The Aesthetics of Atmospheres

by Gernot Böhme, Jean-Paul Thibaud (Editor)

Interest in sensory atmospheres and architectural and urban ambiances has been growing for over 30 years. A key figure in this field is acclaimed German philosopher Gernot Böhme whose influential conception of what atmospheres are and how they function has been only partially available to the English-speaking public. This translation of key essays along with an original introduction charts the development of Gernot Böhme's philosophy of atmospheres and how it can be applied in various contexts such as scenography, commodity aesthetics, advertising, architecture, design, and art.

The phenomenological analysis of atmospheres has proved very fruitful and its most important, and successful, application has been within aesthetics. The material background of this success may be seen in the ubiquitous aestheticization of our lifeworld, or from another perspective, of the staging of everything, every event and performance. The theory of atmospheres becoming an aesthetic theory thus reveals the theatrical, not to say manipulative, character of politics, commerce, of the event-society. But, taken as a positive theory of certain phenomena, it offers new perspectives on architecture, design, and art. It made the spatial and the experience of space and places a central subject and hence rehabilitated the ephemeral in the arts. Taking its numerous impacts in many fields together, it initiated a new the individual as a living person and his or her perspective are taken seriously, and this fosters the ongoing democratization of culture, in particular the possibility for everybody to participate in art and its works.

230 pages, Kindle Edition

Published September 13, 2016

About the author

Gernot Böhme (born 3 January 1937, in Dessau) is a German philosopher and author, contributing to the philosophy of science, theory of time, aesthetics, ethics, and philosophical anthropology. He is the main pioneer of German ecocriticism, the study of the relationship between culture and the environment. He has been the director of the Institute for Practical Philosophy in Darmstadt since 2005. Despite being one of Germany's most acclaimed public intellectuals, very little of his work has so far been translated into English.
German

1995 Atmosphäre: Essays zur neuen Ästhetik. Frankfurt am Main
1999 Theorie des Bildes. Fink, München
2001 Aisthetik. Vorlesungen über Ästhetik als allgemeine Wahrnehmungslehre, Fink
2002 Die Natur vor uns. Naturphilosophie in pragmatischer Hinsicht. Kusterdingen
2003 Der Typ Sokrates, Suhrkamp
2005 Goethes Faust als philosophischer Text. Die Graue Edition, Kusterdingen
2006 Architektur und Atmosphäre. München
2008 Invasive Technisierung. Technikphilosophie und Technikkritik. Kusterdingen
2008 Ethik leiblicher Existenz. Über unseren moralischen Umgang mit der eigenen Natur. Suhrkamp, Frankfurt am Main

English translations

2001 Ethics in Context: The Art of Dealing with Serious Questions, Polity
2012 Invasive Technification: Critical Essays in the Philosophy of Technology, Continuum
2017 Atmospheric Architectures: The Aesthetics of Felt Spaces, Bloomsbury
2017 Critique of Aesthetic Capitalism, Mimesis

Reviews

[Gorkem · Rating 5 out of 5]

Gernot Böhme'nin "The Aesthetics of Atmospheres" adlı çalışması, çağdaş estetik kuramı içerisinde kendine özgün bir yer edinmiş önemli bir eserdir. Kitap, geleneksel Batı estetiğinin nesne-merkezli yaklaşımlarına radikal bir alternatif sunarak, "atmosfer" kavramını estetik düşüncenin merkezine yerleştirir.

