L'Échelle de Jacob

by Lyudmila Ulitskaya

Dans la malle laissée par sa grand-mère Maroussia avant sa mort, Nora découvre des lettres échangées avec son grand-père, Jacob. Féministe avant la révolution, danseuse artistique et communiste ardente, la belle Maroussia a ses propres convictions intellectuelles. Mais les rêves et les ambitions du jeune couple croulent sous le poids de l’histoire soviétique. Et quand Jacob est relégué en Sibérie pour sabotage, même son fils, le père de Nora, lui tourne le dos.
Le destin du grand amour de ses grands-parents ne reflète cependant que le début des événements qui marqueront la vie de Nora. Scénographe passionnée et assoiffée de liberté, elle choisit elle-même ses amants et ses projets, élève son fils seule et découvre peu à peu la puissance de ces liens avec ses proches.
Sur les traces de la correspondance de ses propres grands-parents, Ludmila Oulitskaïa conte avec autant de tendresse que d’ironie mélancolique les hauts et les bas, la grande et la petite histoire de quatre générations d’une famille, tout en décrivant délibérément ce XXe siècle russe comme celui des femmes.

Genres: Fiction, Russia, Historical Fiction, Russian Literature, Novels, Literature, Contemporary

770 pages, Kindle Edition

First published October 1, 2015

About the author

Russian profile here Людмила Улицкая

Lyudmila Ulitskaya is a critically acclaimed modern Russian novelist and short-story writer. She was born in the town of Davlekanovo in Bashkiria in 1943. She grew up in Moscow where she studied biology at the Moscow State University.

Having worked in the field of genetics and biochemistry, Ulitskaya began her literary career by joining the Jewish drama theatre as a literary consultant. She was the author of two movie scripts produced in the early 1990s — The Liberty Sisters (Сестрички Либерти, 1990) and A Woman for All (Женщина для всех, 1991).

Ulitskaya's first novel Sonechka (Сонечка) published in Novy Mir in 1992 almost immediately became extremely popular, and was shortlisted for the Russian Booker Award. Nowadays her works are much admired by the reading public and critics in Russia and many other countries. Her works have been translated into several languages and received several international and Russian literary awards, including the Russian Booker for Kukotsky's Case (2001). Lyudmila Ulitskaya currently resides in Moscow. Ulitskaya's works have been translated into many foreign languages. In Germany her novels have been added to bestseller list thanks to features of her works in a television program hosted by literary critic Elke Heidenreich.

Reviews

[Valeriu Gherghel · Rating 4 out of 5]

Totul începe așa.

Nora Osețki abia a născut un băiat, Iurik, în casă a fost inundație, nu-și mai vede capul de griji, cînd tatăl ei, Henrik, o anunță cu glas neajutorat că i-a murit bunica, Marusia, și că ar face bine să-l viziteze cît mai repede. El nu-i în stare să se descurce, e greu să te descurci cu un mort, chiar dacă e mama ta. Nora sosește în grabă. O găsește pe Marusia prăbușită pe un divan vechi, într-o cămașă de noapte zdrențuită: „avea capul cu expresia trufașă înclinat spre spate” (p.13). Bunica fusese o femeie tăioasă, înclinată spre „despotism”. Așa o țin minte rudele. După înmormîntare, cineva îl pomenește în treacăt pe bunicul Iakov Osețki. Nora nu l-a văzut decît o dată. În odaia bunicii, sub o fereastră zărește un cufăr din nuiele împletite de salcie. Îi deschide curioasă capacul. Descoperă uimită:

„Era plin cu caiete vechi, blocnotesuri, topuri de hîrtie scrisă. Îl desfăcu pe cel de deasupra - un manuscris sau poate un jurnal... Teancuri de ilustrate, tăieturi din ziare... După ce se uită însă mai atentă în jur, puse în cufăr fotografiile de pe pereți” (p.29).

Iată documentele din care Nora Osețki va reconstitui saga unei famili ramificate de-a lungul unui secol necruțător. Jurnalele și scrisorile aparțin bunicului Norei, Iakov Osețki, personajul cheie al romanului, și ele dezvăluie nenorocirile care i-au urmărit familia (pogromuri, deportări, șederi în temniță) și propriul lui destin nemilos. S-a căsătorit cu Marusia, a avut opinii „retrograde” (spre deosebire de soție, care s-a considerat mereu o „bolșevică fără partid”), a ajuns în Siberia, a cunoscut alte femei, a trăit.

Peste ani, Nora îl va face să trăiască din nou: „Ar putea să scoată scrisorile vechi și să scrie o carte. Cartea pe care bunicul nu apucase să o scrie… sau pe care i-o arseseră în curtea interioară a închisorii din incinta Lubiankăi… Dar cine este el, eroul meu principal? Iakov? Marusia? Henrik? Eu? Iurik? Nu, nu!” (p.571).

Cititorul trebuie să fie precaut, se poate rătăci în puzderia de personaje: străbunici, bunici, mătuși, unchi, fii, nepoți, strănepoți, frați, surori. Iată doar una din ramurile arborelui genealogic: Pinhas Kern, Maria = Marusia = Marușka, Iakov, Henrik, Nora, Iurik. Nici biografiile narate pe bucăți, nici documentele lacunare (aranjate de Nora după un plan personal) nu-l ajută pe cititor să urmărească fără greș firul evenimentelor. Construcția romanului (cu permanenta lui oscilație între trecut - prezent - trecut) îl face dificil de citit. Dar forța narativă a prozatoarei e evidentă. Ludmila Ulițkaia a mărturisit că, în mare, a reconstituit istoria propriei familii. Cufărul împletit din nuiele de salcie a existat aievea...
(rev.30.03.23, joi, Tokyo)

[Beata · Rating 5 out of 5]

My second novel by Ms Ulitskaya which I read almost immediately after finishing the first one.
A terrific set of stories covering several characters related to each other over the span of approximately one hundred years. Ms Ulitskaya portrays Russia, the Soviet Union and Russia again through the complicated interpersonal relations of family members who belong to so-called Russian intelligentsia and who try to find their paths. Personal stories are fascinating, set against the historic which had indirect impact on decisions taken. This novel is about the search for love, search for one's fulfillment, about the loss and disappointment.
The narration jumps across the decades and for me was a fascinating challenge to follow all characters as grandparents, parents, children - each generation struggles against their mistakes and history. I know that this non-linear way of writing is not a favourite with some readers, but for me was perfect since it raised my interest in the Jacob, Nora, Amalia, Marusya and others.
it will not be long before I start my third novel by Ms Ulitskaya ...
*Many thanks to Ludmila Ulitskaya, Ferrar, Straus and Giroux for arc in exchange for my honest review.*

[Maziyar Yf · Rating 4 out of 5]

