Kindsoldaat is een epos over twee voorname Nederlandse families op de grens met Duitsland. Tegen de achtergrond van oorlogen en grote maatschappelijke veranderingen houden zij vast aan de oude wereldorde. Familiekasteel Metternich heeft een Limburgse en een Pruisische poort. Eind 19de eeuw wordt daar de tweeling Nol en Max geboren, die hun jeugd doorbrengen met het buurmeisje Nora. Wanneer aan het begin van de Eerste Wereldoorlog de achttienjarige broers het kasteel ieder door een andere poort verlaten, komen ze aan weerszijden van de geschiedenis terecht.
De gevolgen van hun keuzes zullen het lot van de volgende generaties bepalen. Zo zal in het moeizame huwelijk van Nora de tweeling altijd een beslissende rol spelen. Als in de jaren vijftig haar opstandige dochter Elsie op een skivakantie de prins leert kennen, lijkt deze liefde even onmogelijk als noodzakelijk.
Oscar van den Boogaard (1964) groeide op in Suriname en Nederland. Hij studeerde rechten en Franse taal- en letterkunde in Montpellier, Amsterdam en Brussel. Na korte tijd op een advocatenkantoor gewerkt te hebben koos hij voor het fulltime schrijverschap. Hij maakte zijn debuut met de roman Dentz die in 1990 verscheen bij Athenaeum - Polak & Van Gennep: op dat moment was hij de enige levende schrijver van die uitgeverij.
Daarop volgden Fremdkörper (roman, 1991), Bruno's optimisme (proloog op het Oceanisch verlangen, roman, 1993), De heerlijkheid van Julia (roman, 1995, nominaties voor de Libris Literatuurprijs en De Gouden Uil), Liefdesdood (roman, 1999), Sensaties (dagboek, 2000), Een bed vol schuim (roman, 2002) en Inspiration Point (dagboek, 2004).
Na zijn overstap naar De Bezige Bij verschenen de romans Het verticale strand (2005), een boek over hoe je door het kantelen van je wereldbeeld een bevrijding van jezelf kunt bewerkstelligen, en Magic Man (2007), een vervolg op de eerdere roman Bruno's optimisme. In 2010 kwam zijn roman Meer dan een minnaar (2010) uit. Februari 2013 verscheen de roman De tedere onverschilligen. Zijn werk werd veelvuldig genomineerd voor de grote literaire prijzen, vertaald en verfilmd. De Standaard riep hem uit tot de belangrijkste schrijver van zijn generatie. In 2018 verscheen de grootste roman Kindsoldaat. In deze hedendaagse Buddenbrooks wordt de geschiedenis van twee voorname Nederlandse families geschetst, door de ogen van de laatste telg, die vermoedens heeft dat hij een zoon is van prins Bernhard. In februari 2020 verscheen Jachthuis. In deze roman kruipt Oscar van de Boogaard in de huid van zijn alter ego, de achttienjarige Maxwell. Van den Boogaard woont afwisselend in Berlijn, Antwerpen en Sint Martens Latem, een residentieel kunstenaarsdorp vlakbij Gent.
Dit begon goed. Ik wilde graag meer lezen over de tweeling, maar toen de verhaallijn veranderde en Nora de hoofdpersoon werd van het verhaal, leek ik in een Madame Bovary/19de eeuws hysterisch boek beland te zijn. Totaal niet wat ik had verwacht. Daarnaast vond ik de hoofdpersonages ontzettend zeurderige types - lees heel hysterisch - en liet de auteur mij niet meeslepen in het verhaal. De psychologische diepgang miste ik op vrij veel plekken (hoezo verandert Nora opeens in zo'n verwende, jammerende vrouw?) waardoor ik aan het einde nog moeite had om het boek uit te lezen.
Nadat Oscar van den Boogaard zijn baan als advocaat had opgezegd, maakte hij als auteur zijn debuut met het in 1990 verschenen Dentz. Een kleine dertig jaar later bracht hij in 2018 de roman Kindsoldaat uit, die gaat over zijn deels gefingeerde familiegeschiedenis en waaruit zou moeten blijken dat hij een buitenechtelijke zoon van prins Bernhard is, hetgeen door de Rijksvoorlichtingsdienst overigens ontkend wordt omdat er geen enkele aanwijzing bestaat dat deze bewering op waarheid berust.
