Ta książka ma od lat zasłużoną famę. Na jej kartach pojawiają się rewolucjoniści i tyrani, buntownicy i skorumpowani oszuści, polityczni marzyciele, cynicy i zbrodniarze. Wielowątkową opowieść o rewolucjach, buntach i zamachach stanu w Ameryce Łacińskiej w XX wieku i na początku XXI Domosławski układa ze świadectw uczestników i nierzadko sprzecznych opinii ludzi, którzy przeżyli, widzieli, wiedzą, jak było i jest na Kubie, w Brazylii, Wenezueli, Kolumbii, Argentynie, Chile... Wypowiadają się buntownicy i rządzący, kaci i ich ofiary, pisarze, intelektualiści i zwykli ludzie. Ich punkty widzenia konfrontowane są z naszymi – europejskimi i polskimi – stereotypami. Artur Domosławski wprzęga w swój wielki reportaż wszelkie możliwe techniki pisarskie, umiejętnie dawkuje przy tym napięcie i zaskakująco puentuje zebrane materiały.
Artur Domosławski, né en 1967, est un journaliste polonais qui travaille notamment comme grand reporter pour l'hebdomadaire Polityka. Artur Domosławski, né en 1967, est un journaliste polonais qui travaille notamment comme grand reporter pour l'hebdomadaire Polityka.
دربارهٔ آمریکای لاتین متنهای زیادی نخوانده بودم. چند گزارش مجلهای و چند یادداشت. همین. این کتاب، که دربارهٔ حوادث و بحرانهای نیمهٔ دوم قرن بیستم در کشورهای مختلف این منطقه است، برایم بسیار آگاهیدهنده بود. البته در مواردی فقط سرنخ را داده بود و بعد خودم در حاشیهاش چیزهای دیگری خواندم. در مجموع کتاب خیلی خوبی بود. در چند جمله توضیح میدهم. متن کتاب گزارشگونه است: بر پایهٔ مشاهدات، ملاقاتها و مصاحبههای نویسنده که روزنامهنگاری لهستانی است. لهستانی بودن نویسنده از این نظر مهم است که در لابهلای متن اشارههایی میبینیم از مقایسههای ذهنی دائم نویسنده بین لهستانی بیزار از کمونیسم و شیفتگی آمریکای لاتین به کمونیسم. این اشارهها در واقع همان چیزی است که «بیطرفی» روزنامهنگارانه (که میدانیم عملاً وجود ندارد) را با اعلام قبلی نقض میکند و برای من خیلی دلچسب بود. در کتاب همچنین مدام به رمانهای آمریکای لاتین ارجاع داده میشود اما ارجاعها اذیتکننده نیست. خلاصه به علاقهمندان گزارشنویسی و به علاقهمندان تاریخ و سیاست آمریکای لاتین، از کوبا و آرژانتین و برزیل و شیلی و پرو گرفته تا ونزوئلا و اروگوئه، پیشنهادش میکنم.
شاید پنج ستاره دادن به کتاب اندکی زیادهروی باشه و ارزش واقعیش ۴ ستاره باشه اما بهترین کتاب درباره تاریخ و جامعه کشورهای آمریکای لاتین در قرن بیستمه که به فارسی خوندم. اطلاعات من درباره اون بخش از جهان محدود به شیلی و آلنده و کاسترو و چه گوارا بود، شاید کتاب تمام جزییات و جنبههای رویدادها رو در برنداشته باشه اما جرقهای برای منِ مخاطب ایجاد میکنه که پی اطلاعات بیشتر باشم. شباهتها و قرابتها با جامعهی ایران و درک بهتر عصری که در اون انقلاب ۵۷ رخ داد از جذابیتهای دیگر کتابه. در واقع نویسنده که یک روزنامهنگار لهستانیه تنها آمریکای لاتین رو به خواننده نشون نمیده، بلکه جهان قرن بیستم، دوران جنگ سرد رو با تمرکز بیشتر روی آمریکای جنوبی تصویر میکنه. ترجمه کتاب مناسبه، و همونطور که در مقدمهاش بر ضرورت مطالعه کتاب برای مردم لهستان تاکید میشه، من هم معتقد به این ضرورت برای ایرانیها هستم.
