Jump to ratings and reviews
Rate this book

Er zijn nog 17 miljoen wachtenden voor u: Dertig jaar marktwerking in Nederland

Rate this book
Waarom je dokter geen tijd voor je heeft?
Je trein zo vaak te laat is?
De kinderopvang onbetaalbaar is geworden?
En je post om de haverklap zoek raakt?

Twee woorden: mislukte marktwerking.

Dat ontdekte Sander Heijne (1982), journalist bij de Volkskrant en De Correspondent. Hij deed zeven jaar onderzoek naar de talloze problemen op het spoor, bij de post en in de zorg.

Sander sprak honderden mensen op de werkvloer: machinisten, dokters, postbodes, verpleegkundigen, economen, conducteurs, beleidsmedewerkers, crècheleiders, verzekeraars, politici, spoorbazen, vakbondsleiders, consultants en ziekenhuisdirecteuren.

Allemaal stelde hij ze dezelfde vraag: hoe heeft marktwerking jouw leven veranderd? Dit boek is het resultaat.

208 pages, Paperback

First published February 20, 2018

32 people are currently reading
726 people want to read

About the author

Sander Heijne

3 books12 followers

Ratings & Reviews

What do you think?
Rate this book

Friends & Following

Create a free account to discover what your friends think of this book!

Community Reviews

5 stars
123 (16%)
4 stars
379 (50%)
3 stars
220 (29%)
2 stars
25 (3%)
1 star
3 (<1%)
Displaying 1 - 30 of 65 reviews
467 reviews4 followers
April 2, 2019
2,5/5
Redelijk boek over hoe marktwerking in Nederland op verschillende punten gefaald heeft. Heijne schreef dit boek naar aanleiding van de gesprekken die hij als journalist met honderden mensen op de werkvloer heeft gevoerd. Dit heeft het voordeel dat, anders dan bij beleid of onderzoek, de medewerkers zelf aan het woord komen en hun ervaringen worden opgetekend. Het heeft ook het nadeel dat cijfermatige of structurele onderbouwing van de aangedragen argumenten mist.

Heijne geeft een interessante inkijk in de processen en effecten rondom de privatisering van met name post, zorg, spoor en energie. Hij schrijft helder hoe bepaalde situaties, bijvoorbeeld waarin het ondernemersbelang botst met het publieke belang, bijdragen aan het falen van privatiseringen. Toch is de argumentatie soms zwak. Zo krijgt de invloed van de teruggang van de briefpost op de postsector door de opkomst van e-mail naar mijn mening veel te weinig aandacht in het boek, en wordt bij een beschrijving van de weggevallen, uitgebreide verzorgingsstaat van weleer niet vermeld dat deze echt onbetaalbaar was geworden. Voor de tanende populariteit van de traditionele bestuurspartijen (genoemd voorbeeld: PvdA of CDA) geeft Heijne de kritiek van de kiezer op het doorgeslagen marktdenken als een van de voornaamste oorzaken, daarmee de grote groei van marktpartij VVD negerend. Zo zijn er meer voorbeelden, en dat zijn degenen die ik opmerk. Het doet me afvragen welke andere duidingen, waar ik niks vanaf weet, overdreven zijn. Het ondermijnt de betrouwbaarheid van de tekst enigszins.

Ik sta welwillend tegen de aangedragen argumenten en vind ze voor een groot deel aannemelijk, maar mis voor een deel de bronnen en onderbouwing, waardoor ik de argumenten niet snel zelf zou gebruiken in een discussie. Te wankel. Het idee vond ik dus beter dan de uitwerking.
Profile Image for Filip.
21 reviews
April 19, 2018
Een goed betoog van 7 jaar onderzoeksjournalistiek over de voor- en nadelen van privatiseringen in de publieke sector. Wanneer is het verstandig om te privatiseren? Wanneer niet? Aan de hand van honderden gesprekken, economische en politieke gevolgen, alsmede feiten waar het publiek mee wordt geconfronteerd, laat Sander Heijne aan de hand van 4 vragen zien wanneer en waarom het goed is om te privatiseren en wanneer niet:

1) Dienen de financiële prikkels het publieke belang?
2) Betaalt de afnemer voor eigen consumptie?
3) Hebben zowel afnemers als aanbieders de vrijheid elkaar de deur te wijzen?
4) Spelen alle internationale deelnemers het spel volgens dezelfde regels?

