کتابی که با عنوان تاریخ تجدد ژاپن در دست دارید بازنوشتهای است از فصلهای میانی کتاب تاریخ ژاپن از آغاز تا معاصر، و به سخن دقیقتر از آغاز شرح وقایع دورۀ اِدو و حکومت خاندان سپهسالاری توکوگاوا (سالهای ۱۶۰۳-۱۸۶۷) تا پایان بهرۀ ۱۲ بخش دوم آن کتاب که «ثمرۀ تلاش، پیروزی در دو جنگ و پایان یک عصر» عنوان دارد (سالهای ۱۸۹۵ تا ۱۹۱۲، همان سال درگذشتن امپراتور میجی) میباشد.
هاشم رجبزاده محقق و مترجم ایرانی، متولد ۱۳۲۰ در تهران است. او در سال ۱۳۴۳ موفق به اخذ درجه لیسانس حقوق از دانشگاه تهران و در سال ۱۳۵۱ دکتر حقوق علوم انسانی از همان دانشگاه گردید. نام پایاننامه دکترای وی «آئین کشورداری در وزارت رشیدالدین فضلالله همدانی» است. هاشم رجبزاده از سال ۱۳۴۹ تا ۱۳۶۱ عضو وزارت امور خارجه ایران بودهاست و از سال ۱۳۶۱ تا ۱۳۹۲ استادی زبان و ادب فارسی را در دانشگاه مطالعات خارجی اوساکا برعهده داشتهاست. هاشم رجب زاده در ۲۳ اردیبهشت سال ۱۳۸۸ شمسی در طی مراسمی که هر ساله برگزار میشود، نشان گنجینهٔ مقدس(The Insignia of the Order of the Sacred Treasure)را از دست امپراتور ژاپن به پاس تلاشهایش جهت معرفی فرهنگ و تمدن ایران به ژاپن و شناساندن فرهنگ و ادب ژاپن به ایرانیان و همچنین ۲۷ سال تدریس مداوم ایرانشناسی و تدریس فارسی در دانشگاههای ژاپن دریافت کرد.
کتاب تاریخ تجدد ژاپن مقدمه کوتاهی ایست بر داستان شیرین مدرنیته و تجدد در ژاپن ، خارج شدن ژاپن از یک کشور چند پاره به یک کل منسجم و تبدیل شدن به یک قدرت جهانی . دوران طلایی صعود و پیشرفت ژاپن از زمان امپراتور موتسوهیتو معروف به مِیجی شروع می شود و در زمانی کمتر از پنجاه سال اساس و بنای کشوری بنا می شود که امروزه مورد تحسین همگان است . آقای رجب زاده توضیحی نمی دهد که ریشه های مدرنیته چگونه در عقل میجی شکل گرفت ؟ اما به نظر می رسد که با به قدرت رسیدن او بین دربار و رجال ژاپن وحدت نظری برای رسیدن به تمدن غرب و شاید پیشی گرفتن از آن به وجود آمده بود . مِیجی اساس مدرنیته خود را بر تمرکز قدرت و یک دولت مرکزی قوی بنیان می کند ، او قدرت فئودال ها و آنچه نویسنده جامعه خان خانی می نامد را در هم می شکند و با شکست شورش ساتسوما قدرت سامورایی ها را برای همیشه از بین می برد . با رسیدن یک ناوگان آمریکایی به ژاپن و درخواست و تهدید امپراتور برای تجارت با آمریکا ، مِیجی فروتنانه ضعفهای بیشمار کشورش را می بیند و درهای ژاپن را به روی آمریکایی ها ، انگلیسی ها ، فرانسوی ها ، هلندی ها و آلمانی ها باز می کند وبدین گونه عصر انزوای ژاپن یا ساکوکو پایان یافته و ژاپن خردمندانه شروع به تجارت با غرب و گرفتن تکنولوژی آنها می کند . پیشرفت کردن بسیار ساده است و فقط اراده و پایداری می خواهد ، روشی که مِیجی در ژاپن اجرا کرد بعدها در