تب تند آمریکای لاتین شما را سردرگم میکند. روایتی از سیاست و مبارزه در آمریکای لاتین و کشورهای کوچک و بزرگ آن در قرن بیستم و غشکردنهای گاهوبیگاه کشورها به سمت کمونیسم یا بازار آزاد. نکته غمناک و البته ترسناک ماجرا این است که هیچکدام از این دو نیروی پیروز در قرن بیستم، راهکاری برای آمریکای لاتین ندارند و رفتن به سمت هر کدام از آنها، چیزی بهجز بدبختی و دیکتاتوری به جا نمیگذارد. آرتور دموسلاوسکی نویسنده و روزنامهنگار لهستانی است که خودش تجربه دیکتاتوری اتحاد جماهیر شوروی و تانکهای روسی را دارد. در ابتدای کتابش و هنگامی که درباره تجربه کوبا و پیروزی انقلابیون و پس از آن ایجاد دولت کمونیستی میگوید، به نظرم میرسید در حال خواندن بیانیهای دیگر علیه کمونیسم هستم. هرچقدر که کتاب جلوتر رفت فهمیدم اشتباه میکردم، دموسلاوسکی با بزرگمنشی و بیطرفی در حال روایت هر دو سمت ماجرا بود. همین ابتدا باید تأکید کنم که کتاب دموسلاوسکی درواقع روایتی تاریخی است که نویسنده سعی میکند در آن کمترین جانبداری را از هر ایده یا شخصی بکند. او حتی علاقهای به اسطورهسازی هم ندارد و وقتی که سراغ کسانی مانند آلنده یا چگوارا میرود هم جنبههای تاریک و روشن آنها را با هم روایت میکند. البته من سواد تاریخی چندانی راجع به آمریکای لاتین و اتفاقات آنجا ندارم اما بنا را بر راستگویی و دقت دموسلاوسکی میگذارم و امیدوار میمانم تا بلکه نوشتههای بیشتری درباره کشورهای مختلف آنجا بخوانم و روندهای تاریخی و سیاسی آنجا را بهتر و دقیقتر بفهمم. چیزی که تا اینجا میتوانم بگویم این است که دموسلاوسکی به نظر آدم راستگویی میآید و روایتهایش را قبول میکنم. فاجعه اقتصادی که کاسترو در کوبا ایجاد کرد: «شغل تازهای به وجود آمد: ایستادن حرفهای در صفها. کسانی که بچه نداشتند در صف شیرخشک میایستادند، آدمهایی که سیگاری نبودند – در صف سیگار.» روایت آشنایی از اقتصادهای فروپاشیده کشورهای کمونیستی که این بار از کوبا پخش میشود، بازارهای سیاهی که برای اجناس مختلف شکل میگیرد و همه چیز حکایت از شکست ایده کمونیسم در کوبا میدهد اما آیا بازار آزاد جایگزینی برای آن است. بیایید سری به شیلی بزنیم. شیلی با انتخاب دموکراتیک آلنده بهعنوان رئیسجمهور، امیدوار به آینده و ساخت کشوری سوسیالیستی است اما پیش از آنکه پای محک او و ایدههایش به میان بیاید، آمریکاییها دخالتشان را شروع میکنند. کسینجر بهعنوان وزیر خارجه و یکی از تأثیرگذارترین آدمها در سیاست نیمه دوم قرن بیستم در خاطراتش میگوید که ما نمیتوانستیم خطر برآمدن یک سیستم سوسیالیستی که با یک روش دموکراتیک انتخاب شده بود را بیخ گوش