Πόσο ελληνικό είναι το Βυζάντιο; Πόσο Βυζαντινοί οι Νεοέλληνες

by Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ, Hélène Glykatzi-Ahrweiler, Άννα Γριμάνη (Επίμετρο)

Το Βυζάντιο δέχτηκε και αφομοίωσε στοιχεία από πολλές παραδόσεις (αρμενικές, σλαβικές, ανατολικές ρωμαϊκές μεταξύ άλλων), αλλά εκείνο που χαρακτηρίζει την πολιτιστική του υπόσταση είναι η βάση πάνω στην οποία στηρίχτηκε και η ιστορική συνέχεια στην οποία εγγράφεται. Είναι αναμφισβήτητα πλέον γνωστό, και αυτό ασχέτως εθνικών σκοπιμοτήτων, ότι το βυζαντινό κράτος είναι η οργανική συνέχεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ότι η τέχνη του χρωστά πολλά στο ελληνιστικό κατόρθωμα και στην ανατολική εμπειρία των χρόνων εκείνων, αλλά ως πολιτιστική συνέχεια (και όχι μόνο γλωσσική) εγγράφεται το Βυζάντιο μονάχα ως βίωμα του Ελληνισμού.

Genres: History, Nonfiction

104 pages, Paperback

First published January 1, 2016

About the author

Η Ελένη Γλύκατζη - Αρβελέρ γεννήθηκε το 1926. Σπούδασε στην Αθήνα και στο Παρίσι και ειδικεύτηκε στη μελέτη του κόσμου της χριστιανικής Ανατολής, και ειδικότερα του κράτους και της κοινωνίας του Βυζαντίου. Μια σειρά εργασίες της πάνω στο Βυζάντιο την έκαναν γνωστή. Αναφέρουμε εδώ μονάχα μερικές: "Έρευνες για τη διοίκηση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας τον ένατο - δέκατο αιώνα" (1960), "Το Βυζάντιο και η θάλασσα" (1966), "Μελέτες για τη διοικητική και κοινωνική διάρθρωση του Βυζαντίου" (1971), "Βυζάντιο, η χώρα και τα εδάφη" (1976), κ.λπ. Έλαβε μέρος σε διάφορα παγκόσμια συνέδρια ιστορίας και προσκλήθηκε για διαλέξεις στα μεγαλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου ενώ έχει τιμηθεί με πολλές διακρίσεις. Το 1967 έγινε η πρώτη γυναίκα πρόεδρος του τμήματος Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης και το 1976 εκλέχτηκε Πρύτανης στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης (η πρώτη γυναίκα να τιμηθεί με μια τέτοια θέση στα 700 χρόνια παράδοσης του Πανεπιστημίου). Έχει διατελέσει, μεταξύ άλλων, Πρύτανης του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου, Πρόεδρος του Πανεπιστημίου του Παρισίων και του Κέντρου Τέχνης και Πολιτισμού Ζωρζ Πομπιντού-Μπομπούρ. Είναι αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και είναι επίτιμη πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου των Δελφών. Θεωρείται μια απ' τις πλέον εξέχουσες πανεπιστημιακές και πνευματικές προσωπικότητες του τόπου μας που τιμούν πραγματικά την πατρίδα μας στο εξωτερικό. Η εργογραφία της είναι ιδιαιτέρως σημαντική και παραμένει σημείο αναφοράς των μελετητών.

Reviews

[Michael Kotsarinis · Rating 3 out of 5]

Ενδιαφέρον, περισσότερο δοκίμιο παρά καθαρόαιμο ιστορικό, πολύ ρητορικός και δυνατός ο λόγος της συγγραφέως αλλά ήθελα κάτι διαφορετικό, περισσότερο "πραγματολογικό", λιγότερο " ιδεολογικό".

[Catherine Vamianaki · Rating 4 out of 5]

Πολύ σύντομο βιβλίο και θα προτιμούσα περισσότερες απαντήσεις σε κάποια θέματα που ανέπτυξε.