نردبان یعقوب ، کتاب حجیمی است از خانم لودمیلا اولیتسکایا ، نویسنده روس . کتاب او که بیشتر از 700 صفحه دارد ، نام خود را از بخشی از سفر پیدایش گرفته ، قسمتی که یعقوب در مسیر فرار از برادرش عیسو که پیشتر حق جانشینی را به فریب از او گرفته بود، در خواب ، نردبانی دید که از زمین تا آسمان کشیده شده بود و فرشتگان خدا بر آن صعود و نزول می‌کردند و در انتهای نردبان ، خداوند ایستاده و وعده می‌دهد که نسل یعقوب را برکت خواهد داد . این وعده، نقطهٔ تحول روحی یعقوب شد ، او از مردی فریب‌کار به کسی که با خدا عهد می‌بندد تبدیل شد .
با این نام مذهبی ، خانم اولیتسکایا ، کتابی نوشته که ارتباط چندانی با مذهب ندارد ، نردبان یعقوب ربطی به آسمان و تحول روح هم ندارد . قهرمانان داستان او افرادی هستند که در شوروی پر تلاطم در اواخر قرن نوزده و تا روسیه اوایل قرن بیست و یک زندگی می کنند . آن ها تلاش می کنند در این دریای طوفانی ، طنابی پیدا کنند و به آن چنگ بزنند تا شاید این گونه ، خود و خانواده ، جان سالم به در ببرند . بیشتر این افراد یهودیانی هستند که اعتقاد چندانی به دین و آیین خود ندارند . آنها تلاشی برای مهاجرت به سرزمین غصب شده و یا زندگی در آمریکا هم ندارند . آنها زندگی در روسیه و سپس شوروی که چندان هم با آنها مهربان نیست را به زندگی در جایی دیگر ترجیح می دهند .
نردبان یعقوب در بستری از جغرافیای تاریخی و سیاسی اتحاد جماهیر شوروی و روسیه روایت می‌شود. با آنکه در پس‌زمینه‌ی داستان انبوهی از رویدادهای سیاسی و فجایع انسانی جریان دارد، نویسنده به‌طور مستقیم به آن‌ها نمی‌پردازد ، نه اشاره‌ای آشکار، و نه تحلیلی صریح. با این‌حال، آثار این وقایع همچون زلزله‌ای خاموش، زندگی شخصیت‌ها را لرزانده و گاه تا مرز ویرانی پیش می‌برد.
خانواده یعقوب :
از آن‌جا که رمان اولیتسکایا زندگی چهار نسل را در بر می‌گیرد، شخصیت‌های متعددی در آن حضور دارند. به همین دلیل، مترجم شجره‌نامه‌ی خاندان اوسِتسکی را در ابتدای کتاب آورده تا مسیر ارتباط‌ها روشن‌تر شود. بسیاری از این افراد نقش محوری در روایت ندارند، با این حال نام آن‌ها یا نامه‌هایی منسوب به ایشان، در طول داستان بارها تکرار می‌شود و لایه‌هایی از فضای خانوادگی و تاریخی اثر را شکل می‌دهند. گرچه یعقوب ، حکم ابتدای این نردبان را دارد اما نویسنده به پدر و مادر و د یگر اعضای خانواده یعقوب هم پرداخته . همین امر در مورد ماروسیا هم صادق است . گنریخ ، فرزند پسر یعقوب است و نورا هم حاصل ازدواج گنریخ است . سرانجام یوریک هم فرزند نورا و یعقوب هم یکی از فرزندان یوریک است . این گونه نردبانی که با یعقوب شروع می شود به خود او هم ختم می شود . گویا تاریخ در دایره‌ای تلخ و آشنا، بازتولید می‌شود .
خلاصه‌ داستان
در مرکز روایت، نورا قرار دارد ، زنی معاصر که به‌طور اتفاقی مجموعه‌ای از نامه‌های قدیمی پدربزرگش، یعقوب اوسِتسکی، را پیدا می‌کند. این نامه‌ها که از دهه‌ی ۱۹۳۰ تا ۱۹۵۰ نوشته شده‌اند، پنجره‌ای به زندگی یعقوب می‌گشایند: روشنفکری یهودی، موسیقیدان و نویسنده‌ای که قربانی سرکوب‌های سیاسی شوروی شد و سال‌ها را در اردوگاه‌های کار اجباری گذراند.
این نامه‌ها، دریچه‌هایی می‌شوند به اعماق گذشته و پیچ‌و‌خم‌های درونی ، سفری برای کشف هویت خانوادگی، درک ریشه‌های فرهنگی و مواجهه با زخم‌های نورا . در این مسیر، او با زندگی مادر، پدر ، مادربزرگ ، پدربزرگ و دیگر اعضای خانواده نیز روبه‌رو می‌شود و شاید درمی‌یابد که گذشته، حتی اگر پنهان شده باشد، همچنان در زندگی امروز جاری‌ست.

اولیتسکایا برای بیان داستان خود از سبک غیر خطی استفاده کرده . او این گونه بارها و بارها در زمان و در تاریخ سفر کرده و جابه جا شده . از آخرین سالهای تزارها ، جنگ جهانی اول ، انقلاب ، مستقر شدن کمونیست ها ، قحطی اول ، مرگ لنین ، به قدرت رسیدن استالین ، قحطی دوم ، دوران وحشت ، جنگ جهانی دوم ، مرگ استالین ، یهود ستیزی رایج چه در زمان تزار و چه هنگام استالین ، گذر از دوران پس از استالین ، تجزیه شوروی و سپس تولد روسیه همه به نوعی در کتاب جا داشته و زندگی شخصیت های کتاب را همراه با میلیونها نفر دیگر سخت تغییر دادند .
بیشترین بخش کتاب در زمان استالین می گذرد و یعقوب است که بارها و بارها با پیامدهای زیستن در زمانه استالین روبرو می شود و سه بار به اردوگاه می رود . دوران پس از استالین ، به نظر می رسد که زمان برژنف ، سپس گورباچف و یلتسین بیشتر از دوران دیگر باشد . نورا و فرزند او ، یوریک در این دوران زندگی می کنند و فرزند یوریک در هنگام پوتین به دنیا می آید . به این ترتیب اولیتسکایا زندگی در دوران پیش از کمونیست ، کمونیست ها و سپس دوران پسا کمونیست و روسیه فعلی را بیان کرده .

