Với thông điệp “Chuyển hóa chính mình để giáo dục trẻ thơ”, bộ sách Dạy con trong “hoang mang” gửi đi một thông điệp khác biệt với những cuốn sách khác trên thị trường sách Việt Nam hiện nay: các bố mẹ cần chuyển hóa chính mình, “hòa giải” với quá khứ và những tổn thương của mình, để việc giáo dục con cái trở nên nhẹ nhàng, hiệu quả hơn. Đây chính là thông điệp chủ đạo xuyên suốt trong toàn bộ cuốn sách, và cũng chính là điều khiến bố mẹ Việt Nam đồng tình, chia sẻ giá trị của cuốn sách với nhiều người khác. Cuốn sách đã tạo nên một hiệu ứng xã hội tích cực trong 6 tháng cuối năm 2017.
Dựa trên những phản hồi của bạn đọc thông qua giải pháp Social Books của Anbooks và tác giả Lê Nguyên Phương, bao gồm những thắc mắc hỏi rõ thêm và gợi ý về những chủ đề mới, sau khi về Mỹ, TS. Lê Nguyên Phương đã bắt tay vào thực hiện Dạy con trong “hoang mang” 2. Sách bao gồm 29 bài viết dựa trên trục các chủ đề được bố mẹ Việt Nam quan tâm, gửi thắc mắc và cần hỗ trợ. Có những chủ đề được phân tích, chia sẻ trong một bài viết, nhưng cũng có những chủ đề được chia sẻ thành nhiều bài liên tiếp. Từ câu chuyện “Thiên đàng đổ vỡ”, chia sẻ về nỗi đau của những đứa trẻ phải chứng kiến bạo hành trong gia đình, những di chứng về tâm hồn mà chúng phải gánh chịu; ảnh hưởng rõ rệt của các di chứng này trong đời sống của con cái; đến “Sau lời chia tay” nói về những tổn thương trẻ có thể hứng chịu do quá trình ly hôn của cha mẹ và những diễn biến trong tâm lý, hành vi của trẻ theo tiến trình thời gian sau khi sự việc xảy ra; từ câu chuyện hiểu sao cho đúng về phương pháp “tâm bình an”, “nuôi con an yên” theo phong trào đang rộ lên thời gian gần đây, chính là “khả năng tự phục hồi cảm xúc” trong khoa học, đưa ra một cái nhìn thấu đáo nhưng cũng thẳng thắn chỉ ra những “lỗ hổng” trong nhận thức của nhiều người về vấn đề này.
Các chủ đề trong Dạy con trong “hoang mang” 2 mở rộng từ gia đình đến nhà trường, từ gia đình đến xã hội. Nếu “Để con nhảy múa” đề cập đến hiện tượng các bố mẹ đặt quá nhiều kỳ vọng và khuôn phép lên con mình, khiến con không được tự do sáng tạo và thoải mái như chính con đáng có, đến những câu chuyện lớn về nhân sinh quan của đời người như “Công ơn dưỡng dục”, nói về mối tương quan giữa con người với thế giới, với vạn vật, hay “Muối của đất công chính”, nói về ý thức liêm chính trong xã hội có thể bắt đầu từ khi trẻ còn rất nhỏ…
Cuốn thứ 2 này đối với mình có hơi hướng nhắc đến các giá trị mà cha mẹ nên/ cần hướng tới trong quá trình nuôi dạy con. Mình thực sự không quá ấn tượng với cuốn này nhưng vẫn để 5 sao do ảnh hưởng quá lớn từ cuốn đầu tiên.
