Jump to ratings and reviews
Rate this book

In Europa #2

In Europa, deel 2

Rate this book
In Europa gaat over het verleden, en wat het verleden met ons doet. Het gaat over verscheurdheid en onwetendheid, over historie en angst, over armoede en hoop, over alles wat ons nieuwe Europa scheidt en Bindt. - Geert Mak

In 2004 verscheen In Europa, de neerslag van een reis die Geert Mak maakte door Europa, in het laatste jaar van de twintigste eeuw. De geschiedenis van die eeuw was zijn leidraad. Mak reisde naar Londen, Stalingrad en Madrid, langs de bunkers van Berlijn, bekeek de geparfumeerde kleerkasten van Helena Ceausescu in Boekarest en de speelgoedauto's in een verlaten crèche in Tsjernobyl. Het werd een inventarisatie: hoe lag het continent erbij aan het slot van de eeuw?

402 pages, Paperback

Published January 1, 2017

26 people are currently reading
298 people want to read

About the author

Geert Mak

63 books383 followers
Dutch historian mostly known for his documentary series 'In Europa' (In Europe) and book of the same name. Nowadays he gives lectures about the Netherlands in the USA.

Ratings & Reviews

What do you think?
Rate this book

Friends & Following

Create a free account to discover what your friends think of this book!

Community Reviews

5 stars
218 (48%)
4 stars
197 (43%)
3 stars
35 (7%)
2 stars
2 (<1%)
1 star
1 (<1%)
Displaying 1 - 22 of 22 reviews
Profile Image for Noella.
1,252 reviews77 followers
February 12, 2024
In dit deel geeft de auteur een beschrijving van het Europa van tijdens en na de tweede wereldoorlog. In het begin gaat het vooral over de oorlog, later vooral over de Oostbloklanden, zeker vanaf na de van van de Berlijnse muur. De andere Europese landen komen in mindere mate aan bod. Interessante lectuur.
Profile Image for Warner van der Louw.
34 reviews
August 8, 2020
Het doet haast pijn om, na acht maanden te hebben gelezen in het magnum opus van Geert Mak, dit boek weg te leggen. Een fantastische vertelling van een verschrikkelijke eeuw!
Profile Image for Xander.
468 reviews200 followers
December 22, 2025
In deel 2 van In Europa (2004) gaat schrijver Geert Mak verder met zijn geschiedschrijving van de Europese twintigste eeuw aan de hand van zijn reizen naar alle historische plekken. Deel 1 eindigt abrupt in 1942, te midden van de Tweede Wereldoorlog; deel 2 gaat hier direct op verder en eindigt met de vier Joegoslavische oorlogen uit midden jaren negentig.

Niet voor niets begint en eindigt deel 2 van In Europa met oorlog: de twintigste eeuw is voor Europa een eeuw van strijd: burgeroorlogen, wereldoorlogen, genocides, Koude Oorlog, sluimerende etnische spanningen die abrupt kunnen ontploffen, etc. Zoals Mak in de epiloog deze woelige eeuw samenvat: de twintigste wordt getekend door een jong land (Duitsland) dat zich een plek moet zien te verwerven in het reeds bestaande politieke, economische en militaire landschap - dit loopt faliekant mis met het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog in 1914 en eigenlijk is de rest van de twintigste eeuw een gevolg van dit conflict.

Tegenover al deze menselijke ellende staat ook iets bijzonders: na 1945 waren vooraanstaande Europese elites uit o.a. Frankrijk, Nederland, België en Duitsland het zó zat dat men intensieve economische samenwerking als pacificatiemiddel optuigde: eerst de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) - dé twee grondstoffen voor oorlogsvoering - , later de Europese Economische Gemeenschap, om in de jaren negentig te eindigen met de Europese Unie en de Eurozone. Mak beschrijft prachtig hoe mensen als Max Kohnstamm, Jean Monnet e.a. al snel na 1945 het idee van 'Europa' als vervanger van nationalistische sentimenten propageren; tegelijk laat Mak o.a. oud-premier Ruud Lubbers aan het woord, die helder aangeeft dat 'Europa' in politieke kringen pas tractie kreeg vanaf de jaren tachtig.

In het kort staat 'Europa' voor recht in plaats van macht. De nieuwe wereldorde zou gebaseerd moeten worden op het beschermen van rechten van individuen - eerst via de staat, later tégen de staat - om het aloude 'might makes right' - dat o.a. tot de twee wereldoorlogen en het kolonialisme leidde - te vervangen.

