Osmanlı'da Devlet, Hukuk ve Adâlet

by Halil İnalcık

"Milletleri millet yapan tarihleri ve kültürleridir. Tarihsiz bir millet, kişiliğini kaybetmiş bireye benzer. Bu kitabı okuyanlar umuyoruz ki, Osmanlı Devlet-i 'Aliyye'sinin (İmparatorluğunun) birçok millet ve dini, altı yüz yıl nasıl bir arada tuttuğunu ve nasıl idare ettiğini öğrenmiş olacaklar."
-Halil İnalcık-


Altı asır boyunca egemenliğini devlet, hukuk, adalet anlayışıyla sağlayan Osmanlılar, iktidarlarını ise kanun ile ahlak dengesiyle ayakta tutmuşlardır. Batı kaynaklarında Osmanlı halkından herhangi bir kimsenin hükümdarı bile dava edebileceğinden övgüyle bahsedilmiştir. Öte yandan bürokratlar ise hükümdarın asli prensipleri ezip geçmesi karşısında onu tahtından edebilmişlerdir. Hem Osmanlıları "Devlet-i Aliyye-i Osmâniyye" yapan hem de "Devlet-i Ebed-müddet" sözünü slogan olmaktan kalıcı bir mekanizma haline getiren düşünce, din ve devletin selameti adına devlet-hukuk-adalet güçlerinin bir direnç unsuru olarak daima bir arada yaşamış ve yaşatılmış olmasıdır.
Tarih yazıcılığında çığır açmış olan Halil İnalcık, Osmanlı'da Devlet, Hukuk ve Adâlet kitabında devlet anlayışı, kanun rejimi, kanunların uygulanış biçimi ve adalet yöntemleri üzerine araştırmalarını bir araya getiriyor. Okuyucular kitabı bitirdiklerinde, Osmanlı Devleti'nin birçok millet ve dini altı asır nasıl bir arada tutup idare ettiğini en orijinal bilgiler eşliğinde öğrenmiş olacaklar.

Genres: History, Nonfiction, Audiobook

256 pages, Paperback

First published January 1, 2000

About the author

He was born in Istanbul to a Crimean Tatar family, which left Crimea for Constantinople in 1905. His birthday is unknown but İnalcık chose 26 May 1916 for his birthday. He attended Balıkesir Teacher Training School, and then Ankara University, Faculty of Language, History and Geography, Department of History where he graduated from in 1940. He completed his PhD in 1943 in the same department. His PhD thesis was on the Bulgarian question in the late Ottoman Empire.

He entered the same school as an assistant, then he became assistant professor in 1946 and after his return from lecturing in the University of London for a while, he became a professor in the same department in 1952. He lectured in various universities in the United States as a guest professor. In 1972, he was invited by the University of Chicago. Between 1972 and 1993 he taught Ottoman history at the University of Chicago. In 1994, he returned to Turkey and founded history department at Bilkent University where he is still teaching.

In 1993, he donated his valuable collection of books, journals and off-prints on the history of Ottoman Empire to the library of Bilkent University.

He has been member president of many international foundations. He is a member of the Serbian Academy of Sciences and Arts in Department of Historical Sciences. He is also a member of the Institute of Turkish Studies.

Reviews

[Mehmet Eroğlu · Rating 5 out of 5]

Sultan tarafından taşraya, asayişi düzenlemek ve halkın yaşamındaki adaleti tesis etmek için memurlar tayin edilir. Bunlar görevini yaparken masraflarını da karşılayacak yerel birazda özel vergi sistemi oluşturulur. Saraydaki hesap bazen taşraya uymaz. Bir başka deyişle iyi niyetlerle kurulan sistem kötü niyetliler tarafından suistimale uğrar. Yozlaşmada yeni fermanlar, yeni kanunlar çıkar. Kitapta yozlaşmalardan, suistimallerden örnekler vesikalarla desteklenerek aktarılmış. Konunun uzmanından örnek vak’aları öğrenmek insana vay canına dedirtiyor. Hak, hakikat, adalet ne kadar teoride mükemmel olsa da pratik hayat bambaşka. Anadolu topraklarındaki halkın çilesinin uzun yıllardır benzer olduğu bundan sonra da değişmeyeceğini bir kez daha hissediyor insan. İbni Haldun demek ki boşuna demememiş “coğrafya kaderdir” diye. Kaderin taktirini ancak onu yazan değiştirebilir. İnsanın gücü değişime muktedir değildir.

[AisegülA. · Rating 5 out of 5]

Altı asır boyunca egemenliğini devlet, hukuk, adalet anlayışıyla sağlayan Osmanlılar, iktidarı kanun ile ahlak dengesiyle ayakta tutmuşlardır.

