Het jongensuur

by Andreas Burnier

Andreas Burnier schreef met 'Het jongensuur' een roman waarin de thema's van oorlog en vervolging, individualiteit en onderdrukking door de gemeenschap weergaloos knap gestalte hebben gekregen. Het joodse meisje Simone is negen jaar oud als de oorlog uitbreekt. Om veiligheidsredenen moeten ouders en kind gescheiden onderduiken; bovendien worden ze genoodzaakt zeer vaak van schuilplaats te wisselen. Door het als een soort van spel te ervaren slaagt zij erin zich telkens weer op een nieuwe identiteit in te stellen. Zwaarder valt het haar de streng calvinistische moraal van menig boerengezin te verdragen. Zij is ervan overtuigd dat God bij haar geboorte een fout heeft gemaakt: ze had eigenlijk een jongen moeten zijn. En als ze, ondanks kortgeknipt haar en een jongensachtig figuur, tijdens de zwemles voor jongens wordt ontmaskerd en het bad uit wordt gestuurd, is er niemand aan wie ze zich met haar kwaadheid en ontgoocheling kan toevertrouwen.

Genres: Dutch Literature, Queer, Literature, School, LGBT, Audiobook, Roman

89 pages, Paperback

First published January 1, 1969

About the author

Andreas Burnier, pseudoniem van Catharina Irma Dessaur, (Den Haag, 3 juli 1931 – Amsterdam, 18 september 2002) was een Nederlandse schrijfster. Onder haar eigen naam was ze van 1973 tot 1988 hoogleraar criminologie aan de Katholieke Universiteit Nijmegen.

Reviews

[Lars Meijer · Rating 5 out of 5]

Een werk met een zeldzame diepte. Weinig boeken die in zo’n kort tijdsbestek zo veel weet te zeggen. Zit dit ‘m in het spaarzame proza, de terloopse observaties, of een samenkomst van dit allemaal?: ‘Treurig waste ik ‘s avonds mijn knieën die zeer schoon bleven nu ik nooit meer in het vuil knielde.’

[Kiki Bolwijn · Rating 5 out of 5]

Wow!

[will · Rating 2 out of 5]

this is one of the weirdest fucking things i've ever read.
I was exited to read about a trans person in the 1940's but instead i got 11 year olds have kinky sex on a dumping ground.
There were so many unnecessary passages that were so weird but got literally
never brought up again. Why did I need to know that some 15 year old was raping his brother and fucking pigs and chickens for shits and giggles. It was just thrown in there for THREE SENTENCES, and just never touched upon again. This shit went on for all of the book.

The timeline is just so all over the place. We're time traveling from the present to the past to the present to further in to the past and after that even further in to the past just to return to a bit more in the future??

the ending was flat, it could've been the first chapter it could've been put in the middle of the book and i wouldn't have know.

the only reason this gets 2 stars is because the writing style was nice to read and easy to get through.

[Six · Rating 5 out of 5]

helemaal kapot van dit boek. pientere, kernachtige hoofdstukken leggen het meerduidige gevoelsleven van een onvergetelijk personage - Simone - tentoon. het boek is, net als Simone, ongelooflijk slim en bruut; maar wat me finaal brak, is dit boek lezen na de recente verkiezingen in Nederland; en zo razend zijn dat zoveel mensen deze aardbol verkloten voor de Simones van nu. geen grote fan van “de jaren 30 zijn terug” vergelijkingen maar dit boek noemt je er helaas wel toe.

[Fabian · Rating 5 out of 5]

Ik dacht dat ik elk perspectief in het schrijven over de Tweede Wereldoorlog kende, maar nee. Fantastisch boek: experimenteel, maar ook zeer rauw en naturel geschreven - hartverscheurend.

[Simone Bais · Rating 4 out of 5]

Wat fijn om eens een hoofdpersonage te lezen met mijn naam! Kennen jullie meer boeken waarin de hoofdpersoon Simone heet? En dan ook nog eens zo'n stoer, slim, gevoelig en eerlijk personage. Ze wilde liever een jongen zijn, want het leven van een jongen spreekt haar veel meer aan, ook iets wat ik herken. Het verhaal speelt zich af tijdens de Tweede Wereldoorlog, waar Simone steeds bij verschillende gezinnen moest onderduiken, waar ze ook een buitenbeentje is. Bijzondere combinatie van thematiek, maar ook tijdens de oorlog groeiden natuurlijk transkinderen op. Wat een mooi, uniek verhaal!

