Εξηγώντας την Αναρχία στον μπαμπά μου

by Francis Dupuis-Déri, Thomas Déri, Γιώργος Καράμπελας (Translator)

Τι είναι η αναρχία και τι θέλουν οι αναρχικοί; Ένας ανθρωπιστής, φιλοπερίεργος και με διάθεση κατανόησης, απευθύνει ερωτήσεις στον γιο του, στρατευμένο αναρχικό που έχει εντρυφήσει στο θέμα.

Κατά τη συζήτησή τους, οι δύο συνομιλητές φτάνουν μέχρι τις ρίζες των εννοιών της αναρχίας και της δημοκρατίας. Επικαλούνται ορισμένες φυσιογνωμίες του αναρχισμού και τα ποικίλα ρεύματα του επαναστατικού αυτού κινήματος, φέρνοντας επίσης παραδείγματα από τον κόσμο του σήμερα. Από κοινού, αναλύουν την αναρχική κριτική των μεγάλων συστημάτων κυριαρχίας –του κράτους, της θρησκείας, της πατριαρχίας, του καπιταλισμού και του ρατσισμού– και παρέχουν έτσι μια ζωντανή και πρωτότυπη εισαγωγή στην αναρχία.

Δημοκρατία και αναρχισμός
Τι είναι η Αναρχία;
Εξουσία (Μέρος Α')
Ανθρωπολογία
Ανθρώπινη φύση
Μεταφυσική
Βία και τρομοκρατία
Ιστορία του αναρχικού κινήματος
Ρεύματα αναρχικής σκέψης
Αναρχισμός και φεμινισμός
Αναρχισμός και οικολογία
Η μαύρη σημαία και το Α σε κύκλο
Εσωτερικές διαμάχες
Ποιος είναι ο πραγματικός αναρχικός;
Εξουσία (Μέρος Β')
Γονείς και παιδιά
Το κράτος
Οι απαρχές των ανθρώπινων κοινωνιών
Θρησκείες
Καπιταλισμός και εργοδοσία
Ρατσισμός και εθνικισμός
Το μέλλον
Επιλεγμένη βιβλιογραφία

Ο Thomas Déri γεννήθηκε άπατρις στο Παρίσι το 1936. Ανυπότακτος, εγκαθίσταται στο Κεμπέκ την περίοδο του πολέμου της Αλγερίας. Άνθρωπος των γραμμάτων, υπήρξε κατά σειρά καθηγητής, εκδότης, γενικός διευθυντής του Σαλονιού Βιβλίου του Μόντρεαλ, συνιδρυτής του «Βιβλιοπωλείου του Κεμπέκ» στο Παρίσι, διορθωτής-επιμελητής και μεταφραστής.

Ο Francis Dupuis-Déri γεννήθηκε στο Μόντρεαλ το 1966. Είναι καθηγητής πολιτικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Κεμπέκ στο Μόντρεαλ (UQAM). Συνεπιμελητής του συλλογικού τόμου Είμαστε ακυβέρνητοι. Οι αναρχικοί στο Κεμπέκ σήμερα [Nous sommes ingouvernables. Les anarchistes au Québec aujourd’hui] και συγγραφέας πολλών βιβλίων, μεταξύ των οποίων Τα Μαύρα Μπλοκ, Η ελευθερία και η ισότητα διαδηλώνονται [Les Black Blocs. La liberté et l’égalité se manifestent] και Δημοκρατία. Πολιτική ιστορία μιας λέξης [Démocratie. Histoire politique d’un mot].

Genres: Politics, Nonfiction, Religion, Essays, Philosophy

250 pages, Paperback

First published February 5, 2014

About the author

Francis Dupuis-Déri est professeur de science politique à l’Université du Québec à Montréal (UQAM). Spécialiste des idées politiques et des mouve­ments sociaux, il est l’auteur de nombreux ouvrages.

Reviews

[George · Rating 4 out of 5]

Ενα βιβλίο περιήγηση στον αναρχισμό και την αναρχία. Πάρα πολλά παραδείγματα δράσεων των αναρχικών, θεωρητική ανάλυση των κινητρων τους και μια συνομιλία που καλύπτει πάρα πολλά θέματα παρεξηγήμενα απο την κοινή γνώμη, όπως για παράδειγμα ο αναρχισμός και βία.