خودمان قبول کنیم، ممکن بود این اتفاق تبدیل به یک روال در آمریکای لاتین شود. بحث اقتصادی نبود و امنیتی بود. برای همین سازمان سیا وارد عمل میشود و زمینههای کودتا و بهقدرترسیدن پینوشه را عملی میکند. بقیه ماجرا را همه میدانیم. اینجاست که دوگانگی و تردید شکل میگیرد. دموسلاوسکی میگوید ما همیشه به ریگان و آمریکا بهعنوان نجاتبخشمان از دست شوروی و کمونیسم نگاه میکردیم اما با تجربه و اتفاقاتی که در آمریکای لاتین داشتند چه باید میکردیم؟ سیاستهای دوگانه و چشمپوشیدن روی اخلاقیات، کار جالبی نیست. تب تند آمریکای لاتین پر است از این روایتها و ترس و وحشت برای ما خوانندگان که پس درنهایت راهکار چیست؟ وقتی که نه بازار آزاد و ایدههای نئولیبرالی به کمک مردم فقیر و حذفشدگان اجتماعی میآید و نه جامعه سوسیالیستی توان خوشبخت کردن مردم را دارد؟ روایتهایی از آمریکای لاتین که بسیار شبیه ایران و شرایط حال حاضر ما است. (تیرماه 1402) «مردم سخت علاقهمند به تغییر نظاماند، علاقهمند به نوعی نوسازی هستند، منتها هیچ ایده و فکر بدیعی ندارند، هیچ پروژهای برای به دستگرفتن دولت در میان نیست، عجالتاً وضعیت کلاسیک قدرت دوگانه شبیه انقلابها را نمیبینیم، اما نمیدانیم فردا چه خواهد شد.» این روایتی از آرژانتین در سال 2002 است، آرژانتینی که امروز یکی از وحشتناکترین تورمهای دنیا را دارد و معلوم نیست به کدام سمت میرود. آرژانتینی که هم دیکتاتوری و ترس نظامیان را تجربه کرد، هم سیاستهای نئولیبرالی و بازار آزاد را. به نظرتان بسیار شبیه وضعیتی که ما داریم نیست؟ در مورد تب تند آمریکای لاتین بسیار میشود حرف زد، برای من مهمترین نقطه کتاب زمانی بود که فهمم را نسبت به سیاستهای آمریکا بهعنوان رهبر دنیای آزاد و فجایعی که در آمریکای لاتین ایجاد کرد تغییر داد. ترس و وحشتی که از مدلهای حکومتی سیاستهای نئولیبرالی برای کشورهای جهان سوم در دلم ایجاد کرد. اتفاقی که در ایران دارد بهسرعت میافتد. خواندن این کتاب برای همه ما واجب است. ترجمه و نمونهخوانی کتاب خوب و قابلقبول است. در جاهایی از کتاب، گنگی و اشتباهاتی به چشم میخورد اما چیزهای موردی و کوچکی هستند. من نسخه الکترونیک نشر نی با ترجمه روشن وزیری را خواندم. زبان ساده و شفاف است و از روشن وزیری، خالق ترجمه روسلان وفادار چیزی بهجز این هم انتظار نمیرود. «مارکوس و زاپاتیستهایش از تاریخ عبرت آموختهاند. کاملاً آگاهانه خود را به شورش، انتقاد و درخواستهایی متعادل محدود کردهاند. آخر، شورشهایی که با پروژههای درمانِ کلیه دردهای بشری به میدان آمدهاند – همانها که انقلابشان مینامیم – معمولاً به جباریت انجامیدهاند.»