[Jip · Rating 3 out of 5]

typisch zo'n middelbare schoolboek, dus het is me een raadsel waarom dit op de leeslijst voor mijn universitaire bachelor stond, maar vooruit.

vond 'm desondanks beter dan verwacht. ik las iets over transseksualiteit én de tweede wereldoorlog en was daardoor vrij huiverig toen ik eraan begon, maar de twee werden uiteindelijk op best een bevredigende manier aan elkaar verbonden. tussen de enorme hoeveelheid oorlogsverhalen die de literatuur al heeft voortgebracht, heeft deze zich door dit originele perspectief weten te onderscheiden van de rest. daarnaast worden de hoofdstukken je in omgekeerd chronologische volgorde aangereikt en dat maakt het geheel een stuk interessanter. ook is het eenvoudig (en bijna vanzelfsprekend) om medeleven op te brengen voor het hoofdpersonage.

wel vond ik het jammer dat er van subtiliteit in de schrijfwijze maar weinig sprake was. misschien heb ik hier mijn docent aan te danken die ons dit met een specifieke blik liet lezen, maar ik vond dat alle standpunten die het boek innam er wel héél dik op waren gelegd.

deed me ook een beetje denken aan de werken van lucas rijneveld, en dan niet in de toepassing van een dichterlijke schrijfstijl, maar alleen in de hoeveelheid seksscènes met jonge kinderen.

ook: (misschien controversieel, maar) dit was niet het soort transrepresentatie waar ik op had gehoopt. het voelde meer als een 'ik wil een jongen worden, want jongens hebben meer rechten', dan een levensbezettende behoefte om van gender (en geslacht) te veranderen. het voelde erg geforceerd. wellicht niet geholpen door het feit dat er over het hoofdpersonage stug in termen van 'zij' en 'haar' gesproken werd. het zou kunnen dat dit een bewuste keuze van de auteur is geweest en dat hier een of andere doordachte reden voor is, maar ik kan mezelf daar maar met moeite van overtuigen.

[Martijn van Bruggen · Rating 3 out of 5]

'Ik ben zelf een jongen. Wat kunnen andere jongens mij dan voor kwaad doen?' (84)

Heldere, kernachtige zinnen, de punten en de komma's stonden ook allemaal op de juiste plek en als een verhaal zich afspeelt tijdens een oorlog kan je bij mij al weinig verkeerd meer doen, maar het bleef naar mijn smaak allemaal net te ingetogen om geraakt te kunnen worden. Misschien ben ik een luie lezer, of misschien heb ik te veel oorlogsromans van boze witte mannen gelezen waarin constant getierd en gehuild wordt. De quotes uit allerlei vreemde talen waar geen vertaling bij stond heb ik in ieder geval maar gelaten voor wat ze waren, dus een beetje lui ben ik wel.

[Bram · Rating 5 out of 5]

Wow!

[Alice TUET · Rating 4 out of 5]

Le récit atypique de Simone, adolescente hollandaise et juive qui n’est pas né dans le bon corps. On suit son récit qui a un regard enfantin très touchant et parfois drôle, où est raconté sa clandestinité entre 1942 et 1945. La partie réellement sur le questionnement de genre est assez courte, on est plutôt sur des réflexions récurrentes de temps à autres sur le corps des femmes et le changement de genre.
C’est interessant, je conseille de lire les notes de la traductrice qui sont très éclairantes sur l’auteur.ice.
J’ai bien aimé, je n’ai pas eu le temps de m’attacher à 100% à ce personnage, l’écriture étant également un peu contemplative mais globalement très réussi !

[Feline · Rating 2 out of 5]

Ik vraag me echt af wat ik heb gelezen want het is echt een intens vaag boek met allemaal verschillende tijden die zo onlogisch door elkaar lopen dat ik er vrij weinig van begrijp. Love naar Nederlands mondeling

[Chrétien Breukers · Rating 4 out of 5]

Een omgekeerd verteld onderduikverhaal. Wat een stilist, Andreas Burnier. Wat een verteller. Een boek met een tijdloze diepte.

