Η κόντρα

by Αντώνης Σαμαράκης

Έχουν πολλές μορφές τα οδοφράγματα, δεν είναι μόνο μπάζα, κάδοι καμένοι, σπασμένα μάρμαρα, ή αναποδογυρισμένα τροχοφόρα. Τα πιο ωραία οδοφράγματα, τα πιο ισχυρά, και τα πιο ανθεκτικά, θα τα βρούμε φτιαγμένα από βιβλία.

Ένα τέτοιο οδόφραγμα είναι η Κόντρα του Σαμαράκη, ένα χάρτινο ανάχωμα, ή ένα αντάρτικο ερωτικό, ικανό να εγγράψει στις σελίδες του εκείνη την ανήκουστη φωνή όλων όσοι δεν είχαν, ή δε βρήκαν ποτέ τη φωνή τους, των μικρών, και των απλών, και, τελικά, των ανθρώπινων ανθρώπων.

Κόντρα στον όλεθρο, κόντρα στην εξόντωση του ανθρώπινου γένους, κόντρα στην καταπίεση της εξουσίας, κόντρα στον ολοκληρωτισμό και στα καθεστώτα και τα όργανά του, κόντρα στο κουρέλιασμα της ευαισθησίας, και κόντρα, βεβαίως, στον έσχατο εχθρό μας, κόντρα στον θάνατο.

Με αυτές τις αριστουργηματικές, βαθιά ανθρώπινες, και απέριττα συναρπαστικές ιστορίες, ο Αντώνης Σαμαράκης προσθέτει άλλο ένα βέλος στη φαρέτρα, άλλο ένα εξάρτημα στον αμήχανο μηχανισμό της επανάστασης, και άλλο ένα ανθεκτικό υλικό στο οδόφραγμα που συνιστά ολόκληρο το έργο του.
Η Κόντρα αποτελεί ένα υπαρξιακό οδόφραγμα ενάντια της εξαθλίωσης και της μιζέριας, και, εφόσον είναι έτσι, χρειάζεται να το διαβάσουμε μαχητικά, αναλαμβάνοντας την ευθύνη που θέλει την ανάγνωση να είναι ήδη μια πράξη δημιουργίας.

Genres: Literature

144 pages, Paperback

First published January 1, 1992

About the author

Ο Αντώνης Σαμαράκης (en: Antonis Samarakis) του Ευριπίδη και της Ανδριανής γεννήθηκε στην Αθήνα, όπου σπούδασε νομικά (1937-1941). Από το 1935 ως το 1963 εργάστηκε στο Υπουργείο Εργασίας, θέση από την οποία παραιτήθηκε με την επιβολή της δικτατορίας του Μεταξά και στην οποία επέστρεψε το 1945. Συμμετείχε ως εκπρόσωπος της χώρας μας σε διεθνείς συναντήσεις για θέματα εργασιακά και μεταναστευτικά. Το 1963 παντρεύτηκε την Ελένη Κουρεμπανά. Την περίοδο 1968-1969 ηγήθηκε αποστολής εμπειρογνωμοσύνης στις χώρες της Αφρικής μετά από ανάθεση της Διεθνούς Ομάδας Εργασίας. Ως εκπρόσωπος της Ουνέσκο ταξίδεψε στην Αιθιοπία και δραστηριοποιήθηκε με άρθρα του για τη διεθνή κινητοποίηση υπέρ της επίλυσης των προβλημάτων των κατοίκων της χώρας. Στη λογοτεχνία πρωτοεμφανίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1930 ως ποιητής από τις στήλες των περιοδικών "Παιδικός κόσμος" και "Διάπλασις των Παίδων". Ακολούθησαν δημοσιεύσεις του στις σελίδες της "Νέας Εστίας" και άλλων περιοδικών, όπως το "Ξεκίνημα", και τα "Νεοελληνικά Γράμματα". Συνεργάστηκε επίσης με το περιοδικό "Ακτίνες" μετά τον πόλεμο του 1940. Το 1954 εκδόθηκε η πρώτη του συλλογή διηγημάτων με τίτλο Ζητείται ελπίς. Ακολούθησαν πέντε ακόμη βιβλία του, τα οποία γνώρισαν πολλές επανεκδόσεις και μεταφράσεις σε ξένες γλώσσες. Τιμήθηκε με το κρατικό βραβείο διηγήματος (1962 για το "Αρνούμαι"), το Βραβείο των Δώδεκα - Έπαθλο Κώστα Ουράνη (1966 για "Το λάθος"), το Μέγα Βραβείο Αστυνομικής Λογοτεχνίας στη Γαλλία (1970 για "Το λάθος"). Τιμήθηκε επίσης για τη συνολική προσφορά του από τη διοργάνωση Europalia (1982) και με το Σταυρό του Ιππότη των Γραμμάτων και των Τεχνών (1995). Μετά τη μεταπολίτευση δημοσίευσε κείμενα κοινωνικού και πολιτικού περιεχομένου στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο. Διηγήματά του έγιναν σενάρια για κινηματογραφικές ταινίες. Ταινία έγινε επίσης "Το λάθος" από τον Peter Fleischmann. Η πεζογραφία του Αντώνη Σαμαράκη τοποθετείται στο χώρο της κοινωνικής καταγγελίας. Μέσα από τα έργα του προβάλλει έντονη η αγωνία για την πορεία του σύγχρονου κόσμου, η κοινωνική συνείδηση και η ανθρωπιστική κοσμοθεωρία του συγγραφέα. Η γλώσσα του είναι απλή, χωρίς επιτηδευμένο ύφος, ξεχωρίζει κυρίως για την πυκνότητα των νοημάτων. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν η ευρηματι

