Jump to ratings and reviews
Rate this book

Het Bureau #4

Het A.P. Beerta-Instituut

Rate this book
Het A.P. Beerta-Instituut, het vierde (en dikste) deel van Het Bureau omspant de jaren 1975-1979. Als gevolg van Beerta's uitschakeling komt de verantwoordelijkheid voor de koers van de afdeling geheel bij Maarten Koning te liggen. Met zijn optreden in de voorafgaande jaren heeft hij het zichzelf niet gemakkelijk gemaakt. De Europese Atlas heeft door zijn toedoen op het congres in Hongarije de doodsteek gekregen. En de samenwerking met de Vlaamse redacteuren van Ons Tijdschrift is door zijn kritiek op de opvattingen van Pieters praktisch onmogelijk geworden. De noodzaak om aan het vak een nieuwe grondslag te geven en met een handjevol mensen, zonder hulp van buiten, een tijdschrift te vullen, verhoogt de werkdruk op de afdeling. Dat veroorzaakt spanningen tussen Maarten en zijn medewerkers, maar trekt naarmate de werkdruk toeneemt ook scheuren binnen de afdeling, die hij niet dan met verliezen en met grote moeite weet te krammen. Tegelijkertijd neemt de druk van buiten voelbaar toe. Het hoofd van de afdeling Wetenschapsmanagement van het Departement brengt tot tweemaal toe een bezoek aan het Bureau en een ogenblik ziet het ernaar uit dat het zal worden wegbezuinigd. Het Hoofdbureau probeert zijn greep op het Bureau te verstevigen door steeds hogere eisen te stellen aan de samenwerking tussen de afdelingen en de verantwoording van de werkzaamheden, en door de benoeming van een Wetenschapscommissie die als taak krijgt daarop toe te zien.
Als gevolg van het klimmen van zijn jaren steeds meer verantwoordelijkheden op Maarten af. Een aantal tijdrovende bestuursfuncties kan hij niet afslaan, waardoor hij dicht bij de grenzen van zijn incasseringsvermogen komt. Dat het lachen de betrokkenen in dit steeds grimmiger wordend klimaat vaak vergaat, hoeft niet te verbazen. Niettemin zijn er ook ogenblikken van een plotseling opbloeiend saamhorigheidsgevoel, van gewoon menselijk verdriet en van vrolijkheid, terwijl er voor de lezer die gevoelig is voor de absurditeiten in het menselijke verkeer opnieuw veel valt te genieten. Het slot, waarin de afdeling zich bij een uitstapje in Drente nog eenmaal hecht aaneensluit en het hele Bureau zich enkele dagen later onder de nieuwe naam A.P. Beerta-Instituut op een groepsfoto laat vereeuwigen, lijkt zelfs uitzicht te bieden op een zonniger toekomst. Dat dat maar schijn is, zal in de volgende delen blijken.

992 pages, Hardcover

First published January 1, 1998

15 people are currently reading
234 people want to read

About the author

J.J. Voskuil

42 books60 followers
J.J. (Johan Jacob / Han) Voskuil (1926–2008) publiceerde in 1963 de 1207 pagina's tellende roman Bij nader inzien. Het boek, dat zowel een roman van een generatie als een psychologische roman is, gaat over een groep vrienden, studenten Nederlands in de periode 1946–1953, die een aantal jaren samen optrekken en in de traditie van Du Perron en Ter Braak discussiëren over leven, literatuur en politiek. Aan het eind van de roman moet de hoofdpersoon Maarten Koning, Voskuils alter ego, erkennen dat de vriendschap die er leek te zijn, niet meer dan een illusie was. Bij nader inzien werd in 1991 door Frans Weisz verfilmd voor de VPRO. De serie werd met drie gouden kalveren bekroond.

In 1996 keerden Voskuil en Maarten Koning terug in de kolossale roman Het Bureau die in totaal zeven delen telt: Meneer Beerta, Vuile handen, Plankton, Het A.P. Beerta-Instituut, En ook weemoedigheid, Afgang, De dood van Maarten Koning. De roman beschrijft het leven van Maarten Koning als medewerker van het Bureau: het Amsterdamse Instituut voor Dialectologie, Volkskunde en Naamkunde. Kern van de roman is de vraag hoe mensen die dag in dag uit met elkaar moeten samenwerken zich tot elkaar verhouden.

