Φλέγομαι: Μυθιστορηματική βιογραφία του Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκι

by Torbjörn Säfve, Γρηγόρης Κονδύλης (Translator)

26 Μαρτίου 1930, ο τριανταεπτάχρονος ρώσος ποιητής Βλαντίµιρ Μαγιακόφσκι νοσηλεύεται σε ψυχιατρική κλινική µε κατάθλιψη· λίγες µέρες αργότερα θα αυτοκτονήσει φυτεύοντας µια σφαίρα στην καρδιά του. Ενθουσιώδης και διαυγής, ανυποχώρητος και απελπισµένος, ο Μαγιακόφσκι θα σφραγίσει µε τον θάνατό του το τέλος της σοσιαλιστικής αθωότητας.

Σε αυτό το εκρηκτικό µυθιστόρηµα ξεδιπλώνονται τα τελευταία εικοσιτετράωρα της ζωής του και παράλληλα φωτίζεται όλη του η αντικοµφορµιστική διαδροµή που ταυτίστηκε µε τα πρώτα χρόνια της Ρωσικής Επανάστασης. Συµπρωταγωνιστές του ιστορικά πρόσωπα, ποιητές, καλλιτέχνες και θεωρητικοί, οι οποίοι µέσα από τις σελίδες αυτού του βιβλίου εξηγούν µε πάθος τις απόψεις τους και διαπληκτίζονται ή συµφωνούν, ζωντανεύοντας µια εποχή που πραγµατικά έφερε «τον κόσµο ανάποδα».

«Ο Σέβε και ο Γρηγόρης Κονδύλης, µε την εύστοχη και καλοδουλεµένη µετάφρασή του, ζωντανεύουν τον ποιητή της πίστης και της ανυπακοής, του έρωτα και της διαρκούς εξέγερσης και προτείνουν τον λόγο του ως απάντηση στις σύγχρονες ιδεολογικές αναζητήσεις.»
Τιτίκα ∆ηµητρούλια, Το Βήµα

«Ο Σέβε έχει γλώσσα, ταµπεραµέντο και καλλιτεχνική φαντασία – ιδιότητες που τον καθιστούν ικανό να φέρει εις πέρας την ταύτισή του µε τον Μαγιακόφσκι. Το λιγότερο που µπορώ να πω είναι: εντυπωσιακό!»
Aftonbladet

Genres: Biography

590 pages, Paperback

First published January 1, 1984

Reviews

[philosophie · Rating 5 out of 5]

Ο κόσμος λέει ένα σωρό μαλακίες για τους ποιητές. Δεν γνωρίζουν τι σημαίνει να κρατάς συνεχώς καθαρό το όριο ανάμεσα στη ζούγκλα των μύθων και στο πευκοδάσος της πραγματικότητας. Καθαρίζω κάθε μέρα, απολυμαίνω με το φωτιά το διάκενο για να μην μπλέξω τον μύθο με την πραγματικότητα και τρελαθώ. Αυτά δεν είναι υποχρεωμένοι να τα κάνουν όσοι δεν είναι ποιητές.

Το έργο του Säfve αφορά τις τελευταίες ημέρες της ζωής του ποιητή Mayakovsky, από τις 26 Μαρτίου ως τις 14 Απριλίου του 1930, αλλά και από την προ-επαναστατική περίοδο της Ρωσίας, ως το θάνατο του Lenin και τη σταλινική διακυβέρνηση, διατρέχοντας έτσι κι υποταγμένο σε ένα μοντέλο αχρονίας, με μια χρονική σύμπτυξη, τις δεκαετίες σταθμούς του 20ου αιώνα.

-Δεν έχουμε να πούμε και πολλά, ε; Ζούμε σε καιρούς που τίποτα δεν μας εκπλήσσει πια. Καιροί γεμάτοι τραγωδίες. Κι εμείς, οι άμοιροι, προσαρμοζόμαστε στα πάντα.
-Όχι και στα πάντα. Υπάρχουν και όρια.
-Και τότε κάνουμε επανάσταση;
-Τότε πεθαίνουμε.