Một vài quote mà mình cảm thấy đáng lưu tâm - Tới bao giờ cha mẹ mới ngưng tưởng mình là bóng mát mà thật ra là bóng tối che khuất cả bầu trời của con? Tới bao giờ cha mẹ mới biết lùi lại và buông xuống cho con được lớn? - Những suy nghĩ cầu toàn và thái quá này (muốn con học giỏi, biết chơi đàn, ... như con người ta) lại tồn tại điển hình ở các bậc cha mẹ thuộc thành phần trung lưu. - Động lực tập đọc của tôi ư? Mẹ tôi chỉ đơn giản bảo tôi nếu thích nghe kể chuyện thì ráng học chữ để đọc truyện. - Điều quan trọng nhất là cảm hứng để đọc. - Chính việc nắm rõ nội dung của văn bản mới làm trẻ thích thú với việc đọc sách và gắn bó với sách vở lâu dài. - Việc đầu tiên giúp con thích đọc là phải cho chúng thấy chúng ta thường đọc và thích đọc. - Chúng ta cần làm cho sách không chỉ chiếm 1 phần tâm trí, 1 phần cuộc sống mà cả 1 phần không gian của trẻ qua hình thức 1 thư viện nhỏ ở nhà. - Trẻ trai học hỏi về thái độ và cách cư xử với phụ nữ nhiều nhất từ những người đàn ông chung quanh, từ trải nghiệm trong giao thiệp với những người phụ nữ chúng gặp suốt cuộc đời, và cuối cùng là từ sách báo truyền thông. - "Chỉ khi 1 đứa trẻ đối diện với cô đơn, nó mới bắt đầu trở thành 1 người lớn. - Chúng ta có thể làm gì để con cái chúng ta lớn lên không còn cô độc? Hãy là người đồng hành nhưng không phải là kẻ áp giải. - Hãy cung cấp cho trẻ những kỹ năng giao tiếp xã hội để khi chúng cần, chúng có thể đến với mọi người. - Việc bám víu và cố lưu giữ mãi 1 cảm thọ chỉ dẫn đến 3 nguy cơ: đang hưởng thì sợ mất, hưởng hoài thì nhàm chán, và mất rồi thì đau khổ. - Trẻ con sẽ học nhiều ở cách bố mẹ đứng dậy từ nghịch cảnh hơn là từ 1 ông bố bà mẹ lúc nào cũng mang vẻ bình thản. - Con cái chúng ta phải là 1 cá nhân với những đặc tính độc đáo của nó mà chúng ta chỉ có thể tạo các điều kiện để những đặc tính này phát triển hài hoà và khoẻ mạnh trong thân tâm của chúng trước rồi đến trong tương quan giữa chúng và môi trường chung quanh. - Những nhu cầu thực sự của trẻ: + Muốn được an toàn + Muốn mình được yêu thương và yêu thương người khác + Muốn mình là 1 thành viên trong những tập thể mà mình có mặt chứ không phải người ngoài cuộc + Muốn được người chung quanh tôn trọng + Muốn làm chủ kiến thức, vận mệnh, quyết định của mình + Muốn gặp những thách thức trong hoàn cảnh thay vì quá dễ dàng, thuận lợi + Muốn có quyền quyết định vấn đề + Và muốn đời sống mình có ý nghĩa - Với trẻ lớn, khi ý muốn của chúng không nằm trong các nhu cầu kể trê, chúng ta có thể trò chuyện giúp trẻ chú tâm và quan sát các ý muốn của mình và các cảm xúc đi kèm. - Giúp trẻ xây dựng tinh thần vượt khó + Đầu tiên là mối liên hệ chặt chẽ giữa cha mẹ và con cái bắt đầu từ khi chúng sinh ra qua việc ôm ấp, nâng niu, bú mớm và gần gũi trẻ. + Những sinh hoạt phong phú bổ ích như đi du ngoạn, vào nhà sách, đi thư viện, thăm bảo tàng, ... sẽ giúp trẻ vượt qua được những hậu quả do môi trường thiếu thuận lợi chẳng hạn như nghèo đói. + Họ hàng thân thuộc hay bạn bè của cha mẹ cũng quan trọng không kém. Có thể cùng trẻ thăm viếng họ hàng thân hữu, giữ một mối liên hệ lành mạnh tích cực ... cho trẻ thấy sức mạnh của mình không chỉ qua tập thể mà còn qua truyền thống gia tộc. + Đối thoại là 1 yếu tốt thiết yếu trong mọi gia đình. + Nề nếp và kỷ luật trong gia đình: * Trẻ cần nề nếp và giới hạn hợp lý trong khuôn khổ kỷ luật gia đình vì đó là chỗ tựa đầu đời trong nhận thức của trẻ về trật tự của cuộc sống. * Quy định không chỉ đơn thuần là việc trẻ không được làm mà là việc cả gia đình cùng nên làm. Các quy định này khi thực hiện lâu ngày sẽ trở thành 1 truyền thống mà trẻ sẽ tự hào. * Không có gì thất sách hơn khi cha mẹ mỗi người 1 ý và mỗi người 1 cách về quy định và mức độ kỷ luật con cái. + Lịch trình đều đặn trong ngày và trong tuần cũng rất quan trọng và cần được thiết lập cho trẻ càng sớm càng tốt và cố giữ nó trong suốt giai đoạn phát triển của trẻ. + Thật ra lao động, hay nói cho nhẹ nhàng hơn là làm việc, cũng k kém phần quan trọng trong việc hình thành khả năng vượt khó. Không nên giới hạn về giới tính trong việc trẻ làm, ví dụ trẻ trai có thể tập nấu ăn, trẻ gái có thể tập sửa đồ. + Gia đình cần có những sinh hoạt chung như đi công viên, du ngoạn, thăm sở thú, viện bảo tàng ... + Đề cao giá trị của giáo dục sẽ gieo vào tâm hồn trẻ niềm vui của nỗ lực học tập, cũng như sự tôn trọng và yêu mến thầy cô. + Xây dựng cho trẻ những niềm tin và quan niệm sống tích cực. - Chỉ khi trẻ biết rằng mình vốn tự do để chọn lựa, và không phải nô lệ của dục vọng ở trong hay hoàn cảnh ở ngoài, thì khi đó trẻ mới phát triển khả năng tự chế ngự và làm chủ chính mình. - Những đứa trẻ khi được cha mẹ tức thì đáp ứng mọi nhu cầu vật chất lẫn tinh thần sẽ có nguy cơ k học được tính kiên nhẫn. - Có vượt qua gian nan, con mới hài lòng thấy giá trị của bến bờ bình an. - Phó mặc tình cảm tuổi thơ - Childhood emotional neglect - Trẻ chỉ có thể có được sức mạnh nội tâm khi chúng hài lòng, tin tưởng và thậm chí hãnh diện về những giá trị tinh thần của gia đình mình. - Khi trẻ luôn thấy gia đình là mái ấm để quay về, nơi trẻ được thương yêu và chấp nhận, nơi trẻ là thành viên thân thiết và hữu ích, nơi chúng sẽ được nạp đầy năng lượng để lại sẵn sàng xông pha ngoài xã hội, thì những dụ dỗ hay áp lực của bạn bè chúng cũng dễ dàng chối từ hay chống trả. - Cần được cha mẹ hỗ trợ để tự xây dựng 1 bảng giá trị cho riêng mình bằng cách sử dụng tư duy phê phán (critical thinking) để đánh giá và chọn lọc bất cứ ý định ảnh hưởng và tuyên truyền nào từ tha nhân. - Hãy tập cho con trải nghiệm bình thản quan sát và nhẫn nại với những khó chịu trong lòng mình, từ đó con mới tự xây dựng được những kĩ năng điều hoà cảm xúc và thích nghi. - Bài học để đời: Không cảm xúc nào là trường tồn mãi mãi, vui buồn, giận chán. Chúng đến rồi đi như những người khách trọ. Đừng chạy theo khác mà lầm tưởng họ là mình, cũng đừng sự khách hại mình vì trước sau gì họ cũng ra đi. - Người có cá tính cương trực khi bị xâm phạm quyền lợi phải biết và dám sử dụng những kĩ năng thay đổi hành vi của đối phương để bảo vệ quyền lợi của