در ستایش یعقوب :
یعقوب، پایه گذار خانواده را باید مردی برای تمام فصول دانست . او نه قهرمانی اسطوره‌ای، بلکه انسانی است با شرافتی آرام و مقاومتی بی‌صدا. او در دل تاریخ خونین روسیه، دوام میاورد و حتی از اردوگاه‌های کار اجباری جان به در می‌برد، اما آن‌چه او را زنده نگه می‌دارد، نه فقط امید، بلکه نامه‌نوشتن است— نوشتن برای زنی که دوستش دارد، برای فرزندی که نمی‌بیند، برای نسلی که هنوز نیامده.
یعقوب، عاشق دانایی در دل تبعید است . در حقیقت مهم نیست که یعقوب کجا باشد ، در مسکو ، در خانه یا در اردوگاه . او در هر حالت می خواند ، می نویسد ، شعر می خواند و می نویسد . علاقهٔ او به مطالعه نه یک سرگرمی، بلکه شکلِ مقاومت درونی و نجات‌بخشی خاموش است . در جهانی که حقیقت سانسور می‌شود و اندیشه جرم است، او با خواندن و نوشتن زنده می‌ماند .
عشق در زمان تبعید :
عشق در کتاب اولیتسکایا نه یک احساس رمانتیک ساده، بلکه نیرویی متناقض گاه نجات‌بخش و گاه هم ویرانگر است ، به‌ویژه وقتی در دل تبعید، گولاگ، سانسور و تنهایی شکل می‌گیرد . عشق یعقوب و ماریا از آن عشق‌هایی‌ست که نه با بی‌مهری، که با تاریخ شکست می‌خورد ، عشقی که قربانی تقدیر، سیاست، و تبعید می‌شود، نه بی‌وفایی یا سردی دل‌ . عشقی که سرانجام هم جغرافیا و هم تاریخ ، خود را به آن تحمیل می کنند .
در پایان ، نردبان یعقوب نه فقط روایتی از یک خانواده، بلکه آینه‌ای‌ست از قرن و تاریخی پرآشوب که در آن، انسان‌ها میان سرنوشت و انتخاب، میان عشق و تبعید، میان سکوت و فریاد، بالا می‌روند یا سقوط می‌کنند. اولیتسکایا با مهارت ، خاطرات پراکندهٔ زندگی را کنار هم نشانده ، جایی که هر نامه، هر یاد، و حتی هر سکوت، تبدیل شده به پله‌ای برای رسیدن به ریشه‌ها.
میان واژه‌هایی که بوی خاک ، جدایی و خون می‌دهند ، نردبان یعقوب در سکوت از رستگاری می‌گوید ، گرچه که شاید تنها با صبر بسیار شکوفا شود .

[Angela M]

I thought I’d like it more. A recognized Russian author, a description that seemed like one I’d enjoy, a family saga, but I’m giving up at 37%. Just too DETAILED. So detailed, that there were passages that I have to admit I skimmed and when I found myself continuing to do that, I decided to give up . We get the stories of these characters in pieces so I had a hard time connecting emotionally with any of them. Maybe I’m just not in the mood for the philosophical and intellectual tone of the book. It’s summer - on to something lighter . No rating because I didn’t finish it.

I received an advanced copy of this book from Farrar, Straus and Giroux through NetGalley.

[Gabriela Pistol · Rating 5 out of 5]

Update 2025: Recitită după 6 ani (de fapt, ascultată, de data asta), rămâne o carte de purtat cu mine toată viața. Tot 5*+ pentru scriitură, dar mai ales pentru țesătura complexă a unui secol de istorie dureroasă. Istoria Sovietelor și a poporului evreu rus, dar și tragedia - și, mai ales, renașterea, perpetuarea - unei familii pătimașe, intelectuale, însetate de cunoaștere.
.
.
.
Aceasta carte poate schimba vieti. E precum chitara lui Bob Dylan, care poate ucide nazisti. Cititi-o cu precautie :)
Ma va face sa citesc mai mult despre procesele staliniste, despre soarta evreilor rusi si a celorlalte minoritati din URSS si cine stie ce alte conexiuni se vor naste pe masura ce voi continua sa ma gandesc la povestile ei si la sensurile lor. Pentru ca e o naratiune subtila, nu iti arunca nimic in fata cu ostentatie. Pare transanta si lipsita de sentimentalism, dar e plina de sens. Parca toata emotia e pastrata pentru ultima propozitie.
Cu siguranta ma va face sa citesc tot ce gasesc de Ulițkaia.

[Diana Gazarova · Rating 5 out of 5]

И, кажется, столько уже написано на эту тему, а все равно больно читать, каждый раз по-разному больно. И – хочется сразу же перечитать.
Сама Улицкая говорит: «Есть литература идей, а есть - людей. Моя литература - людей.» И каких – людей! Таких разных, героев и не очень, простых и сложных, предсказуемых и нет, одним словом – людей.

[Ivona Munteanu · Rating 5 out of 5]

M-a copleşit cartea, am citit-o cu aviditate, m-am scufundat în ea complet, fără să mai păstrez vreo distanță. Personaje cu destine incredibile, care m-au făcut să regret profund faptul că multe dintre poveştile familiei mele, cu deportări şi străbunici preoți îmi sunt abia vag cunoscute şi că nu le mai pot recupera de niciunde. Romanul are acel amestec de melancolie, seninătate boierească, poveste şi umor care mă face să mă îndrăgostesc iremediabil de o carte.

[Dagio_maya · Rating 2 out of 5]

Commento lapidario

Mosca- 1975-
Nora, giovane donna da poco diventata madre, riceve la notizia della morte di sua nonna Marusja. Nello sgomberare la sua stanza troverà un bauletto che contiene la corrispondenza con Jakov, il nonno che Nora ha visto solo un paio di volte…
La vita di Nora è travolgente: è una madre single (per scelta), una donna indipendente che vive appieno il suo lavoro artistico di scenografa e la relazione intermittente con un uomo sposato.
Così il tempo passa ed il bauletto viene dimenticato.
Lo apre il lettore al posto suo.
Cominciano, così, capitoli che alternano la vita delle giovani generazioni della famiglia Osetskij a racconti di un passato che comincia all’inizio del secolo.

Mi rendo conto del giudizio severo nei confronti di un libro che, tra l’altro, si fonda su eventi reali della sua stessa famiglia, e me ne dispiace, ma non posso mentire su piacere e coinvolgimento di questa lettura.

Il problema che ho avuto con questo libro è stato triplice:

1. scoprire che questa storia non parla solo del sogno di Jakov ma anche quello di ogni personaggio che incontriamo con un dilungarsi nella storia di ognuno: ne consegue un senso di pesantezza;
2. una serie prolungata di disquisizioni su svariati argomenti: letteratura (e fin qui tutto bene), politica (ovvio), teoria musicale, matematica, fisica, filosofia, il teatro a 360°…..ne consegue uno stato di noia;
3. la lettura in parallelo di “Vita e destino” di Grossman…

Belli i primi capitoli e (molto) l’ultimo.
Quello che c’è in mezzo ha richiesto parecchie tazze di caffè.

[Radu Popovici · Rating 4 out of 5]

4,5 *

[DianaPatrașcu · Rating 4 out of 5]

Un roman despre umila noastra existenta, despre rolul pe care-l avem si cum stim sa-l interpretam dupa ce ne-a fost distribuit, despre relatiile familiale, fie cele dintre parinti si copii sau dintre parteneri, si despre maturizare, la care ajungem precoce, fortati sau prin alegere, sau pur si simplu refuzam s-o facem, crezand ca evitam astfel incercarile vietii.

Celor doi protagonisti, Nora, pe de o parte, care misca la propriu si indirect actiunea romanului si Iakov, bunicul si tinta cautarilor sale, incepute odata cu descoperirea unui cufar cu scrisori in locuinta bunicii, li se atribuie sfarsitul si inceputul sec. XX, tot parcursul romanului facandu-se salturi in timp - intre prezent si trecut.

Scrisorile sunt practic cartea inainte de a fi scrisa...

Celelalte personaje ne descriu fiecare cate un tip de caracter, mai mult sau mai putin adaptat la conditiile sociale. Iar printre cotidianul descris cu iscusisnta, Ulitkaia include direct, dar si printre randuri ceea ce se afla in spatele unor usi sigilate atat in URSS, cat si dupa restructurare - GULAG-ul.