[Ioannis Savvas · Rating 2 out of 5]

Φτωχότερο από το αναμενόμενο. Τελικά, η συγγραφέας νομίζω πως δεν παίρνει ξεκάθαρη θέση. Είναι το Βυζάντιο μέρος της παράδοσης του Νεοέλληνα, αλλά ο Νεοέλληνας δεν είναι αντάξιος της ιστορικής του αξίας. Έχει διαμορφώσει το Βυζάντιο την εθνικής μας συνείδησης, την οποία ο Νεοέλληνας δεν έχει παγιώσει όπως άλλοι λαοί. Η ανάγνωση σε αφήνει μετέωρο. Όλο δε το βιβλίο (όπως και το επίμετρο) βρίθει επαναλήψεων.

[Kyriakos Sorokkou]

 Διαβάστε περισσότερα στην ελληνική κριτική μου στις βιβλιοαλχημείες.

The title's question is a query I had for years: How Greek is Byzantine Empire.

Was the Byzantine Empire indeed a purely Greek Empire?
The renown Byzantinologist professor Helene Glykatzi-Ahrweiler says that this is not an easily answered question.
It's similar to questions like:
Does God exist? Is Islam a violent religion? What happened before the Big Bang?

Excluding the title page, the copyright page, the contents page and the biographical note (17 pages), minus the 24 pages afterword about professor Ahrweiler by Anna. A. Grimani what's left from a total of 104 pages is the 63 pages essay by Ms. Ahrweiler.

Within these pages she will explain and try to make it clear:
The identity of the Byzantine Empire, how Byzantine are the Modern Greeks, what does the Greek Identity mean nowadays, and some conclusions on these matters

I will let her now take over this review and tell you briefly a few basic things about the identity of the Byzantine Empire.


«The Byzantine Empire was the Empire that succeeded the Roman Empire (it remained always as The State of the Romans, and was never called The Byzantine State).
It existed for more than 1000 years (330-1453) and spread, in a few centuries, in three continents (Europe-Asia-Africa) leaving permanent signs of her presence there. [...]
We could say than that Byzantine Empire was the Eastern Part (Pars Orientis) of the Roman Empire, christianised, hellenized, [and] with Constantinople as the (governmental, financial, social, cultural and religious) capital.
Even though it was a multi-ethnic Empire, thanks to the dominance of the Greek language, the Byzantine Empire became a mono-ethnic establishment, as it was formed from its Roman cradle, grafted with its Hellenistic tradition, and its Christian Orthodoxy which was expressed in Greek. [i.e. New Testament]» p.13-14

[Liberis · Rating 4 out of 5]

Συμφωνήσεις, διαφωνήσεις, είναι μια εισαγωγή για όποιον δεν ξέρει. Θα θελα να δίνει μια βασική βιβλιογραφία αν θέλει κάποιος να συνεχίσει, παρότι δεν είναι δύσκολο να βρει εκτενέστερες εισαγωγές και ιστορίες. Το διάβασα σε μια ωρίτσα, για να χω άποψη, τα χω κάνει στη σχολή, στο μεταπτυχιακό, δεν είχε κάτι να μου δώσει και δεν το απορρίπτω σε καμία περίπτωση!!!

[Antonis · Rating 3 out of 5]

Μικρό βιβλίο που προσπαθεί να αποδώσει περιεκτικά κ σύντομα τα βασικά χαρακτηριστικά του εκχριστιανισμένου ανατολικού ρωμαϊκού κράτους, δηλαδή αυτού που συμβατικά ονομάζουμε Βυζάντιο.
Πετυχαίνει το στόχο του αν κ σε αρκετά σημεία μοιάζει αποσπασματικό κ χωρίς συνοχή, σαν να πρόκειται για μια πρόχειρη συνάθροιση κομματιών από άλλα πονήματα της συγγραφέως. Παρά ταύτα, καταφέρνει να μεταφέρει κάποια βασικά σημεία του επιστημονικού της έργου. Κάπως πιο αδύνατο τμήμα αυτό που πραγματεύεται τα στοιχεία που συναποτελούν αυτό που καλούμε «ελληνικότητα».