Aan het eind van de negentiende eeuw wordt in het kleine Duitse plaatsje Metternich de tweeling Max en Nol geboren. Ongeveer tegelijkertijd komt ook hun buurmeisje Nora ter wereld en het is daarom niet zo heel erg vreemd dat ze hun jeugd gezamenlijk doorbrengen. Vlak voor de Eerste Wereldoorlog kiezen de broers hun eigen pad, dat gevolgen heeft voor het lot van de latere generaties van beide families. Zo zullen ze altijd een rol blijven spelen in het leven van Nora en haar dochter Elsie, die tijdens een skivakantie kennismaakt met prins Bernhard.
Kindsoldaat bestaat uit drie delen, die boeken worden genoemd en in feite een manuscript voorstelt dat geschreven is door Maxwell, een zoon uit de vierde generatie van een welgestelde en vooraanstaande Nederlandse familie. Het epistel verhaalt over een familiegeschiedenis die tientallen jaren bestrijkt, maar eigenlijk vooral over het wel en wee van drie generaties vrouwen gaat, in het bijzonder over hun liefdesverhoudingen of misschien wel het gebrek daaraan. Het begrip familiegeschiedenis is daarom erg overtrokken en een epos, zoals de achterflap doet suggereren, is het al helemaal niet. Dit komt voor een groot deel omdat de roman behoorlijk oppervlakkig is, nergens uitvoerig op ingaat en de geschiedenis, die wel degelijk van belang kan zijn, buitengewoon karig aan bod komt.
Hoewel Van den Boogaard de roman op zijn eigen familiegeschiedenis heeft gebaseerd en hieruit zou moeten blijken dat hij de buitenechtelijke zoon van prins Bernhard is, komt dat in het boek nergens tot uiting. Pas in het laatste deel komen de prins – en in veel geringere mate zijn vrouw Juliana – in beeld. Dit is niet onlogisch, omdat het verhaal aan het eind van de negentiende eeuw begint en in dat laatste deel een aantal jaren na de Tweede Wereldoorlog verhandelt. Ook de rol van Elsie is dan aanzienlijk groter, zij is immers de derde generatie. Toch is ze qua karakter en uitstraling niet zo heel veel anders dan haar moeder en grootmoeder. Alle drie zijn ze nogal wereldvreemd en behoorlijk vol van zichzelf en hun afkomst. Dit, maar ook hun lege bestaan, straalt voortdurend van ze uit. Hierdoor is het voor de lezer erg moeilijk om een band met hen te krijgen of om sympathie voor ze te krijgen. De andere personages zijn trouwens van hetzelfde kaliber als de drie dames, dus voor hen geldt feitelijk hetzelfde.
De schrijfstijl die de auteur hanteert, is er niet een die je in een roman verwacht. In simpele bewoordingen – dialogen zijn over het algemeen uitermate kinderlijk – loodst hij de lezer van de ene naar de andere scène, zonder dat er eigenlijk echt veel gebeurt. Desondanks vliegen de gebeurtenissen, escapades en intriges in een mum van tijd voorbij, wat dus hoofdzakelijk door de eenvoudige en vluchtige manier van schrijven komt. Incidenteel lijkt het erop dat het verhaal wat diepgang krijgt – in het derde deel is dit het duidelijkst – maar de auteur doet hier verder niets mee en daardoor blijven dergelijke situaties eveneens nietszeggend. Van den Boogaard heeft met het schrijven van deze roman vast en zeker een bedoeling gehad. Die is echter onduidelijk, want Kindsoldaat is van begin tot eind tamelijk inhoudsloos en infantiel.
Wat een verhaal, wat een familie! Heel erg graag gelezen, was bijna onmogelijk op zij te leggen. Zo betrokken bij elk personage met zijn eigenaardigheden. Aanrader.
Oh oh wat een schitterend boek! Elke regel, paragraaf, bladzijde, hoofdstuk heb ik gesavoureerd - in een hoedanigheid alsof ik zelf in aristocratische kringen vertoefde. Aristocratisch, een adjectief waarvan de betekenis zich personage na personage bloot heeft gegeven. Kindsoldaat is het voorbeeldboek bij uitstek om de inspirerende en verdiepende kracht van literatuur aan te tonen. Een quote uit het boek "Een goede schrijver brengt gevoelens onder woorden die in een lezer sluimeren maar niet doordringen tot het bewustzijn." Hoe juist, hoe echt, hoe treffend. In deze 580 blz tellende roman maken we kennis met de vernietigende kracht van familie en generaties. We maken kennis met mechanismen en tradities die je als 'gewone' volksmens niet kunt kennen. Het is prachtig hoe Nora als fris meisje verpopt tot een akelige enge bourgeois dame. Dit boek had enkel Oscar van den Boogaard kunnen schrijven. Ik vond hem altijd al ergens een beetje 'elitair' overkomen en dankzij dit boek versta ik hoe dat komt. Het is zijn geschiedenis, maar dit boek is ook zijn talent. Boven alles mogen we niet vergeten dat dit boek ook een 'ode' aan de liefde is, aan de individualiteit en aan de opdracht die eenieder heeft om zelf iets van zijn leven te maken en om te verbinden met het goede. Een dikke dank-u-wel aan de schrijver om ons met zoveel moois te verwennen.