Μεγάλη έμφαση δίνεται στις πραγματικές αξίες του αναρχισμού ως κίνημα και το πιο σημαντικό για μένα η έμφαση που δίνεται στην μόρφωση του λαού πάνω στα δικαιώματα του και γενικά του συστήματος που ζούμε.

Αρχικά περίμενα από το βιβλίο ενα λόγο αντίλογο από εναν αναρχικό και έναν καπιταλιστή, αλλά αυτό δεν φαίνεται πουθενά αν και θέτονται όλα τα βασικά ερωτήματα που θα μπορούσε να θέσει ένας καπιταλιστής. Αντίθετα ο λόγος του πατέρα είναι συγκαταβατικός και ανοικτός στις θεωρίες και παραδείγματα από τον γιο του.

Αξίζει την προσοχής σας.

[David Germain · Rating 5 out of 5]

Je connais très peu ce qui entoure l'anarchisme et j'ai grandement apprécié ce document! Ça sert très bien d'introduction et c'est accessible à tous.

Le format est particulier, une sorte de dialogue entre un père et son fils, mais j'ai trouvé cette façon de faire pertinente et efficace. Ça m'a donné un peu l'impression de faire partie de la conversation, c'était ainsi stimulant.

[Sylvain Bérubé · Rating 5 out of 5]

Meilleure introduction à l'anarchisme qu'il m'est été donné de lire, avec en prime d'excellentes références pour poursuivre la réflexion.

[Gabriel Girard · Rating 4 out of 5]