„Gorączka latynoamerykańska” to obowiązkowa pozycja dla wszystkich zainteresowanych regionem Ameryki Łacińskiej. Książka zawiera treści dotyczące historii, polityki i sytuacji społecznej regionu. Autor na 600 stronach postarał się przedstawić przede wszystkim powody aktualnej, dość słabej sytuacji panującej na tym obszarze. Wyszedł z eurocentrycznego podejścia i dał dojść do głosu bohaterom, którzy na co dzień borykają się z problemami mieszkaniowymi, mieszkają w fawelach rządzonych przez gangi, są Matkami z Plaza de Mayo. W książce poświęcono dużo uwagi latynoamerykańskiej odmianie neoliberalizmu, która dla wielu jest źródłem zagłady regionu mającego niegdyś duży potencjał. Wyrazy uznania za pokazanie tego, iż położenie geograficzne, kultura i uprzywilejowanie mają wpływ nie tylko na codzienne życie, ale i na znaczenie pojęć, które u nas w Europie uznaje się za jednoznaczne.
Ogrom wiedzy, która skłania do przemyśleń. Serdecznie polecam!
Fascynująca i jednocześnie mrożąca krew w żyłach podróż do Ameryki Łacińskiej. I to tej Ameryki doby wielkich dyktatur, wojskowych junt, czy kryzysów, ale też tej współczesnej, w której nadal żyć nie jest łatwo i miło. Zwykłemu białemu Europejczykowi autor skutecznie tłumaczy, dlaczego komunizm w Ameryce Łacińskiej jest dobry, a Stany Zjednoczone są znienawidzone. Cenna to lekcja.
Rzetelna porcja informacji na temat historii krajów latynoamerykańskich w drugiej połowie XX wieku. Olbrzymia ilość wywiadów, analiz, biografii, powiązań... Z jednej strony pozwala to na dokładne poznanie zawiłości polityki praktycznie wszystkich najważniejszych krajów Ameryki Południowej i Środkowej. Z drugiej - natłok informacji sprawia, że chwilami od książki po prostu trzeba odpocząć. Zadziwiające, jak różny punkt widzenia na świat i politykę mają Europejczycy (szczególnie z byłego bloku wschodniego) oraz Latynosi. Nasze bezkrytyczne czasami uwielbienie dla USA jest całkowicie niezrozumiałe dla mieszkańca Ameryki Łacińskiej, gdzie Stany Zjednoczone postrzegane są jako supermocarstwo, wspierające krwawe prawicowe reżimy i stosowaną przez nie przemoc. Książka wydana została po raz pierwszy w 2004 roku, a jej akcja kończy się praktycznie w roku 2002. Szkoda, że do tej pory nie powstała "Gorączka latynoamerykańska" bis, opisując ostanie 15 lat, w czasie których wiele przecież się wydarzyło i dzieje nadal.
Świetny reportaż dla osób, które chciałyby dowiedzieć się więcej o tym jak przebiegała “walka” prawicy z lewicą w Ameryce Łacińskiej. Minusik za dziwny pomysł z podzieleniem poszczególnych tekstów na części.
P.S. Korekta chyba przysnęła podczas czytania tej książki, ponieważ dawno nie widziałem tylu błędów ortograficznych w tekście.
Poruszające historie Ameryki Łacińskiej - jej państw i jej mieszkańców i mieszkanek. Imponujące przedsięwzięcie i często przytłaczające doświadczenie, co sprawia, że lektura bywa trudna. Ale na pewno warto.
Genialna książka na temat drugiej połowy XX wieku w Ameryce Łacińskiej. Domosławski, jak mało kto pokazuje i tłumaczy wszelkie zawiłości polityczne, a dodatkowo robi to z polskiej perspektywy, co jest o tyle ważne, że to co w Polsce złego zrobił komunizm, to za oceanem dyktatury prawicowe. Z tego powodu ciężko nam nieraz zrozumieć sympatie komunistyczne, czy uwielbienie dla Che i Fidela, tak częste wśród latynosów.
Książka wybitna choć z powodu ogromnego nagromadzenia faktów, które dopiero po jakimś czasie zaczynają się układać w sensowną siatkę pojęciowo-nazwiskowo-miejscowo-chronologiczną czyta się ją bardzo opornie.
