeld uit het heden en verleden zowel uit Europa als uit het Middelands Zeegebied en hij doet dit op een onnavolgbare wijze met een overvloed aan details. Hij is als een onzichtbare waarnemer die iedere emotie de juiste kleur kan geven.
Een pracht van een boek!

[Bart Decaigny · Rating 5 out of 5]

Verwachtingen waren hoog, aangezien het boek wat prijzen had gewonnen. Direct na het lezen een beetje eenhalf-onvoldaan gevoel, vooral omdat de verteltrant naar het einde toe meer en meer warrig wordt - een beetje zoals de kwaliteit van het luitspelen van het hoofdpersonage.
Maar uiteindelijk is dat eigenlijk (allebei) een metafoor voor het ouder worden van dat personage, en is het eigenlijk net heel knap gedaan.

[Hans Buijze · Rating 4 out of 5]

Een prachtig begin schetst een beeld van de jaren vijftig in Turkije van het nationalisme wat leidt tot uitzetting van vooral Grieken en Joden. Er speelt ook een ontroerend liefdesverhaal van een jongen met zijn halfzus. De vader neemt de halfzus mee naar Duitsland waar ze een kind krijgt van de hoofdpersoon. Jaren later krijgt de jongen een onwaarschijnlijke relatie met zijn dochter die vanuit de wallen naar Turkije is verhuisd. Oedipus maar dan anders. Te pretentieus?

[Henk Kleij · Rating 4 out of 5]

Ik heb dit boek jaren geleden gekregen, ben er diverse keren in begonnen en steeds na zo'n 30 pagina's gestrand. Nu in een dikke week uitgelezen en ontroerd door het verhaal en in bewondering voor taal en constructie.
Bijzonder verhaal, goed verteld... mij heeft het een week meegenomen naar een voor mij onbekende wereld en ik baal ervan dat ik die nu moet verlaten...

[Geertje · Rating 3 out of 5]

Ultramarijns boekplot op zich is een geweldig ingewikkeld, maar prachtig web van inbeelding. De inleiding leek mij echter niet super uitnodigend, het was eentonig en langdradig. Pas wanneer het hoofdpersonage terugkeert naar huis komt het verhaal echt op gang en wordt het lezen vlotter.

[Geoffrey van Zonneveld · Rating 3 out of 5]

Beetje raar boek. Over de verboden liefde tussen Aysel en haar halfbroer Joakim. Over hun dochter. Hoe iedereen zoekt naar een plekje, naar een 'thuis'. En hoe moeilijk zoiets kan zijn.

[Bogaert Angelique · Rating 3 out of 5]

literatuurprijs 2006