In een economie waarin men continue bereikbaar dient te zijn, alles zo snel en efficiënt mogelijk (tijd=geld) gedaan moet worden en waarin korte commerciële belangen boven lange termijn belangen worden gesteld, is het des te meer belangrijk om, daar waar nodig, sturende organen te hebben die het publiekelijke belang tegen het private afwegen.

Wachten wij totdat zich een volgende (economische) ramp voordoet, of maken wij moedige stappen, die korte termijn offers nodig hebben voor het belang van het collectief (en per definitie het individu) op de lange termijn?
Profile Image for Daniel Schotman.
229 reviews52 followers
May 13, 2019
Schokkend. Werkelijk.

Na het lezen van dit boek wil je nooit meer iets van het Neo_liberalisme, welke rechtse partij dan ook of privatisering weten. Iedere VVD, PVV'er of FVD aanhanger zou dit moeten weten.

Profile Image for Femke Hoeksma.
8 reviews
May 22, 2023
Ik geef dit boek 5 sterren, vooral omdat het echt een kunst is om zo helder het toch best ingewikkelde proces van marktwerking in publieke sectoren uit te leggen.

81 reviews4 followers
January 5, 2022
Interessant, leuk en makkelijk leesbaar geschreven!
39 reviews
January 26, 2025
Idee: 5 sterren
Soms te veel herhaling en te weinig diepgang
Profile Image for Fabian Kreulen.
54 reviews1 follower
May 15, 2023
Ik geef soms les in het maatschappijleerlokaal waar dit boek in de kast staat. In de zeldzame momenten dat de leerlingen rustig aan het lezen zijn pakte ik zelf dit boek erbij.

Het is vooral een oefening in steeds hetzelfde zeggen maar dan op een andere manier. Heijne stelt ook dat martkwerking an sich niet slecht is, maar ook dat martkwerking alleen goed is als het internationale speelveld gelijk is. Ik kan me geen sectoren bedenken waar dit het geval is, dus is hij nu voor of tegen marktwerking? Of alleen tegen martkwerking van publieke diensten?

Anyway, 2 sterren.
Profile Image for Hugo Seriese.
164 reviews
July 30, 2020
Om eerlijk te zijn vond ik dit een top-boek dat een lekker inzicht geeft in wat we eigenlijk wel wisten: dat optimistisch marktweringsdenken vaak eh, faalt.
Boek laat me achter met een gevoel van 'ja jongens, dit kan toch helemaal niet, hier moet iets aan veranderen!' maar ook met 'eh, okay, en waar begin ik?'
Profile Image for Iwan.
240 reviews81 followers
April 22, 2022
Na het lezen van Fantoomgroei en (een jaar later) dit boek ben ik overtuigd van het vakmanschap van Sander Heijne. Knap hoe hij ingewikkelde dingen simpel kan uitleggen.
Profile Image for Tonny.
219 reviews5 followers
December 10, 2018
Er is veel kritiek op onderdelen van de vrije markt. Er zijn legio voorbeelden van mislukte marktwerking en Heijne somt er een paar op. Na honderden gesprekken en zeven jaar lang onderzoek is het voor hem duidelijk dat het neo-liberalistische dogma, dat de vrije markt altijd en overal op magische, bijna onverklaarbare wijze, altijd zijn werk doet, doorbroken moet worden. En hij komt niet alleen maar met een verwijten of constateringen. Hij geeft aan ook dat de vrije markt soms wel een goede oplossing is. Het lijkt er alleen op, en dat is, hoewel pijnlijk voor de hand liggend, misschien niet eens zo verwonderlijk, dat politici die continu en schijnbaar onverstoorbaar blijven hameren op de vrije markt, niet eens precies weten wat ze doen. Het lijkt erop dat ze zelf maar blijven geloven, zonder na te denken over de schadelijke effecten op lange termijn. Heijne zoomt in op de problemen rondom het spoor (de noodlottige samenwerking tussen de NS en ProRail), de post, de kinderopvang en de zorg. Steeds is de conclusie dat marktwerking kan werken zolang er niet te gemakkelijk geld kan worden verdiend. Is dat wel het geval dan is het publieke belang altijd ondergeschikt.

