خالي العزيز نابليون

by ایرج پزشکزاد, أحمد حيدري (Translator)

قد يأتي حجم هذا النص الساخر كبير, و هو ليس مجرد رواية تتبادل فيها الشخصيات من أماكن متعددة الأدوار.
بنى الروائي إيرج بزشك زاده روايته على عاصمة من السخرية والأحداث التي توضح مفهوم المؤامرة حين سيطرتها على ذهنية شخصيات تأتي في القيادة, تتفرع هذه الفكرة المؤامراتية, بالتدريج إلى من حوله.
هناك غوص عميق في المجتمع الإيراني, وتفاصيل تكشف عن أسئلة راودت الكثير منا عن ذلك المجتمع, عباراتهم الرمزية وطقوس العائلة و سذاجة المواقف التي تتحول إلى حدث عالمي يرتبط بصورة مباشرة بالحربين العالميتين و الثورات الدستورية.
بزشك زاده يركض بنا مسافات طويلة من الضحك المفعم بخطط مراهق تشبه خطط العقلية الإنجليزية لماكرة في تقسيم الجغرافيات.

Genres: Fiction, Iran, Novels, Humor, Middle East, Historical Fiction, Literature

783 pages, Paperback

First published February 1, 1973

About the author

Iraj Pezeshkzad (1928 in Tehran - 12 January 2022 in Los Angeles) was an Iranian writer and author of the famous Persian novel "Dā'i Jān Napoleon" (دایی جان ناپلئون) (Uncle Napoleon, translated as "My Uncle Napoleon") published in the early 1970s.

Iraj Pezeshkzad was educated in Iran and France where he received his degree in Law. He served as a judge in the Iranian Judiciary for five years prior to joining the Iranian Foreign Service. He began writing in the early 1950s by translating the works of Voltaire and Molière into Persian and by writing short stories for magazines. His novels include "Haji Mam-ja'far in Paris", and "Mashalah Khan in the Court of Haroun al-Rashid". He has also written several plays and various articles on the Iranian Constitutional Revolution of 1905-1911, the French Revolution, and the Russian Revolution. He is currently living in Paris where he works as a journalist.
(from Wikipedia)

Reviews

[Jeffrey Keeten · Rating 5 out of 5]

”Once upon a time I was like you, too...very sensitive...very melancholy...but time changed me...a person’s body is formed in the workshop of his mother’s body, but a person’s soul in the workshop of the world.”

Our unnamed narrator is a teenage boy who finds himself pulled in all directions by his own burgeoning feelings of love, the squabbles of his extended family, and the generally confusing advice he gets from everyone he knows. He knows one thing for sure, that he loves his cousin Layli, and if he can’t have her for his own, he will just have to kill himself.

The drama of young love, so easy to believe that it is all consuming.

His main obstacle turns out to be his own father, not for the traditional reason that his father doesn’t feel the girl is a good match or the family is not good enough, but because his father has embroiled himself in a personal vendetta to take Layli’s father down a peg or two.

Revenge, as they say, is best served cold, but our narrator’s father is too clever, too ambitious, too impulsive to let the slights against his character remain unchallenged. The Dear Uncle Napoleon is the patriarch of the family. None of his brothers and sisters have moved very far away; in fact, they all live around the same garden and courtyard. Anything that happens to any of them is quickly known by all.

They are all obsessed with one another’s business.

Dear Uncle Napoleon fought in the war, and his stories and his memories about his exploits have grown from minnows to whales. It isn’t completely his fault; his manservant, Mash Qasem, over the years has inserted himself into his master’s memories of the war and continues to add his own fabrications to the odes of war.

Dear Uncle Napoleon has always been an admirer of Napoleon. Fortunately, his delusions about himself have not expanded to the point that he believes that he actually is Napoleon, although as the plot unfolds it becomes touch and go as to whether his mind will remain tethered by slender strands to the truth or whether he will completely be taken over by his own delusions. Not helping the situation is that the British have invaded Iran (the book is set during WWII), and he is convinced that they will arrest and execute him for his daring feats against them in the past war.

The narrator’s father has a fine time playing on those fears.

There is another cousin, Puri, a horse faced young man scared of guns and women in equal measure, whom Dear Uncle has promised will be married to the beautiful Layli.

OH NO!!!

Uncle Asadollah Mirza, who happens to be my favorite character in the book, is a philandering admirer of widows and wives. He is one of many who have known the charms of Tahereh. ”I became aware of a twinkle in Asadollah Mirza’s eye. When I looked in the direction he was looking I saw in the dimly lit porchway the beautiful glittering eyes of Tahereh.” She is not only beautiful but frequently available. A man can easily find himself in her arms despite the fact that her husband, Shir Ali the Butcher, has killed two men by cleaving them in two and beat up several others who dared to try and woo his wife. ”Shir Ali, the local butcher, was a horrifying man. He was well over six feet tall; his whole body, from head to toe, was covered in tattoos, and there were numerous knife scars visible on his head. His character and temperament fitted his terrifying body exactly.”

Asadollah Mirza is a lover not a fighter. Lust is a sacred feeling for him and must not be ignored. Luckily for him, Shir Ali has found religion and has set aside his cleaver for a leg of mutton as his weapon of vengeance. Asadollah wouldn’t survive his neck cleaved in two, but he might survive a broken skull.