Reviews

[Kyriakos Sorokkou]

https://kyriakosorokkou.wordpress.com...

Αυτός είναι ο τρίτος μου Σαμαράκης.
Ο πρώτος ήταν φυσικά το Ζητείται ελπίς που το είχα για λογοτεχνικό στο σχολείο. Ο δεύτερος ήταν το αριστουργηματικό Το λάθος, το οποίο ήταν το πρώτο βιβλίο που διάβασα αφού αποστρατεύτικα το 2007.

Αυτή η συλλογή μπήκε στο σπίτι μου ως λογοτεχνικό του αδερφού μου αλλά πρόλαβε και το 'δωσε πίσω και δεν πρόλαβα να το διαβάσω. Έτσι μου είχε μπει μια μικρή εμμονή να το διαβάσω.
Και το βρήκα στο 2ο Φεστιβάλ Βιβλίου Λευκωσίας τον περασμένο Μάη, το πήρα και το διάβασα την περασμένη βδομάδα.

Είναι (αν δεν κάνω λάθος) η πιο πρόσφατη συλλογή διηγημάτων του Σαμαράκη. Και περιέχει όλα εκείνα τα στοιχεία γραφής που χαρακτηρίζουν το Σαμαράκη. Επανάληψη φράσεων, μικρές προτάσεις, αίσθημα Καφκικού γραφειοκρατικού χάους, Οργουελιανού ολοκληρωτισμού, plot-twist στο τέλος και πολλά άλλα.

Το διαφορετικό σ' αυτή τη συλλογή είναι ότι υπάρχει πολύ stream-of-consciousness αφήγηση και είναι κάτι που μ' άρεσε.
Σε μια ιστορία βλέπουμε κάποιον να θέλει ν' αυτοκτονήσει, σε άλλη ένα νεκρό που ετοιμάζεται για την κάσα, σε άλλη μια κηδεία με περίεργη οπτική γωνία, σε μια άλλη μια μετα-αποκαλυπτική ιστορία, σε άλλες άνθρωποι κυνηγημένοι από το καθεστώς είτε της επίσημης χούντας του 1967-1974 ή της ανεπίσημης 'χούντας' της δεκαετίας του 1990.


Τώρα σειρά θα πάρουν και τα υπόλοιπα του βιβλία, αλλά σιγά-σιγά μην τα διαβάσω όλα μαζί και ξεμείνω ξαφνικά από Σαμαράκη.
Βαθμολογία 8/10

[Eliasdgian · Rating 3 out of 5]

Κάθε φορά που τυχαίνει να επιστρέφω στον Αντώνη Σαμαράκη, έχοντας κατά νου την απλότητα και καθαρότητα της γραφής του, πάντα θυμάμαι τα λόγια του ποιητή: «Δε θέλω τίποτε άλλο παρά να μιλήσω απλά, να μου δοθεί ετούτη η χάρη. Γιατί και το τραγούδι το φορτώσαμε με τόσες μουσικές που σιγά σιγά βουλιάζει και την τέχνη μας τη στολίσαμε τόσο πολύ που φαγώθηκε από τα μαλάματα το πρόσωπό της κι είναι καιρός να πούμε τα λιγοστά μας λόγια γιατί η ψυχή μας αύριο κάνει πανιά.»

