Tikkop

by Adriaan van Dis

TIKKOP is een roman over verraad, maar ook over vriendschap en liefde voor een taal en een land. Het vertelt de geschiedenis van twee blanke mannen – de Nederlander Mulder en de Zuid-Afrikaan Donald - die als student betrokken raakten bij het internationale verzet tegen de Apartheid. Na veertig jaar halen ze de banden weer aan en verkennen hun gevoelens van weleer: er is een liefde gedeeld, er zijn vrienden verraden, idealen verloochend. De werkelijkheid van het nieuwe Zuid-Afrika lijkt anders dan de droom van toen.
De in Parijs wonende Mulder vestigt zich een tijd in de Kaap, waar Donald zijn strijd voortzet in een verstikkend vissersdorp. De lokale bevolking voelt zich aan alle kanten verraden: hun visrechten zijn verkwanseld door corrupte leiders, er is geen werk en hun kinderen vluchten in de tik - een goedkope drug.
De twee mannen ontfermen zich over een talentvolle verslaafde die zij een nieuwe toekomst willen bieden - die jongen moet alles goedmaken…

Genres: Fiction, Dutch Literature, Literature, South Africa, Roman, Audiobook, Contemporary

221 pages, Paperback

First published January 1, 2010

About the author

Adriaan van Dis is a Dutch writer, journalist and TV presenter, who debuted as writer in 1983 with the novel Nathan Sid. That same year he debuted as a TV presenter as host for the book talkshow Hier is... Adriaan van Dis. The show lasted until 1992 and was repeated once in 2013 in honor of the Dutch book week and every year since, once a year during the Dutch book week. In 2017 he said that it was the last show unless he would be able to get a very special writer in the programme. He succeeded and interviewed Stephen Fry in March 2018 in what will probably be the last Hier is... Adriaan van Dis

Reviews

[Tjibbe Wubbels · Rating 2 out of 5]

Two former fighters against apartheid, now old men, look back on there lives. They compare their past dreams of the future with present-day South Africa. All is not well.

They project their failed dreams and hopes on a young villager. A drug addict they hope to nurse back to health. I'm sorry to say that the writer couldn't arouse my interest in the protagonists. I didn't care about them or their past. Also, I couldn't understand why they were so desperate to help the drug addict.

Adriaan van Dis writes poetically as usual, but it just isn't enough. 'In Afrika' or 'Dubbelliefde' are much better choices if you are looking to read something by Van Dis. In short: Hierdie boekie is nie so veel aan nie.

[Jasmijn Heyer · Rating 4 out of 5]

Mooi boek. Al helemaal als het wordt voorgelezen door Van Dis zelf: hij, op een stoeltje naast je bed, in 1 ruk, zonder een slokje water te drinken en dat hij je ook nog eens ongemerkt nog even toegestopt heeft, waarbij je net bij de laatste zin in slaap valt. Dat gevoel.

[Gerda · Rating 3 out of 5]

It was an okay story, but won't stick. Ask me in a week and I probably will have forgotten what the book was about. Maybe it's the story, of little interest to me. Two middle aged men in South Africa, meant to regain memories of times past, of the days of rebellion against the regime. Both try to do good in this time, each in his own way. Not understood by the other, not welcomed by the receiving party. The entire story can only lead to desillusion.
A real depressing story, not enlightened by humor or beautiful descriptions of the area. A book that only has one thing to convey, that there is no hope for South-Africa.

Leest lekker weg. Leuk doorspekt met Afrikaans. Het verhaal kon me niet echt heel erg boeien. Twee mannen van middelbare leeftijd die elkaar kennen van vroeger, destijds in verzet tegen het blanke regime. Is Zuid-Afrika er beter op geworden? De vraag die steeds weer opnieuw gesteld wordt. Beide mannen proberen nog steeds de zwarte bevolking te helpen, elk op zijn manier. Meningen over de manier van hulp botsen. De ontvangende partij van de hulp lijkt er niet echt op te wachten.
Eigenlijk een depressief makend verhaal, er valt geen goed te doen, het wordt nooit wat.