In his mind, as well as the minds of many other men, the allure of Tahereh is worth the risk.

So our Narrator, without other resources for advice, turns to Asadollah who tells him the same thing over and over that he must take Layli to San Francisco. Somewhere along the line the family has seen the movie San Francisco (1936), starring Clark Gable and Jeanette MacDonald. The starlet has become the symbol in their minds, representing sexual allurement, and taking someone to San Francisco is a euphemism for matching the stem with the flower petals (I guess describing a euphemism with another euphemism isn’t exactly a definition, but if you haven’t figured out what I’m referring to you might identify perfectly fine with our naive Narrator.).

By making love to Layli, our hapless Narrator will force the hand of the Dear Uncle, and he will have to let them marry or face potentially embarrassing the family with a pregnancy out of wedlock. The plot, of course, must take a different turn.

The police are frequently called to the family compound for anything from potential murder to a missing watch. The police add even more humor to a humorous novel. Their interrogation methods are basically to keep their suspects from thinking too much. ”Your answer? Quick, now, immediately, at the double!” This leads to some hilarious answers that lead to more and more trouble for the family.

Mash Qasem begins every statement with: ”Why should I lie?” which makes everyone distrust what he is about to say even more. He isn’t alone; all the characters seem quite comfortable with swearing on everything holy that they are not lying when they are most assuredly telling incredible whoppers.

Everyone is trying to manipulate everyone else. Problems are exasperated by more and more meddling. Those too clever prove too stupid. Those too stupid prove to be too clever. All the characters seem to have too much time on their hands. The plot is like trying to watch three events simultaneously at a circus. It is truly an amazing book and considered by many to be the masterpiece of Persian literature. I haven’t read enough literature from Iran to make that judgment, but I will certainly agree that it is a wonderful book full of contradictions as to how I perceived Iran. There is rampant adultery, the consuming of vast quantities of alcohol, and the breaking of many Islamic commandments. All of which contribute to several scenes that made me laugh out loud. I think Iraj Pezeshkzad was poking fun at the conservative veneer that exists over the entire nation. Certainly, it is exaggerated for comedic effect.

The book was banned at one time in Iran. Pezeshkzad lives in France due to the fact that he was too politically active in the 1970s to live comfortably in the country of his birth. The book was made into a very popular TV series. There are few people in Iran who haven’t met Mash Qasem, Asadollah Mirza, or Dear Uncle Napoleon, either through their TV sets or coming to life in their minds through the printed pages of possibly a black market copy of the book. Iranians are discouraged to read the book, but I will say I for one encourage not only Iranians, but people of all countries to read this marvelous addition to literature. These characters will imprint themselves on you, and for most everyone they will recognize someone in their own family who could have been a member of this cast. I want to thank my friend E____ who recommended this book to me. E____, may you someday experience the same freedoms in your country that I do in mine.

If you wish to see more of my most recent book and movie reviews, visit http://www.jeffreykeeten.com
I also have a Facebook blogger page at:https://www.facebook.com/JeffreyKeeten

[Fatima · Rating 5 out of 5]

چه لحظاتی که با جملات اسدالله میرزا و دیالوگ هایش در ماجراهای مختلف این طایفه ی خل و چل و اصرارش به سانفرانسیسکو شدن لیلی توسط راوی داستان ؛ از خنده غش رفتم و اشکم به گوشه ی چشمم امد و پاکش کردم و بعد باز روز از نو روزی از نو و ... ؛ شخصیت ها به قدری زنده بودند و محیط و توصیفات هم به قدری قوی بودند که لحظه به لحظه در ذهنم میتونستم همراه شان در گیر و دار ماجراها و بدجنسی های آقاجان و دعوا و تلافی دو طرفه اش با دایی ناپلئون بخندم یا نگران شوم و به حماقت دایی جان ناپلئون پوزخند بزنم و گاهی هم این دلم بخواهد که سرم را به دیوار باغ شان بکوبم و شاخ هایم را بشکنم که چه ؟! آخر یک آدم چقدر خوب دروغ و خیال بافی و داستان پردازی رو میتونه با هم قاطی کنه و شاخ و برگش بده و به همه در هر جایی با افتخار تعریفش کند و ان هم طوری که خودش باور شود و همان دروغ در نهایت دلیلی برای مالیخولیایی و دیوانه دونستنش بشه ؟ !
از همه جالب تر بادمجان دور قاب چینی مثل مشقاسم که نوبریه داستان بود و دروغ ها و خیال پردازی های دایی جان رو تا جایی پروبال میداد که خودش هم رفته رفته باورش شده بود که حضرت آقا در جنگ های ممسنی و کازرون بین ایران و انگلستان ! در کنار دایی جان نقش بزرگی رو ایفا میکردند و قهرمان جنگ و دشمن انگلیسی ها به حساب میایند!
لپ کلام آقا/خانم ! دروغ چرا تا قبر آآآآ :)) داستان بامزه و خنده داری بود و طنزش به دلمان نشست و میل داریم باقی آثار ایرج پزشک زاد رو هم بخونیم

[هَنَـــاءْ · Rating 1 out of 5]

استهل روايته بـــ
"‏ في أحد أيام الصيف الحارة وتحديدًا يوم الجمعة 13 أغسطس فيما يقارب الساعة الثالثة إلا ربعًا بعد الظهر وقعت في الحب ....."