Η εκλογοτέχνηση των τελευταίων ημερών του Mayakovsky συντελείται με συχνές αναδρομές σε παρελθόντα χρόνια, σε παλιότερες εμπειρίες, ώστε διαμορφώνεται ένα χρονικό της πορείας του ίδιου αλλά και της Ρωσίας εν γένει. Μολαταύτα, παρόλο που η εξωτερική δράση είναι απαραίτητη και το κείμενο δε στερείται φυσικής δράσης, η ουσία του δράματος και το θεμέλιο του μυθιστορήματος εντοπίζεται στην εσωτερική δράση -μέσα στα ίδια τα πρόσωπα και δη σε εκείνο του Mayakovsky. Όπως σημειώνει ο Trotsky στο κείμενο Η αυτοκτονία του Μαγιακόβσκι:

[…]ο Μαφιακόβσκι δεν είταν μόνο ο «ψάλτης» μα και το θύμα μιας κρίσιμης εποχής,

στοιχείο που καταλαμβάνει κεντρική σημασία στο έργο του Säfve, καθώς ο Mayakovsky συμμορφώνεται μεν στο πρόταγμα της κουλτούρας της εποχής που θέλει τον προλεταριακό καλλιτέχνη να δημιουργεί για να φέρει εις πέρας ένα σημαντικό κοινωνικό χρέος, ταυτόχρονα δε, το ύφος του ποιητή, εξ’ ολοκλήρου προσωπικό κι απείθαρχο, μοιάζει να μη θέλει να συνταχθεί παρά μόνο εν μέρει με την τάξη της εποχής.

-Ναι, αλλά για να λέμε την αλήθεια, εσύ είσαι ανεξάρτητος, έτσι Βολόντια; Ποιος θα δώσει σ’ εσένα διαταγές; Ποιος θα σε πείσει να κάνεις κάτι που δεν θέλεις;
-Η πραγματικότητα. Αυτή το έχει κάνει και θα το κάνει ξανά.

Σύμφωνα πάλι με τον Trotsky, ο Mayakovsky

θέλησε ειλικρινά να είναι επαναστάτης, προτού καν να είναι ποιητής. Στην πραγματικότητα είταν πριν απ’ όλα ένας ποιητής, ένας καλλιτέχνης, που απομακρύνθηκε από τον παλιό κόσμο χωρίς να ξεκόψει μαζί του[…]

Στο μυθιστόρημα του Säfve ο ήρωας δεν αντιτίθεται μόνο στα λογοτεχνικά ρεύματα του καιρού του («Στο διάβολο όλες οι ακαδημίες! Πετάξτε τον Πούσκιν! Πετάξτε τον Ντοστογιέφσκι! Πετάξτε τον Τολστόι! Μόνο εμείς είμαστε το πρόσωπο της εποχής μας! Τα σαλπίσματα των καιρών μας ηχούν μέσα από τις λέξεις μας!») αλλά και στα κινηματογραφικά, τα οποία μοιάζουν με ποίηση χωρίς να είναι πραγματικά, προτείνοντας την ομιλούσα ποίηση, την ορθοεπή και μεγαλόφρονη [sic], και στους ποιητές που είναι πολιτικά ηλίθιοι κι ως εκ τούτου μη γνήσιοι. Ο Mayakovsky του Säfve είναι, εντούτοις, πρωτίστως ποιητής. ποιητής «ψάλτης» της εποχής από τη μια μεριά αλλά και ποιητής του Έρωτα από την άλλη («Ο έρωτας είν’ η καρδιά του παντός.»)

Έχω γεννηθεί για να γράφω. Όταν πάψω να γράφω, θα πάψει κι η ελευθερία μου. Οι λέξεις μου είναι η ελευθερία μου.

Ο θεληματικός θάνατος, όπως τον χαρακτηρίζει ο Trotsky, του ποιητή δε μπορεί παρά να επιβεβαιώνεται από τη ζωή και την ποιητική του δημιουργία. Η αυτοχειρία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη δράση του, επαναστατική και ποιητική, καθώς η γραφή δεν είναι παρά αλληγορία της ζωής, σύμφωνα με τον Άρη Μπερλή, με αποτέλεσμα να μην πρόκειται για ένα αμελητέας σημασίας ή τυχαίο γεγονός. Στο κείμενο του Säfve ο θάνατος του ποιητή έρχεται σχεδόν ως επαλήθευση της ορμητικής προσωπικότητας του Mayakovsky, ο οποίος δε φοβάται τη μοναξιά μα την εκμεταλλεύεται, το μέσα του αναστρέφοντας / ολάκερος αλλάζει σε φωνή.