Mocht Oscar van den Boogaard zijn boek op p. 368 afgesloten hebben, dan had hij een puntgaaf meesterwerk afgeleverd: vloeiende en vinnige dialogen, een heerlijk getekende aristocratische setting en bijhorende sfeer die rechtstreeks uit de boeken van Couperus lijkt te komen, aanstekelijke Jules & Jim-achtige verwikkelingen aan het begin van de twintigste eeuw. De hele 'naoorlogse' sequel - bijna de helft van de roman - lijkt me evenwel niet van hetzelfde hoge niveau.
Ik had hoge verwachtingen. Ik weet niet goed wat ik over dit boek moet denken. Het geeft te weinig geschiedkundige informatie om me op dat vlak tevreden te stellen. Om de impact van je voorouders op je eigen leven aan te tonen, ontbreekt het dan weer aan psychologische omkadering. De personages hebben o zo weinig om handen. De verveling wordt met menig glaasje weggespoeld. Moeder Nora en dochter Elsie hebben minnaars om de leegte op te vullen. Er wordt heel wat gepalaverd, tot diepgaande gesprekken komt men niet. Ik las het boek volledig maar bleef op mijn honger zitten.
Het boek start heel veelbelovend maar het derde deel was echt langdradig. Ik heb me wat geforceerd om het toch uit te lezen. De eerste 2 delen waren nochtans heel tof en meeslepend, vandaar toch nog 3 sterren. Ik lees trouwens dat ik niet de enige ben met die mening....
Oscar van den Boogaard en zijn nieuwste boek Kindsoldaat haalden de kranten en Jinek vooral omdat hij erin onthulde dat hij een buitenechtelijke zoon van prins Bernhard zou zijn. Maar PB duikt pas in de laatste tweehonderd bladzijden van het bijna zeshonderd bladzijden-tellende boek op. Liever heb ik het over wat het boek Kindsoldaat wel is: een familiegeschiedenis, een levensgeschiedenis en een liefdesgeschiedenis –en dat dan allemaal door elkaar heen.
Het begint bij de bron, ergens in het noorden van Nederlands Limburg, bijna in Duitsland, op landgoed Metternich waar Hermine en Edmond aan elkaar worden voorgesteld. Het zaadje van de familiegeschiedenis in Kindsoldaat is geplant. Alhoewel de geboorte en de dood van hun twee dochters wordt haastig in staccato opgemerkt:
“Terwijl Edmond op zoek was naar een naam voor het bronwater gaf Hermine geboorte aan een tweeling. De twee meisjes die een maand te vroeg waren geboren, werden naar de overleden moeders van Hermine en Edmond Sophie en Stella genoemd. ’S En S,’ fluisterde Hermine. ‘Onze slingeraapjes.’ De twee slingeraapjes waren niet krachtig genoeg. Een paar dagen na hun geboorte stierven ze. Eerst Stella, een paar uur later Sophie.”
De twee meisjes leven voort in de naam van het bronwater van landgoed Metternich (dat –merkt de schrijver op– zelfs de koninklijke familie en de jonge Wilhelmina bereikt), maar het leven keert pas echt terug na de geboorte van de tweeling Max en Arnold, vernoemd naar hun grootvaders. Hun kinderjaren gaan snel, Van den Boogaard wil naar de jongeren die het leven grijpen: de pubers Max en Nol en hun buurmeisje en vriendin Nora. Zoals wanneer ze naar Parijs treinen en afscheid nemen van de ouders: “Nadat Nora haard hoofd uit het raampje had teruggetrokken en zich omdraaide, zag ze een opgewonden glans in hun ogen. Wat hadden ze kunnen zien, haar heupen, haar kont, haar kuiten. Ze ging tegenover hen zitten en sloot haar ogen. Het schoolkorset had ze thuisgelaten. Ze mochten kijken zoveel ze wilden.” En dat laat Oscar van den Boogaard de lezer doen: kijken, kijken en genieten van een paar pubers in het Parijs van begin twintigste eeuw. Maar zo voyeuristisch behandelt hij de gehele familiegeschiedenis met de losse moraal van de Metternichs.