أما أنا؛
"ففي الصفحة الــ 434 من يوم الإثنين لـ شهر يناير أدركت أني وقعت في كره الرواية ........."


ولم أدرك ذلك مع قهقهاتي في البداية، وضحكي المتواصل على ظرافة الإسلوب وجمال السخرية.

نعم كان الكتاب بديع، كوميدي بشكل محبب لنفس ..
ولكن............

هنا بالتحديد نضع الكلمة التي ترفع الكتاب أو تهوي به إلى أسفل سافلين.

هنا بالتحديد نقرر هل نجعل الرأي والمبدأ مع الحكم، أم نعزل التقييم الأدبي عن الأخلاقي .. أم نقارب بين الإثنان ونتجاوز عن مسلمات وكبائر !!!

نعم جميل !
إلا أن ...

السرد الرائع لا يشفع !
اللغة السهلة، المضحكة لا تكفي !
الحبكة القصصية وعقدة النص العبقرية ليست كل شيء !

والله لو كان هذا النص اللعين كُتب بقلم أحذق كاتب وأبرع أديب لن أقيم كتاب صاحبه بأكثر من نجمة :

"‫ون منت، أظن أن "روح القدس" حط على الأرض مرة أخرى، قام بالسان فرانسيسكو مرة أخرى."‬


‫بكل وقاحة يسخر من جبريل عليه السلام، ويتهمه بالزنا والعياذ بالله !!.‬

‫ماذا بعد ذلك ؟!‬
‫أأحتاج دليلاً آخر أثبت فيه انحطاط الكاتب ؟!‬
‫لا بأس هناك المزيد ....‬

‫تطاول تافه على الله جل جلاله !!‬

‫"حتى الله لديه إفراط وتفريط، ... لا تنس إذا حدثت معك أية مشكلة، أنا موجود في أي وقت ...."‬

‫السخرية من آيات الله ومن عذاب جهنم !!‬

‫"-لا تقلقي لم يحدث شيء "دوست علي" تحرك رحمه الله، وهو الآن يركض خلف زوجة حارس جهنم."‬

‫".... هل أنت مستعد؟ أراك في جهنم.. شارع (مالك الدوزخ) زقاق (علي أصغر) القاتل، بجانب بائع الفحم ...."‬

‫____‬

‫"-كيف هي حالة "دوست علي"؟‬
-يتجادل مع عزرائيل."

نعم ؟!!
ألا يوجد ضوابط للسخرية ؟
وحدود للفكاهة ؟

‫____‬

‫هذا بالإضافة إلى الشركيات الشيعية المقيتة، وتهوين الزنا، والإستهانة بالشرف !!‬

‫باختصار ..‬
‫"الرواية فكاهية و ... منحطة"




قد يكون التقييم صادم للبعض، أو مستغرب .. هذا ما لم أحسب حسابه ولن أحسب إن شاء الله ...
فالله والدين لدي خط أحمــــــــــر‬


"وَلَئِن سَأَلْتَهُمْ لَيَقُولُنَّ إِنَّمَا كُنَّا نَخُوضُ وَنَلْعَبُ ۚ قُلْ أَبِاللَّهِ وَآيَاتِهِ وَرَسُولِهِ كُنتُمْ تَسْتَهْزِئُونَ (65) لَا تَعْتَذِرُوا قَدْ كَفَرْتُم بَعْدَ إِيمَانِكُمْ"

[Dream.M · Rating 4 out of 5]

بهترین کتاب طنز که تا حالا خوندم ( شنیدم)
البته اینم بگم که کار استودیویی نبود و انگار یه نفر توی زیرزمین خونه‌شون روی موبایل، صدا ضبط کرده بود . با اینحال لحن ساده و صمیمی گوینده به صمیمیت کتاب میخورد و باحال بود .
چند جا گوینده توپوق زد و عذر خواهی کر�� موقع خوندن کتاب 😄😄😍

.....

اینم یه قسمت خیلی مورد علاقه من:


 -ولی مش‌قاسم، این هم‌کلاسی من که خیال می‌کند عاشق شده است اول می‌خواهد بداند راستی عاشق شده است یا نه. آن‌وقت اگر عاشق باشد یک جوری این دردش را دوا کند.
ــ امّا، بابام‌جان، مگه خاطرخواهی به این آسانی‌ها علاج می‌شه؟ بی‌پدر از هر درد و ناخوشی بدتره. دور از جون از حصبه و قولنج بدتره…
با شجاعت گفتم:
ــ مش‌قاسم، اینها حالا جای خود… امّا آدم چطور می‌فهمد که عاشق شده است؟
ــ واللّه، بابام‌جان… دروغ چرا؟… اونکه ما دیدیم این‌جوری است که وقتی خاطر یکی را می‌خواهی… آن وقتی که نمی‌بینیش توی دلت پنداری یخ می‌بنده… وقتی می‌بینیش یک هُرمی توی این دلت بلند می‌شه، پنداری تنور نانوایی را روشن کردند… همه‌چیز دنیا را، همه‌ی مال‌ومنال دنیا را برای اون می‌خواهی، پنداری حاتم طایی شدی… خلاصه آرام نمی‌گیری مگر اینکه آن دختر را برات شیرینی بخورند… امّا این هم هست اگه خدای‌نکرده اون دختر را به یکی دیگر شوهرش بدهند آن وقت دیگه واویلا… ما یک همشهری داشتیم خاطرخواه شده بود… یک شب آن دختره را برای یکی دیگه شیرینی خوردند. صبح آن همشهری ما زد به بیابان. تا حالا که بیست سال گذشته هنوز هیچ‌کس نفهمیده چی شده… پنداری دود شد رفت آسمان….