Ta książka to cała gama uczuć. Częściowo jestem nią zachwycona, momentami byłam naprawdę mocno zirytowana i rozczarowana tą pozycją. Dlatego ostatecznie mogę powiedzieć, że jest to dobra książka, ale ma pewne elementy, które mogą skutecznie zrazić do lektury.
Po pierwsze, ma bardzo wysoki próg wejścia. Domosławski nie daje czytelnikom taryfy ulgowej, dlatego, jeśli po tę książkę sięgnie czytelnik, który dopiero chce zacząć swoją przygodę z krajami latynoamerykańskimi, może się skutecznie zniechęcić. Historyczne opisy krajów są bardzo szczegółowe, jednak miałam takie momenty, gdy odnosiłam wrażenie, że podane przez autora fakty nie łączą mi się w całość. Jakby czegoś brakowało między jednym a drugim akapitem. A jak wiadomo, nie możność połączenia wszystkich kropek w rysunku utrudnia odtworzenie całego obrazu.
Nie do końca przypadł mi też do gustu sposób, w jaki autor przedstawiał sylwetki opisywanych postaci. Najbardziej dostrzegłam to przy rozdziale poświęconym Marquezowi, który jest także dla mnie jednym z najciekawszych fragmentów książki. Pełne groteski, porównania do świętych, a przy tym autor nie stronie również do wyrażania własnej opinii i nawet jeśli się z nim bardzo często zgadzałam, to trochę mi to zgrzytało.
I chyba najgorszy element tej książki. Chaotyczność. To książka, która zdecydowanie wymaga skupienia. Autor lubi przerwać wątek w jednym momencie i wrócić do niego dopiero za kilka stron. Nie raz złapałam się na tym, że w jednym momencie czytałam, na przykład o Meksyku, a za chwilę o sytuacji gospodarczej w Brazylii. I o ile dwa pierwsze razy można wybaczyć, to każdy kolejny coraz bardziej mnie irytował.
Mimo wszystko jest to dobra książka. Widać, że autor ma niesamowitą wiedzę na temat krajów latynoamerykańskich i jego zaangażowanie wręcz ciągnie czytelnika dalej, mimo że jak już mówiłam, nie jest to najłatwiejsza książka. Nie spotkałam się również z podobną pozycją, która w tak szeroki sposób opisywałaby, a nawet porównywałaby do polskich realiów latynoamerykańskie dyktatury i ich niezwykle ciekawą historię. Świetna książka, ale dla naprawdę wytrwałych i cierpliwych czytelników.
Początek spowodował, że sceptycznie podchodziłem do dalszej lektury - portretowanie przywódców socjalistycznych (w tym przypadku Fidela Castro) jako groteskowych postaci z operetek, porównania ze świętymi i odmienianie przez przypadki terminu "kult jednostki" to strasznie zgrana klisza, która sprawia wrażenie powierzchownej znajomości tematu. Na szczęście, po kilkudziesięciu stronach przychodzi pora na zniuansowanie opowieści przez naświetlenie kontekstu historycznego i dopuszczenie do głosu postaci z obu stron barykady. Tej metody Domosławski trzyma się do końca, nie unikając jednak jednoznacznych ocen, z którymi w większości mi po drodze (oprócz ww. przykładu). W dodatku początek ukazuje też świetne rozeznanie reportażysty w polskich realiach - zaczynając od krytyki rewolucji kubańskiej, Domosławski w sprytny sposób wciąga w opowieść odbiorców medialnego mainstreamu, stojących po liberalnej stronie ("GW", "Polityka). Dopiero potem autor odpala ciężkie działa w kierunku neoliberalizmu - na początku ostrożnie, przy okazji krytyki zbrodni gen. Pinocheta i w odniesieniu do autorytetu Kościoła katolickiego (teologia wyzwolenia), a dopiero pod koniec dokonuje coming outu jako antyglobalista. Warto też docenić erudycję Domosławskiego, dzisiaj krytyka neoliberalizmu oraz treści o tematyce postkolonialnej są obecne w mediach głównego nurtu, lecz piętnaście lat temu to był dość awangardowy sposób myślenia. Erudycja w połączeniu z pasją i zaangażowaniem dały świetny efekt w "Gorączce", rozjaśniając skomplikowane dzieje historii politycznej Ameryki Południowej ostatniego półwiecza. Najlepiej wchodzi w upalne dni.