mình. - 6 đặc điểm của 1 cá tính cương trực: Có thể biểu hiện tình cảm của mình 1 cách trung thực và công khai; Có thể mô tả tình cảm của mình 1 cách tự nhiên và chính xác; Có thể phản đối ý kiến của người khác 1 cách thẳng thắn và trình bày quan điểm của mình rõ ràng; Có thể dùng chữ tôi để khẳng định việc chịu trách nhiệm cho lời nói của mình; Có thể đón nhận lời khen ngợi, không phải vì kiên ngạo, nhưng là biểu hiện của lòng tự trọng và tự tri về khả năng và ưu điểm của mình; Có thể hành động ngẫu hứng và không tính toán như là biểu hiện của khuynh hướng và khả năng ứng biến. - Nếu theo tinh thần nhân văn thực sự của Khổng, trẻ cần được tạo điều kiện phát triển tình cảm và cảm xúc tự nhiên rồi sau đó được đưa dần vào những phép tắc hoà hợp với môi trường gia đình và xã hội, không thái quá không bất cập. - Dạy cho trẻ có thể nói "không" với 1 lời yêu cầu, thuyết phục hay dụ dỗ không chính đáng. Trẻ cần tập bắt đầu câu trả lời của mình với chữ "không" rõ ràng và kiên định mà không phải biện bạch hay viện cớ gì, cũng không nhất thiết khi nào cũng phải cho biết lý do nếu lý do đó thuộc 1 vấn đề riêng tư của mình.
Cũng như cuốn 1, những đề tài và bình luận của tác giả cho ta thấy được những vấn đề trong việc nuôi dạy con cái. Những vấn đề này là những nhức nhối, chăn chở, và suy nghĩ của bậc cha mẹ. Đọc xong thấy hoang mang hơn trước khi đọc. Chỉ là đọc để còn biết thực tế là có nó, có nhiều người gặp nó, và mình có thể thay đổi nó nếu mình chú tâm. Ngoài ra, những chủ đề này còn mang lại sự cảnh tỉnh cho cả người lớn trong các vấn đề gia đình và xã hội, không nhất thiết chỉ bó hẹp trong vấn đề nuôi dạy con cái.
Quyển 1 mình đã thấy hay rồi. Quyển 2 này tác giả viết vẫn rất chạm.
“Mong chúng ta luôn là người bạn đồng hành cùng con, luôn có mặt để chú ý, quan tâm và đáp ứng những nhu cầu tình cảm của con. Hãy là bờ vai để con ngả vào khi cần thở than khóc lóc, là vòng tay để con ôm choàng khi hớn hở cười tươi. Để làm sao tình cảm con luôn đủ đầy, để con không còn đói khát đi ăn mày tình cảm kẻ khác, nhờ thế con không chỉ tránh khỏi cảnh nô lệ cho bạn bè mà còn khỏi rơi vào những mối quan hệ tình cảm bị lợi dụng. Vì con biết không những con được thương yêu mà còn luôn có người sẻ chia những nỗi buồn vui trên đường đời diệu vợi.”
Tiếp nối sự thành công của cuốn 1, cuốn 2 mở rộng thêm những vấn đề về dạy con. Trc khi dạy đc con cha mẹ cũng cần hiểu hơn về cs và bản thân mình. Sách có 1 số chủ đề tương tự như cuốn cha mẹ độc hại như trẻ em phải đóng vai trò cha mẹ, sinh trưởng trong gia đình bạo lực,.. mình thấy đọc DCTHM mang lại cảm giác nhẹ nhàng hơn so với cuốn cha mẹ độc hại. 1 lần nữa cuốn sách đc viết bởi ng Việt và rất hợp cho ng Việt mình về dạy con và còn là 1 ng bạn bổ trợ cho phụ huynh về hiểu hơn tâm lý 1 cách khoa học và nhìn nhận các vấn đề rõ ràng chuẩn xác hơn. Có 1 điều mình hơi thắc mắc là có 1 số chương tg gợi ý cách giải quyết vấn đề 1 số khác lại không vậy mà chỉ phân tích và để mở, làm mình cũng hơi hoang mang. Mình vẫn rate cao cho sách 4.5/5