Mak heeft natuurlijk volkomen gelijk met deze analyse, hoewel we op dit moment wereldwijd weer afgegleden zijn naar een orde van het recht van de sterkste: Trump, Poetin, Xi, Modi, Netanyahu - allemaal propageren ze de theorie van invloedssferen en kracht, daarbij het internationaal recht aan hun laars lappend en zo miljoenen mensen onnoemelijk veel leed toebrengen. De vraag is of de naoorlogse periode van de 'rules based order' ooit nog terugkomt, of dat dit slechts een prettig intermezzo was tussen alle gewelddadige ouvertures die (blijkbaar) de norm zijn voor de mensheid.

Eén van de reden dat deze 'rules based order' zo makkelijk bij het grofvuil is gezet - met steun van grote delen van de Europese en Amerikaanse bevolkingen - is dat het van het begin uit een project van de elite was. Mak is een intellectueel en daarmee automatisch een kosmopoliet en 'Eurofiel' - hij schetst tegelijkertijd hoe 'Europa' voor vrijheid, gelijkwaardigheid en rechtvaardigheid staat én hoe nationale bevolkingen vanaf het begin niets is gevraagd en systematisch buitenspel zijn gezet. De top-down bureaucratie die inmiddels over bijna 500 miljoen Europeanen heerst begint steeds destructievere neveneffecten te genereren: realisme, inspraak en draagvlak moeten wijken voor hoogdravende idealen in bureaucratenkringen. Europa moet het 'klimaat redden' dus plegen we economische suïcide en schakelen we onszelf uit op het wereldtoneel - dat vervolgens gewone mensen hun levenskosten nauwelijks nog kunnen betalen, de bedrijven massaal vertrekken (zie Duitsland) en dat we chantabel (dus speelbal) worden voor de Trumps, Poetins en Xi's van deze wereld lijkt de bureaucratenkaste niet te deren.

Voor mensen als Mak en zijn 'kwebbelende kaste' (dixit Ewald Engelen) zijn intenties belangrijker dan consequenties. Als het goed is voor 'de mensheid', mogen mensen van vlees en bloed worden geofferd. In deze zin is de Europese Unie natuurlijk een voortzetting van de koortsdromen van dictators als Napoleon en Hitler - één volk, één rijk, één elite. Individuele vrijheden nemen alsmaar verder af, welvaart wordt opgeofferd aan hoogdravende idealen (de kosten zijn voor de mensen zelf) en de onveiligheid neemt gaandeweg toe -ongecontroleerde massale immigratie, de grootste interstatelijke oorlog sinds 1945 op drie uur vliegen van Schiphol, etc. De succesvolle opkomst van rechts-populistische partijen in vrijwel alle Europese landen - op basis van vrijwel dezelfde thema's - toont het grote democratische tekort van de EU aan.

De Amerikaanse sociaaldemocraat en Nobelprijswinnaar in de economie prof. Joseph Stiglitz schreef al in 2009 in zijn prachtige boek De Euro hoe Europese integratie ten koste gaat van de Europese bevolkingen en de welvaart van landen. Intellectuelen als Mak lijken de voordelen van Europese integratie (o.a. interne vrede en economische voordelen) te vinden opwegen tegen de nadelen; ik denk dat de nadelen van de huidige EU op den duur het doodvonnis van de EU zelf blijken in te luiden. Mak strooit met 'feiten' om zijn positie te verdedigen: zo zou Europese integratie iedere Europeaan gemiddeld 10% (= 3000 euro per jaar) rijker maken - dat gemiddelden grote verschillen kunnen verhullen, laat de kwebbelende kaste graag achterwege. De EU is in de kern een project dat ten faveure is van de mobiele hoogopgeleide elite en het grootkapitaal; de gewone man of vrouw en het midden- en kleinbedrijf ondervindt op lange termijn en grosso modo slechts nadelen van dit project. Tastbare zaken als door kunnen rijden bij de grens en het gemak van het betalen met één munt, verbloemen een structurele ontwikkeling die iemand als Stiglitz wél beschrijft en die populisten wél benoemen.