Quelques citations tirées du livre et qui ciblent (selon moi) l'essentiel de ce qu'est l'anarchisme (racines psychologiques/historiques, particularismes, son telos) :
- « Les premiers anarchistes disent, au contraire, que la liberté, l’égalité, la solidarité, et même l’ordre social n’existent réellement que lorsqu’il n’y a plus de distinction entre gouvernants et gouvernés, et que tout le monde peut participer aux décisions collectives. Tant qu’il y aura des chefs et des subalternes, il y aura des tensions et des conflits sociaux, mais évidemment ni liberté ni égalité. »
- « Aujourd’hui, voter semble être un geste sacré, et ne pas voter constitue en quelque sorte un péché. Cette condamnation publique de l’abstention a quelque chose de curieux. Le taux de participation électorale n’a jamais affecté réellement la capacité d’un État à fonctionner. Au XIXe siècle, la Grande-Bretagne est la plus grande puissance du monde libéral, alors que seulement 15 % des hommes adultes ont le droit de vote. Même si les politiciens qui nous gouvernent sont élus par seulement 40 % ou 30 % des suffrages, rien n’empêche l’État de fonctionner, c’est-à-dire de mener des guerres, de signer des traités internationaux, de lever des impôts et de prélever des taxes, de payer les fonctionnaires qui vont administrer des tribunaux, des écoles, des prisons et gérer de grands travaux publics. Je crois que ce que l’abstentionnisme a de si insultant aux yeux de celles et ceux qui votent, c’est qu’il vient miner la crédibilité d’un geste auquel on accorde tant d’importance. »
- « L’anarchisme, ce n’est pas seulement une affaire de valeurs déclarées ou de connaissances engrangées, c’est aussi une exigence éthique qui nécessite de rejeter les statuts privilégiés que propose le système culturel élitiste et les avantages qu’ils nous confèrent. En anarchie, il n’y aurait plus de distinction entre maîtres et disciples, entre intellectuels et travailleurs manuels ».
- « Mais là encore, on ne peut que proposer de manière un peu réductrice de diviser l’anarchisme en courants ou tendances, même si dans la réalité les frontières les séparant ne sont pas toujours très claires. Il est possible d’identifier l’anarcho-communisme, l’anarcho-syndicalisme, l’insurrectionnalisme, l’anarchisme individualiste, l’anarcha-féminisme et l’anarcho-écologisme. Tu comprendras donc que les anarchistes peuvent avoir différentes conceptions de la politique, de la société et des priorités militantes. »
- « Benjamin Constant, cherchait à distinguer la liberté des modernes de celle des anciens. Il rappelait que les Grecs de l’Antiquité se considéraient libres si et seulement s’ils pouvaient participer aux assemblées à l’agora et prendre tous ensemble des décisions politiques. Or selon Constant, cette conception de la liberté aurait été abandonnée, avec la modernité et le libéralisme, pour une autre, à savoir qu’un individu se croit libre s’il n’a pas l’obligation de s’occuper de politique puisqu’un autre s’en occupe à sa place (un chef d’État ou un député, par exemple). Cette distinction est très séduisante et correspond bien à l’expérience de plusieurs «modernes» qui se plaignent que les assemblées et les réunions militantes sont ennuyeuses et prennent vraiment trop de temps. Mais le diagnostic de Constant comporte au moins trois failles : premièrement, il oublie de mentionner que le capitalisme exige de consacrer beaucoup plus d’heures au travail, laissant peu de temps pour la politique ; ensuite, il est pour le moins problématique pour des individus «modernes» qui ne s’intéresseraient pas à la politique de laisser le pouvoir à un autre individu moderne, qui risquerait alors de gérer les affaires communes selon ses intérêts personnels »
- « Deuxièmement, le néolibéralisme prône une liberté individuelle n’ayant d’autres objectifs que d’avoir, c’est-à-dire de consommer et d’accumuler des biens et de la richesse, alors que la liberté individuelle des anarchistes doit aller de pair avec l’égalité et l’entraide. Pour les anarchistes, être et faire collectivement est plus important qu’avoir individuellement. »
- « La domination, l’oppression, l’inégalité sont autant de venins qui polluent notre psyché et nos relations sociales, brouillent notre conscience et minent notre estime de soi, ce qui a pour effet de rendre difficile d’imaginer la vie autrement, d’imaginer se révolter pour être autonome, individuellement et collectivement.»
- « Grâce à ce dialogue avec toi, j’ai pris mes distances avec le côté traditionnellement et uniquement négatif rattaché à l’anarchie et j’ai pu me rendre compte que c’est plutôt un concept chargé d’espoir. Voulant se débarrasser de l’autorité, synonyme de pouvoir, sous toutes ses formes, elle vise une société libertaire et égalitaire. L’autorité parentale, on s’en libère naturellement si l’on reçoit l’éducation appropriée ; l’autorité de l’État, on peut essayer de n’en garder que ce qu’on appelle la Providence, soit l’entraide ; contre l’autorité de la religion, on peut adopter une attitude anticléricale et essayer de vivre dans une société où les athées ont leur place et où la religion reste dans le domaine privé ; contre l’autorité patriarcale, on peut soutenir et encourager le féminisme ; contre l’autorité du capitalisme, la lutte se fait dans la mesure du possible par l’entraide et par le mouvement altermondialiste ; contre le racisme sous toutes ses formes, il faut se montrer vigilant et déconstruire les théories prônant la supériorité d’une race sur les autres. Et pourquoi, finalement, ces luttes et ces combats de tous les instants ? Pour en arriver, même si c’est une utopie, à une société dont la devise serait ''Liberté, égalité, entraide et justice ''. Reprenons donc en conclusion cette belle définition de Louise Michel, qu’on aurait pu placer en exergue : ''L’anarchie c’est l’ordre par l’harmonie.'' Mais n’oublions pas que, comme le pense Noam Chomsky, ''la définition de l’anarchie n’appatient à personne''. »

[Benoit Raymond · Rating 5 out of 5]

Super livre à lire. Le concept de dialogue entre le père et le fils permet un rythme de lecture très intéressant. À la fois un livre d’introduction sur l’anarchisme, mais aussi un livre phare présentant plusieurs figures incontournables, des récits fondateurs, des remises en question, des plongeons dans plusieurs questions plus précises.

Mon seul bémol : j’ai détesté le format physique du livre. J’ai l’édition de 2018 et il se tient très mal entre les mains. J’espère que ça a été revu par la maison d’édition.

[Mathilde · Rating 4 out of 5]

Phew! This was a long read. Not because of the size of the book but the density of the subject and the format didn't help. It was a good introduction to anarchist theory, though, and I learned a lot!