[…]γράφω σαν τρελός, τραβάω τη φαλτσέτα μου και κόβω μεγάλες φλούδες από τα ψαχνά του μυαλού μου, όλα πονούν.

Τα βιογραφικά στοιχεία αποτελούν προσφυή μυθιστορηματική ύλη, ώστε είναι εύκολη, ούτως ειπείν, η ανάπλαση κι οργάνωσή τους σε μυθιστορία από έναν ικανό αφηγητή όπως είναι ο Säfve. Ο πολλαπλός διχασμός ενός προσώπου σαν το Mayakovsky δίνει ένα μυθιστόρημα αυταπόδεικτα μεστό σε δράση, σε πλοκή γεμάτη εντάσεις, σε ζωντανούς διαλόγους, σε κορυφώσεις. Το βιβλίο μπορεί να διαβαστεί παράλληλα με το έργο της Serena Vitale Ο μακαρίτης σιχαινόταν το κουτσομπολιό, αφού τελειώνει εκεί ακριβώς που ξεκινά το μυθιστόρημά της, στη στιγμή της αυτοκτονίας του Mayakovsky.

Θα φτάσει ο στίχος μου / με τον ιδρώτα του προσώπου του / των χρόνων / αναμερίζοντας τους σωρούς / και θα προβάλει / ολόσωμος / τραχύς / και ολοφάνερος […] Τις σελίδες μου, στρατιές ολόκληρες / θα παρατάξω σε παρέλαση / κι ο ίδιος / θα βγω μπροστά / να επιθεωρήσω / το μέτωπο των γραμμών. / Ολόρθοι οι στίχοι μου / βαρύ μολύβι / για θάνατο έτοιμοι / κι έτοιμοι / για την αθανασία.

[Makis Dionis · Rating 5 out of 5]

Νιώθω τις δυνάμεις μου να επανέρχονται! Οι λέξεις μου είναι γροθιές! Νιώθω τη δύναμη των λέξεων! Είναι μια δύναμη που μπορεί να ξετιναξει τα φέρετρα μέσ' από τη γη και να τα κάνει να περπατάνε στα τέσσερα δρύινα πόδια τους

Προλετάριοι εργάτες, διανοούμενοι, καλλιτέχνες, πολιτικοί, μπουρζουαδες, ελιτιστες της επανάστασης μα κατ' ουσία μικροαστοί, εκμεταλλεύονται τους τύπους, την γραφειοκρατία κ την κομματικοποιηση για να σκοτώσουν την ιδεολογία και να φέρουν σε τέλμα το σημαντικότερο σύγχρονο κοινωνικό πείραμα .

Ιδωμένο μέσα από τη ζωή του μεγάλου ποιητή , που βρίθει από ενέργεια, πάθη, όραμα , ιδεολογικό προσανατολισμό αλλά κ απογοητεύσεις ερωτικές κ καλλιτεχνικές,
που συγκροτούν την ιδιοσυγκρασία του ατίθασου.
Ζει και γράφει αδιάκοπα με τη βοήθεια των εφεδρειών που προσφέρει η ζωή αλλά σταδιακά στερεύουν κ οδηγείται από την κορυφή της καλλιτεχνικής και κομματικής αναγνώρισης, στη νευρική κατάπτωση και τον παράδεισο των καταρραμενων

[Chinchilla_clouds · Rating 5 out of 5]

...και το ένιωθες ότι φλεγόταν.

Άσχετα με τις προσωπικές απόψεις του συγγραφέα που έκαναν έμμεσα την εμφάνισή τους, ως συνόλο το κείμενο ήταν γρήγορο και στακάτο, μια εναλλαγή διαθέσεων και θέσεων, μέσα στην ιστορία του Μαγιοκόφσκι, της Ρωσίας, της (υπο)κουλτούρας της. Άνοιγα το βιβλίο, βρισκόμουν εκεί. Το έκλεινα, ήθελα να ξαναπάω.

[Helen Pavlopoulou · Rating 5 out of 5]

Ανακάλυψα ένα αριστούργημα.