[بثينة العيسى · Rating 4 out of 5]

هذا كتاب تحب صحبته، وتألف شخوصه، وتشتاق إليهم واحدًا واحدًا بعد الانتهاء منه. كتابٌ قادرٌ على إضحاكك، وأنا في العموم ممتنة لكل ما يجعلني أضحك. قرأت العمل في أكثر أيامي ازدحامًا، كنت أعوّل عليه لكي أنفصل عن الواقع واشتراطاته.. وقد فعل بجدارة. حجم الرواية قد يخيف البعض، ولكن إيقاعها السريع يجعل قراءتها أشبه بركوب الأمواج.. أمواج من الضحك أحيانًا، أو غالبًا.

[Maziyar Yf · Rating 5 out of 5]

احتمالا کمتر ایرانی باید وجود داشته باشد که سریال یا کتاب دایی جان ناپلئون را ندیده یا نخوانده باشد ، حکایت خانواده ای اشرافی که با هم در میان مجموعه ا ی از توطئه ها و دوستی و دشمنی ها زندگی میکنن . جناب ایرج پزشکزاد خالقه این اثر شکوهمند با زیبایی تیپ های مختلف از جامعه ما را بازسازی کرده و با زبانی سرشار از طنزی که به تلخی هم میزند ، خصوصیات منفی ما را یرجسته کرده و در بعضی قسمتهای کتاب با پتک بر سرمان می زند :
خدایا مرا ببخش که با پول دزدی شمع روشن می کنم !
داستان بر محور دایی متوهم خانواده می گردد که شغل نظامی ناچیز خود را به مدد توهم هم سطح و هم توان ژنرال های انگلیسی بالا می برد و مش قاسم خدمتکار او هم شاید نماینده انسان های فرصت طلبی باشد که خود را به هرچیزی می چسباند شاید در آینده به کارش آید و دایی جان هم در آخر داستان به کارش می آید .

واقعا باید یاد کرد از جناب ناصر تقوایی ، کارگردان سریال دایی جان ، همین طور از مرحوم نقشینه که کل سریال روی خل بازی های او می چرخد ، او به استادی هر چه تمام نقش پیر خرفتی را بازی می کند که در همه روزها ، چه تابستان چه زمستان عبایی روی دوش دارد ، در چشمهایش سفاهت و بلاهت موج می زند و مهمترین مساله اش خواب ظهرش است ( جالب است چنین مردی با این سطح فکر می خواهد امپراطوری بریتانیا را به چالش بکشد ! شاید هم جناب پزشکزاد خواسته متلکی به ساحت امپراطوری بیاندازد ) یا از مش قاسم و زنده یاد پرویز فنی زاده او کلا دو دست لباس دارد ، کلاه سبزی که در مراسم عزا می پوشد و کت مشکی در مهمانی رسمی ! یا جناب نصرت کریمی که با زیرکی و کاردانی و به شیوه انگلیسیها دایی جان را بازی می دهد

داستان شخصیت سازی قوی دارد و نسبتا به همه شخصیت ها پرداخته شده ، سوالی که برای من کتاب مطرح کرده آینده نگاری نویسنده است : آیا واقعا پزشکزاد پیش بینی تاریخی کرده که ما ایرانیها در پس هر چیز دست و دسیسه دشمن خارجی را می بینیم ؟
یا خود نویسنده با توجه به سوابق سیاسی ایشان و عضو جبهه ملی بودن تا اندازه ا ی به تئوری توطئه هم اعتقاد داشته ؟

[Peiman · Rating 5 out of 5]

من سریال دایی‌جان ناپلئون رو ندیدم و حتی از داستانش هم اطلاع چندانی نداشتم. انتظار چنین کتاب دلنشینی رو نداشتم. اگر بخوایم مته به خشخاش بذاریم میشه ایراد گرفت اما به نظرم مته‌ها رو غلاف کنیم برای کتاب‌هایی که نه تنها میشه ایراد گرفت بلکه اصلا سرگرم کننده هم نیستند. این کتاب واقعاً شیرین و سرگرم‌ کننده‌ست و خنده‌دار! داستان از جایی شروع میشه که یک پسر سیزده ساله در سیزدهم مرداد ساعت سه و ربع کم عاشق لیلی، دختر دایی‌جان ناپلئون میشه ولی افتاد مشکل‌ها. پدرش و دایی‌جان ناپلئون با هم به مشکل برمی‌خورند و بدتر از اون پسر دایی‌جان سرهنگ، پوری، اون اسب فش فشو که چند سالی هم بزرگتره به عنوان رقیب عشقی سر و کله‌اش پیدا میشه. گرفتاری‌های این خاندان اصیل و اشرافی و مشکلات این عشق نوجوانی کل داستان کتابه با حضور پرشور شازده اسدالله که هم مشکلات خانواده رو رفع و رجوع می‌کنه هم غمخوار عاشق نوجوان ماست هم بار طنز داستان بر دوشش افتاده هم خیلی سفر به سانفرانسیسکو دوست داره. خلاصه بخونید و لذت ببرید. ه