Din ve devletin selameti adına devlet-hukuk-adalet güçleri bir direnç unsuru olarak daima bir arada yaşamış ve yaşatılmıştır.

*Cuma günleri başşehrin büyük Camii'ne gitmek Sultan için dini bir vecibe idi. Sultan burada halk ile konuşur ve suistimaller neticesinde ortaya çıkan yazılı ve sözlü şikayetleri (rık’a) kabul ederdi. Sultan'ın halkının sıkıntılarına gösterdiği yakınlık ve alakayı temsil etmekte ve bu tavır İslam devlet geleneğinde yöneticinin en önemli fonksiyonu sayılmaktaydı.

[Şeyma Reyhan Gözen · Rating 5 out of 5]

Toplumun inşaasında ki ahlaki boşluklar, hep sorun olmuş, kayırma, kuralları esnetme, disipline edilmeme uzerine kurulu olan ahlâki zaafiyetlerle mücadelede için üretilen çözümler, zaman zaman kadıların bile suistimal ettigi kurallar, günümüz toplumunun sorunlarından hiçte farklı değil ne yazık ki.
Toplumu anlamak, insanı ve hayatı anlamak noktasında cok önemli bir bilim insanı Halil İnalcık kalemi ve titiz çalışması. Ruhun Şad olsun Sevgili Halil İnalcık...

[Atrona Grizel (Sov8840)]

Throughout my life I never took seriously a single sentence adults told me or a single harangue they delivered; and what increased over the years was not my admiration for them—not “finally noticing their depths”—but stripping them utterly bare and exposing their absurdity. As I grew older, I grew ever further away from bodily adults.

[Volkan ER · Rating 4 out of 5]

İlk kısım millet sistemi hakkında derin ve detaylı bilgilerle donatılmış tip bir Halil İnalcık eseri. İkinci kısmında bu bilgilerin dayandırıldığı kaynakların orjinal vesikaları ya da kopyaları uzun yer tutuyor.

[Dilek · Rating 3 out of 5]

Kitap tamamen Osmanlı'daki yönetimi ele alıyor. Oldukça akademik bir dille yazılmış kaynak kitap niteliğinde. Bölümleri;
1.Kutadgu Bilig
2.Türk İslam Devletleri'nde Devlet Kanunu Geleneği
3.Şeriat ve Kanun, Din ve Devlet
4.Şikayet Hakkı
5.Adaletnâmeler

[Bane Cronotse · Rating 3 out of 5]

Hocamın kitabı çok teknik, çok profesyonel. Konuyla alakanız yoksa çok detaylı gelebilir, adeta konunun bir nebze de olsa meraklılarına ve uzmanlarına yazılmış gibi.

[M Eren Yasar · Rating 5 out of 5]

Mükemmel bir kitap. Genel okuyucu da çok kolaylıkla anlayabilecektir. Halil Hoca sadece kitabın içeriği ile değil kitabı yazma usulüyle de tarih biliminin nasıl yapılması gerektiğini bizlere göstermiş. Okurken çok keyif ve bilgi aldım. Sizlere tavsiyem öncesinde veya sonrasında İlber Ortaylı'dan ''Kadı'' kitabını da okumanız böylece Türk Hukuk Tarihi bilhassa Osmanlı hukuk tarihi açısından çok daha kapsamlı bilgiye sahip olabilirsiniz.

Tarih biliminin hatta genel bilimlerin yapılışına, makale usulün de burada tekrar değinmek istiyorum. Hoca ilk önce argümanını koyuyor. ''XXX Mesele böyledir ve ben bunu kanıtlayacağım.'' Ve ardından argümanına işaret eden kaynaklı bilgiler ve olaylara değiniyor ve bir sonuç bölümü yazıyor; ''İşte bu YYY sebeblerden ötürü eski türk hukukunda pers etkisinden çok orta asya etkisi görülmektedir.'' en basit anlamda bilim yapmak bu demektir. Teori ve kanıtlama.

[Salim Azak · Rating 5 out of 5]

Osmanlı devlet düzeni hakkında bilgi sahibi olmak isteyenlerin okuması gereken bir kitap. Yazar kitapta devletin işleyiş şeklini ve kurulan adalet sistemini anlatmaktadır. Yazılı bir anayasası olmayan Osmanlı Devleti'nde kuralların nasıl işlediğini, hükümdar karşısında bürokrasinin nasıl çalıştığını, tesis edilen adalet sisteminin, yayınlanan adaletnamelerin taşraya kadar nasıl işletildiği yazar güzel bir üslupla anlatmış. Keşke daha ayrıntılı ve uzun bir kitap olsaydı. Okumanızı tavsiye ederim.