Κατά πώς φαίνεται, του δόθηκε αυτή η χάρη του Αντ. Σαμαράκη, γι’ αυτό κι η γλώσσα του είναι πάντα απλή κι ανεπιτήδευτη, όπως τα λόγια της αλήθειας («απλά γαρ εστί της αλήθειας έπη») κι όπως οι ήρωες που αναπνέουν στις σελίδες των γραπτών του.

Στα οκτώ διηγήματα της συλλογής που τιτλοφορείται «Η Κόντρα» (1992) και γράφτηκε μετά από μια περίοδο μακράς πεζογραφικής σιωπής (δεκαεννιά χρόνια μεσολάβησαν από το Διαβατήριο), καθημερινοί άνθρωποι βιώνουν ασυνήθιστες, οριακές καταστάσεις που θα τους φέρουν αντιμέτωπους με τον κίνδυνο, τον θάνατο ή την απώλεια: (μεταξύ άλλων) ένας μπαρμπέρης αποχαιρετά τον καλύτερο φίλο του προσφέροντάς του ένα τελευταίο κόντρα ξύρισμα (στο ομώνυμο, αριστουργηματικό διήγημα της συλλογής), ένας αρχιφύλακας απευθύνεται στην υπηρεσία του με τον ίδιο τρόπο (και στον ίδιο τόνο) που του είχε εκείνη απευθυνθεί όταν ήταν μόλις έντεκα ετών («Μόκο, ρε»), ένας πλασιέ πασχίζει να ειδοποιήσει τους αγωνιστές που ήταν έτοιμοι να δώσουν τέλος στη ζωή του δικτάτορα ότι η επιχείρηση δεν πρέπει να γίνει («Δυο κίτρινα γαρύφαλα»), ένας χαμηλόμισθος υπάλληλος έχει σχεδιάσει την αυτοκτονία του, κόντρα όμως στα σχεδιάσματα της μοίρας («Φυστίκια Αιγίνης»), κι ένας καφετζής βάφει τα χέρια του με αίμα στο όνομα της αγάπης και της προδοσίας («ο Φορέβερ»).

Άλλοτε κόντρα στο κυρίαρχο ρεύμα, κι άλλοτε κόντρα στη λογική ή τις επιθυμίες τους, οι ήρωες των διηγημάτων του Αντ. Σαμαράκη δεν είναι «δειλοί, μοιραίοι και άβουλοι» άνθρωποι που περιμένουν το θαύμα, αλλά ενεργοί, δρώντες πολίτες. Άνθρωποι τίμιοι με τον ίδιο τον εαυτό τους, που αγωνίζονται να ξεπεράσουν την μοναξιά, το άγχος, την καταπίεση.

Οκτώ διηγήματα που μπορεί να μην φέρουν το ίδιο έντονα το στοιχείο της κοινωνικής κριτικής και καταγγελίας, που μπορεί, ίσως, και να μην είναι ό,τι πιο σπουδαίο έγραψε ποτέ ο Αντ. Σαμαράκης, αλλά έχουν αυτή τη σπάνια ανθρωποκεντρική ματιά που χαρακτηρίζει το έργο του, αυτή την ευαισθησία και συνάμα την αγωνιστικότητα ενός «ορκισμένου σταυροφόρου που χτυπάει μέχρι τελευταίας πνοής τους μισητούς εχθρούς του ανθρώπου και της ανθρωπιάς», για να δανειστώ τα λόγια που επεφύλαξε για τον Αντώνη Σαμαράκη ένας άλλος «μεγάλος» των γραμμάτων μας, ο Αλέξανδρος Κοτζιάς, που, τελικά, καθιστούν αδιανόητη κάθε προσπάθεια να αντισταθεί κανείς στη γοητεία τους.