In 2002 verscheen Requiem voor een vriend, waarin Voskuil voor het eerst zijn alter ego Maarten Koning loslaat. De hoofdpersoon van het boek is niet de schrijver zelf, maar Jan Breugelman. Het boek is een geschiedenis van een vriendschap, die haar oorsprong vindt op de middelbare school, vorm krijgt op de universiteit en in de jaren daarna steeds hechter wordt. In februari 2004 verscheen het eerste deel van de Voettochten: Terloops. Het bevat tien verslagen in dagboekvorm van wandelingen door Frankrijk. Het tweede deel, Buiten schot verscheen in 2005, en het derde en laatste deel, Gaandeweg, is in de zomer van 2006 verschenen. In maart 2007 verscheen Onder andere, een verzameling portretten en herinneringen. Voskuil overleed op 1 mei 2008 na een kort ziekbed. Postuum verschenen zijn romans Binnen de huid en De buurman en de essaybundel Ik ben ik niet, ingeleid door Detlev van Heest.

Ratings & Reviews

What do you think?
Rate this book

Friends & Following

Create a free account to discover what your friends think of this book!

Community Reviews

5 stars
264 (47%)
4 stars
238 (42%)
3 stars
53 (9%)
2 stars
2 (<1%)
1 star
1 (<1%)
Displaying 1 - 30 of 33 reviews
Profile Image for Reyer.
471 reviews46 followers
May 17, 2025
In het vierde deel van Het bureau komt Han Voskuil (1926-2008) naar mijn idee echt op stoom, al hielp het wellicht dat ik de serie na Plankton een jaar terzijde had gelegd. Natuurlijk zijn de beslommeringen van zijn alter ego Maarten Koning op het kantoor van het Instituut voor Volkskunde – dat in dit deel wordt vernoemd naar zijn grondlegger Anton Beerta – grappig, maar ik was minstens zo geboeid door Voskuils kritiek op de academische cultuur van de late jaren zeventig. Hij schetst een onverbloemd beeld van wetenschappers die zich verzetten tegen collegiale toetsing en krampachtig vasthouden aan hun verworven status.

Ideologische ballast
Voskuil is uitgesproken sceptisch over het onderzoek aan zijn instituut, dat gebaseerd is op het Meertens Instituut waar hij jarenlang werkte. Daarbij speelt de (romantisch-nationalistische) context waarin de volkskunde is opgekomen een grote rol. Niet overtuigd van het nut van zijn eigen werk tracht Maarten zich te ontdoen van de ‘ideologische ballast’, waarmee hij zich lijnrecht tegenover zijn leermeester plaatst.

Iedere generatie heeft het gevoel dat ze zich moet haasten om vast te houden wat voorgoed verloren dreigt te gaan. In werkelijkheid blijven we vijftig jaar voor het verleden uit hollen, in de veronderstelling dat wat in onze ogen de glans van het verleden heeft ook in het verleden glans had. […] Voor de historicus van straks zal de wijze waarop we die voorwerpen tot leven hebben gebracht in films en openluchtmusea een aantal documenten opleveren niet van vroeger, maar van onze tijd, bijverschijnselen van een te snelle maatschappelijke ontwikkeling, vormgegeven nostalgie, waarbij de rekwisieten van vroeger, de huizen, voorwerpen, gereedschappen en arbeidstechnieken als decor gediend hebben voor iets wat in zijn ogen in feite een grote verkleedpartij moet lijken.


Decorum verliezen
Beerta speelt echter slechts nog aan de zijlijn een rol. Na zijn hersenbloeding is hij half verlamd en nauwelijks in staat te spreken. Dat levert wel geestige halfbakken gesprekken op. Maarten zelf blijft het sociaal onhandige afdelingshoofd dat bang is om gezag uit te oefenen en voortdurend zijn decorum verliest. Doordat het verhaal vanuit zijn perspectief is geschreven, ontgaat het de lezer gemakkelijk hoezeer hij sinds het eerste deel is veranderd. Zijn ‘senioriteit’ lijkt vooral een gegeven voor de nieuwe medewerkers Gert en Lien.

Discussies op de vierkante millimeter
In de jaren 1975-1979 boekt Maarten enige vooruitgang door de samenwerking met het Vlaamse Ons Tijdschrift eindelijk te beëindigen en een eigen tijdschrift op te zetten. Voskuil richt zich echter liever op de tijd die zijn protagonist kwijt is aan de ongein in het instituut, dat ontwricht is door bureaucratische beslissingen, inspraak die nergens toe leidt en het ontbreken van gedegen personeelsbeleid. Zo wijdt de schrijver flink wat passages aan Bart, wiens neiging tot het voeren van discussies op de vierkante millimeter, het zoeken naar beren op de weg en passief-aggressief verzet zonder kleur te bekennen, veel weerstand oproept.