[Helga · Rating 5 out of 5]

یادش بخیر! انگار همین دیروز بود که بابام با هیجانی غیر قابل وصف نوارای ویدئویی بتامکس اجاره ای دایی جان و اورد خونه. مامان فوری خبر و به خاله هام ومامان بزرگ داد و دعوتشون کرد بیان برای ناهار و شام وصبحونه. 😂 فکر کنم اون چند روز یه تن تخمه سیاه مصرف شد.
چه روزای خوشی بودن تو میونه دغدغه های روحی و ترس از اینکه الآنه بیان ما رو دستگیر کنن ببرن اوین، چون داشتن دستگاه ویدیو قدغن بود. حالا دستگاه ویدیو به بزرگی یه ماشین ژیان چجوری وارد کشور میشد، بماند.
کتاب دایی جان و هم داشتیم و همه خونده بودنش الا من.
کتاب گاهی خنده داره و گاهی تلخ. گاهی میخندی و گاهی اشک تو چشات جمع میشه.
تلخ و شیرین، این کتاب هیچوقت فراموش نمیشه. عباراتی مثل "کار، کاره انگلیساست"، "مومنت، مومنت!"، "سانفرانسیسکو" و "والله ، بابام جان... دروغ چرا؟ تا قبر آ آ آ آ" همیشه و همیشه تو یادها زنده میمونن.

Set in Tehran in the 1940s, this satirical story centers on an aristocratic family and their feuds. The narrator of the story is the unnamed teenage boy of the family who’s in love with his cousin, the daughter of the much dreaded Uncle Napoleon, the paranoid head of the family.
The story is bittersweet and funny and its vivid characters will live on forever.

[amin akbari · Rating 4 out of 5]

به نام او

اول)
پیش از همه باید بگویم که هیچ خیال نمیکردم اینقدر از این رمان خوشم بیاید، راسیتش اصلا گمان نمی‌کردم به آن معنا رمان باشد.
ولی جانم برایتان بگوید که رمان بود و اتفاقاً خوب رمانی هم بود، البته پرواضح است که در مقیاس رمان و داستان ایرانی می‌گویم.
من که بسیار بالاتر از بسیاری از آثارِ مطرحِ نویسنده‌های پرمدعایِ به اصطلاح روشنفکر دیدمش.
این روشنفکرمآبی‌ها و فرم زدگی‌ها هم بلایی‌ست که دامن ادبیات معاصر خصوصاً داستان فارسی را گرفته است.
نویسنده ایرانی با اینکه میراث ادبی چندانی در رمان‌نویسی و داستان‌گویی مدرن ندارد می‌خواهد فرمهای مختلف را تجربه کند و هر نوع مفهوم مورد علاقه‌اش اعم از سیاسی اجتماعی و... را در آن بگنجاند. خب نمی‌شود دیگر، شکل نمی‌گیرد، کرور کرور نویسنده آمده‌اند و رفته‌اند و فقط اسمشان مانده ، اثری از آنها نیست. به نظرم جریان رمان فارسی مانند مدرنیته در کشور ما سیر طبیعی و درستی ندارد. ما مقدمات را نگذرانده میخواهیم بر سر درس اکابر بنشینیم.
البته بگذریم از تک اثرهای درخشان از نویسندگان اسم و رسمدار که البته ساختار آنها نیز خالی از خلل نیست.

یک)
از این مقدمه که بگذریم باید بگویم مهمترین امتیاز رمانِ دائی جان ناپلئون این است که اثر بی.ادعایی ست. دعوی این را ندارد که فلان مفهوم سیاسی را می‌خواهم به خواننده برسانم. ادعای این را ندارد که فرم نوینی دارم. پزشکزاد می‌خواهد مثل بچه آدم داستانش را بگوید و اتفاقا در خلال داستان حرفهای جدی سیاسی اجتماعی هم می‌زند ، چه ما با او مخالف باشیم و چه موافق!