Et pourquoi tant s'inquiéter du "terrorisme" anarchiste aujourd'hui, alors que la théorie du tyrannicide, qui justifie l'assassinat du tyrant dans le but de libérer le peuple de sa domination, a d'abord été développée en Occident par des chrétiens, des religieux ayant d'ailleurs commis plusieurs régicides à la sortie du Moyen Âge? Et puis, de très nombreux chefs d'Etat ont été assassinés par des terroristes qui n'avaient rien d'anarchiste. Le président des Etats-Unis Abraham Lincoln a été tué par un militant du Parti démocrate.

Il est possible d'identifier l'anarcho-communisme, l'anarcho-syndicalysme, l'insurrectionalisme, l'anarchisme individualiste, l'anarcha-féministe et l'anarcho-écologisme. Tu comprendras dont que les anarchistes peuvent avoir différentes conceptions de la politique, de la société et des priorités militantes.

Pourtant, "spontanément", quand on pense a des anarchistes, on pense à des hommes, car on admet inconsciemment que le système patriarcal va se perpétuer, que les femmes ne se sont jamais révoltées et qu'elles ne se révolteront jamais.

A l'inverse, on est bombardé de représentations de chefs d'Etat et de policiers. Il y a des collections de romans policiers, des séries de télévision et des films à gros budget mettant en vedette des policiers. On y trouve des policiers jeunes, en vacances ou à la retraite, mais qui toujours sont prêts à passer à l'action, à combattre le crime et à sauver leur famille, leur ville ou même l'humanité. (...) Pas surprenant, ensuite, qu'on soit incapable d'imaginer un monde sans police... Notre culture occidentale valorise l'organisation sous une autorité qui détient le pouvoir, et on prétend que c'est ce qui est non seulement le plus efficace, mais aussi le plus naturel aux êtres humains.

Les anarchistes savent surtout que "notre" système actuel de traitement de la criminalité par la police, les tribunaux et les prisons représentent une catastrophe humaine. La prison est "une école du crime", comme le veut l'expression populaire. Et avouons-le: quel manque d'imagination que d'enfermer un individu indésirable entre quatre murs et de verrouiller la porte.

[Ελσόν Ζγκούρη · Rating 5 out of 5]

Ο Τομά, ο μπαμπάς εν προκειμένου, έχει υπάρξει καθηγητής, εκδότης και διευθυντής του Σαλονιού Βιβλίου του Μοντρεάλ, έχει μια ιδέα για το τι είναι αναρχισμός και αναρχία χωρίς να έχει εμβαθύνει ιδιαίτερα στη γέννηση, την ιστορία και τη φιλοσοφία της αναρχίας καθεαυτής.

Ο Φρανσίς, ο γιος του, καθηγητής πολιτικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Κεμπέκ, αναλαμβάνει να του λύσει όλες του τις απορίες, να του εξηγήσει όσο καλύτερα μπορεί όλα τα παραπάνω όντας ο ίδιος μέσα στα αναρχικά κινήματα από νεαρή ηλικία.

Έτσι ο Φρανσίς εξιστορεί και πολλά ιστορικά γεγονότα που δεν συνδέονται όλα άμεσα με την αναρχία αλλά έχουν τη σημασία τους. Μέσα στο βιβλίο αυτό μαθαίνουμε ότι μέχρι περίπου τα μισά του 19ου αιώνα οι λέξεις «δημοκρατία» και «αναρχία» ήταν σχεδόν συνώνυμες. Αυτό διότι η λέξη «δημοκρατία» αναφερόταν στην αρχαία Αθήνα, ένα πολιτικό καθεστώς όπου την εξουσία κατείχε μια λαϊκή συνέλευση όπου όλοι οι πολίτες μπορούσαν να συμμετέχουν άμεσα στις διαβουλεύσεις για τα κοινά. Με μειονέκτημα φυσικά τη μη συμμετοχή των γυναικών, των δούλων και των ξένων στις διαδικασίες.

Ενδιαφέρον επίσης είναι η αναφορά στην αλλαγή της σημασίας των λέξεων ανάλογα με την εποχ�� που ζούμε.
«Επίθετα όπως “νέος”, “γέρος”, “αντρικό”, “γυναικείο” δεν σημαίνουν πλέον το ίδιο».

Μεγάλη αναφορά γίνεται φυσικά στην πατριαρχία και τον φεμινισμό, τη σύγκρουση των δύο που ξεκινάει πολλά χρόνια πριν.