Evolutia Norei ca personaj e atat de frumoasa, de asumata, un personaj dornic de a invata tot ce-i mai bun de la viata. Iakov - intelectualul erudit, aflat intro continua stare de cercetare, dorinta de a contribui la dezvoltarea unui nivel economic inalt, ramane neinteles si neapareciat atat pe plan profesional, cat si pe cel personal. Personaje secundare, demne de admiratie sunt Martha si Liza, doua femei care stiu ce vor si obtin asta. Cat despre personajele-artisti, fie profesionisti sau amatori - i-am admirat pe toti. Minunate si detaliile de punere in scena a spectacolelor, Nora fiind scenograf, detalii despre care nu citesc pe nicaieri 🙂

PS: o particularitate favorita a scrierilor literare, decorul, cel al regiunilor caucaziene, mi-a depășit toate așteptările!
Și motivul maternității - evocat la superlativ în roman prin prisma personajelor Marusea, Varvara, Nora - m-au surprins de-a dreptul manifestările lor la acele vremuri - mame de 10+

4,5 ⭐

[Patrizia · Rating 3 out of 5]

Cent’anni di storia russa attraverso la storia di una famiglia. Diversi personaggi, una struttura frammentaria, un progetto ambizioso che non mi ha catturata. Interessante, a tratti, ma anche noioso, spesso.

[Marius Citește · Rating 5 out of 5]

O carte exceptionala.

[Елиана Личева · Rating 5 out of 5]

Какъв пропуск, че чак сега чета Улицка...

[Josie · Rating 5 out of 5]

Бывает такой род книг, которые любому здравому человеку казались бы гениальными, но читаются почему-то с трудом, без особого интереса, всего лишь для человеческого развития (для меня лично к этой породе относится, увы, Достоевский). И бывает иной род книг, прочитав которые ты теряешь самого себя, словно оставил кусочек своего духа на страницах, среди героев и героинь, навечно живущих в книге, которую закрыл с опечаленной финальностью. К этому роду книг относится «Лестница Якова», первая из романов Людмилы Улицкой, которую прочитала.

Резюмировать эту книгу несколькими словами очень сложно. На поверхности эта книга рассказывает о несчастной жизни пяти с лишним поколений одной семьи, которую объединяет некая склонность к семейным тайнам, несказанным словам и художественным страданиям. На первых же страницах автор познакомила нас с Норой, внучкой Якова Осецкого, стержня романа, и недавно покойной Маруси Кернс. Потом познакомила нас с множеством других персонажей, каждый по-своему особый и страдающий: Юриком, сложным сыном Норы, в котором течет музыкантская кровь; Витасей, Нориным мужем-гением, который всем казался полным аутистом; Тенгизом, любовником Норы, который время от времени уходит из Нориной жизни и появляется неожиданно; Генрихом, тихим отцом Норы, да и многими еще. И книга порхает с одного человека на другого, без особого хронологического порядка, ознакомляя нас с их философским мировозрением, шаг за шагом давая нам нужные кусочки пазлов, чтобы понять и их, и их позицию в семье.

И какой маштаб! 100 лет истории и историй, несколько войн, Америка, Израиль, Украина, Россия, Аргентина ... и письма ... сколько писем! От Якова до Маруси и наоборот, от Генриха до Маруси, приятные, нежные, холодные, любяшие, ненавистные, мутные, раздражающие, яркие, щербатые, глубокие, интимные ... просто человеческие и человечные.

Ага, на поверхности одна сплошная семейная хроника. Но если посмотреть вглубь, эта книга скорее не о семье, а о любви и нелюбви - нет, не нелюбви, а скорее недолюбви - о том, как в двадцатипятилетнем браке может вообще не родиться та любовь, которая встречается при совсем неожиданных встречах с человеком, с которым пути пересеклись всего раз за десять лет ....; эта книга о встречах, расстоянии и разлуках, как физических, так и эмоциональных, об успешных и не очень успешных попытках эмиграции; а том, как неосуществившаяся и прежде существующая любовь гаснет со временем; а том, как общение, прежде окутано нежностью, каменеет с дистанцией ....

В большей части книги я меньше всего симпатизировала - как ни странно - самому Якову. В письмах он мне показался совсем высокомерным, пафосным, отдаленным от реальности ... но к концу мое мнение о нем размягчилось и эта нелюбовь превратилась не совсем в любовь, а в какое-то понимание и уважение к его сложному характеру. И больше всего симпатизировала Юрику. Бедному, нежному Юрику! Не буду я спойлерить, сами читайте.

Где-то прочитала, что после этой книги Людмила Евгеньевна больше не напишет никаких новых романов. Больно. Может, именно так Юрик себя почувствовал, впервые прослушав любимых Битлзов, и узнал, что никаких новых песен у них больше не будет ....

[Cristina Popescu · Rating 5 out of 5]

Exceptionala carte! Cea mai buna dintre cartile doamnei Ulitkaia citite pana acum de mine!

[Kovaxka · Rating 4 out of 5]

Szeretem az orosz szerzőket, szeretem Ulickaját, szeretem a családregényeket, szeretem a levélregényeket, beágyazott leveleket, szeretem a nagy orosz, lelket. Szeretem, ha egy irodalmi mű igaz történetet dolgoz fel vagy át. Nem igazán értem, mért nem ez a regény lett a kedvenc Ulickajám. Igaz, sok volt a betű, de a történet időbeli terjedelme, több generációt bemutató szövegfolyama indokolta.

A regény a 20. század elejére visszakanyarodva, levélváltáson keresztül mutatja be Jakov és Marija kapcsolatát és párhuzamosan az unokájuk, Nóra sorsát. Jakov mellett Nóra az igazi főszereplő: művész és kvázi egyedülálló anya, fia, Jurik a regény elején születik meg és a végére nő fel, alapít családot. Közben sok történelmi és családi esemény alakítja a sorsukat.
Érdekes volt, lebilincselő és olvasmányos, mégis nehezen haladtam vele. A leveleket eleinte nagyon élveztem, később már sokallottam. Kedveltem a művészlelkeket, a sok irodalmi és színházi utalást, de egy idő után fárasztóvá vált számomra. Vitya és Grisa filozofálása is néha kilógott a történetből. Talán túl sok volt összességében és túl értelmiségi. Hiányoltam az egyszerű kisembereket.

Összességében remek könyv, érdemes elolvasni és a szerző továbbra is a kedvencem marad.

[Amabilis · Rating 5 out of 5]

Tragično dvadeseto stoljeće iz ruske perspektive prikazano kroz tri naraštaja obitelji Osecki. A koje nije tragično kad su u pitanju ljudi? Priča kreće kada unuka otkrije kovčeg sa pismima koje su razmjenjivali njezini baka Marusja i djed Jakov. Pisma su podloga za ovaj roman. Iz velike ljubavi nastat će velika tragedija, kako to biva. Sin će izdat oca radi "vrijednosti sovjetske revolucije" ovim riječima:
" U slučaju da se moj otac pokaže kao narodni neprijatelj, onda ću ga se bez ikakva oklijevanja odreći, budući da su mi Partija i Sovjetska vlast, koje su me odgojile , draže od svega".
Postoji razlog zašto se knjiga zove po Jakovu, a ne po niti ijednom drugom liku iz ovog romana.
Ulicka jako lijepo piše.