[Jan · Rating 2 out of 5]

The new novel of Adraan van Dis is situated in South Africa 20 years after the end of Apartheid. Not a very optimistic image of the new South Africa.

[Bas Cordewener · Rating 4 out of 5]

Een indringend en spannend verhaal over een nostalgisch bedoeld bezoek aan een vriend in Zuid-Afrika, dat uitmondt in een rampzalig avontuur. Van Dis schrijft trefzeker over de hypocrisie van ‘blanken’ toen en nu t.o.v. de oorspronkelijke zuid-afrikanen, en hoe dit nu leidt tot kansloze ‘goede daden’ van de welgestelde Donald en Mulder die door de arme bevolking slechts gezien worden als verstoorders van hun normale leven. Behept met herinneringen, afkomst, en persoonlijke overtuigingen, doen de oude vrienden hun best elkaar te begrijpen, Tikkop te redden, het goede te doen, met weinig succes. Het einde, in de vorm van drie versies van een brief aan een onbekende gevangene, legt de complexiteit bloot van het perspectief van Mulder/Marten, maar is eigenlijk een beetje te ‘uitleggerig’ omdat het verhaal zelf dit al verteld heeft.

[Lyanne · Rating 4 out of 5]

[RECENSIE: https://www.readabook.nl/2019/09/adri...]
Een prachtig boek over verraad, liefde voor Zuid-Afrika en een bijzondere vriendschap tussen de Nederlander Mulder en de Zuid-Afrikaan Donald. Vooral de schrijfstijl van Adriaan van Dis maakt dit boek een echte aanrader!

[Sibrich van Baalen · Rating 3 out of 5]

Als Van Dis zelf voorleest, is het al snel heel leuk. Vond het verhaal echter niet geweldig. Van Dis heeft absoluut betere boeken geschreven.

[Kim · Rating 3 out of 5]

3.5 ster

[André · Rating 4 out of 5]

Citaat : 'Onze vissers leven een oud leven hier, rond en afgesloten als de rotsen. Zij spreken een prachtig Afrikaans, ze halen de mooiste woorden uit hun netten op, ook al lezen of schrijven ze zelden of nooit. Maar hun woorden passen niet meer op de nieuwe tijd. Hun taal is besmet. Onze taal is besmet. Nog even en hij gaat verloren.'
Review : Mulder, een zestiger, ontmoet in Amsterdam een oude bekende, Donald. Samen zaten zij in een Parijse verzetsbeweging tegen de apartheid in Zuid-Afrika, 30 jaar geleden. Mulder is herstellende van een hersenbloeding en hoopt samen Donald de gaten in zijn geheugen op te vullen. Donald wil daar heel graag aan mee werken en nodigt hem uit op bezoek te komen in Zuid-Afrika.

Mulder wil in een vissershuisje verblijven en niet in de villa van Donald. Het is echter niet veilig 'in het bevrijde' Zuid-Afrika – er wordt veel ingebroken in het gebied waar hij verblijft. Zelfs kinderen zijn inbrekers hier en veel scholieren zijn aan de tik, een soort drug (een tikkop is iemand die verslaafd is aan de tik). Donald probeert het leven in zijn dorp aangenamer te maken door de corrupte burgemeester en zijn cronies aan te pakken.



Dit lukt helaas niet zo erg en zijn pogingen keren zich uiteindelijk tegen hem. En bijgevolg ook tegen Mulder. Deze vraagt zich af of hij er goed deed aan zich als Nederlander in te laten met de vrijheidsstrijd in een land waarmee hij niets te maken had. Automatisch komt zijn nimmer gebluste liefde voor Cathérine en zijn vriendschap met Donald onder de loupe te liggen. Als Mulder een 'Tikkop' van vijftien, Hendrik, met een gebroken arm ontmoet, heeft hij medelijden en wil hij de jongen helpen.