Tyle bólu, smutku, makabry, brutalności, przemocy, horroru. utraconej nadziei, zyskanej kolejnej płonnej ostatni raz spotkałem na kartach reportażu, kiedy czytałem "Kongo. Opowieść o zrujnowanym kraju" van Reybroucka. Tylko że tam chodziło o jeden – bardzo rozległy, przyznaję – kraj, a tutaj o cały kontynent, z krótką wycieczką do Meksyku. Reportaż Domosławskiego nie jest lekturą dla osób o słabych sercach i żołądkach.
Jest to faktycznie jedna z najważniejszych polskich książek reporterskich ostatniego ćwierćwiecza. Traktuje niby o odległym kontynencie ale jednocześnie – jest tu trochę bardzo wartościowych wtrętów na temat polskiej historii, mentalności i polityki.
Gdyby nasi rządzący faktycznie traktowali poważnie edukację, to niezależnie czy na lekcjach WOS czy HiT ta książka powinna być lekturą obowiązkową. Jest to jedna z rzeczy, które moim zdaniem powinien przeczytać każdy, kto chociaż trochę interesuje się polityką.
Najbardziej obawiam się, że Domosławski opisał nie tylko latynoamerykańską przeszłość – ale i polską przyszłość.
Nie sądziłam, że reportaż o regionie, który dotychczas mnie właściwie w ogóle nie interesował, wciągnie mnie od pierwszego zdania. Nie ulega wątpliwości, że Domosławski jest znakomitym dziennikarzem i reportażystą. Bardzo się zgadzam z okładkową opinią: taką książkę pisze się raz na całe życie. Od połowy jednak zaczął mi bardzo przeszkadzać brak kobiet. Domosławski de facto opisuje losy tylko połowy społeczeństw Ameryki Łacińskiej. Matki i babcie "znikniętych" mają swój rozdział, ale kilka stron na ponad 600 to za mało. Aż jestem zaskoczona, że w dzisiejszych czasach ktoś pisze tekst tak bardzo męski i tak wyraźnie uwzględniający tylko tę jedną perspektywę. Niemniej, próba ujęcia tej męskiej perspektywy jest rzeczywiście imponująca. Obiektywna, ale zaangażowana, ale też z dozą dystansu i pokorą człowieka, który wie, że wszystko da się opisać, ale nie wszystko da się zrozumieć.
Must read otwierający oczy na wszystko co działo się w Latynoameryce w XX wieku. Od Kuby, przez Brazylię, Chilę, Argentynę i Wenezuelę: Domosławski pozwala zrozumieć tamtejszą, tak strasznie inną od naszej, polskiej, perspektywę. Kawał naprawdę świetnej literatury i jeszcze większa pigułka wiedzy.
No po prostu hit książka. Coś co trzeba przeczytać jadąc do Ameryki Łacińskiej, żeby w ogóle być w stanie zrozumieć kontekst miejsca, do którego się człowiek wybiera.
Domosławski używa świetnego języka do opowiedzenia o tym, dlaczego w Ameryce Łacińskiej nic nie jest proste. W jakimś stopniu można tę opowieść uniwersalizować, aby pokazać jak bardzo często problemem dookoła nas nie są określone ideologie, a natura ludzka, która je wypacza. W jaki sposób można wypaczyć rządy prawicy i lewicy, jak często brak komunikacji i przekonanie o zasadności własnych przekonań powoduje terror i pogłębia biedę. I na końcu w jaki sposób nierówności społeczne prowadzą do lokalnych autorytaryzmów, które za nic mają prawa człowieka.