Böhme'nin temel argümanı, estetik deneyimin yalnızca sanat eserleri ve nesnelerle sınırlı olmadığı, daha ziyade içinde bulunduğumuz mekânların duyumsanabilir niteliklerini içerdiği yönündedir. Yazar, mekâna girdiğimiz anda, henüz detayları algılamadan önce hissettiğimiz o bütünsel duyumsama halini "atmosfer" olarak tanımlar. Bu tanım, estetik deneyimin doğasını daha kapsamlı bir şekilde kavramamıza olanak tanır. Kitap, bu temel argüman etrafında, felsefi bir zemin üzerine inşa edilmiştir. Böhme, düşüncelerini oluştururken Heidegger, Merleau-Ponty ve Schmitz gibi fenomenolojik geleneğin önemli isimlerinden beslenir. Ancak bu etkiler, kitapta taklitçi bir yaklaşıma dönüşmez; tersine, Böhme kendi özgün teorisini geliştirirken bu kaynaklardan yaratıcı bir şekilde yararlanır. Özellikle Kant'ın özne-nesne ikiliğine getirdiği eleştiri dikkat çekicidir. Böhme atmosferleri, "ne tamamen öznel, ne de tamamen nesnel" olan ara oluşumlar olarak tanımlar. Bu tanımlama, estetik deneyimin algılayan özne ile algılanan nesne arasındaki ilişkisini yeniden düşünmemizi sağlar. Walter Benjamin'in "aura" kavramıyla kurduğu eleştirel diyalog da kitabın önemli boyutlarından biridir. Benjamin'in modern çağda sanat eserinin aurasının kayboluşu tezine karşılık Böhme, modern toplumda atmosferlerin yok olmadığını, aksine bunların üretiminin yeni bir "estetik ekonomisi" yarattığını savunur. Bu ekonomi, alışveriş merkezlerinden müzelere, şirket binalarından eğlence mekânlarına kadar çeşitli alanlarda atmosferlerin bilinçli tasarımını içerir.

Kitabın önemli katkılarından biri, bedensel mevcudiyetimizin atmosferleri algılamamızdaki merkezi rolünü vurgulamasıdır. Böhme'ye göre atmosferleri soyut düşünce süreçleriyle değil, bedensel varlığımızla, tüm duyularımızla hissederiz. Bu yaklaşım, Peter Zumthor ve Juhani Pallasmaa gibi fenomenolojik mimarlık teorisyenlerinin çalışmalarıyla paralellik gösterir ve mimarlığın sadece işlevsel değil, aynı zamanda atmosferik nitelikler yaratan bir sanat olarak anlaşılmasına katkıda bulunur. Böhme'nin kitabının eleştirel boyutu da önemlidir. Adorno ve Horkheimer'ın kültür endüstrisi eleştirisini anımsatan bir tavırla, modern tüketim toplumunda atmosferlerin manipülasyonunu sorgular. Jacques Rancière'in "duyusalın paylaşımı" kavramıyla ilişkilendirilebilecek şekilde, atmosferlerin üretimi ve kontrolünün iktidar ilişkilerini yansıttığını gösterir.

Kitabın fenomenolojik derinliği, özellikle ışık, ses, koku ve sıcaklık gibi duyusal elemanların atmosfer yaratımındaki rolünü incelediği bölümlerde belirginleşir. Bachelard'ın "Mekânın Poetikası"nı anımsatan bir duyarlılıkla, gündelik mekânsal deneyimlerimizin fenomenolojik boyutlarını keşfeder.

Böhme'nin çalışmasının bazı sınırlılıkları da mevcuttur. Farklı kültürel bağlamlarda atmosferlerin algılanması ve üretilmesindeki çeşitlilikler yeterince ele alınmamıştır. Batı-merkezli bir fenomenolojik yaklaşım, atmosferik deneyimlerin kültürlerarası boyutlarını tam olarak kapsamakta yetersiz kalabilir. Ayrıca, dijital medya ortamlarında atmosferlerin üretimi ve algılanması gibi güncel konular, kitabın yazıldığı dönemde tam olarak öngörülememiştir.

SONUÇ
Sonuç olarak, "The Aesthetics of Atmospheres", estetik teorisi ve mekân algımıza dair düşüncelerimizi derinleştiren temel bir eser olarak değerlendirilmelidir. Böhme'nin geleneksel nesne estetiğinden deneyim estetiğine geçiş çağrısı, sadece akademik estetik için değil, mimarlık, şehir planlaması, sanat ve tasarım pratikleri için de dönüştürücü bir potansiyel taşımaktadır. Bu kitap, mimarlar, tasarımcılar, sanat kuramcıları, fenomenoloji çalışan felsefeciler, sosyologlar ve gündelik hayatımızdaki estetik boyutları daha derinden anlamak isteyen herkes için önemli bir kaynaktır. Çevremizdeki mekânları daha bilinçli ve eleştirel bir şekilde deneyimlememize olanak tanıyan bu çalışma, sadece teorik bir metin değil, aynı zamanda pratik bir rehber niteliğindedir.