Από ένα βιβλίο που δεν έχω δει καθόλου να κυκλοφορεί και από έναν συγγραφέα που δεν είχα ξανακούσει. Μια μέρα έψαχνα στο ίντερνετ για βιβλία που δεν είναι δημοφιλή, ακόμα και άγνωστα και έτσι το βρήκα αλλά δεν περίμενα ότι η γραφή του Torbjorn Safve θα ήταν τόσο καταπληκτική. Θυμίζει έργα μεγάλων σημαντικών συγγραφέων και ρέει τόσο ευχάριστα που δεν καταλαβαίνεις καν το μέγεθος και το βάρος του βιβλίου για το οποίο σε άλλες περιπτώσεις μπορεί να έλεγες “άντε να τελειώσει επιτέλους”. Δεν βαρέθηκα ούτε στιγμή, δεν υπήρξε πουθενά κοιλιά στην ιστορία και ταυτόχρονα αισθανόμουν μια τεράστια αναγνωστική απόλαυση και συγκίνηση για κάθε λέξη αυτού του μεγαλουργήματος. 'Ηταν μια τεράστια έκπληξη για μένα ο Torbjorn Safve αλλά και το θέμα του βιβλίου που ανέπτυξε τόσο εκπληκτικά.
Πρόκειται για τη μυθιστορηματική βιογραφία του φουτουριστή Ρώσου ποιητή Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι. Ξεκινάει από τα τελευταία χρόνια της τσαρικής εξουσίας στη Ρωσία, στις αρχές του 20ου αιώνα, όταν ο Μαγιακόφσκι ήταν ένας ιδεαλιστής έφηβος 16 ετών που μπαινόβγαινε στις φυλακές της Μπουτίρκα ως μέλος της αντίστασης στον Τσάρο, της προεπαναστατικής πολιτικής κίνησης και του παράνομου τυπογραφείου της επιτροπής πόλης της Μόσχας με τον Μπουχάριν. Στη φυλακή έγραψε και τα πρώτα του ποιήματα τα οποία όμως κατασχέθηκαν και πετάχτηκαν στα σκουπίδια μόλις τον ελευθέρωσαν λόγω λογοκρισίας. Περιγράφει πώς ξεκίνησε να φοιτά στη Σχολή Ζωγραφικής, Γλυπτικής και Αρχιτεκτονικής και πώς εκεί γνώρισε τον ζωγράφο Νταβίντ Μπουρλιούκ με τον οποίο ξεκίνησαν ένα φουτουριστικό κίνημα ποίησης και τέχνης, κάτι το πρωτόγνωρο και σοκαριστικό για την τότε αστική κοινωνία. Κατά τη διάρκεια των ποιητικών και καλλιτεχνικών του δρώμενων μαζί με άλλους καλλιτέχνες που ασπάζονταν τον φουτουρισμό, και έχοντας ήδη ξεκινήσει και ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος τον οποίο καταδικάζει με όπλο την ποίηση γράφοντας αντιπολεμικά συνθήματα, αποτυπώνει το κλίμα μεγάλης δυσαρέσκειας προς την εξουσία του Τσάρου που στέλνει χωρίς συναίσθηση τους εκατοντάδες χιλιάδες Ρώσους φαντάρους στη σφαγή, δημοσιεύοντας στις τότε ελεγχόμενες από την εξουσία εφημερίδες δήθεν μεγάλες νίκες της Ρωσίας και αποσιωπώντας τις τραγικές της ήττες.