De moeder van Hendrik blijkt een prostitué te zijn. Samen met Donald onderneemt hij een poging de jongen op het rechte pad te krijgen.



Tikkop vertelt een ontroerend verhaal over mensen die de wereld willen verbeteren, maar geconfronteerd worden met hun beperktheid. Het dilemma van de geëngageerde burger. Adriaan Van Dis weet zijn personages heel sterk neer te zetten in een land dat wel beangstigt. Ook voor de auteur is het duidelijk een land dat beurtelings afstoot en fascineert. Mooie literatuur.

[Ingrid Verschelling · Rating 4 out of 5]

Tikkop is een soort vervolg op ‘De Wandelaar’, het vorige boek van Adriaan van Dis.

Tikkop vertelt de geschiedenis van twee blanke mannen, de Nederlander Mulder en de Zuid-Afrikaan Donald, die als student betrokken raakten bij het internationale verzet tegen de Apartheid. Mulder woont in Parijs, heeft een beroerte gehad en is veel van vroeger vergeten. Per email legt hij zijn herinneringen vast en stuurt deze naar Donald, een vriend van veertig jaar geleden. Deze nodigt hem uit om een geheugenreis naar Zuid- Afrika te maken. Mulder wil kijken wat er van hun droom is uitgekomen.

De werkelijkheid van het nieuwe Zuid-Afrika lijkt anders dan de droom van toen. Mulder wordt uitgenodigd om bij Donald in te trekken, maar daar heeft hij geen zin in. Hij huurt een huisje in het dorp, waar Donald ook woont. Hij had in een huisje op het strand willen wonen, niet tussen de villa ’s van de blanken, die zich verschansen achter hoge muren. Hij leest in oude kranten hoe het nu daadwerkelijk in zuid- Afrika is: dieven waren uit op kisten van de doden; het schoolhoofd verkoopt drugs aan zijn leerlingen; de mensen zetten het hek onder stroom; het was in Zuid- Afrika gevaarlijker dan waar ook ter wereld. Mulder moet na een beet van een hond naar het ziekenhuis en maakt kennis met Hendrik. Hij heeft zijn arm gebroken en moet ook naar het ziekenhuis. De buurvrouw wil wel Mulder helpen, maar Hendrik mag niet meerijden. Mulder wil dan ook niet geholpen worden. Dan mag Hendrik toch meekomen. Later hoort hij meer over Hendrik en zijn achtergrond. Hij ontdekt dat er nog steeds een groot verschil is tussen de leefomstandigheden van de blanke en zwarte bewoners. Veel jongeren zijn verslaafd aan goedkope drugs: meer dan de helft van de jongeren in het dorp.

Donald woont met zijn vrouw Sarah in een vissersdorpje. Hij heeft een sterke band met het land dat het hem tegelijk ook moeilijk maakt om er te zijn. Hij heeft een groot huis in het witte gedeelte van het dorp. Hij is bezig strijd te leveren tegen de drugs en de corruptie. Hij maakt foto ’s als bewijs en belt dan de politie en de burgemeester. Het helpt allemaal niets. Bij hen worden als represaille alle vier de banden lek gestoken. Geregeld worden er belastende leuzen op zijn huis gekalkt, vanwege zijn actieve politieke rol of er wordt troep in de sloten gesmeerd, zodat je die niet meer kunt gebruiken. Geregeld moet Donald die laten vervangen. Zonder de honden zou er niet te leven zijn. Sarah gaat de helft van de tijd naar Frankrijk als ze het niet meer uithoudt in Zuid- Afrika. De lokale bevolking voelt zich aan alle kanten verraden: er is een visquotum en ze kunnen maar twee maanden van het jaar vissen, verder is er geen werk. Hun kinderen vluchten in de tik - een goedkope drug. Donald heeft Hendrik laten leren in het dorp, maar vervolgonderwijs is moeilijker, omdat het ver weg is en hij dan ergens zou moeten inwonen. Donald en ook Mulder hebben een hopeloos verlangen om te helpen. De twee mannen ontfermen zich over Hendrik, die nu verslaafd is aan crystal meth, tik dus. Ze willen hem een toekomst bieden, maar het dorp is het daar niet mee eens. Ten eerste is hij een kind van een prostitué en een Chinees. Ten tweede, waarom wordt alleen hij geholpen, en de rest niet?

Nadat Hendrik is weggelopen uit de afkickkliniek, proberen Donald en Mulder Hendrik in Donalds huis te laten afkicken. Sarah is inmiddels in Frankrijk gebleven en wil niet meer terug naar Zuid- Afrika. Mulder had graag vader willen zijn, als hij het maar gedurfd had. Hendrik was zijn laatste kans. Hendrik kijkt vaak Youtube- filmpjes op de laptop van Mulder. Nu ziet hij, dat het elders in de wereld heel anders is dan in zijn eigen land. Als Hendrik op een gegeven moment met het tafelzilver verdwijnt, geeft Mulder het op. Hij verbiedt zichzelf langer moreel verantwoordelijk te zijn. Niet jouw waarden aan een ander opleggen. Mulder is opgelucht, dat hij naar Parijs terug kan. Donald daarentegen is bang, dat hij uiteindelijk weg moet uit Zuid- Afrika. Hij staat als onrustzaaier te boek, iemand, die de vissers in de problemen had gebracht door ze tegen hun eigen leiders op te stoken. In Afrika is Donald Europeaan, in Europa merkte hij, dat hij bij Afrika hoorde. Veel Afrikaners emigreren naar Australië. Waar hoort Donald thuis?

Tikkop lees gemakkelijk weg. Er blijkt uit, dat van Dis veel houdt van de Afrikaanse taal. Die taal heeft hij ook gestudeerd in Parijs. Er zijn vele flash backs, als Mulder zich iets herinnert of als ze ergens op een bepaalde plek komen. Het land lijkt niet beter te zijn na de verkiezingen. Was het misschien beter tijdens de Apartheid? Donald is in het nieuwe Zuid- Afrika een buitenstaander geworden. Hij wordt teveel geassocieerd met het oude Zuid- Afrika. Men noemt hem ook nog “Doktor” in het dorp, terwijl hij graag wilde dat ze hem Donald zouden noemen. Hij komt op tegen de apartheid, maar wordt als onrustzaaier gezien. De tegenstelling tussen de twee hoofdpersonen is mooi. Mulder, die als buitenlander op zoek naar spanning betrokken raakt bij de strijd over Zuid-Afrika. Hij blijft uiteindelijk altijd een buitenstaander. Hij kan gewoon weer naar huis terug gaan.

Adriaan van Dis verbleef voor zijn research maandenlang in een Zuid- Afrikaans dorpje aan zee. De kleurlingen wonen er in huisjes achter het strand, de blanken in ommuurde villa ’s op het duin. Dat dorpje vormt het decor voor zijn roman.

Adriaan van Dis werd in 1946 in Bergen geboren als het enige kind van een Indische Nederlander en een boerenmeisje uit Breda. De achternaam van zijn vader was Mulder. Mulder is ook de naam van de hoofdpersoon uit Tikkop en De wandeling. Zijn moeder heette Van Dis, de naam die Adriaan later heeft aangenomen. Van Dis is ook bekend als televisiepresentator van het literaire praatprogramma Hier is... Adriaan van Dis. In 2008 maakte hij de met de Nipkowschijf bekroonde serie documentaires voor de VPRO-televisie Van Dis in Afrika. Tikkop is de literaire weerslag van de documentaires.