[Chris_P · Rating 3 out of 5]

3.5
Σε σύγκριση με Το Λάθος που είναι το μόνο άλλο βιβλίο του Σαμαράκη που έχω διαβάσει, Η Κόντρα μοιάζει ανεπαρκής. Βέβαια, το ένα είναι μυθιστόρημα και το άλλο συλλογή διηγημάτων οπότε η σύγκριση είναι μάλλον κάπως άνιση. Από εδώ, ξεχώρισα τα διηγήματα Μόκο ρε!, Η Κόντρα και Η Τελευταία Συμμετοχή τα οποία βρήκα αριστουργηματικά, ενώ τα υπόλοιπα κυμαίνονταν από μέτρια έως καλά. Φαίνεται, πάντως, ότι κατά κοινή ομολογία η συγκεκριμένη συλλογή είναι η πιο "αδύναμη" του Σαμαράκη, οπότε δεν πτοούμαστε.

[Γιώργος Ζωγράφος · Rating 3 out of 5]

Και με αυτό το βιβλίο τελειώνω την ανάγνωση όλων των, πεζών, έργων του Σαμαράκη... :(

Ομολογουμένως, η "Κόντρα" δεν είναι η καλύτερη συλλογή του Σαμαράκη αλλά περιέχει κάποια δυνατά διηγήματα. Ανθρώπινες ιστορίες, απόπειρες αυτοκτονίας απελπισμένων, ιστορίες αγάπης, συλλήψεις από ολοκληρωτικά καθεστώτα και, φυσικά, ο μείζων ρόλος των νέων ανθρώπων, κυρίως των παιδιών, που μπορούν να σώσουν τον "σεσηπότα" κόσμο μας από τον όλεθρο της ψευτιάς, της απληστίας, της κακίας, του πολέμου και όλων των δεινών.

Πάντα υπερασπιστής του ανθρώπου λοιπόν ο Σαμαράκης. Ίσως δεν είναι ο σημαντικότερος Έλληνας συγγραφέας μα σίγουρα είναι ένας συγγραφέας που σου ζεσταίνει την καρδιά και σε κάνει να ελπίζεις (για λίγο;) σε αυτόν τον κόσμο...

Όσο υπάρχετε εσείς, παιδιά, υπάρχει ελπίδα. Όσο υπάρχετε εσείς, παιδιά, υπάρχει η ελπίδα πως η ειρήνη θα κυριαρχήσει στη Γη για παντοτινά.

[Electra · Rating 4 out of 5]

Διήγηση δυνατή, ρέουσα και ζωντανή. Μια συλλογή που αξίζει το χρονο σας. Ίσως οχι το καλυτερο του Σαμαράκη αλλα και παλι πολυ πολυ καλο.

[Alexander Stamelos · Rating 2 out of 5]

2.5 * Μια ιστορία από το βιβλίο μου θύμισε έντονα Ζυράννα Ζατέλη.Γενικώς δεν πολυενθουσιάστηκα.

[Jarula (Χαρούλα) Souroulla · Rating 3 out of 5]

Αν εξαιρέσουμε το διήγημα "Μόκο ρε!", το διήγημα "Η κόντρα" και "Φιστίκια Αιγίνης", τα υπόλοιπα διηγήματα δεν με άγγιξαν καθόλου. Ενδιαφέρουσα η γραφή, ανατρεπτική η πλοκή.

[Φλεγύας · Rating 4 out of 5]

Μισές-μισές οι ιστορίες αυτήν τη φορά. Το Μόκο Ρε και η Κόντρα, ο Φορεβερ και η τελευταία Συμμετοχή, πολύ δυνατές. Μάλιστα, όχι τυπικές ιστορίες Σαμαράκη. Οι υπόλοιπες, ίσως, όχι το ίδιο εντυπωσιακές. Νομίζω, στο σύνολο τους, με κράτησαν περισσότερο από εκείνες στο Αρνούμαι.

[Elena · Rating 4 out of 5]

Το βρήκα σε έναν πάγκο με μεταχειρισμένα βιβλία στα Εξάρχεια. Είχα διαβάσει κατά τα σχολικά μου χρόνια το Αρνούμαι, το οποίο είχα λατρέψει. Στο βιβλίο αυτό ο Σαμαράκης, με το γνωστό καυστικό του ύφος, πραγματεύεται θέματα όπως η αστυνομική βία, η ασέβεια των νεκρών, η κατάχρηση εξουσίας αλλά και η αγάπη για την ζωή. Σε γενικές γραμμές μου άρεσαν όλα τα διηγήματα της συλλογής αλλά σίγουρα υπήρξαν κάποια που ξεχώρισα λίγο περισσότερο.