[Xavier Roelens · Rating 3 out of 5]

Het verhaal begint in 1945 met een groep gevangengezette 'moffen' waar de ik-persoon mee spot. Elk hoofdstuk keren we een jaar terug in de tijd. We ontdekken hoe ze als joods meisje telkens op een andere plaats moet onderduiken, bij een andere familie die ze oom en tante moet noemen. De ene keer is het leuker dan de andere keer. Het meisje is vroegwijs (ze leest bij gebrek aan beter Karl Marx) en analyseert op cassante manier het platteland waar ze terechtkomt. Ze beseft dat die haar redt en tegelijk bekritiseert ze het christelijke denken en de sociale hiërarchieën.
Maar ze is ook een kind met een grote fantasie. En die verbeelding sprak mij het meeste aan. Daarin zie je haar meer en meer kind worden doorheen de jaren en het lijkt me ook dé reden waarom we het verhaal omgekeerd chronologisch krijgen. Er is vooral die ene fantasie: jongen zijn. In het eerste hoofdstuk analyseert ze de ongelijkheid tussen man en vrouw en wanneer ze in het tweede hoofdstuk haar eerste maandstonden krijgt, beseft ze dat haar droom om jongen te worden niet uitgekomen is. Meer en meer keer je terug naar hoe die ene fantasie tot haar hele droomwereld hoort, naar het gewone kinderlijke spel van fantasie dat ook door haar ouders nog als normaal wordt aanvaard. De roman maakt een beweging naar 'het normale', alhoewel: we geraken nooit meer voor de Tweede Wereldoorlog en we geraken nooit meer op het punt dat het geslacht er niet toe doet en alle mensen gelijk zijn.

[Roderick Vonhogen · Rating 3 out of 5]

In the novel "Boys' hour" (1969), Andreas Burnier describes the wartime experience of a young Jewish girl in hiding in the Netherlands, and her desire to be a boy. The story has a lot of autobiographical elements, since the author experienced gender dysphoria as well in a time when society was still unfamiliar or hostile towards it. The story is well written and atmospheric, bringing to life the situation in the Netherlands during and after the war.

[Bente · Rating 4 out of 5]

A very interesting book about a Jewish teen that struggles with inhabiting their female body and the expectations that society places on girls and women while living in several safehouses during World War II. Interestingly, it's told backwards from 1945 to 1940, an experimental narrative choice that I really enjoyed. However, there is occasionally the weird sexual shit that seems to always appears in Dutch literature so tw for sexual harrasment/assault.

[Margaret · Rating 4 out of 5]

Een bijzonder boek dat zich in WO II afspeelt, maar voornamelijk gaat over de persoonlijke ontwikkeling van de hoofdpersoon. Sterk autobiografisch. Erg invoelbaar geschreven. Grote bewondering heb ik voor Andreas Burnier, die door dit werk te schrijven en door haar 'zijn' in een tijd dat dit absoluut niet vanzelfsprekend was, sterker nog: zeer moedig was, van zoveel waarde was voor veel lesbiennes. Spijt heb ik dat ik dit werk zo laat heb ontdekt. Ik ga zeker meer van haar lezen.

[Ceg · Rating 5 out of 5]

moooooi

[Marlies · Rating 4 out of 5]

Mooi! Wilde het graag lezen na de voorstelling Jongensuren, en het stelde niet teleur

[Laurian · Rating 5 out of 5]

het heeft veel te lang geduurd voordat ik iets van Burnier ben gaan lezen. nu snel alles lezen!

[Jasmijn van Basten · Rating 2 out of 5]

het was wel fine, sommige delen lichtelijk saai maar ik denk dat het boek zijn kracht behoud door zo kort te zijn.

[Kirsten Paoline König · Rating 4 out of 5]

'De ploerten. Dan ging ik maar nooit meer zwemmen, of alleen in een land waar ze geen apart jongens- en meisjesuur hadden.'