Excuses voor deze lange uitweiding. Het is bedoeld om het ideologische vertrekpunt van Mak voor zijn boek aan te geven, zodat duidelijk wordt waarom hij zo'n nadruk legt op oorlogen en conflicten en waarom hij Europa zo'n prominente plek geeft in zijn boek. Ook verklaart het perfect waarom driekwart van deel 2 gaat over Oost-Europese landen ten tijde van het communisme en de worstelende uithoeken van West-Europa (o.a. Spanje, Portugal en Ierland). Hoewel al deze landen, regio's en gebeurtenissen van belang zijn voor de Europese twintigste eeuw, en dus op zichzelf het waard zijn om in dit boek op te nemen, weeft Mak er een ideologische rode draad doorheen: "lezer, wees maar blij met de EU, want kijk welke ellende we anders hadden gehad!"

Deze impliciete boodschap stoort me mateloos. Vooral omdat Mak weigert (net als zovelen uit zijn kaste) om de overeenkomsten tussen de disfunctionele Sovjet-Unie van destijds en de moderne Europese Unie onder ogen te komen. Een groep goedbetaalde bureaucraten die top-down oplegt hoe de rest van de samenleving hoort te functioneren en die bij weerstand teruggrijpt op geweld (censuur, politieke verdachtmakingen, belastingheffing, etc.). Zoals hij zelf zo mooi beschrijft in het hoofdstuk over de Joegoslavië-oorlogen uit de jaren '90 was het de Sovjet-elite onder Tito die na zijn overlijden transformeerde tot nationalist, om haar eigen belangen veilig te stellen - dat daarvoor hele bevolkingsgroepen gedemoniseerd en later uitgemoord moesten worden, was slechts een bijzaak: je kunt geen omelet bakken zonder wat eierschalen te breken (dixit Vladimir Lenin). Zolang de elite maar de macht houdt en haar belangen worden gediend, is alles geoorloofd en slechts 'collateral damage'.

Al met al is In Europa van Mak wél een prachtig tweeluik over de roerige twintigste eeuw van Europa. Met name de persoonlijke interviews en anekdotes maken dit een zeer vermakelijk en leerzaam boek; de wat meer politiek-beschrijvende stukken moet de lezer met een korrel zout nemen (of in ieder geval Mak's impliciete claims - zie hierboven - goed in ogenschouw nemen...). Het boek zelf is grotendeels in 1999 tot stand gekomen, in 2004 gepubliceerd en in 2007 door Mak herzien. Dit is zowel een zwak punt (gedateerd) als een sterk punt: het biedt de lezer de mogelijkheid om voorspellingen te toetsen en te analyseren waar Mak's analyses niet klopten. Zeker een aanrader!
Profile Image for Patricia De Boer.
611 reviews2 followers
May 8, 2022
Het tweede deel van in Europa van Geert Mak gaat verder over de geschiedenis van Europa.
Over de Ierse burgeroorlog en de IRA, hun bloedige aanslagen, maar ook de verhalen van mensen die deze hebben mee gemaakt en dierbaren hebben verloren.
Over Ulrike Meinhof die het algemeen belang van de RAF, een gewapende, linkse organisatie, boven de zorg van haar tweeling stelde; en uiteindelijk in een Duitse gevangenis overlijdt.
De opkomst van Gorbatsjov in de USSR die de geneugten van het vrije Westen het land in liet sijpelen, tot de komst van Putin en zijn KGB achtergrond die het land weer naar oude communistische gedachtegoed leidt.
En natuurlijk over Scerbrenica, de verscheuring van een ooit eensgezind land.
De armoede in Roemenië en de straatkinderen die dat met zich voort brand bracht van hele generaties die onder bruggen leefden.

Met als deel 1 is dit een boek dat je leert over de geschiedenis van Europa, maar ook de achtergronden en impact die dit op gewone burgers heeft gehad.
Om het nu te begrijpen, ook bijvoorbeeld wat er nu gaande is in Oekraïne, moet je de geschiedenis van dit werelddeel kennen.
Voor mij geldt dit boek een beetje als verplichte kost, omdat het zoveel verduidelijkt over dingen waar wij hier geen weet van hebben.
Profile Image for Frank Peter.
194 reviews16 followers
April 2, 2022
Audiobooks are great, because I never wanted to read this book, and now I haven't.

