كتاب «در پرتگاه حادثه» زندگینامه «اكبر اعتماد» بنیانگذار سازمان انرژی اتمی ایران است کتاب ماحصل گفت و گویی با دکتر اکبر اعتماد است که از اردیبهشت ماه ۱۳۹۱ آغاز و پس از سه سال به اتمام رسیده. این گفتگو از طرف سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و در قالب یک مصاحبه شفاهی صورت گرفته است. کتاب برخلاف آنچه ممکن است تصور شود، فقط شامل خاطرات شخصی اکبر اعتماد نیست، بلکه بسیاری از حوادث و رویدادهای گوناگون تاریخ معاصر ایران را در بر میگیرد. مصاحبه با آقای اعتماد و تدوین کتاب توسط «محمدحسین یزدانیراد» صورت گرفته و چاپ اول آن در سال ۱۳۹۶ منتشر شده است
کتابی بسیار جذاب و خواندنی. روایتی دست اول از روند شکلگیری، سازماندهی و تشکیل سازمان انرژی اتمی ایران توسط بنیانگذار آن. دریچهای برای آشنایی و شناخت وجوهی از شخصیت شاه و اهداف بلندمدت او برای صنعتی ساختن ایران. شواهدی عینی از فساد حاکم بر مقامات متنفذ دولتی و نزدیکان و اطرافیان شاه هر چند مطالب کتاب بدون هیچ شک و شبههای سانسور و گزینش شده است، اما تردیدی ندارم که بدون آگاهی از اطلاعاتی از این دست که در کتاب ارائه شده، هر گونه تلاش برای تحلیل علل و عوامل بروز انقلاب ایران، به بیراهه خواهد رفت از متن کتاب صفحات ۴۵ و ۴۶ : در سال ۱۹۵۳ ارز من قطع شد و گذرنامهام هم تمدید نشد. از آن زمان زندگی سخت من شروع شد. گرسنگی بسیار کشیدم. با مشقت بسیار تحصیل میکردم. دستکم به مدت یک سال که در «لوزان» مشغول تحصیل بودم، در طول شبانه روز یک وعده غذا میخوردم ص ۱۳۸ : در جوامع دموکرات، مسائل تکنولوژی را نمیتوان از مسائل اجتماعی و به ویژه از تحولات افکار عمومی این جوامع تفکیک کرد... تجربه نشان داده است که تأثیر افکار عمومی و فشار اجزاء و عوامل مختلف یک جامعه مدنی بر مواضع تصمیمگیری جامعه، نقش تعیین کننده در تحول یک تکنولوژی دارد ص ۱۵۴ : تعداد افرادی که در اواخر کار در خارج از کشور آموزش میدیدند، بیش از دو هزار نفر بود. همه این افراد از سازمان حقوق میگرفتند و موظف بودند برای سازمان کار کنند ص ۱۵۵ : تکنولوژی سوخت با تکنولوژی ساخت سلاحهای اتمی ارتباط پیدا میکند ص ۳۴۸ : بنده ضمن سرسختیهایی که در ارتباط با کشورهای خارجی بروز میدادم، به این امر آگاهی داشتم که انجام برنامهی انرژی اتمی ایران در ستیزهجویی با کشورهای دارنده تکنولوژی میسر نبود و صلاح این بود که در پی راه حلهای بینالمللی معقول باشیم که در چهارچوب آنها منافعمان تا حد ممکن حفظ شود ص ۳۷۸ : دولت به عنوان یک نهاد اساسی در ایران، دست کم در پانزده سال آخر نظام که من شاهدش بودم، بسیار ضعیف شده بود. دلیل اصلی ضعف دولت، هم در زمان هویدا و هم در زمان آموزگار، عدم استقلال عمل نخست وزیر در برابر شاه بود ص ۴۲۵ : خیلیها در آن زمان میگفتند که روی حرف شاه نمیشود حرفی زد، یا دست کم اینطور فکر میکردند. به نظر من، این هم یکی دیگر از آن افسانههایی است که آنها ساخته بودند تا ضعف شخصیت خود را توجیه کنند ص ۴۲۹ : فلسفه زندگی من در سه جمله خلاصه میشود: بینیازی، انساندوستی و اعمال قدرت در مقابل قدرتمندان
دقیقش میشود سه و نیم. روایت اعتماد با وجود اهمیت تاریخیش از بابتی دارای ضعفی اساسی است، آن هم حضور پررنگ شخص راوی در ریز و درشت همه رویدادهاست، نوعی خاصبودگی و تافته جدابافته بودن که حتی در روابط او با شخص محمدرضا شاه هم به شدت ملموس است و این در جاهایی باورپذیری روایت اعتماد را-خصوصا برای خوانندهای که تاریخ میخواند-خدشهدار میکند.
کتاب پرارزش در پرتگاه حادثه خاطرات جناب اقای دکتر اکبر اعتماد، عضو هیئت امنای بنیاد ایرانی بهدلشت جهانی، عضو هیئت امنای بنیاد شهبانوفرح پهلوی، معاون امور علمی و تحقیقاتی وزارت علوم و آموزش عالی، عضو هیئت امنای دانشگاه پلی تکنیک، رئیس موسسه تحقیقات و برنامه ریزی وزارت علوم و آموزش عالی، عضو شورای مرکزی آموزش کشور، ریاست دانشگاه بوعلی سینا، عضو هیئت امنای دانشگاه آزاد، معاون نخست وزیر و رئیس سازمان انرژی اتمی، عضو شورای عالی رادیو و تلویزیون ملی ایران، عضو هیئت امنای دانشگاه بوعلی سینا، عضو هیئت امنای جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران میباشد. کتاب در ۶ بخش تدوین شده است: * بخش ۱ کودکی و نوجوانی: خاطرات از زندگی خانوادگی، محیط زندگی و معرفی مختصر اعضای خانواده خود
* بخش ۲: خروج از ایران به قصد تحصیل و اشتغال در سوئیس * بخش ۳ بازگشت به ایران و اغاز کار با دولت: همکاری در تدوین طرح ها و اساسنامه موسسات و نهادهای علمی کشور * بخش ۴ سازمان انرژی اتمی، راه اندازی و خاطراتی از عقد قراردادها و نحوه مدیریت سازمان * بخش۵ رابطه مدیریت سازمان با کشورهای خارجی * بخش۶ رابطه با افراد ذی نفوذ داخلی
کتاب از جمله کتاب های خوشخوان و روان در بین خاطرات سردمداران عضر پهلوی و از جمله کتاب های مفید و منصفانه درباره شناخت دوران ۱۵ ساله اخر حکومت پهلوی است. بخش ۴ به دلیل بیان خاطراتی از روابط اکبر اعتماد و شاه و مداخله افراد مختلف در کارهای سازمان و فساد پنهان در لایه های مختلف کشور و همچنین سومدیریت دستگاه های مختلف اطلاعات ارزشمندی در اختیار خواننده قرار میدهد. نقش شاه به عنوان حامی مستحکم برنامه های سازمان انرژی اتمی کمک فراوانی به پیشیرد اهداف سازمان داشته است. بخش ۶ هم روابط در دوراننخست وزیران مختلف و دخالت اطرافیان شاه در فعالیت های سازمان از جمله فصول مهم کتاب است. در مجموع مصاحبه کننده با سوالات خود اطلاعات مفیدی از دکتر اعتماد استخراج کرده است اما کیفیت سوالات به طرز محسوسی از سایر پروژه های تاریخ شفاهی پایین تر است اما این مورد منافاتی با ارزش فوق العاده کتاب در شناخت تاریخ معاصر ندارد.