[SylvieMarie · Rating 5 out of 5]

heel relevant

[Agathe 🧚🏻‍♀️🍧 · Rating 3 out of 5]

Un livre qui raconte à rebours les années de guerre (39-45) à travers le regard de Simone, enfant juif d’une dizaine d’années qui se questionne sur son identité de genre et qui rêve d’être un garçon

J’ai pas trop perçu l’intérêt de commencer en 45 et finir en 40 (le principe pourrait être trop cool mais la j’ai pas vu ce que ça apportait dont la façon dont c’était traité)

L’écriture m’a pas marquée

C’est pas un livre que je garderai en mémoire malgré la thématique intéressante

[Reyer · Rating 5 out of 5]

Ik probeerde mij voor te stellen hoe het was om meteen als jongen te worden geboren. Je zou je er niet over verbazen. Het zou vanzelfsprekend zijn dat het met je lichaam in orde was. Dat je kon voetballen, ’s avonds door de stad lopen en meisjes aanspreken, zwemmen op het jongensuur. Een beroep kiezen en in dat beroep doorwerken als je trouwde en kinderen kreeg. Dat je geen truttige dingen hoefde te doen zoals handwerken of tafeldekken. Dat je hoorde bij de mensen die wat presteerden in de wereld [...] en niet bij de onnozele helft die van hoog tot laag allemaal hetzelfde huishoudelijke werk moesten doen. Die zelf geen geld verdienden, die zich als pauwen moesten opdirken om de andere helft te behagen.

Het jongensuur (1969) verraste me in meerdere opzichten. In nog geen honderd bladzijden laat Andreas Burnier – pseudoniem van Catharina Irma Dessaur – zien hoe Nederland er uitzag tijdens de Tweede Wereldoorlog en de bevrijding. In omgekeerde chronologische volgorde beschrijft ze het leven van een joods meisje in haar vroege tienerjaren, beginnend vlak na de bevrijding en eindigend aan het begin van de oorlog, wanneer ze gedwongen wordt om onder te duiken. De hoofdpersoon benijdt jongens en had er het liefst zelf één willen zijn; mede om die reden heeft ze een andere kijk op zaken dan de mensen om haar heen. Het jongensuur is echter geen boek over genderdysforie: in plaats daarvan gebruikt Burnier de context om een hard oordeel te geven over de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen, schuld en onschuld tijdens en na de oorlog en de rol van het christendom in met name het arme leven op het platteland. In dat laatste opzicht deed het me onvermijdelijk denken aan De avond is ongemak , zij het dat ik Het jongensuur scherper, rauwer en aandoenlijker vind.

Was ik dankbaar dat Veendorp, te achterlijk en onbelangrijk om er bezettingstroepen of Hollandse beulsknechten te legeren, mijn leven redde? Was ik Oom en Tante erkentelijk voor hun opvatting van christenplicht: het in hun armoede gratis huisvesten van een jodenkind, stamgenoot van de moordenaars van Christus?

[Angelique · Rating 3 out of 5]

Bijzonder oorlogsverhaal, omdat de oorlog en de jodenvervolging weliswaar twee thema's zijn in het boek maar misschien niet de belangrijkste. Het verhaal gaat namelijk over het Joodse meisje Simone, dat tijdens de oorlog op verschillende adressen moet onderduiken. Maar het gaat vooral over haar worsteling met haar identiteit: ze is een meisje en had liever een jongen willen zijn. De titel 'jongensuur' heeft in die zin een letterlijke en een figuurlijke betekenis. Haar worsteling wordt overigens door eenzaamheid tijdens de oorlog verergerd.
De structuur van het boek is opvallend, omdat het een antichronologische verhaallijn ofwel een achterwaartse hoofdstukindeling kent. Het is even wennen en of het nu echt iets toevoegt, weet ik niet. Het heeft in ieder geval wel een vervreemdend effect. De namen van de hoofdstukken zijn overigens een bewuste keuze geweest aangezien ze een dubbele betekenis hebben.
Maar opvallender aan het verhaal vind ik de stijl van schrijven; redelijk rauw en direct. Bijvoorbeeld over Auschwitz: waar joden 'met gas werden vermoord'. En op het moment dat Simone en twee andere joodse leerlingen van school moesten, zegt een van de leerkrachten: "Het lijkt me beter dat de andere kinderen niets merken."
Minder sterk vind ik het gegeven dat best wel wat mannelijke personages als een aanrander/verkrachter worden neergezet. Is dat om 'de kracht' van mannen te onderschrijven en/of om Simones verstriktheid met haar eigen vrouwenlichaam te schetsen... Vind wel dat het boek nog interessanter wordt, als je weet wie het geschreven heeft. Jaap Goedegebuure zei over Burnier: Voor de meeste mensen zijn hart en verstand polariteiten, Burnier liet ze stuivertje wisselen; denken met je gevoel en voelen met je verstand. Vond dat wel een hele mooi omschrijving. De biografie 'Andreas Burnier, metselaar van de wereld' van Elisabeth Lockhorn heeft in die zin wel mijn aandacht getrokken.