Roken tijdens de vergadering
Ik blijf de reeks waarderen om de vaak droge humor en de tijdgeest die erin tot uitdrukking komt. (De gedachte dat iemand tijdens een vergadering een sigaret zou opsteken…) Daarentegen is het jammer dat Voskuil zo spaarzaam naar buiten kijkt. Er zijn vluchtige discussies over euthanasie, gastarbeiders en het aanspreken van jonge vrouwen, maar daartoe blijft het feuilleton beperkt. Ook blijf ik de sleutelroman een eigenaardige romanvorm vinden. Net als W.F. Hermans in Onder professoren schrijft Voskuil de gebeurtenissen uit zijn leven naar eigen hand en voorziet ze van commentaar, zonder de anderen een stem te geven. Zo ziet hij alles ‘geamuseerd’ aan, terwijl anderen ‘gereserveerd’ of ‘zuinig’ reageren. Eerder had ik al uitgezocht dat zijn perceptie niet breed gedeeld is. Het laat onverlet dat Het bureau als roman echter heel onderhoudend is.
Profile Image for Fabian.
199 reviews28 followers
April 27, 2021
Na lezing vraag ik mij af: werkt Maarten om te leven of leeft hij om te werken? Nicolien weet het wel als Maarten voor de zoveelste keer na het avondeten achter zijn schrijftafel kruipt. "Altijd jij en dat rotbureau van je!"
Profile Image for Rick.
165 reviews1 follower
February 10, 2025
Dit is het beste deel tot nu toe. Als je wilt begrijpen waarom de mensheid is waar ze nu is, hoef je alleen maar Het Bureau te lezen. Het is tegelijk een tragedie en een komedie—zoals het leven zelf. Het beslaat zo krankzinnig veel thema’s dat het veel te kort door de bocht is om het af te doen als een ‘kantoorsoap’.

De grote vraag die hier centraal staat: waar leef ik eigenlijk voor?

Bij het lezen moest ik onvermijdelijk terugdenken aan mijn tijd bij Albelli. Dat gevoel van opgaan in iets dat eigenlijk volstrekt betekenisloos is, en dat ergens ook wéten, maar er toch in meegesleurd worden. Gelukkig ben ik zelfdestructief genoeg om niet zo ver te komen als Maarten/Voskuil—ik hoefde niet tot mijn pensioen te wachten om in te zien dat het werkende (kantoor)bestaan één grote oefening in bullshit is. Maar ja ..ik moet nog wel even door tot mijn pensioen..
Profile Image for Harmen.
113 reviews7 followers
September 26, 2019
We leren Maarten en al zijn collega's nog beter kennen. Voor het eerst wordt ook Maartens kijk op de inhoud op het werk expliciet gemaakt. Erg genoten. Je gaat je nog meer houden van en ergeren aan de personages.
Profile Image for Gijs Zandbergen.
1,063 reviews27 followers
October 16, 2021
In dit deel wordt de sfeer op het Bureau steeds onplezieriger. Dat is mede aan Maarten Koning te wijten, omdat hij allerlei kneuzen in dienst heeft genomen of neemt, van wie je kunt voorspellen dat ze problemen gaan opleveren. Koning zelf veroorzaakt trouwens ook problemen door zijn contactgestoordheid, gebrek aan mensenkennis, arrogantie en schijterigheid. Die man is volstrekt ongeschikt om chef te zijn. Hij is intelligent genoeg om dat zelf in te zien, maar is niet in staat er iets aan te doen. Toch, wat een boek over goedbetaalde bezigheidstherapie. Het fijne is onder meer dat het geen plot heeft, waardoor je het rustig een paar weken opzij kunt leggen.
Profile Image for Eva Van.
38 reviews
October 5, 2024
Het beste deel tot nu toe, wat mij betreft, omdat je het wereldje en de mensen daarin steeds beter kent. Minder saaie congressen helpt ook. Maar het blijft onbegrijpelijk soms hoe mensen zich daadwerkelijk zo kunnen gedragen als een aantal types in het boek...
Profile Image for Werner.
92 reviews
October 7, 2021
Das Büro zermürbt Maarten über viele hundert Seiten, und das Buch droht zwischenzeitlich den Leser zu zermürben. Aber am Schluss freuen sich alle darüber, dass das Büro nach Beerta benannt wird, und nach ein paar dünneren Büchern zur Erholung sind wir dann im Winter fit für den nächsten Band.
Profile Image for Suzanne Brink.
Author 2 books6 followers
December 6, 2021
Misschien word ik Bureau-moe, maar in dit vierde deel is Maarten een grumpy old man met goede positie aan het worden. Die lappen integraal overgenomen lezingen vind ik te veel. Meer van hetzelfde. Te weinig knetterende ruzies met Nicolien.
Profile Image for Sarah.
1,407 reviews42 followers
February 9, 2021
Ik zit er nog steeds helemaal in, het lijkt wel met elk boek meer. Naar het eind van het boek waren er iets minder spanningen, bedreigingen. Maarten had minder vaak ergens het land over. Toch begin je zo'n kwibus als Bart op een gegeven moment te missen. We gaan zien wat deel 5 brengt.
Profile Image for Maarten.
87 reviews1 follower
December 17, 2022
Het A.P. Beerta-Instituut (Het Bureau #4) omspant de periode ‘75-‘79 waarin Maarten Koning nog steeds schittert. Ook in deel 4 staan passages die meermalen herhaald worden. Een greep: het zwaaien naar Nicolien bij vertrek naar het werk; het in- en uitschuiven van de naambordjes bij binnentreden en verlaten van Het Bureau; aanstalten maken om te gaan typen ‘hij draaide zijn stoel een kwartslag, draaide een blad papier in zijn machine, denkt enkele ogenblikken na en tikte: ...

