Blokken gaat over een rechtlijnige, blijkbaar communistische staat, en over de gevolgen die deze 'samenleving der onpersoonlijkheid' heeft voor de mensen die erin leven.Knorrende beesten, 'de roman van een parkeerseizoen', is een schitterend visionair verhaal dat zich afspeelt in een badplaats, bevolkt door razende, glimmende en knorrende auto's.Bint is de roman van de tucht, belichaamd in directeur Bint. De nieuwe leraar De Bree komt meteen voor zijn vuurproef te hij krijgt klas 4D toegewezen, bijgenaamd 'de hel'.
Ferdinand Bordewijk was born in Amsterdam and studied law in Leiden. After graduation he worked at a Rotterdam law firm.
His first published work was a volume of poetry titled Paddestoelen ("Mushrooms") under the pen-name Ton Ven. It was not particularly well received.
His breakthrough came with the short novels Blokken ("Blocks", 1931), Knorrende Beesten ("Growling Animals", 1933) and Bint (1934), and two longer works Rood paleis ("Red Palace", 1936) and Karakter ("Character", 1938).
His style, which is terse and symbolic, is considered magic realism. He was awarded the P.C. Hooftprijs in 1953 and the Constantijn Huygens award in 1957.
Drie verhalen. Blokken beschrijft op bonkige wijze een dystopische wereld die zo hoekig is als het maar kan. Een waarschuwing tegen het opkomende fascisme lijkt het wel.
Knorrende beesten is een wat flauw verhaal over onze trouwe vervoersmiddelen op vier wielen. Wel visionair als je bedenkt dat het geschreven is in de jaren ‘30 van de vorige eeuw en parkeerproblematiek behandelt.
Het meest leesbare laatste verhaal, Bint, gaat opnieuw over tucht, maar dan op school en hoe je daarmee de maatschappelijke reuzen van later zou kweken. De gevolgen laten zich raden.
In alle verhalen bespeelt Bordewijk de lezer met prachtige beelden en niet bestaande maar in de context wel verstaanbare woorden. Hij is een ware taalvirtuoos, hoewel de tekst daardoor soms lastig te doorgronden is.
Zouden wij op de drie novellen een gezamenlijk etiket willen plakken, het zou ‘vorm’ zijn; Blokken: staatsvorm; Knorrende beesten: industriële vormgeving; Bint: karaktervorming.
Blokken. Er zit al veel in de titel van stijl en sfeer: hoekig, bondig, functioneel, strak, emotiearm. Soberheid troef. De tekst ademt niet, zij doet verstikken. De staatsvorm die hier ten tonele wordt gevoerd, is een constructie, haast een abstractie. Er vinden wel gebeurtenissen plaats, maar de beschrijving daarvan laten het streven van het regime zien om efficiënt de rustigst mogelijke staatkundige aggregatietoestand weer in te nemen. Zo wordt ook het vertellen van een activiteit niet iets beweeglijks, maar het benoemen van een verschijnsel. Door het ontbreken van dynamiek is het lastig je het beschrevene eigen te maken of zelfs maar een beklemming te voelen, maar juist daarom is wel bijzonder dát de auteur het voor elkaar krijgt om puur met taaltechnische middelen je wel de staalhardheid van het regime bij te brengen. Inhoudelijk vind ik dan ‘plezierig’ een spoor van menselijk inzicht bij de auteur te bespeuren, waar hij op het eind barstjes constateert in de houdbaarheid van een grote bestuursgestrengheid.