[Irina Basenko · Rating 4 out of 5]

Первые 450 страниц читалось хорошо, но казалось, что слишком "похоже на Улицкую" - слишком узнаваемо, с ощущением повтора.
Но потом, на мой взгляд, книга раскручивает спираль жизней героев с новой силой. Последние 200 страниц - очень сильные. И они были бы невозможны, наверное, без первых 450 подготовительных. Надо было сжиться с этими персонажами, чтобы прочувствовать их так пронзительно, как хотел автор.
И удивительно, но от книги нет угнетающего впечатления, несмотря на все те тяготы, которые переносит Яков и его семья. Наоборот, после неё хочется жить, работать и гораздо меньше ныть и лениться.

[Codrina · Rating 5 out of 5]

Al doilea roman semnat de doamna Ulitkaia citit de mine dupa "Medeea si copiii ei". Tot ce pot spune dintr-un foc este ca va urma si un al treilea si un al patrulea si tot asa. M-a cucerit autoarea.

Da, este "grosut" (580 de pagini). Da, este o saga de familie al carei fir se desfasoara de-a lungul a 4 generatii (deci o aglomeratie mai mare de personaje). Da, oscileaza des intre trecut si prezent. Dar nu mi s-a parut confuzionant deloc.

Mi s-a parut un roman absolut incantator. Trist, dar oferindu-mi informatii si despre lumea teatrului, scaparari in lumea matematicii, muzicii, geneticii (nu degeaba se glumea ca rusii/locuitorii tarilor sovietice erau plurivalenti, fiind "toba de carte" in nspe materii - se ajunge si in Statele Unite, alt cocktail de informatie si acolo). Da, se invoca adesea idealul omului cultivat in cat mai multe. Da, m-a pus la treaba si am facut si un pic de documentare cu privire la situatia evreilor in tarile Europei central-estice si URSS, problema Palestinei si alte aspecte istorice care doar ni s-au mentionat in treacat la scoala :) Pentru mine, orice roman care ma invata ceva in plus si mai in profunzime despre orice este unul demn de atentie.

Daca nu te atrage istoria, nu e de tine. Daca nu iti place sa te concentrezi pe mai multe planuri si nici nu iti place amplasarea individului intr-un ansamblu mai mare (tema omului ca rezultat si al mediului, dar si al geneticii / al familiei din care vine - de aici si urmarirea unui "arbore genealogic"), nu e de tine. Daca nu te atrage imbinarea actiunii cu episoade de context socio-politic (nu exagerate, dar destul cat sa arunce o mai buna lumina asupra cadrului de fundal), nu e de tine. Daca nu iti place sa cunosti personajele si prin tehnica introspectiei, sa le citesti reflectiile asupra vietii personale si profesionale, nu e de tine.

Nu are sens sa povestesc despre actiunea propriu-zisa, e destul de bine sumarizata in descrierea ce insoteste coperta romanului. Eu incerc sa spun ce ofera cartea pe termen lung. Pe langa drama unei familii, iti ofera informatie si sol fertil sa te intrebi una-alta despre istorie, filosofie, relationare cu lumea, vocatie. Noroc de romanul asta ca am recautat muzica Klezmer pe YouTube si am ajuns la radacinile sale romanesti, sapand si mergand intr-un rabbit hole. Nu stiu altii cum sunt, dar eu iubesc cand mi se intampla asta citind o carte.

Cinci stele din toata inima mea entuziasmata la finele lecturii.

[Candace · Rating 5 out of 5]

I've been on a Russian kick, with this novel, Janet Fitch's "Chimes of a Lost Cathedral, and re-reading Ludmila Ulitskaya's "Big Green Tent." What stands out in all these books is the Russian reverence for art and literature, no matter what the situation. The characters in Ulitskaya's novels feel this while living in an authoritarian society, which they take for granted. (Fitch's characters are fighting to create what will unwittingly become that society.)

Nora is at the center of "Jacob's Ladder." A theater designer, born to parents evacuated to the back of beyond during WW2, as were millions of Russians. From Nora, a web of family, friends and acquaintances spin out in all directions, past, present, and future.

Russia is a huge canvas and the cramped conditions in which people live are eye opening--privacy is unknown when you share a kitchen and bathroom with your neighbors. This, of course, leads to lots of stories, and people's openness to letting relatives camp in the living room (if they have one) for years adds to that.

Once a respected dancer and writer, Nora's grandmother lives in particularly Soviet squalor. When she dies, Nora takes some of the books she treasured in childhood and a chest that reminds her of the person she remembers. Unknown to her, letters wrapped in disintegrating oil cloth tell the story of her grandfather, Jacob, whose love of music, art, and poetry menage to survive a life we do not expect when first introduced to him.

O wonderful, wonderful, and most wonderful wonderful! A story filled with joy, beauty, sorrow, and love. Highly recommended.

~~Candace Siegle, Greedy Reader

[Cristian China birta · Rating 4 out of 5]

Ia să ridice mâna sus cei care nu au citit nici măcar un rânduleț din ce a scris Ludmila Ulitkaia. Ceilalți, care ați citit cât de cât ceva din ea, bravos, bre!

Revenim la cei care nu ați citit. Aș vrea să vă recomand să începeți cu Scara lui Iakov.

O carte excelentă. Că nu știu cum să îi zic altfel. În care, again, stilul ei de a împleti 654546 de povești de viață, din mai multe epoci, și de a le aduna la un moment dat, cu un firesc și cu o naturalețe colosale, în aceeași matcă este pur și simpulu uau.

Dar, deși e beton Scara lui Iakov (din orice perspectică exegetă ați putea-o arde) nu o să vă recomand să începți cu cartea asta. Pentru că mai bine testați întâi, ca să zic așa, stilul Ludmilei cu o carte de povestiri intitulată Soniecika. Inmormantare vesela. Minciunile femeilor.

Dacă vă plac povestirile astea, apoi nu mai aveți scăpare. Căci o să devorați tot ce scrie Ulitkaia, trust me. Ceea ce vă doresc la modul corespunzător :D

Rencezia video pe care am făcut-o cărții pentru #RaftulLuiChinezu aici https://cristianchinabirta.ro/2019/12...

[Helena (Renchi King) · Rating 4 out of 5]

Divna obiteljska saga u doba teške političke pozadine Rusije. Obiluje glazbeno-književnim osvrtima koji su mi jako dragi,i pridonose boljem shvaćanju ruskog odgojnog mentaliteta dvadesetog stoljeća (buržoaskog ili proleterskog,uvijek po bakama i djedovima vuče neke intelektualne korijene..).
Često preopširne rasprave likova kvare mi dojam.

[Maryam · Rating 5 out of 5]

"همه‌چیز به خوبی و خوشی تمام می‌شود: و بعد از پایان خوش هم مرگ فرا می‌رسد."