Couple of thoughts:
1. This book is better history writing than I always gave Mak (who is not a card-carrying historian) credit for.
2. The first bits, about the years prior to WWI, sounded very familiar to me. It seems to me that Philipp Blom (who translated Mak into German) basically took this first part and rewrote it into The Vertigo Years: Europe 1900-1914 .
3. It's really heavy on WWII. For a book supposedly about the entire 20th century I mean. Like 85% of the book is about WWII. I've read books about WWII that were less about WWII.
Profile Image for Mike.
116 reviews4 followers
October 21, 2017
Het nog altijd erg goede tweede deel van de boek.
Misschien is het de gewenning (na 800 blz), misschien valt de naoorlogse geschiedenis net iets minder boeiend te vertellen (alhoewel ik dat betwijfel). Feit is dat het niveau van het eerste deel niet meer gehaald wordt, maar desondanks blijft deze geschiedenis steeds aangenaam om lezen.
Profile Image for Laura.
716 reviews8 followers
December 31, 2024
Op de valreep gelukt: 1116 pagina's In Europa gelezen in 2024. Fantastisch, echt van genoten om dit parallel aan fictie te lezen. De epiloog is analytisch van zeer hoog niveau. In 2025 het vervolg lezen, interessant om zijn perspectief op mijn eigen tijd te lezen.
64 reviews
November 6, 2015
fantastisch boek. 2de keer dat ik dit lees. blijft goed. een must read voor iedere Europeaan. Meer Geert Mak en minder Wilders en Farage en we komen er wel.
8 reviews
June 10, 2024
Wat een boek!

Na meer dan 1000 pagina's te hebben doorgebracht in de wereld van Geert Mak, is het helaas afgelopen. Grote verwachtingen ligt al klaar.
Profile Image for Ruby.
22 reviews1 follower
July 25, 2021
Mooi boek om de geschiedenis van Europa en de huidige wereld beter te begrijpen. De gesprekken met lokale bewoners tijdens de rondreis geven de geschiedenis een gezicht. Ik heb beide delen in een adem uitgelezen door de vlotte manier van schrijven.
Profile Image for Raul.
6 reviews
June 8, 2024
Het tweede deel van ''In Europa'' overtreft helaas het voorgaande deel niet. Opnieuw is het schrijftechnisch ontzettend sterk en rijk aan informatie, maar daardoor blijft het ook moeilijk leesbaar, zelfs voor een bovengemiddelde lezer. Het boek eindigt met de Joegoslavische oorlogen, gevolgd door een vrij beknopte conclusie, waardoor het verhaal tot een abrupt einde komt.

Dat gezegd hebbende, blijft ''In Europa'' een boek dat je uitdaagt - soms moet je een paragraaf opnieuw lezen, of zelfs Google inschakelen voor de nodige achtergrondinformatie. Het is een boek dat je aan het denken zet - sprekend als voormalig student Europese Studies. En het verbreedt je kennis met stimulerende anekdotes, dagboekverhalen en persoonlijke ervaringen.

Ten slotte schetst het een accuraat beeld van hoe Europa op sommige vlakken samen is gesmolten tot een groot geheel, maar op andere vlakken nog totaal verdeeld blijft.
This entire review has been hidden because of spoilers.
Profile Image for Hans Keukens.
52 reviews1 follower
August 9, 2024
Na deel één direct deel twee erachteraan geplakt. Deel twee start gedurende de tweede oorlog en eindigt ongeveer op de Balkan tijdens de oorlogen van eind jaren 90.

Vooral de stukken over Franco, Salazar en het ijzeren gordijn waren voor mij interessant. Dit gedeelte van de Europese geschiedenis kende ik zelf nog niet goed.

Mak weet wederom met persoonlijke verhalen en interviews de lezer te boeien. De afwisseling tussen dit en historische feiten werkt wat mij betreft fantastisch.
38 reviews2 followers
February 17, 2025
Had ik deze kennis al maar jaren geleden gehad. Ik had een zeer slechte leraar geschiedenis de laatste 2 jaren van mijn humaniora, waardoor ik heel veel gemist heb van veel wat in dit boek wordt verteld. Niet steeds gemakkelijk om te lezen.
Profile Image for Luc.
266 reviews3 followers
August 22, 2018
Schitterend boek. Geschiedenis die levend wordt. Geert Mak is een rasverteller.
Profile Image for Jacques.
488 reviews9 followers
January 10, 2021
Een schitterend overzicht van de Europese geschiedenis in de 20ste eeuw. Mak toont ons in 850 boeiende bladzijden hoe snel we vergeten en het belang van objectieve geschiedschrijving.
30 reviews
March 7, 2021
Geert Mak is een meester in het vertellen over de geschiedenis van Europa met alle en oorlogen en ellende erbij. Ik ben fan!
34 reviews
December 2, 2023
Geert Mak has the talent to make the European history relatable through the individuals who lived it and his personal journey. This book (re)sparked my interest for European history.
Displaying 1 - 22 of 22 reviews

Can't find what you're looking for?

Get help and learn more about the design.