«Οι αυτόνομες Βολιβιανές φεμινίστριες (Communidad Mujeres Creando) εξηγούν τις αναρχικές τους τάσεις ως εξής: δεν είμαστε αναρχικές λόγω του Μπακούνιν ή της CNT (αναρχοσυνδικαλιστικής Εθνικής Συνομοσπονδίας Εργασίας), αλλά λόγω των γιαγιάδων μας, οι οποίες υπήρξαν ένα θαυμάσιο σχολείο του αναρχισμού».
Δεν μπορώ να ξέρω τι ακριβώς έκαναν οι γιαγιάδες τους αλλά βλέπουμε ότι τα πρότυπα κοινωνίας που έχουμε μπορεί να διαφέρουν εντελώς σε άλλες γωνιές του πλανήτη μας.

Στο βιβλίο αυτό, που φυσικά μιλάει για την αναρχία, βρίσκει κανείς ωραίες αναλύσεις για την τωρινή κοινωνία:
«Σε άλλες περιπτώσεις, ο κυρίαρχος και ο καταπιεστής είναι ένα και το αυτό πρόσωπο: στην περίπτωση του πατέρα “οικογενειάρχη” που είναι και βίαιος άνθρωπος, για παράδειγμα. Θέλει να επιβάλει την κυριαρχία του, τη θέλησή του, τη θέση του, στη σύζυγο και στα παιδιά του, και μπορεί να τους καταπιέζει απειλώντας να τος ασκήσει βία («θα δεις τι θα πάθεις!», «θα σε σκοτώσω!») ή όντως ασκώντας τη (συμπλοκές, χτυπήματα, προσβολές) αν δεν καταφέρνει να τον υπακούνε, αν η κυριαρχία του τίθεται υπό αμφισβήτηση.

Εκπληκτικό απόσπασμα με αφορμή το γεγονός ότι ο αναρχικός έχει συνδεθεί με τη βία:

«Στην άλλοτε ισχυρότερη και σπουδαιότερη χώρα του κόσμου, τη Μεγάλη Βρετανία των αρχών του 20ου αιώνα, το κίνημα για το δικαίωμα ψήφου των γυναικών διέλυσε πολιτικές διαδικασίες, οργάνωσε εκατοντάδες αγρυπνίες και διαδηλώσεις, συντόνισε ακόμα και την καταστροφή δεκάδων καταστημάτων στο Λονδίνο. Πάνω από 1.000 σουφραζέτες κλείστηκαν σε αναμορφωτήριο, και πολλές επιδόθηκαν σε απεργία πείνας. Οι σουφραζέτες προκάλεσαν πυρκαγιές και έκαναν εκατοντάδες βομβιστικές επιθέσεις το 1913-1914. Σήμερα όμως ποιος τα θυμάται αυτά;»

Αλήθεια, θυμάται ή αναφέρει κανείς σήμερα ότι για να κερδίσουν οι γυναίκες το δικαίωμα ψήφου έκαναν όλα αυτά; Προσωπικά πρώτη φορά το διάβασα και χαίρομαι πολύ που το ξέρω πλέον!

Επίσης δεν ήξερα και τη γνώμη που είχε ο Προυντόν, αναρχικός στοχαστής και συγγραφέας, για τους Εβραίους και τις γυναίκες!

Για τη θέση της γυναίκας στα κινήματα:
«Στα ζευγάρια αναρχικων, ο έμφυλος καταμερισμός της εργασίας από την άποψη των οικιακών και γονικών καθηκόντων σπάνια είναι ισότιμος, και οι συντρόφισσες παραμένουν ακόμα, υπερβολικά συχνά “η γυναίκα του τάδε”, δυστυχώς».
Όλα αυτά τα εξηγεί ο Τομά στον μπαμπά του κάνοντας συνάμα αυτοκριτική, στον εαυτό του προπάντων.

Η Φεντερίκα Μοντσένι, άναρχοσυνδικαλίστρια, ήταν η πρώτη γυναίκα στην Ισπανία, το 1936 παρακαλώ, που κατέλαβε υπουργικό αξίωμα.