در یک جمله داستان رنج شش نسل.
ایده‌ی نوشتن کتاب وقتی شروع شده که نویسنده تو سال ٢٠١١ به یه سری از نامه‌ها و یادداشت‌های پدربزرگش که تو آرشیو کا.گ.ب بودن، دسترسی پیدا می‌کنه. این یادداشت‌ها باعث می‌شه اولیتسکایا نوشتن داستانی رو شروع کنه که نقش‌های اصلی اون از آدم‌های مختلفی تو روسیه(شوروی) الهام گرفتن. نقاط مبهم این یادداشت‌ها و نامه‌ها با تجربه‌ها و زیست اولیتسکایا در سال‌های مختلفی از دوران شوروی و پساشوروی پر شده. قلم اولیتسکایا که حتی وقتی کاملا برگرفته از دنیای خیال باشه واقعی به‌نظر می‌رسه، این بار از دل واقعیت کلمه‌ها رو تبدیل به داستان کرده.
کتاب نقاط عطف مهمی مثل مرگ استالین و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی رو پوشش می‌ده. علاوه بر اون زیست یک خانواده‌ی یهودی در شوروی و پاک‌سازی‌های ضدیهودی در سال‌های آخر استالین باعث می‌شه این خانواده‌ی همیشه به دنبال علم و هنر در آسیب‌پذیرترین شکلِ زیست در اون سال‌ها باشن.
این رمان مثل خیلی از داستان‌های خانوادگی ما رو با تاثیر تروما و روابط شکسته‌ی منتقل شده از یک نسل به نسل دیگه به واسطه انقلاب مواجه می‌کنه. اینکه نورا(نوه‌ی یعقوب) که فقط یک بار در یازده سالگی پدربزرگش رو دیده تا کجا تحت تاثیر گذشته‌ی خودش و انتخاب‌های نسل‌های قبلی قرار می‌گیره و نقشش تو این داستان صدوبیست ساله چیه سوال اصلی کتابه.
اما علاوه بر این‌ها یعقوب اصلی‌ترین شخصیت کتاب در تک‌تک این نقاط عطف و رنج‌های زندگی جوری در همراهی با جریان اصلی زندگی پیش می‌ره که واقعا این کتاب رو به یک کتاب الهام بخش تبدیل می‌کنه. یعقوب سال‌ها در تبعید، اردوگاه‌های کار و هر شرایط سختی که متصور بشید زندگی می‌کنه. اما هیچ‌وقت تا آخر زندگیش از یاد گرفتن و یاد دادن دست برنمی‌داره. یعقوب به شکلی اعجاب‌انگیز درس زندگی می‌ده و حتی تلاش نمی‌کنه شما رو به راه خاصی هدایت کنه. برای هر راهی ارزش قائله اما شما بعد خوندن روایت اولیتسکایا از زندگی یعقوب امکان نداره که بتونید مثل سابق به زندگی نگاه کنید. یعقوب کمترین کاری که باهاتون می‌کنه اینه که شما رو به مکثی در زندگی خودتون دعوت می‌کنه. بهتون مقاله‌ها و نویسنده‌های خوبی پیشنهاد می‌ده که بهشون مراجعه کنید. و از همه مهم‌تر شما رو به ستایش زندگی دعوت می‌کنه.

[Ana-Maria · Rating 5 out of 5]

Un roman al carui protagonist este elementul comun ce se transmite din generatie in generatie, amprenta fiecarei vieti care merge mai departe. Aceasta esenta este de cele mai multe ori invizibila, dar romanul o reveleaza treptat,in firea si alegerile urmasilor.
Pe parcursul a 100 de ani, suntem martorii destinelor mai multor generatii, deviate si modelate de evenimentele istorice si politice care se desfasoara (razboaiele, stalinismul, lagarele de munca, democratia post-sovietica etc). Si totusi, in ciuda contextului, care pare a fi principalul modelator, vietile individuale poarta in ele niste elemente comune, care pare ca nu se pot sterge, indiferent ce s-ar intampla: dragostea pentru muzica, pentru carti, pentru arta, pentru adevar, pentru frumos reapare in diferite forme si devine mecanism de supravietuire si modalitate de a da sens experientelor.
Ulitskaya dovedeste o flexibilitate uimitoare in schimbarea pespectivelor, "devine" cand barbat, cand femeie, cand copil, cand muribund, cand artist, cand depedent de heroina, cand adolescenta, cand femeie matura indragostita, cand soldat, cand persoana cu tulburari psihiatrice. Spirala de personaje si de vieti povestite lasa cititorul la final sa simta o anumita intimitate culumea descrisa de Ulitskaya si sa constientizeze faptul ca, la randul sau, si cititorul este o alta veriga dintr-un alt lant de destine, un lant la care poate nu s-a gandit pana acum astfel.
O carte extraordinara, cu o scriitura simpla si subtila, care se joaca cu tot felul de forme narative, inclusiv cu forma epistolara.
In ciuda faptului ca la finalul cartii este prezentat arborele genealogic al generatiilor prezentate in carte, povestea curge atat de firesc incat nu simti nevoia sa te sprijini pe schitele de la final.

[Bojan · Rating 4 out of 5]

Retko uspeo savremeni pokušaj prikaza čitave jedne epohe kroz likove koji su živeli i doživljavali dvadeseti i početak dvadesetprvog veka (od 1911. do 2011.). Ulicka, sublimirajući mnoge književne postupke, od kojih se neki mogu smatrati anahronim, kao što je tehnika pronađenog rukopisa, sklapa mozaik istorije jednog uslovno rečeno porodičnog stabla (koje se na kraju knjige i slikovno prikazuje). Iako se oslanja na iskustva velike ruske i evropske realističke literature, ovo je ipak velika knjiga 21. veka u kojoj se sudaraju uticaji totalitarizma i predestiniranosti DNK nizom, u kojoj se na nekoliko kvadratnih metara sreću i eksperimentalni džez, i nasleđe Oktobarske revolucije, i problem narkomanije i ideja o životu kao božanskom softveru.
Roman je fragmentaran, inteligentan, i, i pored nekoliko malih nedostataka, ili suvišaka kao što je par stereotipnih iskaza o Amerikancima, Rusima, pa čak i osobama sa viškom kilograma (kojima, koliko god da su bliski istini ili od nje daleki nije mesto u književnosti), Jakovljeve lestve postavljaju večita pitanja književnosti na nov i relevantan način, upoznaju nas sa upečatljivim ženskim likovima kao što je Nora Osecka i predstavljaju pravo čitalačko zadovoljstvo - da iskoristim tu okoštalu malograđansku frazu.

[Mandy · Rating 5 out of 5]

First published in in Russian in 2015, this family saga set in the Soviet and post-Soviet period in Russia follows the lives of six generations of the Ossetsky family, from 1911 to 2011, over a hundred years of tumultuous Russian history. It’s all here – politics, economics, music, literature, culture, oppression – and the action take place in homes, theatres, factories, concert halls, laboratories and gulags. A panoramic and ambitious exploration of the various characters, with all the many threads expertly woven together. A non-linear narrative, it starts with Nora making the funeral arrangements for her grandmother in 1975 and then jumps about in time and place to give the reader an atmospheric and evocative picture of the everyday life of everyday people. It’s a partly autobiographical account, with many parallels with the author’s own family, and includes letters from her own family archive, including some of her grandfather's personal letters and extracts from his KGB file. I found it a compelling and totally absorbing novel and thoroughly enjoyed it. Perhaps it helps to have at least some knowledge of Russian history and culture to fully appreciate the book, but as a Russophile I loved every minute of it. Highly recommended.