In een interview met de NRC vertelt hij over de anti-apartheidsgroep waarbij hij zich als jonge student Nederlands en Afrikaans aansloot. Solidarité heette de groep waar de naar Frankrijk uitgeweken Zuid-Afrikaanse schrijver Breyten Breytenbach nauwe banden mee had. „In Tikkop heb ik die Fraternité genoemd.” Van Dis wilde vertellen hoe hij als jongeman in Parijs getraind werd om „iets te gaan doen in het verzet tegen de apartheid”. „Ik heb er fictie van gemaakt maar er zit ook waarheid in.” Die was verbonden aan mijn studie Afrikaans”. Mulder is een alias voor Van Dis.

Tikkop is een persoonlijk verhaal met een maatschappelijke betrokkenheid. De kern is dat hoop de enige rijkdom van de arme is. Je krijgt een inkijkje in het tegenwoordige Zuid- Afrika, een land, waar ik niet graag zou willen wonen.

tags: bijzonder, actueel, deskundig

[Alexandra · Rating 4 out of 5]

Zoals altijd moet ik weer even wennen aan Van Dis’ schrijfstijl. Te uitleggerig, teveel ‘opa vertelt’ met af en toe een schunnige opmerking die jeugdigheid veinst. Ik was echter wel meteen gegrepen door het decor: het vissersdorp aan de Kaap, waar de witten boven op de duinen en de zwarten onderaan de kust wonen. Een bijna Bijbelse zondvloed treft alleen de zwarte dorpelingen. Net als in De Wandelaar worden de laatste bladzijdes keurig gewijd aan een openbaring van Muller. Het hoofdpersonage is tot inzichten gekomen:

‘Cynisme was een luxe […] Hij verbood zichzelf nog langer moreel verontwaardigd te zijn. Je moest mensen nemen zoals ze zijn en met verbazing naar ze kijken. Afstand uit liefde. Niet jouw waarde aan een ander opleggen. En als die eerste-wereldwaarden werkelijk zo voortreffelijk waren, restte er weinig anders dan voorbeeldig te zijn.’

[Joke · Rating 4 out of 5]

Ik vergeet steeds weer dat Van Dis eigenlijk een topschrijver is.
Met Tikkop weet hij me alweer te overtuigen. Een boek over de Zuid-Afrikaanse politiek, verteld vanuit de persoon Mulder, die in zijn jeugd onder een valse naam mee heeft gestreden voor de rechten van zwarten.
Hij gaat terug naar Zuid-Afrika voor een opfrissing van zijn geheugen. En raakt betrokken, opnieuw, bij het lot van de zwarte armere medemens in vissersdorp, beseffend dat er al bij al nog niet veel is veranderd, en geconfronteerd met zijn eigen motivatie uit het verleden.
Heel speciaal geschreven, in korte hoofdstukken, met veel beweging en actie en toch ook ruimte voor beschouwing.
Mooi. Maar niet opbeurend.

[Lili Bammens · Rating 2 out of 5]

Ik lees graag de autobiografische boeken van Adriaan van Dis. Ik hoor hem graag praten. En ik vond zijn boekenprogramma erg goed.
Ik hou niet van zijn romans waarvan ik er wel nog maar twee las. "Tikkop" nu en vroeger "De wandelaar". Het zijn twee romans die met erg goede bedoelingen zijn geschreven, om allerlei wantoestanden aan te klagen. Maar hij kan niet doseren. Hij wil te veel zeggen, onderwerpen aanhalen, uitleggen. Dat vond ik van "Tikkop", over Zuid-Afrika na de Apartheid, en in nog grotere mate van "De wandelaar".

[Franc ABC · Rating 4 out of 5]

Ik had nood aan een ruimere blik, even weg van de soms te verstikkende Nederlandstalige romans. Van Dis slaagt hier wonderwel in. In een beperkt aantal bladzijden brengt hij een mooi, eerlijk en grimmig beeld van post-apartheid Zuid-Afrika met de nodige liefde en afstand voor het land. Beeldig gedaan doorspekt met het prettige Afrikaans. De intertekstuele verwijzingen naar Breytenbach, Baudelaire, Blum etc. maken het helemaal af.

