Brieven van den nutteloozen toeschouwer

by Louis Couperus

Letters written by Couperus in the first few weeks after the outbreak of World War 1. Written in Munich and Florence, they were sent to and published in the dutch newspaper "Het Vaderland". The letters give Couperus' reflections on the war.

75 pages, Hardcover

First published January 1, 1981

About the author

Louis Marie-Anne Couperus (June 10, 1863 – July 16, 1923) was a Dutch novelist and poet of the late 19th and early 20th century. He is usually considered one of the foremost figures in Dutch literature.

Reviews

[BellaGBear · Rating 4 out of 5]

Geeft een interessant inzicht in het leven van Couperus voor en tijdens WO1.

[Cecily · Rating 4 out of 5]

De taal waarin Couperus schrijft klinkt zo mooi (ik luisterde dit boek). Ook interessant om eens wat te horen van ervaringen van een Nederlander in de eerste wereldoorlog.

[Linda · Rating 3 out of 5]

"Want de Menscheid is hopeloos hulpeloos. Zij is niet veranderd sedert Kaïn Abel versloeg..."

Couperus beschrijft in dit boek zijn ervaringen met het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog, terwijl hij in zijn geliefde Munchen vertoeft. Hij neemt daarbij de positie aan van 'de nutteloze toeschouwer,', een individu dat hetgeen de landshoofden bekokstoven gadeslaat.

Hij ziet de oorlog als een continuüm in de ontwikkeling van de mensheid, die niks lijkt te hebben geleerd. Elk volk heeft zijn eigen waarheid. Maar, stelt hij zichzelf de vraag, is hij zelf niet ook onderdeel van die mensheid? Hij maakt zich geen illusie: alle mensen kunnen beesten zijn. Maar kunnen individuen zich niet ook weren tegen de krankzinnigheid van volkeren om elkaar te willen vernietigen, zou dat een verschil maken? Met deze vragen worstelt Couperus, in een boek dat, hoewel het betrekking heeft op een specifieke tijd en een specifieke oorlog, helaas toch tijdloos is.

Wat deze beschouwing zo anders maakt dan al die boeken en verhalen over de Eerste Wereldoorlog, is dat Couperus middenin de gebeurtenissen zit, en de ambiguïteit en onwetendheid over intenties en afloop nog zo aanwezig is. Er wordt niet geredeneerd vanuit het 'eindpunt', vanuit de winnaar die achteraf gezien vrijwel altijd aan de juiste kant van de geschiedenis lijkt te staan. Ook het gebrek aan informatie (de krant uit Nederland wordt op een gegeven moment niet meer door de post bezorgd in Duitsland) speelt hem parten. Wie is de goede of slechte in dit verhaal, de Russen of de Duitsers? Couperus vindt dat hij als toeschouwer partij moet kiezen, maar zegt dat die keuze op dat moment arbitrair is en bij nieuwe informatie kan veranderen. Hij wisselt dan ook van standpunt in de loop van de tijd.

Dit boekje stelt de lezer vragen over zijn eigen positie, die waarschijnlijk altijd actueel blijven. Hoeveel weten wij, kunnen wij weten, van wat er gebeurt? Waarom denken we nog steeds dat onze waarheid 'de' waarheid is, als we weten dat alle volkeren zo denken? Welke rol hebben wij, kunnen wij hebben, als individu?

[Eveline · Rating 3 out of 5]

Toen ik dit boek in 2023 onder ogen kwam en de eerste pagina als, wist ik dat het akelig actueel was om deze reflecties op een oorlog te lezen.
Het boek leest als een dagboek met impressies en gedachten van Couperus, een "buitenstaander"(een "neutrale Hollander" in München) op het moment dat de Eerste Wereldoorlof begint. Treffende en persoonlijke beschrijvingen van de omgeving, de pers in verschillende landen met tegenstrijdige berichtgeving, het (on)geloof in de mensheid.
Per fragment is de eerste helft veelal het volgen/beschrijven van het lokale en internationale nieuws, en de andere helft is Couperus' persoonlijke reflectie erop. Hij zoomt uit vanaf de gebeurtenis en deelt zijn persoonlijke gedachten, die redelijk vlot destructief of apathisch worden, waarna hij afstand neemt van de oorlogsgebeurtenissen. Hij heeft geen hoop meer voor de toekomst van de mensheid.