دو)
داستان دائی جان در اوایل دهه بیست شمسی میگذرد، و روایتگر خانواده آریستوکرات (به قول خود رمان) ایرانی است. پزشکزاد با دستمایه قرار دادن این خانواده و مناسباتش تندترین انتقادات را متوجه اشرافیت ایرانی آن سالها که ریشه در فرهنگ قجری دارد، میکند. رمان از این لحاظ رمان موفقی‌ست و کمتر اثری پیدا می‌شود که با این دقت فرهنگ ایرانی آن سالها را مورد بررسی و نقد قرار داده باشد و امتیاز آن این است که با طنز فوق العاده پزشکزاد توام شده. فی المثل دقت بفرمائید که اتحاد یک خانواده اشرافی بزرگ تنها به یک صدای مشکوک بند بوده است :)
یا پزشکزاد به خوبی نهان‌روشی جامعه ایرانی را در رمان خود منعکس کرده است. در رمان شخصیتها آلوده همه نوع خطا و لغزشی هستند ولی در عین حال تنها نام بردن از آن عمل را روا نمی‌دانند و خلاف اخلاق می‌شمارند. یعنی انجام عمل ایرادی ندارد اینکه دیگران بدانند چنین عملی صورت گرفته ایراد دارد. و موارد دیگر که در راس آنها طرحِ خصلت توهم توطئه مردمان آن زمان است که در ادامه به آن هم اشاره ای میکنم.

سه)
نکته دیگری که در مورد این رمان باید ذکر کنم، زبان بسیار روان و خوبِ پزشکزاد است و همین امر سبب شده که کتاب بسیار خواندنی باشد. همانطور که خود پزشکزاد بارها گفته و آثارش گواهی می‌دهند، او پیوندی جدانشدنی با متون کلاسیک فارسی دارد و بیش از همه بزرگان ادبیات به شیخ اجل، سعدی متمایل است.
تاثیر پذیری از سعدی در دائی جان ناپلئون خود را نشان می‌دهد. هم زبان شسته رفته اثر و هم جنس شوخ طبعیهای آن گواه بر این ادعاست.

چهار)
آخرین نکته در ذکر خوبیهای این اثر، شخصیت‌پردازی و تیپ سازی پزشکزاد است که در این یک مورد واقعا کم رقیب است. در این رمان شخصیتی را پیدا نمی‌کنی که پرداخت درستی نداشته باشد و برخی از آنها مثل دائی جان، مش‌قاسم و اسدالله جاودان شده‌اند و در آخر اینکه شما چند شخصیت از داستانهای فارسی را می‌شناسید که از قالب متن ادبی خارج شده و به عنوان یک نماد در بین مردم شناخته بشود. همانطور که دن کیشوت در ادبیات جهان دارای چنین جایگاهی‌ست، دائی جان ناپلئون هم در ادبیات ایران و در میان مردم فارسی زبان به یک نماد تبدیل شده است. البته تاثیر سریال تقوایی در این میان را نباید نادیده گرفت که به نوعی این استعداد بالقوه اثر پزشکزاد را به فعلیت رساند.

پنج)
با اینهمه دائی جان ناپلئون چند اشکال عمده دارد .
مهمترین اشکالش این است که در بسیاری از فصول، بین یک رمانِ شاخص طنز و یک فکاهی نازل در تردد است. درست است که طنز پزشکزاد در این اثر جانانه است، خود من که اصولا آدم خوش خنده ای نیستم با این متن بارها و بارها قهقه زده‌ام ولی خب گویا او در بسیاری از موارد خصوصا در جاهایی که شخصیت اسدالله میرزا پررنگ می‌شود نتوانسته حد اعتدال را نگهدارد و با برخی از شوخیهای رکیک و نازل و تکرار آن، اثر را فدای خنده‌های آنی و زودگذرِ مخاطب کرده است که اگر این نبود حداقل اهل فن جدی‌تر با این اثر خوب برخورد می‌کردند.

شش)
از امتیاز شخصیت‌پردازی دائی جان ناپلئون گفتیم ولی در همین مورد ، نقد جدیی متوجه این اثر است. نقش زنها در این رمان بسیار کم است. زنهای رمان غالباً یا به واسطه جسمشان سوژه جنسی مردانند و یا افراد منفعلی که هیچ نقشی در پیشبرد داستان ندارند. مثلا زن آقاجان و دائی جان چه کاره‌اند واقعا؟ یا خود لیلی، فقط سوژه شخصیت اصلی ست و کلا منفعل است یعنی پزشکزاد خواسته است منفعل باشد او حتی در پایان بندی این حق را به لیلی نمی‌دهد که اظهار نظری کند، به نظر من پایان بندی اثر و دیالوگهایی که بین اسدالله میرزا و سعید رد و بدل می‌شود به شدت ضد زن است، و به نوعی توهین به آنان تلقی می‌شود.

هفت)
و اما آخرین نقد، نقد رایجی‌ست که به این اثر وارد می‌دانند و من نیز با نسبتی آن را قبول دارم و آن، این است که رمان با محوریت قرار دادن شخصیت دائی جان ناپلئون و در درجه بعد مش‌قاسم و پرداختن به بیماری روانی آنها، بدبینی و سوءظن ایرانیان به انگلستان را یک نوع بیماری و توهم توطئه معرفی می‌کند. من نمی‌گویم پزشکزاد چنین قصدی داشته (نمیخواهم به دام توهم توطئه ای که خود او پهن کرده بیفتم 😉) ولی عناصر روایی داستان ما را به این نقطه می‌رساند.
در واقع پزشکزاد توهم ما ایرانی‌ها را نشان داده ولی به ریشه‌های این توهم اصلا اشاره‌ای نمی کند، فی‌المثل رمان با اشغال ایران توسط انگلیسیها به صورت یک پدیده معمولی و اجتناب‌ناپذیر برخورد می‌کند. به عبارت دیگر رمان می‌گوید که ما ایرانیان از ریسمان سیاه و سفید می‌ترسیم (و این خود فی‌نفسه احمقانه و خنده‌دار است) ولی نمی‌گوید که مارگزیده‌ایم و این ترس طبیعی‌ست.