Het meest duidelijk voorbeeld in het boek zijn de onderhandeling over de splitsing van NS en ProRail, waarbij de NS-directie het voor elkaar kreeg “om alle bedrijfsonderdelen die geld kostten bij ProRail onder te brengen, terwijl NS alle (potentieel commercieel rendabele bedrijfsonderdelen kreeg”. De gevolgen zijn duidelijk, maar ter illustratie: de NS verdient aan een gestrande reiziger. Want: “Met ruim 4.600 medewerkers verspreid over driehonderd vestigingen in stations behoort NS Stations inmiddels tot de top drie grootste horecaketens van Nederland.” Natuurlijk, het lijkt hier wel een erg gemakkelijke conclusie, maar het boek toont aan waarom de markt hier duidelijk niet het publieke belang dient.

Heijne is wel realistisch. Hij benoemt ook dat de markt echt goed kan werken. Hij geeft alleen aan dat dit niet altijd werkt en het boek laat dat dus duidelijk zien. De checklist zou gedeeld moeten worden. Het bestaat uit slechts vier vragen:

“1. Dienen de financiële prikkels het publieke belang?
2. Betaalt de afnemer voor de eigen consumptie?
3. Hebben zowel afnemers als aanbieders de vrijheid elkaar de deur te wijzen?
4. Spelen alle internationale deelnemers het spel volgens dezelfde regels?”
Heijne beweert dat als het antwoord op een van deze vragen negatief is, dat het dan geen goed idee is om een publieke voorziening te privatiseren”.

De gevolgen dat dit falende neoliberalisme lijken steeds meer naar voren te komen. Als het publieke belang niet meer voorop staat ontstaat er gemor in de samenleving. De boze burger, de gele hesjes, zouden ze er geweest zijn als vaker het publieke belang voorop zou staan? Heijne noemt in zijn epiloog succesvolle voorbeelden van mensen die zelf de politiek een handje hebben geholpen. Een bekend voorbeeld is de strijd van Hugo Borst, die samen met Carin Gaemers een manifest met aanbevelingen schreef voor de gebrekkige ouderenzorg. Dit is nodig, de politiek heeft deze initiatieven nodig, want, zegt Heijne, ze doen af en toe maar wat. Onder hen lijkt er een blind geloof in de markt te leven.

Het is een prima boek. Heijne laat zien dat markt in veel gevallen geen goede oplossing is. Toch denk ik, zeker gezien al het materiaal wat er na zeven jaar zou moeten liggen, dat hij meer uit het boek had kunnen halen. Het lijkt wat slordig geschreven, alsof het niet helemaal duidelijk was op welke manier al dat materiaal in een paar honderd pagina’s terecht moest komen. Daardoor komt het af en toe geforceerd over. Achter deze uitleg van de schade van de markt miste ik het menselijk drama waar je af en toe slechts een hint van krijgt. Ik denk dat dat het boek sterker had gemaakt. Ik hoop op een vervolg, want zolang de marktbubbel blijft, hoop ik dat Heijne hem blijft doorprikken.
Profile Image for Sylvia.
555 reviews
August 20, 2023
A criticical view about several item where the neoliberal idea of the markt hasn't worked as a profit for the citizens.
Profile Image for Wouter Bos.
22 reviews1 follower
July 25, 2021
Over hoe marktwerking zeker niet iets vies is maar dat het in sommige branches of configuraties gewoon niet resulteert in het gewenste resultaat voor de maatschappij of zelfs voor de geleverde dienst. Dat resultaat strookt niet met de hoge verwachtingen die politici lang hadden bij het introduceren van marktwerking in diensten die voorheen geleverd werden door de overheid.

De auteur vat het boek zelf samen in 4 voorwaarden waaraan moet worden voldaan voordat je kan denken aan een succesvolle privatisering van een overheidsinstelling.