Knorrende beesten. Deze novelle gaat over auto’s, maar dan anders. Auto’s wordt dierlijke eigenschappen toegekend, menselijke zo men wil. Ze worden van een afstand beschouwd. Zo blijft er iets afstandelijks in de opgeroepen sfeer; mystieks is een te groot woord. Bordewijk gebruikt hier veel meer bijvoeglijke naamwoorden dan in Blokken. Niettemin gaat het om de zelfstandige naamwoorden, waarmee hij de beesten en andere zaken typeert. Neologismen bij de vleet, evenals buitenissige zinsconstructies; hun bondigheid noopt daarom tot secuur lezen. Ik zie in dit opzicht, van taalkunstigheid, verwantschap tussen Willem Brakman en Ferdinand Bordewijk. Ik geef een voorbeeld, uit de vuurwerkscene, aan het eind van de dag waarop de beesten in een bloemencorso opgetuigd hebben mogen paraderen over de boulevard. “De pier had weer haar tunnel van roze licht, extra vermooid met zware lichttrossen hier en daar aan de bogen als enorme frambozen. Men was er van bewondering voor zijn doen stil. Toen doofden de pier en de parade en al het buitenlicht en ging het vuurwerk zijn feërieke ruikers naar de hemel dragen. Er waren pijlen die regenden en pijlen die geizerden. Er waren multicolore garven, tot vijf toe, van een zelfde stengel. Stammen rezen op en hun top sloeg uiteen tot de palmenkroon van een seconde. Tot hemelhoogte werden onzichtbaar bommen uitgeslingerd die op het onverwachtst barstten in een onmetelijk rad van kleurige kogels, beangstigend vlakbij. Van de pier zuchtte het welbehagen hoorbaar op.” Het is welhaast lyriek. Dit boek kent toch zeker wel dialoog? … Ja, één, bestaande uit wel zeven woorden. (Aldus heb ik twee maal zeven woorden gebruikt om dat uit te drukken.)
Bint. Bint staat als een huis. En houdt dat lang vol. Het wordt de proef op de som voor de invallende leraar om een als onhandelbaar bekend staande klas te temmen, discipline bij te brengen. Deze De Bree wordt daarmee de protegé van rector Bint. Het is een toestand als in een karikatuur van een hyperstreng Engels internaat. De school, onder aanvoering van Bint, komt ermee weg, ook als er op school na een indringende gebeurtenis ongeregeldheden uitbreken, een opstand. Strateeg Bint bedwingt de situatie met gebruikmaking van een middel, inherent aan zijn systeem. De Bree vraagt zich diverse keren af of het systeem op de lange termijn houdbaar is. Zelf heb ik de indruk van wel; een symptoom daarvan lijkt mij dat hij het volgende seizoen terugkeert op de school, ook al was dat aanvankelijk niet afgesproken. Hoe Bint zelf daarover gaat denken, laat ik in het midden. Het zou wel eens kunnen zijn dat in het subtiele antwoord dat de auteur op deze vraag geeft, de houding van de auteur zelf schuilgaat. Laat ik er dit van zeggen: dit stuk literair gewapend beton vertoont scheuren. Het verhaal overziende: een systeem wordt in het extreme doorgevoerd, in de handeling zo overdreven aangezet dat wel sprake moet zijn van hoogdravende spot tot in het surreële, ofwel: satire. In de laatste scenes is een ontwikkeling van de twee hoofdpersonen kenbaar die voor Bint de genre-aanduiding ‘roman’ rechtvaardigt. JM
? Dit is de versie die ik toen voor de middelbare school gebruikte. 🤔Vooral Bint (de stalen tucht) kon ik me nog herinneren. Knorrende beesten ging vooral over Zandvoort, de formule 1, nu actueler doordat Zandvoort nu weer onderdeel is van het circuit . Ik vond dat er net als bij blokken veel moeilijke woorden werden gebruikt. Blokken ging over een maatschappij waarbij het land bewerkt werd vanuit de stad en een ruimteschip. => Ik ben zeker van plan in de toekomst nog een keer Karakter van Bordewijk te gaan lezen, maar misschien eerst dit kleine boekje weer eens nalezen en deze beoordeling aanvullen... MW 1/7/20
Blokken: verdienstelijke science fiction, maar zeer hoekig taalgebruik. Knorrende beesten: barokke beschrijving van de automobiel, nogal taai en flauw Bint: hier vindt Bordewijk zijn zakelijk taalgebruik, knap en onthutsend
Sinds een tijdje ben ik oude Nederlandse schrijvers meer gaan lezen, en meer gaan waarderen. Dit was een toevallige vondst op de boekenkar op Utrecht Centraal. Drie korte verhalen (een ondergewaardeerd genre) in een heerlijk zakelijke, afgemeten en ironische stijl. Knap hoe Bordewijk met zo weinig woorden, eenvoudig mededelend, kleine wereldjes weet te scheppen. Zoals in Knorrende beesten (‘een roman van een parkeerseizoen’), na een autorace langs de boulevard:
‘De rennen eindigden met hoog geklank van munt en beschaafd gekraak van papier. De weddenschappen werden verrekend.’