چین ، کُره جنوبی ، مالزی ..... هم به کار برده شد ، استخدام مستشار خارجی ، فرستادن دانشجویان به خارج در بیشتر رشته ها ، اجباری کردن آموزش ، داشتن ارتش مقتدر ، افتتاح کارخانه های فراوان با تکنولوژی غربیها و سپس بومی سازی آن ، احداث خط راه آهن بین شهرهای ژاپن و ناوگان تجارت خارجی ... و در زمینه سیاست داخلی از بین بردن کاست طبقاتی ، لغو کردن سنت های قدیمی بخشی از اقدامات پر شمار او بودند که البته ژاپن را هم به نظامی گری سوق داد و باعث تسخیر کره ، شکست چین و روسیه شد . شاید دانستن تاریخ امپراطوری ژاپن به درک بهتر کتاب و چگونگی پیشرفت سریع آن کمک کند ، اما بدون دانستن آن هم می توان کتاب را فهمید . آقای رجب زاده نویسنده کتاب نزدیک به سی سال از عمر خود را صرف مطالعه و تحقیق ژاپن کرده و جایزه ای معتبری هم از امپراتور ژاپن دریافت کرده است .
تاریخ تجدد ژاپن در واقع مربوط میشود به دورۀ امپراتور میجی که با نهضت اعادۀ قدرت امپراتور در سال 1868 میلادی شروع و تا سال 1912 ادامه یافت. اما کتاب حاضر برای بیشتر روشن شدن جنبههای شکلگیری نهضت، به طور مختصر دو قرن و نیم حکومت شوگانی از حدود سال 1600 تا 1868 را در بهرۀ اول آورده است. پس از آن با ذکر جزِئیاتی بینظیراما نه چندان که حوصله سر بر باشد، تلاش و همت ژاپنیها در توسعۀ اقتصادی، سیاسی و نظامی خود تا سال 1912 را بازگو میکند. نثر کتاب روان و به دور از خشکی معمول متن کتابهای تاریخی است. با توجه به تالیفی بودن کتاب، بیم این را داشتم که جامع و کامل نباشد یا نویسنده تسلط کافی بر تاریخ و فرهنگ ژاپنی را نداشته باشد. مطلقن چنین نبود و نشد. هاشم رجبزاده، عصارۀ نابی از تاریخ تجدد ژاپن را گرد آوری کرده است. خود من با این امید به سراغ این کتاب رفتم تا شاید پاسخی برای عقبماندگی خودمان و پیشرفت درخشان ژاپنیها بیابم. این مهم البته برای من حاصل شد و کتاب طوری نوشته شدهاست که جواب این دست سوالات را نه به صورت مستقیم بلکه با بینشی که خود در کار آن میکنید به جوابی مقبول و معقول هدایتتان کند.
راستش همیشه فکر می کردم چطور یه کشور شرقی با سنتهای ریشه دار می تونه تا این حد توسعه پیدا کنه، این کتاب شرح تاریخی و تحلیلی مناسبی برای این ماجراست. همینطور باعث میشه خیلی از سو تفاهمها در مورد الگوبرداری از روند توسعه ژاپن برامون حل بشه. نکته دیگه هم دیدن مقابله و مقاومت سنت و مدرنیته از نوع ساموراییه، که برای خودش جالبه. در کل اگر به فرهنگ و تاریخ سامورایی و بحث های توسعه علاقه دارید کتاب خوبیه، بخصوص اینکه این اثر یه اثر تالیفیه و نه ترجمه و از دید یه ایرانی نوشته شده. شاید از ابتدا تا انتهای کتاب سخت ترین بخشهاش اسامی ژاپنی و ارتباط اونا با هم باشه، که البته با آلبوم عکس انتهای کتاب خیلی از مشکلات حل میشه.