Voor iedereen die het laatste jaar zich druk maakt over de coronamaatregelen van de overheid: het blijft allemaal mensenwerk en veel beslissingen worden gemaakt op onderbuikgevoel. Dit boek laat zien dat er wat dat betreft niets nieuws onder de zon is.
Profile Image for Christi.
38 reviews
November 11, 2018
Ontluisterend beeld van de vooral naïeve invoering van marktwerking binnen publieke sectoren. Het boek staat boordevol voorbeelden, wat het begrijpbaar maakt.
Profile Image for Bianca.
775 reviews
February 7, 2023
Met de pakkende titel 'Er zijn nog 17 miljoen wachtenden voor u' lonkte dit boek naar me maar qua inhoud zou het nog allerlei kanten op kunnen. Waar zou het precies over gaan? De ondertitel gaf me het antwoord: 'dertig jaar marktwerking in Nederland'. Hmmm de marktwerking in Nederland, in mijn ogen veelal mislukt maar niemand die het terugdraait en we modderen maar wat aan in de marges van het grote toneel: De Wereldeconomie. De observaties van de schrijver (en journalist) op basis van talloze interviews leiden eigenlijk naar dezelfde conclusie die bij mij opkwamen nadat ik dit boek in m'n mandje had gedaan om mee te nemen naar huis.

De schrijver geeft zelf al aan dat er geen cijfermatige onderbouwing of andere systematisch onderzoek onder ligt, en precies daar zit denk ik wat gemis qua overtuigingskracht. Grosso modo ben je het met 'm eens, misschien nog niet eens door het lezen van het boek maar doordat je zelf de afgelopen 30 jaar de kranten en journaals hebt gelezen en bekeken gecombineerd met je eigen ervaringen. In veel gevallen is de privatisering niet een groot succes geworden maar veelal een falend maar nauwelijks te bevatten ingewikkelde wirwar terwijl jij gewoon op tijd je post wilt ontvangen of simpelweg de trein wil pakken. Maar ook mijn gevoel/gedachten kan ik niet cijfermatig staven. Ik ben slechts een lezer, toevallig juridisch geschoold en werkzaam bij een lokale overheid.

Een paar dingen neem ik mee, vooral mijn werkzame leven in:
- de (juridische) vorm van de organisatie doet er toe (voorbeeld kinderopvangorganisatie die een stichting werd en waarna er 'ineens' wel geld beschikbaar was voor opleiding, ipv dat er zo veel mogelijk winst gemaakt moest worden voor de aandeelhouders). Min of meer deze woorden heb ik nog geen week geleden (voor het lezen van dit boek) uitgesproken naar de politieke bestuurders van de organisatie waar ik werk.
- wereldwijd hebben lokale overheden 835 privatiseringen teruggedraaid in de afgelopen 15 jaar omdat de lokale overheden als eerste merken waartoe privatisering leidt: maatschappelijke onrust en ontwrichting (het gaat immers om de verkoop van publieke diensten).

Dank, Sander Heijne voor het aan papier toevertrouwen van je opgedane inzichten na de talloze interviews die je hebt gehouden.
Profile Image for Christophe Scheire.
56 reviews4 followers
August 17, 2019
SAnder Heijne slaagt erin om een zeer relevant thema in de politico-economische sfeer van de laatste decennia nu eens niet dogmatisch te behandelen, maar degelijk te onderzoeken. Hij blijft daarvoor niet achter zijn bureautje zitten, maar ging gesprekken aan met mensen die werken in publieke sectoren waar marktwerking in geïntroduceerd is, mensen die weten waar ze over praten omdat ze er midden in staan. Hij wil niet bewijzen dat marktwerking al dan niet werkt. Hij gaat op zoek naar de voorwaarden die nodig zijn om marktwerking te doen werken.

Ik hou ervan als economische thema's op een tegelijkertijd eenvoudige én grondige manier aangepakt worden. Het is zelf ook mijn grootste streven in mijn lessen sociaal-economische vraagstukken voor sociaal werkers. (of ik er af en toe in slaag, dat hoop ik. Maar ernaar streven is al een mooi begin toch?)