Μέσα σε αυτό το κλίμα αγανάκτησης και ενθουσιώδους ποιητικού οίστρου ερωτεύεται σφόδρα, ξανά και ξανά, γράφει ποιήματα για τις αγαπημένες του, ένα εκ των οποίων είναι και το “Συγνεφο με παντελόνια” αφιερωμένο στη γυναίκα που σημάδεψε τη ζωή του για χρόνια μέσα από το ερωτικό τους τρίγωνο με τον σύζυγό της. Στη συνέχεια εξελίσσεται η ιστορία της Οκτωβριανής επανάστασης και τα συγκλονιστικά γεγονότα κατά τη διάρκειά της, η φυλάκιση και η εκτέλεση της οικογένειας των Ρομανώφ, η πρώτη επαναστατική κυβέρνηση που προσπαθούσε να βρει τα βήματά της μέσα από τις διαμάχες της με ομοϊδεάτες της, οι τριβές με τους σοσιαλεπαναστάτες και αναρχικούς με αποκορύφωμα την επικράτηση του Λένιν και την ενθουσιώδη υποδοχή του από τον λαό, τις διώξεις που αυτός προκάλεσε εναντίον των Λευκών και των Μενσεβίκων, το ξεκίνημα της αρρώστιας και η ακόλουθη αποδυνάμωση του Λένιν λόγω της απόπειρας δολοφονίας του, την εμφάνιση του Στάλιν στο κόμμα, τον θάνατο του Λένιν και τον Στάλιν πλέον στην κυβέρνηση της Σοβιετικής ένωσης με όσα αυτό συνεπαγόταν. Ξεδιπλώνει με υπέροχη μαεστρία τα συναισθήματα, τις σκέψεις, τις αμφιβολίες, τους φόβους, τις δράσεις, τα γεγονότα, τους έρωτές του, τα ταξίδια του, την υπηρεσία του στην προπαγάνδα της κυβέρνησης, το ποιητικό του έργο, τους φίλους του και όσα έζησε όλη αυτήν την περίοδο μέχρι την αυτοκτονία του.

Το βιβλίο είναι άλλες φορές γραμμένο σε πρώτο πρόσωπο αναφέροντας ως αναμνήσεις όλα τα γεγονότα, άλλες φορές είναι ένας παθιασμένος εσωτερικός διάλογος και σε αρκετά σημεία αναφέρονται και ποιήματά του που συνδέονται αρμονικά με την ιστορία. 'Ολα αυτά δοσμένα με έναν τρόπο μαγικό που σε ταξιδεύει στη Ρωσία εκείνης της εποχής, σαν να είσαι κι εσύ μέσα σε αυτήν την συναρπαστική ιστορία, αλλά και στο ενθουσιώδες και δημιουργικό μυαλό του Μαγιακόφσκι.

Είναι ένα βιβλίο 5 αστέρων με πολλά θαυμαστικά. Αυτό μου με μάγεψε ήταν η αριστουργηματική γραφή του Safve ανεξάρτητα από το αν συμφωνώ ή όχι με τις πολιτικές απόψεις που παρουσιάζονται. Από αυτές που σου μένουν στη μνήμη για πάντα.



Τη σκέψη σας που νείρεται
πάνω στο πλαδαρό μυαλό σας
σάμπως ξιγκόθρεφτος λακές
σ' ένα ντιβάνι λιγδιασμένο,
εγώ θα την τσιγκλάω
επάνω στο ματόβρεχτο κομμάτι της καρδιάς μου
φαρμακερός κι αγροίκος πάντα
ως να χορτάσω χλευασμό.
Εγώ δεν έχω ουδέ μιαν άσπρη τρίχα στην ψυχή μου
κι ουδέ σταγόνα γεροντίστικης ευγένειας.
Με την τραχιά κραυγή μου κεραυνώνοντας τον κόσμο,
ωραίος τραβάω, τραβάω.
εικοσιδυό χρονώ λεβέντης.
Εσείς οι αβροί!...
Επάνω στα βιολιά ξαπλώνετε τον έρωτα.
Επάνω στα ταμπούρλα ο άξεστος τον έρωτα ξαπλώνει.
Όμως εσείς,
θα το μπορούσατε ποτέ καθώς εγώ,
τον εαυτό σας να γυρίσετε τα μέσα του όξω,
έτσι που να γενείτε ολάκεροι ένα στόμα;
Ελάτε να σας δασκαλέψω,
εσάς τη μπατιστένια απ' το σαλόνι,
εσάς την άψογον υπάλληλο της κοινωνίας των αγγέλων
κι εσάς που ξεφυλλίζετε ήρεμα ήρεμα τα χείλη σας
σα μια μαγείρισσα που ξεφυλλίζει τις σελίδες του οδηγού
μαγειρικής
Θέλετε
θα 'μαι ακέραιος όλο κρέας λυσσασμένος,
—κι αλλάζοντας απόχρωση σαν ουρανός—
θέλετε —
θα 'μαι η άχραντη ευγένεια
— όχι άντρας πια, μα σύγνεφο με παντελόνια.
Μτφρ.: Γιαννης Ριτσος