Algauw breekt de Grote Oorlog uit en Max verdwijnt door de Pruisische poort naar Duitsland en Nora trouwt met zijn tweelingbroer Nol, en zij vertrekken door de Limburgse poort naar Utrecht. Max duikt soms weer op en er komen kinderen: Elsie en Maxim en zij vormen de belangrijkste bij- en later hoofdpersonages van deze roman, met Max –de kindsoldaat uit de titel misschien– als draad, die ook in de Tweede Wereldoorlog als nazi blijft opduiken in hun levens. Tot de laatste Metternich-telg geboren wordt: Fransje –de oom Frans uit de brief in het voorwoord–, en de oorlog eindigt. Maar het zijn de vrouwen –Nora en Elsie– die als eeuwige pubers de actie in deze familiegeschiedenis zijn.
Kindsoldaat is in zijn grootte een familieroman, een roman over tweelingbroers die elk een eigen weg moeten gaan, maar onherroepelijk bij elkaar horen. Een roman ook over keuzes. En –hoe ironisch– Pruisen steeds weer opduikt: tot aan Pruisisch Blauw a.k.a. PB a.k.a. prins Bernhard. En weer doet vaderschap er eigenlijk niet zo toe –net als dat het er niet toe deed bij Nora–, en dat maakt de claim van Oscar van den Boogaard in de media misschien wel overbodig. Dit is een grote, lekker onconventionele familiegeschiedenis –die niet onderdoet voor de klassieke Russische familiegeschiedenissen– waarnaar we mogen kijken zoveel we willen.
Deze bespreking verscheen ook in het online Lees Magazine van bol.com en op mijn blog: jmctimmermans.wordpress.com. Een exemplaar van het boek werd beschikbaar gesteld door bol.com en uitgeverij De Bezige Bij.
Het is de geschiedenis van twee voorname families die buren zijn op een aanzienlijk landgoed dat te vinden is in Limburg, langs de grens met Duitsland. In het ene kasteel, dat de naam Metternich draagt is de tweespalt Duitsland en Nederland al direct voelbaar en dit is een opmaat naar het verloop van deze afzonderlijke familiegeschiedenis. Het kasteel heeft namelijk twee poorten, ga je door de ene dan kom je in het Limburgse landschap terecht, kies je de andere dan sta je met je voeten in het Pruisische gebied. Op dit kasteel wordt een tweeling geboren, eigenlijk twee tweelingen want de eerste worp van twee meisjes levert twee doodgeboren meisjes op. Enkele jaren later komen twee gezonde jongens ter wereld: Nol en Max. Onafscheidelijk maar totaal verschillend van karakter. Nol de leergierige en serieuze en Max, onstuimig en speels. In het andere landhuis, Villa Flora, woont een leeftijdsgenootje, Nora en gedrieën groeien ze op, gedoemd tot een drie-eenheid. Twee aristocratische families waar de lezer al meteen partij kiest voor de familie van Nol en Max. Dat komt door de moeder van Nora, een empathieloze en lichthysterische vrouw. De Eerste Wereldoorlog passeert en Max kiest voor de Duitse kant, wat hem min of meer wordt ingefluisterd door zijn grootvader Maximiliaan die immers officier is geweest onder de Pruisische vorst. Deze keuze trekt een dikke rode lijn naar de Tweede Wereldoorlog. Ondertussen gaan Nol en Nora het huwelijk aan, terwijl Nora meer naar Max verlangt en zal blijven verlangen. Hier heeft de gezondheid van Nol wel iets mee te maken. Hun huwelijksleven blijft platonisch en toch weet Nora drie kinderen te baren, waarvan de dochter Elsie het kind is dat we volgen. Een meisje dat zich ontwikkelt tot een begeerlijke jonge vrouw: opstandig, vrijgevochten en met een vrije moraal. Elsie maakt kennis met koningin Juliana en later met haar gemaal prins Bernard. En iedere landgenoot is inmiddels op de hoogte van het losbandige leven dat de prins geleid heeft, dus ligt het voor de hand dat Bernard Elsie gaat verleiden. En daar komt de laatste telg die in dit verhaal beschreven wordt om de hoek kijken: Maxwell. En voor Maxwell in deze roman staat de schrijver Oscar van den Boogaard model. In interviews heeft hij al aangegeven ervan overtuigd te zijn dat hij een niet erkend kind is van prins Bernard, een feit dat hij als een trauma met zich meedraagt. Een feit ook dat door een dna-onderzoek is te bewijzen, maar daar wil Van den Boogaard niets van weten. Weer een ander feit is dat de foto van de schrijver op het boek een subjectieve vergelijking geeft. Stop een anjer in zijn knoopsgat en zet hem een ziekenfondsbrilletje op en … Kindsoldaat is een lichtvoetig geschreven boek, veelal voorzien van dialogen die ik zelf af en toe pathetisch en geknutseld vond overkomen. Wat vooral goed uit de verf komt is dat beide beschreven families het hart op de tong hebben, maar uiteindelijk weinig over zichzelf vertellen. Dat zijn vooral de verwijten die latere generatie heeft over de voorgaande. En tenslotte wil ik dit boek een richting op duwen. En dan koerst het naar het vroegere werk van Jan Siebelink van voor Knielen op een bed.