We leren Maarten Koning, in dit deel rond zijn 50ste leeftijd, weer beter kennen. Er wordt ruimte gegeven aan zijn kijk op het vak:
‘De statische beschouwing door de oudere generatie moet vervangen worden door aandacht voor processen!’
Elders, in een typerende woordenwisseling tussen Maarten Koning en Bart Asjes stelt hij het zo: ‘De essentie van ons vak is voor mij dat we een bepaalde traditie door de tijd volgen en proberen te verklaren waarom hij ontstaat en weer verandert.’ Een interessante visie voor een man als Maarten Koning die de pest heeft aan veranderingen.
De woordenwisseling was overigens naar aanleiding van een artikel waaraan Bart Asjes 18 jaar had geschreven en door Maarten Koning wordt gekwalificeerd als verschrikkelijk.

We lezen mee in het dagboek van Maarten Koning met daarin de volgende ontboezeming:
Zelf heb ik ook meer respect voor mensen die onbewogen, pijprokend, hun weg gaan - dat is het beeld waaraan ik me tracht te conformeren, maar de keren dat me dat lukt, blijft het schijn.

Een vriendin verwoordde onlangs treffend dat zij na het lezen van een roman de personages nog bij zich droeg. Ik herken dat bij het lezen van Het Bureau.
Profile Image for Daniela.
286 reviews1 follower
July 14, 2023
Bijzondere serie. Van de ene kant is het soms worstelen, maar van de andere kant is het toch ook vermakelijk en wil je verder lezen. Na een deel, vooral na dit dikste deel, duurt het echter wel weer een tijd voordat je klaar bent voor het volgende deel.
Profile Image for Mark  de Boer.
Author 4 books14 followers
August 23, 2015
Ik ben inmiddels officieel verslaafd. De precisie waarmee Voskuil het leven op het Bureau beschrijft is ongeëvenaard. Ik heb meerdere malen op het punt gestaan naar Amsterdam te gaan om een aantal mensen persoonlijk een schop onder de kont te geven.
Profile Image for Clare.
82 reviews4 followers
November 11, 2024
Een ongebruikelijk fijn en vrolijk einde. Dat kan niet lang goed gaan, Maarten.

In mijn derde ronde van Het Bureau denk ik dat dit mijn favoriete deel is.
342 reviews1 follower
June 6, 2022
Ik weet niet hoeveel jaar ik ondertussen over dit deel heb gedaan, maar het zullen er veel zijn.
Verhaal blijft natuurlijk hetzelfde: er gebeurt eigenlijk weinig, zit geen tempo in het verhaal en toch wil je weten hoe verder. Neem dit deel al jaren mee op vakantie en nu moest het toch echt uit!