Maar het leukste verhaal is het onvolprezen Bint, over de fascistoïde school van de gelijknamige rector, waarin tegelijkertijd zoveel herkenningspunten zitten voor een hedendaagse leraar zoals de bijnamen die hoofdpersoon De Bree aan zijn klassen geeft, want ‘een klas is een wezen’ en een heel eigen sociologische theorie over handschriften heeft. En ondanks de heersende tucht van de hoofdmeester lukt het De Bree om een bij wijlen zelfs warme band op te bouwen met de klas die ‘de hel’ wordt genoemd.
De verhalen zijn een leuke, literaire snack en ik ben blij met deze ontdekking (na met veel plezier ook voor het eerst Nescio te hebben gelezen).
Een nieuwe, favoriete klassieker. Borderwijk weet precies hoe hij je bij je keel moet grijpen met zijn vlijmscherpe realisme. Alledrie de verhalen hebben veel indruk op me gemaakt. 'Knorrende beesten' was bij mij het minst favoriet, omdat die in verhouding tot de andere twee wat onsamenhangender in elkaar zit, al zet het desondanks een sterk beeld neer. Ook de communistische staat in 'blokken' zal ik niet snel meer van mijn netvlies krijgen. Het meeste indruk maakte 'Bint': een complete novelle van begin tot eind. Hoe Borderwijk me heeft laten sympathiseren met deze weinig empathische en stijve karakters is mij een raadsel, maar het is zeker gelukt. Grote aanrader voor wie houdt van Nederlands realisme met raak en direct taalgebruik.
“Als een man zijn hersens niet had gehad, was er werkelijk niets overgebleven.”
“Maar hij wist dat hij stond voor het gewone raadsel van de andere mens, en voor niets meer.”
Bint is de dictatoriale rector van zijn tuchtschool. Tucht is de religie, Bint is de God. Wanneer invalkracht De Bree de lessen Nederlands komt overnemen nadat de vorige docent is weggepest door klas 4D, bijgenaamd De Hel, kopieert hij het ijzeren regime van Bint bewonderend.
Bint heeft klas 4D persoonlijk samengesteld, en deze klas is dan ook diens oogappel. De Bree omschrijft de leerlingen uit de klas consequent als beesten - en zo gedragen ze zich ook. En wanneer hij voor heel even niet meer met ijzeren vuist regeert en zijn grip op de klas doet verslappen, gaat het meteen mis.
Het einde is open, maar laat de lezer met veel vragen zitten. Blijft De Bree omdat hij gelooft dat Bints regime daadwerkelijk effect heeft? Hoe zit het met De Bree's onderdrukte seksualiteit? En waarom is een klas die alleen maar oproerkraait en klooit de oogappel van een man die met stalen vuist regeert? Ik snap het niet, maar vind het wel fascinerend, zeker gezien het opkomende fascisme van de jaren '30 toen dit boek werd geschreven. En net zoals Orwell met 1984, zat Bordewijk er met dit - misschien - karikaturale portret van de tucht, niet eens zo heel ver naast.
*
“If a man would not have had his brain, there literally would not have been anything left."
“But he knew he was facing the common mystery of other people, and nothing more.”