[Χρήστος Μανούκας · Rating 5 out of 5]

Φλέγομαι


"Το "Φλέγομαι" είναι ένα εκρηκτικό μυθιστόρημα, όπως υποδηλώνει και ο τίτλος. Το βιβλίο είναι σαν μια τεράστια πυρκαγιά που εξαπλώνεται συνεχώς και οδηγεί στην αναπόφευκτη αυτοκτονία του Μαγιακόφσκι. Η έρευνα την οποία έκανε ο συγγραφέας, όπως θα αντιληφθεί ο αναγνώστης, είναι πραγματικά βαθιά, και παρόλο που το βιβλίο έχει μυθιστορηματική υφή, παρελαύνουν μέσα από τις σελίδες του ιστορικά πρόσωπα, ποιητές, καλλιτέχνες και θεωρητικοί, οι οποίοι εξηγούν με πάθος τις απόψεις τους και διαπληκτίζονται ή συμφωνούν στο πλαίσιο μιας εποχής που πραγματικά έφερε τον κόσμο ανάποδα."


Αυτά γράφει στο οπισθόφυλλο. Φτωχά και λίγα μπροστά στην ουσία του βιβλίου.

Ο Σέβε, σουδός συγγραφέας με πολλές διακρίσεις στη Σκανδιναβια, δεν είδε παρά μόνο ένα του βιβλίο να μεταφράζεται στην Ελλάδα κι αυτό με μικρή επιτυχία στις πωλήσεις.

Το μυθιστόρημα είναι μια λογοτεχνικά δοσμένη αυτοβιογραφία του μεγαλύτερου ποιητή του 20ού αιώνα, που από τις πρώτες του σελίδες ξεχνάς πραγματικά ότι το έγραψε άλλος. Ένα αριστούργημα αφιερωμένο στα τελευταία 12 χρόνια της ζωής του Μαγιακόφσκι, που μπλέκει μέσα του επιστολές του Βολόντια στη Λίλη Μπρικ, άγνωστα περιστατικά της καθημερινότητας του, κριτική και ιστορία της τέχνης της εποχής, φουτουριστικές φάρσες και επαναστατικές μελωδίες, το ασίγαστο πάθος του ποιητή για τον κομμουνισμό, την στράτευση και την ελευθερία, με μια γλώσσα βγαλμένη από το υλικό των κλασσικών.
Είναι σίγουρα ένα από τα σπουδαιότερα, και σίγουρα πιο υποτιμημένα, βιβλία που διάβασα ποτέ.


μια εκτενέστερη βιβλιοκριτική (από το Βημα) μπορείτε να βρείτε εδώ: http://www.protoporia.gr/product_info...



Φλέγομαι
Μυθιστορηματική βιογραφία του Βλαδίμηρου Μαγιακόφσκι
Τούρμπγιερν Σέβε
μετάφραση: Γρηγόρη Ν. Κονδύλη
Scripta, 2001
642 σελ.

[Ida · Rating 5 out of 5]

En tyst mästare inom svensk litteratur. Som han själv skriver är detta ett epokepos med Politiken som huvudämne. Och Vladimir Majakovskij mitt i sin brinnande samtid, skriver sina bästa dikter.

[Klaus Nöd · Rating 5 out of 5]

Τα λόγια του Σεβε στο πνεύμα του Μαγιακόφσκι: «Δεν θα πω κι αυτό που ξέρουμε όλοι: ότι αυτά τα δέκα χρόνια διαιρούνται σε μία πρώτη φάση διάρκειας τριάμισι ετών, τότε που ήταν όλα γιορτή κι αγώνας, σε μια δεύτερη φάση δυόμιση ετών, τότε που επιστρέψαμε στα σκατά και τις αστικές μαλακίες, και σε μια τρίτη φάση τεσσάρων ετών, όπου όλα ήταν (και είναι) μια επικίνδυνη ανάμειξη επινοημένων κανονισμών και μπουρζουάδικης βρομιάς.»

[Daniel Free · Rating 5 out of 5]

Bolsjevism, kärlek och brinnande poesi. Spännande och vacker läsning. Säfve är en mästare.