Op naar deel 5 met hopelijk iets meer vaart en sneller dat ik er door lees.
Profile Image for Thomas.
43 reviews
August 8, 2024
Eigenlijk is het heel gek om iets dat de auteur zoveel tijd en moeite heeft gekost 'slechts' 4 sterren te geven. Ik troost mezelf met de gedachte dat ik eigenlijk 4,5 sterren wil uitdelen, maar Goodreads doet niet aan halfjes.
42 reviews1 follower
May 20, 2020
Weergaloos. Akelig hoe herkenbaar hij schrijft over de ingeslapen bureaucratie.
Profile Image for Henneke Wateringen.
410 reviews9 followers
January 27, 2021
als Podcast het begint steeds leuker te worden, ook zo herkenbaar als medewerker van een onderzoek afd.
ook de humor die Maarten heeft. Nicolien is echt een vreselijk mens dat dan weer wel hahaha
Profile Image for Huub.
296 reviews2 followers
November 6, 2021
Wel aardig, maar meer van hetzelfde en dan toch wel dik. Maar even wachten met het oppakken van deel 5.
Profile Image for Lisa.
102 reviews5 followers
June 6, 2022
Zoals in het echte leven begint de sleur er een beetje in te komen. De generatiekloof tussen Maarten en zijn jonge collega's wordt beter voelbaar. Ik mis Beerta. Op naar deel 5.
Profile Image for Judith Greve.
334 reviews2 followers
January 22, 2021
De humor van Voskuil blijft heerlijk. Ik kan me zo goed vinden in de droge humor en de beschrijvingen van het ambtelijke kantoorleven. Eigenlijk is het meer van hetzelfde en het gaat voornamelijk over Het Buro maar doordat je meer meegenomen wordt in het privéleven van Maarten, heb ik bijna het idee dat Maarten een vriend van me is. Ik begin me ook steeds meer te ergeren aan Bart en de rechtlijnige reacties van Nicoline en ben dan weer vertedert als Maarten en Nicolien zich samen over een zielig dier of Frans ontfermen. Maarten gaat iedere dinsdag bij Beerta op bezoek die na een beroerte in het ziekenhuis en naderhand in een verpleeghuis verblijft. Beerta's spraakvermogen is aangetast en zijn spreken wordt fonetisch opgeschreven wat het af en toe moeilijk maakt om te begrijpen wat hij nou zegt. Omdat er ook dieper ingegaan wordt in de wijze van leidinggeven die Maarten hanteert wordt je meegenomen in de spanning die deze vorm van leidinggeven in het team teweeg brengt.
Profile Image for Annemarie.
221 reviews4 followers
November 7, 2012
Het dikste, maar zeker niet het saaiste deel uit de romancyclus. Maarten Koning verwerft ook in dit deel allerhande voorzittersposities in besturen en commissies. Daarnaast heeft hij nog zijn taak als hoofd van de afdeling. In dit deel zien we Maarten steeds socialer worden: minder ongelukkige opmerkingen, meer grapjes en praatjes over koetjes en kalfjes.
Andere personages blijven daarentegen op één niveau hangen en zijn vrij voorspelbaar. Nicolien blijft pinnig, Bart Asjes blijft vervelend. Maar het voorspelbare heeft ook wel z'n charme: net alsof je zelf hele dagen met die mensen doorbrengt.

Deel vier heeft een mooi symbolisch slot. Het Bureau wordt op 6 september, de verjaardag van Beerta, officieel omgedoopt tot het A.P. Beerta-instituut. Ter gelegenheid van dit heugelijke feit moeten alle medewerkers op de foto. Een scene die je zo voor je ziet.
Profile Image for Alex Knipping.
278 reviews6 followers
December 30, 2015
Maarten Koning blijft zijn werk onzinnig vinden, maar hij werkt steeds harder en wordt steeds meer de baas die hij nooit had willen zijn. We zitten aan het eind van de jaren zeventig. Maarten is, hoewel hij er zich voor schaamt, bang voor een Molukse man in de trein. L'Histoire se repète. De dingen in deze romanreeks zijn op een betekenisvolle manier onbetekenisvol. Lezen van al die alledaagse dialogen werkt geruststellend en vervreemdend tegelijk.
Profile Image for Nelleke.
749 reviews24 followers
February 20, 2014
Deel vier van het bureau is weinig verrassend, maar leest heerlijk. Het leven gaat verder. De afdeling Volkscultuur wordt versterkt door Gert en Lien. Bart zijn dwarsheid kent een hoogtepunt. Het redden van vogels en muizen is de normaalste zaak van de wereld en het Bureau wordt eindelijk omgedoopt tot het A.P Beerta instituut.
Displaying 1 - 30 of 33 reviews

Can't find what you're looking for?

Get help and learn more about the design.