Sander Heijne heeft een boek geschreven dat iedereen kan lezen, en dat een best-seller zou moeten worden. Dat zou ons als samenleving een heel stuk vooruithelpen. Maar op zijn minst zou het heel wat discussies aan de toog, aan tafel bij de aperitief, op barbecues en andere tuinfeesten een paar niveaus hoger kunnen tillen. En daar zou ik al zeer tevreden mee zijn. : )
Profile Image for Britt.
741 reviews
September 14, 2022
In Er zijn nog 17 miljoen wachtenden voor u bespreekt Sander Heijne de gevolgen van 30 jaar marktwerking in Nederland. Specifiek de privatiseren van publieke diensten zoals het spoor, de post en de zorg. Heijne komt met vier basisvoorwaarden waar een (staats)bedrijf aan zou moeten voldoen voordat het geprivatiseerd wordt.

Als iemand geboren eind jaren '90 vond ik het super interessant om te lezen over de kabinetten Lubbers en de Kok en hun liefde voor de neoliberale ideologie en hoe hun beslissingen tot vandaag nog steeds invloed hebben. Marktwerking zou alles goedkoper en efficiënter maken. Nu 30 jaar later is te zien dat dat niet altijd zo is. Het kan wel, bijvoorbeeld in de telefoniesector was privatisering een goede keuze. Maar bij de post, het spoor of de zorg niet.

Gelukkig zouden wij, de burgers, de aandacht kunnen vragen om deze sectoren weer terug in de publieke sector te krijgen zodat ze weer goed het belang van de Nederlandse bevolking kunnen dienen.

Ik heb veel geleerd van dit boek en vond het goed en begrijpelijk geschreven. Echt een aanrader voor iedereen.
Profile Image for Vincie.
303 reviews
July 4, 2023
Dit boek is zó goed leesbaar, zo duidelijk en met zoveel bronnen onderbouwd dat mijn mening over marktwerking in de publieke sector nog steviger is geworden. Marktwerking werkt goed op bepaalde gebieden, zoals bij bakkers en groentewinkels, producten waar de consument ook echt zelf volledig voor betaalt, maar in de publieke sector is marktwerking een ramp.

Zoveel mensen uit de sectoren zelf die dat aan hebben zien komen, maar niemand die luisterde. En nu is het te laat, de rampen hebben zich al vertrokken.

Ik vraag me af of er ook maar IEMAND uit het huidige kabinet dit boek gelezen heeft, en zo ja: waarom het kabinet nog steeds vasthoud aan marktwerking, marktwerking en nog eens marktwerking.

Ik houd m'n hart vast voor de GGZ die al jarenlang aftakelt met hogere kosten tot gevolg. En toch maar meer blijven bezuinigen, meer administratieve lasten. Marktwerking werkt niet, in ieder geval niet in de zorg.

F*ck het neoliberalisme.
This entire review has been hidden because of spoilers.
Profile Image for Awesome Arnold.
8 reviews
April 7, 2020
De schrijver gebruikt ervaringen van mensen op de werkvloer en ziet zo parallelen in verschillende sectoren waar marktwerking (niet) gewerkt heeft.

Wanneer marktwerking werkt en de overheid niet hoeft in te ingrijpen:

1) Als er financiele prikkels zijn voor publiek belang.
2) Als de afnemer betaalt voor eigen consumptie.
3) Als afnemers en aanbieders nee tegen elkaar kunnen zeggen, e.g. een concurrent.
4) Als beide deelnemers, vraag en aanbod, het spel volgens gelijke regels speelt.

Interessant punt is dat deze mensen op de werkvloer veel beter weten wanneer iets wel of niet geprivateerd kan worden; een stem in de politiek zou veel oplossen via laagdrempelige platforms.
Profile Image for Martijn.
80 reviews5 followers
March 1, 2022
Heijne geeft in dit boek mooie voorbeelden waarom het privatiseren binnen Nederland soms werkt, maar vooral wanneer het niet werkt. Doordat hij in gesprek is gegaan met de gewone man komen zeer concrete voorbeelden van wanbeleid aan de orde. Met name de post en de NS/Prorail worden verder ontleed.

De markt lost niet alles op, diegene die dit nog geloofd is naïef (of staat van weg van onze maatschappij).