Bint is the dictator of his own disciplinary highschool. Discipline is the religion, Bint is God. When substitute teacher De Bree takes over Dutch lessons after the last teacher got bullied away by class 4D, nicknamed "Hell" he copies Bint's iron regime admiringly.
Bint personally selected every student from 4D, making this class his favourite. De Bree constantly describes the students as animals - and that's exactly how they behave. And when he stops ruling with iron fist and loses grip of the class for the tiniest moment, it immediately goes downhill.
The story is open ended, and the reader is left with many questions. Does De Bree stay because he truly believes Bint's regime is working? What's the deal with De Bree's oppressed sexuality? And why is a class full of people that create chaos and love violence the favourite of a man who wholeheartedly believes in discipline? I don't get it, but find it fascinating nonetheless. Especially because the book was written during a time when fascism was beckoning from the sidelines, in the 1930s. And just like Orwell's 1984, Bordewijk was not far off with this - possible - caricature of discipline.
Blokken, hoewel vrij kort, bouwt een vrij transparant op het autoritaire communisme gebaseerde staat uit. Meesterlijk en bedachtzaam geschreven.
Van Knorrende Beesten heb ik eerlijk gezegd nauwelijks wat begrepen.
Bint is één van de interessantst geschreven romans die men tot de Nieuwe Zakelijkheid kan rekenen. Zoals bij Bordewijk wel vaker het geval is: geen woord is te veel, en toch krijg je een heel sterke psychologisering van Bint en De Bree.
Lastig te beoordelen omdat het drie novellen/romans zijn. Blokken viel me als dystopische roman tegen. Mist diepgang en mag zeker niet in een adem met 1984 worden genoemd. 3 sterren. Knorrende beesten is een tamelijk belachelijke verhandeling. 2 sterren. Bint blijft fascineren, vooral omdat de strekking van het verhaal zo onzeker is. 4 sterren.
Bint 3,5 Bordewijk slaagt erin op sublieme wijze personages te beschrijven die mij absoluut onuitstaanbare en afschuwelijke personen lijken, maar wel fantastische fictionele personages zijn. Het boek leest vlot en ik ben ook hier benieuwd wat mijn medestudenten ervan vonden.
Blokken blijft een goed verhaal met een bijzondere voorstelling van een totalitaire staat. Knorrende beesten was gewoon verwarrend met auto’s die als monsters worden beschreven…
Bijzondere verhalen van een bijzondere schrijver, die ik eigenlijk helemaal niet kende. Fantasievol, vervreemdend, en met een uitgebeend taalgebruik waar je even voor moet gaan zitten.
De echte kracht van dit boek ligt in het laatste verhaal, Bint. Hierin weet Bordewijk zich te profileren als een echte verhaalschrijver. In Blokken weet hij een goede schets achter te laten van een maatschappij die angstvallig herkenbaar is. Van een lopend, fictief verhaal is er echter geen sprake. Knorrende beesten, het kortste verhaal, weet moeilijk de aandacht van de lezer te grijpen, laat staan vast te houden.
Ik beperk me in deze review tot Blokken en Knorrende beesten, omdat ik Bint al in een losse uitgave gelezen en gereviewd heb. Blokken en Knorrende beesten zijn twee korte verhalen die geen lopend plot bevatten maar eerder bestaan uit een reeks blikken. Beide verhalen geven een indruk van een wereld, maar bij Blokken gaat dat meer om de structuur van de wereld, terwijl het bij Knorrende beesten meer om de atmosfeer lijkt te gaan. In Blokken beschrijft Bordewijk een totalitaire staat die onsuccesvol streeft naar het perfect uitroeien van individualisme. Sterk vind ik de beschrijvingen van saaie ordelijkheid gecontrasteerd met hevig geweld en onderliggend verzet. Knorrende beesten beschrijft de seizoenen bij een badplaats die druk door auto's bezocht word, waarin de auto's menselijke en levende karaktereigenschappen toebedeeld krijgen. Tegelijkertijd is het een weergave van klasseverschillen. Ik vond het prachtig hoe sterk het verschil tussen de blakende zomer en de grauwe neergang in de herfst en winter beschreven werd, maar het bleef mij toch vooral erg abstract en afstandelijk. Ik twijfelde tussen 3 en 4 sterren, en ik heb uiteindelijk voor 3 gekozen. Ik kan niet ontkennen dat Bordewijks fenomenale stijl en kundigheid blijken uit deze werken, en van fragmenten ervan heb ik erg genoten. Maar het was zware kost zonder de beloning van ontroering of het leren kennen van karakters. Grote waardering voor de literaire waarde, iets minder leesplezier. Je kunt niet altijd alles hebben.