[Merol · Rating 2 out of 5]

Tikkop wilt graag een commentary zijn op de ras verhoudingen in modern Zuid-Afrika. Echter raakt het boek nooit echt de kern. De enige keer dat ik dacht ja, nu gaat het echt ergens over was

"Er is nu meer geweld in zuid afrika. Nee, niet meer. Vroeger was het geweld alleen in naam van wet en orde."

Het gaf me valse verwachtingen voor de tweede helft van het boek, helaas was deze scherpte niet meer terug te vinden.

[Stafhorst · Rating 3 out of 5]

Ontmoeting in Zuid Afrika van de hoofdpersoon met een ex-vriend uit de tijd van de anti-apartheidsstrijd. De oude idealen blijken inmiddels achterhaald door de werkelijkheid, de afschaffing van de apartheid heeft niet tot het gedachte paradijs geleid. Interessante observaties van Zuid Afrika. Ik ben het eens met Arnold Heumakers in NRC 5 mei 2011: De uitwerking van het verhaal is niet het sterkste deel van het boek.

[Jeroen Sytsma · Rating 4 out of 5]

Prachtige taal (en in Luisterbieb ook nog eens voorgelezen door Van Dis zelf). Klein verhaal waarin een grote geschiedenis verteld wordt: Apartheid, strijd tegen apartheid, het leven in na-apartheid Zuid Afrika.

[Laura · Rating 4 out of 5]

Dit was mijn eerste van Dis - en op de één of andere manier had ik altijd de verwachting dat zijn boeken heel saai en langdradig zouden zijn. Het tegenovergestelde bleek (althans voor Tikkop) - vanaf pagina 1 in het verhaal gesleurd.

[Jeanneke · Rating 3 out of 5]

Ik lees een aantal boeken over Zuid Afrika omdat ik daar in november naar toe ga.
Het boek is deprimerend zoals te verwachten gezien de huidige situatie in Zuid Afrika. Veel geweld tegen Afrikaners (de afstammelingen van de Boeren). Ze worden "teruggepakt".

[Stella Starlight]

De middelbare navelstarende protagonist kan me niet boeien. Boek lijkt vehicel om Van Dis' kennis van de Afrikaanse taal te etaleren. Van Dis is een goed schrijver, maar boeit volgens mij enkel mannen zoals hij?

[Femke van der Zaag · Rating 3 out of 5]

Niet gewend aan de verhalende manier van schrijven van Van Dis, waardoor het niet altijd goed binnenkwam maar de verwijzingen naar Zuid-Afrika en de subtiele verwijzingen naar het verleden waren wel de moeite waard

[Joke Pereira]

In het kader van mijn project om meer te begrijpen van het land Zuid-Afrika en de maatschappij lees ik boeken van Zuid-Afrikaanse schrijvers. Nu was Tikkop van Adriaan van Dis aan de beurt. Een heftig boek. Je begrijpt hoe moeilijk de Zuid-Afrikaanse maatschappij was en is.

[Daniël · Rating 2 out of 5]

Van Dis die zijn hand overspeelt. Zzz

[Jan Dronkers · Rating 4 out of 5]

Prachtig boek

[Louise Breugem · Rating 3 out of 5]

Een verhaal dat luchtig begint, maar dat de lezer bladzij voor bladzij bij de lurven pakt en de scherpe randen van het Afrika van nu laat voelen.

[G · Rating 2 out of 5]

Voor school
Vrij saai, soms wel mooie stukjes maar ik begreep vrij veel niet.

[Nerys]

Genoten van de prachtige voordracht van zijn eigen werk door Adriaan van Dis

[Roseanne · Rating 3 out of 5]

Interessant om te lezen over de verdeelde staar van een klein vissersdorpje in Zuid Afrika 'na' de apartheid. Wel een typische literaire Adriaan van Dis met af en toe cryptische passages.

[Ferris 3s · Rating 2 out of 5]

Fine but not that interesting

[Lena Vloemans]

really bad