آخر)
باری خواندن این رمان را به شدت توصیه میکنم.
😊

[fคrຊคຖ.tຖ · Rating 4 out of 5]

خیلی خوب بود 😍 دست مریزاد ایرج پزشک‌زاد 👏🏻👏🏻 خیلی وقت بود که رمان ایرانی نخونده بودم و خوشحالم که اینو انتخاب کردم! اوقات خیلی خوشی باهاش داشتم حتی چندباری از خنده ریسه رفتم! 😂😂 فکر نمی‌کنم نسخه‌ی مجازش اینقدر خنده‌دار باشه چون بیشتر طنزاش مورد دار و ناموسین 😶 به قول مشقاسم پناه بر خدا از اینهمه بی‌ناموسی 🙈😂

[Rosa · Rating 5 out of 5]

" دایی جان ناپلئون " ی کمدی هوشمندانه‌ست که پشت خنده‌هاش، تصویری دقیق و گاهی بی‌رحمانه از روحیات ما ایرانی‌ها رو ترسیم میکنه . پزشکزاد قصه‌ای خانوادگی میسازه تا اون رو به آینه‌ای بزرگ تبدیل کنه، آینه‌ای که خودبزرگ‌بینی، خرافه‌باوری، تعارف و رودربایستی، شیطنت ها و بدجنسی های کوچیک و بزرگ خانوادگی و عاطفی از هر نوعش را بی‌پرده نشون می‌ده.
داستان این کتاب با شخصیت های اصلی و فرعی جالبی شکل گرفته که انگار نقش و وجود هرکدومشون حیاتیه، حتی اگه حضورشون کمرنگ یا کوتاه هم باشه تاثیر مهم خودش رو بر تاکیدهای معنایی خاص داستان باقی میذاره و این شخصیت پردازی ها به قدری ملموس هستن که مخاطب باور میکنه که همچین خانواده ای واقعا وجود داشته و این ماجراها رو از سر گذروندن. اما چند شخصیت، پایه های اصلی شکل گیری قصه ی این عمارت رو تشکیل میدن.
دایی جان، مرکز این منظومه س، مردی مغرور و خودشیفته که همه‌ی ناکامی‌ها و پیروزی‌هاش رو با ی سناریوی توطئه‌ی انگلیسی‌ها توجیه می‌کنه. شخصیتش ترکیبی از ی قهرمان پوشالی و قربانی خودساخته است... شازده ی مورد مهر خانم ها یا همون عمو‌ اسدالله سرد و گرم چشیده هم با ظاهری شنگول و مثلا بی غرض و بی‌ ریا و ذهن حسابگرش، بازیکنیه که همیشه چند قدم جلوتر از بقیه فکر می‌کنه و همونقدر که میتونه راهگشا و همدل باشه همونقدر هم میتونه برای بعضی ها دردسر و حاشیه ساز بشه. راوی، سعید، نوجوانی صادق و ساده‌دله که حلقه‌ی انسانی و معصوم داستانه و همزمان که به دنیای بزرگ‌ترها جذب میشه از اون دلزده هم می‌شه. مش‌قاسم، نوکری که نصف نمک کتاب از اونه، وفاداری‌ش تا مرز خرافه و جان‌نثاری می‌ره، انگار وجودش فقط با فرمان دایی جان معنا داره و در آخر با عاقبت عمر و زندگیش باعث بیشترین شگفتی میشه‌. بین این شخصیت های مهم شاید به آقا جان، پدر سعید، کمترین توجه شده باشه اما بنظرم نویسنده با این شخصیت پیام مهمی رو به مخاطب میرسونه، آقا جان سالهای سال زیر نگاه از بالا به پایین این خاندان له شده، خانواده ای که برای خودش از هیچ، اعتباری بی اساس ساخته و با اون به دیگران فخر میفروشه و اقا جان بواسطه ی این خود بزرگ پنداری های بی مایه، همیشه زخم خورده از تحقیر شدن بابت ریشه ها و هویتشه، که جدای از همه ی جست و خیزهای داستان، ایرج پزشکزاد این نکته رو به زیبایی با اره و تیشه دادن آقا جان و دایی جان نکوهش کرده و با ظرافت به داستانش گره زده.
پزشکزاد با دیالوگ نویسی استادانه باعث شده در پس هر جمله، چهره‌ی گوینده‌ش در ذهن مجسم بشه. نثر روان و شیواست و طنز در بافت موقعیت و در ساختار زبان تنیده شده که با تصویرسازی‌های دقیق و کمی اغراق آمیز و کاریکاتور مانند، موندگاریشون تثبیت شده.
دایی جان ناپلئون فقط ی رمان طنز نیست، مستندی ادبی از ی برش فرهنگی و روانشناختی ماست و نقدی اجتماعیه که با گذشت سال‌ها هنوز تازه و گویاست و خواندنش مثه شرکت در جمعیه که هر مهمونش رو انگار از قبل می‌شناسیم، حتی اگه هیچ‌وقت به اون خونه پا نگذاشته باشیم...