[Remco Sleiderink · Rating 4 out of 5]

Gruwelijk, maar onderkoeld gebracht verhaal over onderdrukking (van gender en vrije ontwikkeling) in een oorlogsetting (WO II en Jodenvervolging). De beknotting is er altijd en overal en komt niet enkel van de duitsers, maar ook van de ‘goeden’. Het hoofdpersonage komt levensecht over terwijl die in elk hoofdstuk een jaar jonger is. En wie interesse heeft: lees ook dit artikel van mijn collega Sven Van den Bossche, ‘Met je lichaam in orde. Feministische en transgender lichaamsverhalen in Andreas Burniers Het jongensuur (1969)’ in Spiegel der Letteren 63 (2021), 215-242.

[Neele · Rating 3 out of 5]

Wilde dit graag lezen door de theatervoorstelling "Jongensuren", maar had voor mijn gevoel zeer weinig raakvlak daarmee. Wel interessant om over de Tweede Wereldoorlog te lezen vanuit het perspectief van een kind.

Veel mensen in de reviews beschrijven het als trans-boek; ik zag er eerder een soort feministische kritiek in van de grotere hoeveelheid rechten van mannen, iets dat benadrukt werd door de rollen van mensen tijdens de oorlog, wel nice!

Ik snap alleen niet waarom er in dit boek zo vaak kinderen betast of geslagen worden... Aangezien het autobiografisch is moet ik het misschien maar voor waarheid aannemen, maar het was wel erg veel.

Overall een beetje een verwarrende ervaring waarvan ik me afvraag of ik het punt heb gemist, maar wat me wel echt in de oorlog plaatste zoals een onderduikkind dat heeft beleefd!

[Guus van der Peet]

Terecht weer in de schijnwerpers gezet door de transgender hoofdpersoon die zijn tijd een jaar of vijftig vooruit was, maar die thematiek blijft naar mijn smaak te veel op de achtergrond tijdens een verhaal dat, ondanks de Memento-vertelstijl, weinig afwijkt van alle andere Tweede Wereldoorlog-verhalen waar de halve literatuur uit de jaren zestig en zeventig over ging. Nu ben ik ongetwijfeld compleet oneerlijk mijn eigen moderne verwachtingen aan het projecteren op een roman van een Holocaust-overlevende, maar ondanks al mijn waardering was dit toch een beetje een teleurstelling na Een Tevreden Lach, waarvan ik de experimentele schrijfstijl ook een stuk meeslepender en confronterender vond dan het sobere proza dat Burnier hier gebruikt.

[WillemC · Rating 4 out of 5]

Simone, een joods meisje dat eigenlijk liever een jongen zou zijn, duikt tijdens WOII onder bij verschillende gezinnen op het Nederlandse platteland, waar ze geconfronteerd wordt met heel diverse werelden, van armen tot intellectuelen. De zeven korte hoofdstukken waaruit deze novelle bestaat volgen elkaar in omgekeerde volgorde op, van 1940 tot 1945, maar of dat werkt of wat dat precies toevoegt, dat weet ik niet goed. Al bij al een interessante autobiografische novelle.

"De puberteit was begonnen en ik was géén jongen geworden. Ik holde naar het dorp, zocht een dorpskapper en zei: 'Alles eraf. Een jongenskop.'"

"Het huisje rook naar vocht. De groene plekken op de muren leken dezelfde als de groene plekken in het brood dat wij nu kregen. Het werd steeds slechter."

[Sophievb69]

'Nu kan je zien wat een slecht mens Hitler is. Als je een partij verbiedt die wil dat arme mensen meer geld krijgen en prettiger werk, en dat ook kinderen van arbeiders naar de universiteit kunnen, als je daar tegen bent dan ben je toch wel knettergek. Soms zou ik wel eens naar Hitler willen toegaan en gewoon heel vriendelijk tegen hem praten en hem alles uitleggen. Dan zou hij het toch moeten begrijpen, en misschien hield hij dan wel op met de joden te vermoorden, als hij zag dat het gewone mensen zijn. Dan zou de oorlog afgelopen zijn en ik werd beroemd.' (p. 74, 75)