[Lidija · Rating 5 out of 5]

O, Ljusja! Ne dogodi mi se često da ostanem bez pravih riječi, ali sada ih nemam. Jer, što god bih rekla, bilo bi premalo i nikako ne bi uspjelo obuhvatiti svu ljepotu i izvanrednost ove knjige. Kako netko može na ovako besprijekoran način pišući ispričati priču jedne obitelji (i svih ljudi povezanih s njome, a koji su toliko važni) - ja ne znam. Ali eto, Ljudmila Ulicka može.
Ovo je bilo gotovo mjesec dana polaganog uživanja u njezinoj majstoriji.
Ako se možete prepustiti, poistovjetiti se s ljudima u životnim sitnicama, koje se gotovo uvijek pokažu velikima i važnima, svakako pročitajte "Jakovljeve ljestve".
Prijevod Igora Buljana i ovaj put je briljantan.

[Jadranka · Rating 5 out of 5]

Ако хоћете да научите праву породичну и друштвену историју Русије, читајући Улицку добићете море информација. Зато је и волим. Предивне реченице, испреплетена радња, без иједног досадног дела.

[Jadranka Milenković · Rating 5 out of 5]

LJUDMILA ULICKA, „JAKOVLJEVE LESTVE“ ili – ako nestanu Jevreji, nestaće i blagoslov