2.5 || to nie jest typ reportażu jaki lubię. Źródeł tu mało, autor traktuje czytelnika jakby wszystko znał i pamiętał z historii (bardzo widać że książka ma prawie dwadzieścia lat bo autor zakłada znajomość pewnych wydarzeń jako coś oczywistego), bardzo dużo to polskich wtrętów i odniesień do PRLu. To bardziej esej niż reportaż, bohaterów jest mnóstwo i pojawiają się na chwilę. Niektóre sceny zdecydowanie zostaną mi w pamięci, ale musiałam się zmuszać żeby ta książkę dokończyć.
Bardzo dobre źródło dla tych, którzy za dużo nie wiedzą na temat Ameryki Łacińskiej XX wieku, a są jej ciekawi. Niestety wkradło się trochę chaosu, wolałabym, żeby autor opisywał każdy kraj od początku do końca w jednym miejscu, a nie tak skakał po kontynencie. Brakowało mi też rozdziału o Nikaragui, która jest jedynie kilka razy wspominana.
Monumentalna księga napisana w niesamowicie ciekawy sposób; ogromna wartość prób wytłumaczenia zjawisk południowoamerykańskich z polskiej perspektywy i obiektywizmu w opisywaniu trudnych postaci, którzy zazwyczaj bywają interpretowani jednoznaczne i bez uwzględnienia realiów regionu.
اگه بخش مربوط به چه گوارا و تصویر اسطورهای که از یکی از مخوفترین تروریستهای قرن بیستم ارائه داده و همچنین نگاه کودکانهش به چاوز(که موقع نوشتن هنوز سر کار بود) ر فاکتور بگیریم، کتاب خیلی خوبیست برای فهمیدن کلیاتی از آمریکای لاتین در نیمه دوم قرن بیستم
"نمیدانم آیا اکنون، پس از فروپاشی کمونیسم، آمادهایم آن حقیقت ناخوشایند را دربارهی جنبهی تاریک دنیای دموکراسی غرب بپذیریم؟ دنیایی که دهها سال آرزومندش بودیم؛ آیا آمادهایم «کارنامهی سیاه ضدکمونیسم» را بشناسیم؟ ارتکاب جنایاتی به نام آزادی، بخشی از میراث دنیای دموکراتیکی است که اکنون به آن تعلق داریم. با احساس مسئولیت بابت آن جنایات، باید در چارچوب تمرینهای روحی، با وجدان و خرد انتقادآمیز با مسائل درگیر شویم. دستکم به این خاطر که در ذهن ما این تفکر ریشه ندواند که آدمکشیهای نیکویی وجود دارند که بشریت را نجات میدهند. دستکم برای اینکه زمانی کسانی ما را به قیاس نگیرند با آن خیالبافان غربی که چشم از مسکو برنمیگرفتند، و آن رؤیاپرورانِ آمریکای لاتین که میگفتند گولاگ وجود ندارد، چون آخر، اینکه غیرممکن است… من خودم متعلق به نسلی هستم که حماسهی قهرمانانهی انقلاب را تجربه کردهام و گاه پیش میآید که با حسرت از آن روزهای خوش و پر تب و تاب یاد کنم؛ خاطرهی دفاع از وطن در مقابل ضدانقلابیون در خلیج خوکها را با حسرت مرور کنم، چون خودم در آن شرکت داشتم. عجب تب تندی بود آن ماجرا! چه حال و هوایی! اما من میدانم برای بچههایی که انقلاب را به یاد ندارند، آن حادثه فقط صفحهای است از کتاب درسی مدرسه. آنچه من با پوست و گوشت حس کردهام، برای آنها متنی است که باید برای امتحان از بر کنند، حروفی مرده، تکهای کاغذ."