Een interessant boek dat snel wegleest, helaas zijn deze ervaring niet theoretisch onderbouwd waardoor zijn verhaal meer een opiniekarakter krijgt.

Dikke 4 sterren.
Profile Image for Asta Schmitz.
160 reviews33 followers
December 21, 2020
Goed boek. Helder en overzichtelijk betoog (beetje repetitief) over de impact van marktwerking op de huidige Nederlandse samenleving. Het geeft antwoorden op vragen waar ik al langer mee rondliep. Zoals waarom het spoor elk jaar weer plat ligt zodra er een herfstblaadje op dwarrelt.

In een compacte, leesbare vorm gaat dit boek zowel de breedte als de diepte in. Voor iedereen die meer wil weten over hoe de Nederlandse samenleving in elkaar zit.
Profile Image for Esther Villerius.
32 reviews13 followers
September 29, 2021
Offers a well-balanced and creative view on both ups and downs of market forces. Doesn't do away with privatizing businesses and public goods as a necessary evil, doesn't idolize it either. Gives a set of rules to apply and decide when competitive forces will likely do good. Plenty of practical examples that give you an insight in the unfolding of economic history. Took me a while to get through though.
Profile Image for Herman.
363 reviews3 followers
July 2, 2024
In het boek wordt pijnlijk duidelijk hoe politieke minkukels de handen vrij hebben om hun land, de instituties en de burgers te grabbel te gooien voor geld op de korte termijn. (Sommigen wijzen hier naar rechtse partijen als de schuldigen, maar dat kun je na dit boek toch niet volhouden.)
De grote vraag is natuurlijk: hoe nu verder en hoe draai je veel van die onzin weer terug? De auteur komt hier nog niet echt uit. Doormodderen dus, waarschijnlijk.
2 reviews
March 4, 2018
Boek met vele overtuigende voorbeelden over mislukte marktwerking en een overzichtelijke conclusie in de vorm van eisen voor een markt waarin marktwerking wél kan werken. Wel rommelige vertellijn op sommige stukken, en toch nog wat herhaling van stellingen en informatie. Net lang/kort genoeg om de aandacht vast te houden en het punt over te brengen.
Profile Image for Bouke.
170 reviews36 followers
March 7, 2018
Een logische redenering onderbouwt met voorbeelden van de tegenvallers van marktwerking. ‘De markt’ heeft ons veel goeds gebracht, maar het neoliberale idee om alles aan de markt over te laten heeft ook tot schade geleid in de Nederlandse maatschappij. De schrijver stelt een lijstje van vier punten voor waar een idee aan moet voldoen om geschikt te zijn voor marktwerking.
Profile Image for Mike Schoonderwoerd.
146 reviews8 followers
November 3, 2019
Kan niet anders dan vol lof zijn over de elegante manier van uitleggen en verklaren waarom de neoliberale droom die marktwerking heet de afgelopen 30 jaar bij verschillende enorm belangrijke overheidsorganisaties als een nachtmerrie is geëindigd. Het einde van het boek met vier logische vragen is hetgeen de overheid zeker nooit meer uit het oog mag verliezen om ons als burgers te kunnen dienen.
Profile Image for David.
63 reviews
April 5, 2020
Goed boek al is het wel wat eenzijdig, er zijn met name argumenten tegen marktwerking te vinden, en dan met name in de publieke sector. Het zou m.i. beter zijn om beide kanten gelijk te belichten zodat de lezer zijn mening kan vormen. Daarnaast wordt regelmatig benoemd dat er talloze voorbeelden zijn, maar telt het boek maar 150 pagina's. Wat uitgebreider was niet verkeerd geweest.
Profile Image for Jane.
76 reviews5 followers
June 15, 2021
Een kritische blik op de privatisering van openbare bedrijven. Zowel de voor- als nadelen komen aan bod en doorheen het boek worden voorwaarden gedistilleerd. Jammer dat het zo "Nederlands" is. Het zou fijn zijn als ook dieper ingegaan werd op de situatie in andere landen. Nu gebeurt dit enkel exemplarisch.
Displaying 1 - 30 of 65 reviews

Can't find what you're looking for?

Get help and learn more about the design.