Blokken: 4* Indrukwekkende symboliek, zowel in woordgebruik als in de achterliggende betekenis. Het is een treffend verhaal en de onderwerpen die aan bod komen zijn tot op de dag van vandaag relevant.
Knorrende beesten: 3* Ik heb nog nooit zulke mooie beeldspraak gelezen in het Nederlands. Het is meer een beschrijving dan een verhaal en daarom leest het niet zo lekker. Wel een bijzonder stukje literatuur.
Bint: 4* Van hetzelfde kaliber qua beeldspraak en symboliek als Blokken en Knorrende beesten, maar nu is het een lopend verhaal met karakterontwikkeling. De vraagstukken behandeld worden zijn modern en intrigerend, zeker voor iets dat bijna 90 jaar geleden geschreven is. Geen wonder dat dit op veel scholen op de verplichte leeslijst staat. Aanrader!
"De mensheid had nog slechts de korst der aarde aangevreten; eer haar kern was bereikt - al voorzag men ook een steeds sneller tempo - duurde een onnoemelijkheid"
"Er mocht geen geld bestaan, voortbrenging en verdeling geschiedden volgens het syteem der overheid en door haar. Er was geen waarde, want waarde is iets persoonlijks."
"Uw praktijk is de onverbiddelijke karikatuur van uw beginsel, gij hinkers op twee gedachten, meters met twee maten, gij bigamisten der wiskunde."
Bint: "Bint zei: 'Ik veracht ieder, die prat gaat op onze gouden eeuw. De term is een aanklacht voor het heden. Die zich over nu schaamt is op de goede weg.'"
Als ik alleen Bint een beoordeling had moeten geven was ik voor 5 sterren gegaan. Maar dit is een bundel van 3 verhalen, naast Bint ook nog Blokken en Knorrende Beesten. En hoe goed ook geschreven, die laatste 2 steken voor mij bleek af naast Bint. Bint heb ik in mijn middelbare schooltijd voor het eerst gelezen, voor de literatuurlijst Nederlands. Ik wilde het nog een keer lezen, maar heb moeite moeten doen een exemplaar te vinden. Uiteindelijk bij een antiquariaat was het raak. Ik kan Bint nu, als volwassene, beter begrijpen en waarderen. Het is een ijzersterk verhaal.
Blokken is goed. Grappig verhaaltje met af en toe bijzonder mooie verwoordingen en passages. Maar natuurlijk niet echt verrassend en niet super pakkend. 4/5 Knorrende Beesten is over te slaan. Op een of andere manier maakt Bordewijks taal dit verhaal onleesbaar. -/5 Bint is een geweldig verhaal. Verbazingwekkende diepgang voor een ogenschijnlijk simpel idee. Prachtig geschreven ook. 5/5 Gemiddeld een 4/5 voor deze bundel.
Deels een reread (Bint). Wilde graag opnieuw boeken van Bordewijk lezen, nadat ik zo'n veertien jaar geleden als middelbare scholier onder de indruk was van Bint.
Deze boeken lees je zo in een treinrit uit, maar het leest niet zo makkelijk. Bordewijk speelt met taal en hoe jij taal leest. Blokken en Bint waren favoriet!