[Athena Nt · Rating 3 out of 5]

3,5* Ενδιαφέρον πόνημα και προσεγμένο ως προς τη δομή. Κάποιες φορές, με την παράθεση λογοτεχνικών φράσεων, ένιωσα να αμβλύνεται η επιστημονική τεκμηρίωση.

[Marina Maidou · Rating 4 out of 5]

Ένα σύντομο δοκίμιο σχετικά με το ερώτημα της ελληνικότητας του Βυζαντίου από την έγκριτη βυζαντινολόγο κ. Αρβελέρ που, χωρίς να υπεισέρχεται σε αμιγώς επιστημονική τεκμηρίωση, αλλά περισσότερο σε ρητορική ανάλυση του ερωτήματος, δείχνει στην ουσία πόσο δύσκολο είναι το ίδιο το ερώτημα, στο οποίο δεν χωρά μια απλή απάντηση με ένα ναι ή ένα όχι.
Σε εξήντα περίπου σελίδες δηλώνονται μερικά βασικά στοιχεία του τί είναι το Βυζάντιο και κατ' επέκταση, πόσο ελληνικό είναι ή όχι. Μου άρεσαν αυτά που έμαθα, όπως ότι π.χ. ότι ιστορικά οι Βυζαντινοί ποτέ δεν ονόμαζαν τους εαυτούς τους έτσι, αλλά ως Ρωμαίους, θεωρώντας ότι συνεχίζουν την κληρονομιά της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, στην εκχριστιανισμένη μορφή της με άγημα την ελληνική γλώσσα. Και στο τελικό της συμπέρασμα, χωρίς να καταλήγει κατηγορηματικά, ωστόσο ρέπει προς την ελληνικότητα του Βυζαντίου όσον αφορά τη χρήση της ελληνικής γλώσσας και την καθιέρωση της ορθόδοξης χριστιανικής θρησκείας ως επίσημο άγημα του βυζαντινού κράτους.
Προσεγμένη έκδοση της Gutenberg με κομψό εξώφυλλο και συνοδευτικό επίμετρο σχετικά με την κ. Αρβελέρ ώστε να αποκομίζει ο αναγνώστης, όχι μόνο αυτόν καθαυτό τον γραπτό λόγο της αλλά και τις αιτίες που η σκέψη της έχει διαμορφωθεί έτσι. Επιπλέον, δίνει ώθηση για περαιτέρω αναζήτηση λεπτομερειών και ιστορικής έρευνας ως προς την ελληνικότητα του Βυζαντίου, ως βάση της εξέλιξης του γένους στον σημερινό Νεοέλληνα.

[Desdemona · Rating 3 out of 5]

Για τον εις βάθος γνώστη του Βυζαντινού πολιτισμού είναι ένα πάρα πολύ σύντομο βιβλίο που δεν εξετάζει λεπτομέρειες, αλλά προσπαθεί να ενώσει διάφορες περιόδους για να εξάγει ένα τελικό συμπέρασμα, στο οποίο θα έχει ήδη καταλήξει κάποιος ο οποίος ασχολείται.

Ένας αρχάριος (όπως εγώ) μπορεί να μάθει πολλά από το λιγότερο από 60 σελίδες αυτό βιβλίο (χωρίς πρόλογο και επίμετρο), όπως όμως και πολλά θα τον/την μπερδέψουν (αναφορές σε γεγονότα που δεν εξετάζονται περαιτέρω). Παρόλα αυτά, δημιουργεί μια συνολική εικόνα της ελληνικότητας του Βυζαντίου και μπορεί να αποτελέσει ένα μικρό ορεκτικό για παραπάνω μελέτη.

[Despoina Paschalidou · Rating 3 out of 5]

Σαφέστατο και ενδιαφέρον πόνημα. Μου φάνηκε, όμως, πως έπρεπε να επεκταθεί σε κάποια σημεία. Σίγουρα μιλάμε για εκλαϊκευμένη επιστήμη και γνωρίζοντάς το η συγγραφέας προσπαθεί να γίνει κατανοητή σε όλους. Για κάποιον καλό γνώστη της ιστορίας και δη της βυζαντινής δεν ξέρω αν έχει κάτι να πει. Για μένα ήταν το πρώτο βιβλίο που διάβασα από την κυρία Γλύκατζη-Αρβελέρ και σίγουρα δεν θα είναι το τελευταίο.