Seems to me the author just invented a whole lot of quirky improbable characters and incidents in the hopes of making money on a novel.
Slightly interesting to read about the [privileged] characters' experiences during WW II in Utrecht.
None of the characters seemed like people of flesh and blood. They weren't even stereotypes, just individuals who did and said random things.
Take Fransje, the last-born child of Nora. Now Nora never did like children, and there are indeed mothers who don't want much/anything to do with one or all of their children. But there were several other adults in this household, including four women, and it seems not a single one of them bonded with Fransje. The nanny looked after him only because she was paid to do so, and the other adults seem to have ignored him entirely. Does not seem credible to me.
Aan de hand van feitelijke gebeurtenissen en personen uit de tijd van net voor de 1ste wo tot halverwege de jaren 60 van de vorige eeuw beschrijft van den Boogaard het leven van twee zeer met elkaar verbonden families. Zelfs prins Bernard speelt er -natuurlijk als overspelige- een grote rol in. Zelden zo'n absurdistisch verhaal gelezen. Vaak best wel boeiend maar veel en veel te lang. Tot op het bod uitgemolken waarbij het gedrag van de gefrustreerde karakters constant in de repeteerstand staat. Hoe krijgt hij het verzonnen?
Een vervreemdend boek. Knap in elkaar gestoken verhaal maar de hoofdpersonen zijn soms bijna karikaturaal. De opwachting van het Koninklijk paar en in het bijzonder prins Bernhard, in zijn rol van womanizer, draagt hieraan bij. Twee families zijn met elkaar verweven en keuzes die gemaakt worden werken generaties door. Pas tijdens de laatste bladzijde herinnerde ik me weer dat het boek begon met een brief.
Een meeslepende familiekroniek met als toetje Prins Bernhard en zijn buitenechtelijke zoon (die de auteur zou zijn). Mooi ingedeeld in drie delen. In elk deel treedt een protagonist naar voren, maar de andere personages worden niet uit het oog verloren. Interessant om eens iets te lezen over Nederland en de oorlog. Daar las ik nog niet veel over.
Tegenvaller. Interessant begin en goede schrijfstijl, maar beetje bij beetje ebde mijn belangstelling weg. In plaats van te concentreren op de tweeling, ging het steeds meer over de vrouwen in de familie en, eerlijk is eerlijk, Floor, Nora en Elsie zijn eigenlijk maar zeurende types. Op het laatst had ik moeite het boek nog uit te lezen.
Historisch gezien best een interessant verhaal, maar de schrijfstijl ontstijgt nauwelijks het niveau van een streekroman. Emoties, dialogen en gebeurtenissen worden afgeraffeld (de moord op Joodse huishoudster en haar gezin!). De hoofdpersonen in deel 2 en 3 zijn onuitstaanbaar egocentrisch en worden op den duur stomvervelend.
Interessant maar moeilijk (literatuur!) verhaal over onmogelijke liefdes. De eerste helft, waarin de oorlog ook een rol speelt, kon mij het meeste boeien. Naar het einde vond ik het moeilijker om in het verhaal te blijven.
Vervelend boek, het dreutelt maar door. De affaire rond Prins Bernhard die de vader van de schrijver zou zijn had in een kolommetje in de story samengevat kunnen worden.