Ponekad u čitalačkim razgovorima izražavamo svoje naročite senzibilitete i privrženost nekoj naciji čija književnost, temperament, istorija ili nacionalna sudbina za nas imaju naročit značaj. Tako sam čula da se poneko poistovećuje sa nemačkom ili francuskom kulturom, govoreći za sebe da je „napola“ Francuz/Nemac, dok su se drugi identifikovali sa izvanrednim argentinskim piscima, ne samo govoreći o svojoj polu-pripadnosti tom narodu, već učeći španski za buduća čitanja hispano-američke literature u originalu. Nisu retki ni oni koji misle da je ruska književnost neprevaziđena i da nema duše kao što je ruska (prateći nesvesno tezu iz romana Dostojevskog da je ruski narod – narod bogonosac). Američka kratka priča ima svoju nezaobilaznu istoriju, a poneko ko se najbolje snalazi u tom prostoru često se opredeljuje i u filozofiji za američku pragmatističku školu. Ima još bezbroj sličnih primera.
Ko sam ja (napola)? Mogu da se prepoznam u svakom od tih opisa, ali jedan, nepomenut, ipak mi je najbliži po nekim značajkama mog karaktera koje su se ispoljile u prvim susretima sa drugima. Ja sam napola Jevrejka. Nemam nikakav razlog da verujem u tu priču, ali se ipak najintenzivnije poistovećujem sa svakim ko je prognan, odbačen, izgnan, obeležen da drugima bude jasno kako moraju da ga izbegavaju. Od moje detinjaste „misije“ da odbačenike iz društva pridružujem sebi i uporno ih vraćam u to isto društvo, mojim se roditeljima dizala kosa na glavi. Jer, ima li boljeg recepta da te društvo odbaci nego što je taj da se pridružiš odbačenom? Rizik je tu. Taj rizik i danas preuzimaju na sebe književnici koji iznova otvaraju ovu tešku temu, čak i kad je naizgled skrajnuta u obimnim romanima sa obiljem drugih slojeva.
Sa Ljudmilom Ulickom upoznala sam se prošle godine čitanjem zbirke priča „Devojčice“. Knjiga me je (malo je reći) oduševila. Autorka je pronašla pravu meru koja je za kratku priču neophodna, a koju toliki ne umeju da nađu – gotovo da me je bilo strah započeti čitanje obimnog romana, jer se dobri pisci kratkih priča ponekad ne pokažu vešti i u ovoj formi. Strah je bio neopravdan.
Knjiga „Jakovljeve lestve“dobila je najvažniju rusku godišnju književnu nagradu „Velika knjiga“ (o kojoj se kod nas takođe ne govori mnogo, daleko manje nego o Bukeru ili Nobelovoj nagradi, iako bi i ta nagrada mogla da bude dovoljna preporuka da se upoznamo sa nekim novim književnim imenima). Roman govori o četiri generacije jedne ruske porodice, skačući sa jednog na drugi vremenski plan, što ipak nije haotično već je lako i zanimljivo za praćenje. Na samom početku upoznajemo se sa Jurikom, tek rođenim 1975, čija majka, Nora, je (uslovno rečeno) glavna junakinja priče. Trenutak u kome se događa glavna radnja je poslednja četvrtina dvadesetog veka, ali se u ovako obimnom poduhvatu vraća i do početaka veka, a zalazi i u 21. vek. Pored Nore i njenog sina, važni likovi su Norini roditelji, a još važniji baba Marusja i deda Jakov, roditelji Norinog oca. Pošto se radi o delimično autobiografskom štivu, prezime Ulicki prešlo je u knjizi u Osecki.
Nora je scenografkinja u pozorištu, asistentkinja reditelja Tengiza iz Tbilisija u Gruziji, koji je i njena najveća ljubav, nikad do kraja ostvarena. Ona u svemu vidi pozorišni ambijent, i pretvara scene iz običnog života u svojoj glavi u pozorišnu scenografiju i obrnuto. I njena baba Marusja je pripadala pozorištu, oprobala se kao glumica, pa je roman ispunjen promišljanjima pozorišnog života, dugačkim pasažima o nastajanju pozorišnog komada, uplivima politike u pozorišne postavke, zabranama predstava, životom s one strane scene. Ali, to nije jedina grana umetnosti koja nalazi svoje mesto u romanu. Jakov, Marusjin muž, iako ekonomist po obrazovanju i izričitoj želji roditelja, celog života se bavi muzikom i pisanjem, pa kroz njegova pisma pratimo i njegov lični razvoj i mini eseje iz ovih oblasti, u kojima se pominje mnoštvo imena i otvara veliki broj tema vezanih za umetnost. Muzika se ponovo vraća kao nasleđe u život njegovog praunuka Jurika, u početku nadahnutog Bitlsima, da bi se kasnije oprobao u džezu.
Sve to nije dovoljno, nego sa stranica knjige do nas stižu i najvažnija naučna otkrića veka – promišljanja vezana za matematiku, jer je Norin muž a Jurikov otac genijalni matematičar, zatim za fiziku, informatiku, biologiju (kako se sve to povezuje? zapravo, neodvojivo je u glavama večito gladnih intelektualaca koji život vide kao neprekidno učenje, neprestano uspinjanje lestvama – simbolom koji u ovoj knjizi ima više značenja). Jedan od sporednih ali živopisnih likova, najbolji drug Norinog muža – pokušava da poveže informatiku, matematiku, biologiju i Talmud, i na taj način dolazi do zaključka da je sve TEKST stvoren od Boga, i da čovekova uloga nije drugo do tumačenje tog teksta (zar vas ovo ne podseća na „Fukoovo klatvo“ Umberta Eka?).
Sa junacima putujemo iz zemlje u zemlju (sve do Amerike, gde nas autorka provodi Njujorkom, od jednog do drugog džez lokala ili na sumnjiva mesta gde se okupljaju dileri), pratimo sa njom pozorišne predstave u velikim i manjim gradovima, koncerte ili predavanja, a bivamo i prognani, jer- može li ruska knjiga, knjiga u kojoj ima Jevreja, knjiga o XX veku da prođe bez progonstva i likvidacija? Pratimo kao važan podtekst uplitanje politike u sve pore društvenog i umetničkog života, u lične živote običnih ljudi, i to se prostire i mnogo godina kasnije na generacije koje naizgled ne žive više pod tiranijom totalitarizma.
Kratak sadržaj bi mogao da se kaže u nekoliko rečenica, iako je roman obiman (520 strana): Nora je mlada i nezavisna žena koja je nakon tridesete rodila svoje prvo dete iz neobičnog braka. Ona i muž ne žive zajedno, on je zaneseni matematičar neuklopljiv u društvo, preosetljiv na nepravdu, i suviše pod majčinom kontrolom. A njena najveća ljubav, Tengiz, živi u Gruziji sa porodicom, i dolazi svakih nekoliko godina da neko vreme zajedno rade (a ponekad i žive). U trenutku kad njena baka Marusja umire, ona nasleđuje njenih 200 knjiga i kutiju sa dokumentacijom koju neoprezno ostavlja na terasi. Od svega „preživljavaju“ samo pisma i sveske dede Jakova umotani dobro u nepromočivu foliju – iz njih Nora, koja je dedu videla svega jednom u životu, saznaje porodičnu istoriju, i to joj pomaže da bolje razume i dedu i babu a i svoje roditelje (pa i samu sebe). Jakov i Marusja su skoro celog života bili odvojeni, što zbog vojske, što zbog rata, što zbog posleratnog Jakovljevog progonstva koje je potpuno bez razloga mladog naučnika i umetnika odvojilo od porodice (zauvek). Jakov je bio jevrejskog porekla i suviše obrazovan za društvo kome je pripadao – dva jaka razloga da zasluži progonstvo. U progonstvu je nastavio svoje obrazovanje i intelektualni rad. Pisma sve to otkrivaju, ali i mnogo ljubavi, nesigurnosti i usamljenosti. Otkrivaju i da je klasni jaz između njega i Marusje, koji je doprineo njihovom udaljavanju, u stvari nepremostiv. Autorka ne može a da ne dotakne važnu temu ruskog života u XX veku – staljinističke progone i čistke. Ta će tema još dugo biti rak-rana ruskog političkog i kulturnog života.
Ali, to nije sve. Tu je i jevrejsko pitanje, pitanje koje nije (samo) rusko, koje je univerzalno i čovečansko. Postoji važan razlog zašto se knjiga zove „Jakovljeve lestve“. U biblijskoj priči, Jakov sanja lestve po kojima su anđeli raspoređeni, a na vrhu lestava je bog. Bog Jakovu saopštava da mu je zemlja darovana i da je sve ljude blagoslovio preko njega. Dakle, blagoslov poklonjen Jevrejima kao izabranom narodu zapravo je blagoslov koji se preko njih prostire na sve ostale narode. Ako nestanu Jevreji – nestaće i blagoslov. Ako nestane bilo koji narod (to sad ja dopisujem, jer ne mogu da se uzdržim) nestaće blagoslova. On je ili za sve ili ni za koga.
Nora se sa jevrejskim pitanjem upoznaje preko pozorišta. Nije živela sa svojim jevrejskim precima, pa nije mogla da baštini ništa od te specifične kulture. A pozorište i danas ima tu moć da govori stvari koje ne mogu ni na jedan drugi način da budu iskazane (ova tvrdnja se, naravno, odnosi i na sve druge umetnosti, jer specifična umetnička sredstva određuju način na koji se ta umetnost obraća čoveku). Gledajući predstavu, od svoje pokroviteljice Taisije koja ju je naučila najvažnijim stvarima o pozorištu, saznaje štošta o ovom pitanju. Taisija joj govori da je u XIX veku jevrejska omladina bila glavni nosilac kosmopolitizma i intelektualnog univerzalizma, i da su mladi pohrlili da se obrazuju i unaprede nauku i umetnost, ali da je istovremeno osnovan i cionistički pokret, sa željom da Jevreji konačno dobiju svoju državu. Nešto od toga rezultiralo je, zbog prenaglašenog i bolesnog otpora prema jednom ili drugom pokretu, (a pre svega zbog vekovne netrpeljivosti prema Jevrejima koja se ne može ničim objasniti ni opravdati), stradanjem šest miliona Jevreja u gasnim komorama. Nora učestvuje u organizovanju predstave koja u sebi načinje i ova pitanja, i u njenoj scenografiji pojavljuju se lestve – njima Jevreji odlaze na nebo pevajući svoje beznačajne kuplete (kao simbol zaokupljenosti običnih ljudi svojim svakodnevnim problemima, bez shvatanja strahota usled kojih bez ikakve krivice taj život mogu da izgube). Igre, sve su to samo obične igre malih ljudi – a usled tih igara ljudska se populacija opasno približila mogućem kraju ljudske civilizacije. Autorka holokaust naziva (koristeći i ovde pozorišni rečnik) - generalnom probom tog kraja.
Knjiga je pisana lepim stilom, neopterećujućom rečenicom, sa promenama stila samo u delovima koji su pisani epistolarnom formom. Naime – veliki deo romana otpada na pisma koja je Jakov pisao Marusji – ona su drugačija od ostatka narativa, možda staromodnija, nežnija, ali ne i patetična, i izgledaju kao dnevnik koji se vodi, ali ne namenjen samom sebi, nego najbližem drugom. Ipak, brak nisu pisma, što on i sam naglašava, a Marusja ima svoje razloge (svoje zablude?) zbog kojih dozvoljava da vremenom postaju sve udaljeniji jedno od drugog.
Važan deo knjige je i Jurikova američka avantura. Nora ga je poslala iz Rusije u Ameriku da ga spasi od odlaska u neku od ruskih vojnih intervencija, a ispostavilo se da ga je u Americi dočekao život na koji nije bio pripremljen- završio je kao heroinski zavisnik. Majka ga spasava ponovnim dovođenjem u Rusiju, dugotrajnim lečenjem. Njegov deo priče je hepiend kroz koji priča dobija cikličan oblik, jer nakon lečenja Jurik zasniva srećan porodični život u kome se rađa – Jakov, novo biće sa starim imenom, koje ima novu priliku da životnu avanturu proživi i osmisli na svoj način, noseći u sebi samo deo nadanja i potraga koje mu u nasleđe ostavljaju preci. Jakov, novo biće, iznova će dobiti blagoslov od boga – blagoslov nevidljiv, nečujan i neopisan u Bibliji, ali stečen već samim stupanjem na životnu pozornicu i opet će preko njega biti blagosloveni svi ljudi. Ovakve knjige uče nas važnosti svakog života i podstiču u nama ponovo veru u smisao, u važnost ljubavi i razumevanja, u grandioznu tajnu svrhovitosti bića.

Knjigu je objavio Arhipelag, prevod Neda Nikolić Bobić. Apsolutna preporuka za čitanje.

[Mariana · Rating 5 out of 5]

https://revistaparagraf.com/2019/03/1...