Διαβάζουμε επίσης ότι ο 20ος αιώνας ήταν ο αιώνας των ολοκληρωτισμών (σταλινισμός, μαοϊσμός, ναζισμός) και του φιλελευθερισμού, της αστικής πολιτικής εξουσίας. Είναι ο αιώνας του θριάμβου του κράτους. Επίσης είναι ο αιώνας των μεγαλύτερων στρατιωτικών σφαγών που διαπράχθηκαν από τα κράτη.

Διαβάζουμε φυσικά για τις θρησκείες:

«Οι τρεις αβρααμικές θρησκείες βασίζονται σε ιερά βιβλία, τη Βίβλο, την Τορά, το Κοράνι, που τα έγραψαν άντρες και στα οποία ο Θεός απευθύνεται αποκλειστικά σε άντρες. Γαμάτο;

Ένα άλλο σημείο που αξίζει αναφοράς είναι για τους συγγραφείς της κάθε ιδεολογίας ή φιλοσοφίας και το πως αυτά διαδίδονται: «…. ενώ ο Λένιν, ο Μάο και ο Κάστρο… άπαξ και κατέλαβαν την εξουσία οι άντρες αυτοί, τα έργα τους καθοσιώθηκαν κι έγιναν υποχρεωτικά αναγνώσματα. Φανταστείτε πως θα ήταν για παράδειγμα αν στο σχολείο, την οικογένεια ή στην ομάδα ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ μας υποχρέωναν να διαβάζαμε ορισμένα βιβλία.

Είναι ένα πολύ χρήσιμο βιβλίο για όποια και όποιον ενδιαφέρεται να αποκτήσει γνώση πάνω σε θέματα που δεν έχει εμβαθύνει, αλλά και σε όσες και όσους αρέσκονται σε ιστορικές αναφορές και προελεύσεις εννοιών, φιλοσοφιών.
Η μετάφραση πρέπει να ζόρισε πολύ αλλά έχει γίνει πολύ καλή δουλειά και θα βρείτε πολύ όμορφες λέξεις μέσα, απλές ή σύνθετες.

«Ο ορισμός της αναρχίας δεν ανήκει σε κανέναν»
-Νόαμ Τσόμτσκι

[charlie · Rating 4 out of 5]

C’était plutôt une bonne introduction au sujet, mais le seul souci que j’ai (et je sais que ce livre a été publié en 2014), c’est ce passage : “D'autres anarchistes, mais c'est plus rare, proposent l'asexualité, c'est-à-dire l'abstinence”. Asexualité et abstinence sont deux choses différentes !

[Marc-André · Rating 3 out of 5]

Pas mauvais, mais le dialogue n'est pas la meilleur façon d'expliquer une idée politique complexe.

[Gilles · Rating 4 out of 5]

Comme dit dans d'autres commentaires. Le dialogue n'est peut être pas approprié pour une introduction de ce type de sujet. Parfois, il y a répétition dans les propos.

[Desp Ts · Rating 5 out of 5]

«Η κυριαρχία, η καταπίεση, η ανισότητα είναι δηλητήρια που μολύνουν τον ψυχισμό μας και τις κοινωνικές μας σχέσεις, θολώνουν τη συνείδηση μας και υπονομεύουν την αυτοεκτίμηση μας, με αποτέλεσμα να είναι δύσκολο να φανταστούμε τη ζωή αλλιώς, να φανταστούμε ότι ξεσηκωνόμαστε για να είμαστε αυτόνομοι, ατομικά και συλλογικά. »

[Marina Issari · Rating 5 out of 5]

Εύστοχη και πολύ κατανοητή εισαγωγή στην αναρχία.

[Robin Duclos · Rating 4 out of 5]

Livre parfait comme introduction aux mouvements anarchistes.

[Krys · Rating 5 out of 5]

On a toujours été là et on restera là. Also made me discovered some anarchist radio and library. I know what I’m gonna do in Paris 😈😈😈😈

[Fauré · Rating 2 out of 5]

Bien que le contenu soit relativement satisfaisant, je ne suis pas certain que la forme de dialogue soit des plus appropriée pour une introduction à l'anarchisme/l'anarchie. Une autre forme nous aurait peut-être épargné des nombreuses répétitions.

[Tatiana Spanou · Rating 3 out of 5]

helped me so much