[Vlachou · Rating 5 out of 5]

Απλό και περιεκτικό!!

[Filio · Rating 5 out of 5]

Απλο, κατανοητο, περιεκτικο. Με εκανε να θελω να διαβασω και αλλα βιβλια για το Βυζαντιο.

[Evangelos · Rating 4 out of 5]

Υπέροχη γραφή... Ενδιαφέρουσες και τεκμηριωμένες θέσεις..

[Raphaela Folia · Rating 4 out of 5]

Αγαπημένη για μένα Γλυκάτζη-Αρβελερ ! Έχω διαβάσει αρκετά βιβλία της και αξίζει να το διαβάσατε αυτό το βι��λίο

[Thomas Sevastiadis]

Rare propaganda less book about greek history

[Stefanos Baziotis · Rating 4 out of 5]

Περίμενα κάτι παραπάνω, ἀλλὰ δὲν παύει νὰ εἶναι ἕνα καλό (μέχρι ἐκεῖ) βιβλίο.

[Vassilis Trigkas · Rating 5 out of 5]

Πολύ καλό και κατατοπιστικό για εμάς τους "ανιστόρητους"...... Εκλαικευμένο όσο "πρέπει".

[Antonios · Rating 2 out of 5]

Η αξιοσέβαστη ακαδημιακός ασχολείται με ένα διαχρονικό και πάντα επίκαιρο θέμα, αλλά πιο επιφανειακά από όσο ανέμενα. Μέσα σε μόλις 70 σελίδες χωρίς το επίμετρο και με αρκετές επαναλήψεις, παραθέτει τις σκέψεις της και τον αντίλογο σε αυτές και εν τέλει δεν παίρνει μία σαφή θέση ή δεν την κάνει σαφή.

Τα όσα ενδιαφέροντα γράφει είναι μάλλον γνωστά και ελάχιστα προσθέτει στις σκέψεις ενός απλού αναγνώστη. Τα δε επιχειρήματα δεν έχουν τη μορφή απόδειξης αλλά καταφεύγει σε αυταπόδεικτες απόψεις ή παράθεση αποφθεγμάτων. Παραδείγματος χάρη, ένδειξη της ελληνικής σύνδεσης με το Βυζάντιο είναι για αυτήν οι πολλές παραδόσεις μας που πηγάζουν στην εποχή του Βυζαντίου. Αυτό δε σημαίνει - και το παραδέχεται και η ίδια παρακάτω - την πραγματική και μοναδική σύνδεση των λαών των δύο εποχών, όσο την πίστη του σημερινού λαού για τη σύνδεση αυτή. Κάτι όμως που θα μπορούσε να προκύπτει από ιστορική καπήλευση, όπως κάνουν οι γείτονες μας.

Αν κάτι επιτυγχένει είναι να θέσει το πρόβλημα στη σωστή του βάση, να φανερώσει τις δυσκολίες του και να αντικρούσει όσους θεωρούν την απάντηση απλή και προφανή. Η πλήρης απόρριψη της σχέσης Βυζαντίου και Νεοελληνισμού είναι απαξιωτική κι αβάσιμη. Η πλήρης σύνδεση των δύο όμως δεν επιτυγχάνεται.

Περίμενα περισσότερα επί του θέματος από ένα βιβλίο, μάλλον δοκίμιο ή σύντομη διατριβή. Αυτό που μένει ολοκληρώνοντας την ανάγνωσή του, ως απάντηση στο ερώτημα του τίτλου είναι ένα αρκετά, σε σημαντικό βαθμό, βεβαίως, γιατί όχι.

[Stefanos · Rating 3 out of 5]

Ενδιαφέρον βιβλίο-δοκίμιο, αν και η κυρία Αρβελέρ επαναλαμβάνεται συχνά. Μεγάλο μέρος του βιβλίου στο τέλος είναι η βιογραφία της συγγραφέα ως επίμετρο από την Άννα Γριμάνη.