[Armin Ahmadianzadeh · Rating 5 out of 5]

خیلی وقت بود از ته دل نخندیده بودم، چون واقعا کسایی که اطرافم بتونن از ته دل بخندوننم کمتر شدن، یا حداقل اگه قبلا اینطوری بودن به‌اقتضای گذر زمان در این روزگار سرد و تاریک دیگه نیستن.

توی ۱۲ روز جنگ این کتاب به‌دادم رسید و تو دوره‌ای که دست‌و‌دلم به‌هیچ‌کاری گرم نمی‌شد، دایی‌جان ناپلئون منجی روح و روانم شد و با خوندن جرعه‌جرعه‌اش، حالم رو از این رو به اون رو کرد. کتابی که باهاش واقعا از ته دل برای مدت طولانی می‌خندیدم و قهقهه می‌زدم...

نمی‌خوام وارد خلاصه داستان و تحلیل داستان بشم، چون اولا احساس می‌کنم ریویوهای زیادی از این منظر وجود داره و ثانیا به‌شخصه فکر می‌کنم تحلیل زیاد این داستان ناب و بامزه، داستان رو خراب کنه.

شخصیت موردعلاقه من تو این کتاب اسدالله میرزا بود که همیشه تو هر فصلی انتظار اومدنش رو می‌کشیدم. مخصوصا با تکیه کلام "سانفرانسیسکو"...😂

به‌جز اسدالله میرزا شخصیت مشقاسم هم شخصیت برجسته و خیلی بامزه‌ای بود. والا دروغ چرا، تا قبر آآ... مشقاسم اگه نبود کتاب اصلا مزه‌ای که الان می‌داد رو نمی‌داد.

کاش افراد به‌اصطلاح نویسنده معاصر وطنی سعی می‌کردن به‌جای خودبزرگ‌بینی و غرور کاذبی که دارن از اساتید حوزه طنز و کمدی بیشتر الهام می‌گرفتن و یاد می‌گرفتن و به‌جای پرتاب فیل از عناصر ساده و رئالیستی شاهکار خلق می‌کردن.

توصیه می‌کنم هر ایرانی این کتاب قشنگ و دلپذیر رو بخونه.

امتیاز من به‌این کتاب: ۵ از ۵

"آدم چطور می‌فهمد که عاشق شده است؟ ــ واللّه، بابام‌جان ... دروغ چرا؟ ... اونکه ما دیدیم این‌جوری است که وقتی خاطر یکی را می‌خواهی.. آن وقتی که نمی‌بینیش توی دلت پنداری یخ می‌بنده ... وقتی می‌بینیش یک هُرمی توی این دلت بلند می‌شه، پنداری تنور نانوایی را روشن کردند ... همه چیز دنیا را، همه مال و منال دنیا را برای اون می‌خواهی، پنداری حاتم طایی شدی ... خلاصه آرام نمی‌گیری مگر اینکه آن دختر را برات شیرینی بخورند."

"از کیف مادرم یک سکه یک قرانی دزدیدم و به بهانه خرید کتابچه زیر بازارچه رفتم. شمع خریدم و در سقاخانه زیر بازارچه روشن کردم: ــ خدایا! اولاً مرا ببخش که با پول دزدی شمع روشن می‌کنم. ثانیاً یا به من کمک کن که این اختلاف بین آقاجان و دایی‌جان را حل کنم یا خودت حلش کن. ولی اطمینان داشتم که خدا بین این دو راه‌حل اگر بخواهد کمکی بکند دومی را انتخاب می‌کند. این را می‌دانستم فقط راه حل اول را برای تعارف گفته بودم."

"«باباجان، زیاد غصه نخور! با همه اینها، باز برنده هستی که عشق را شناختی. سعادتی بردی که در عمر کوتاه آدم نصیب همه کس نمی‌شود»"

"عشق‌های تند و سوزان نوجوانی ضمانت دوام بیشتر از شش ماه و یک سال ندارد."

"جسم آدم توی کارخانه ننه آدم درست می‌شود امّا روح آدم توی کارخانه دنیا!"

[Nazanin Mousavi · Rating 4 out of 5]

تا حالا همچین کتابی نخونده بودم _ کتابی که منو بلند بلند بخندونه. (اگه کتاب دیگه ای که انقدر بامزه باشه و ساختار داستانی هم داشته باشه می شناسید بهم معرفی کنید لطفا)
شخصیت پردازی ها عالی، تیپ سازی ها عالی، رابطه بین اتفاقا و شخصیت ها و وضعیت جامعه ایران عالی.
خیلی هم روان بود و زبان بسیـــــــــــار قشنگی داشت. به هیچ وجه خسته کننده نبود. ساختارش منسجم و اصولی بود. و البته برای من که جسته گریخته سریال رو دیده بودم و چیزایی تو ذهنم بود، تصور موقعیت ها و شخصیت ها و دیالوگ ها خیلی لذت بخش تر بود.
کلا کتابیه که به نظرم هر فارسی زبانی (بالای 16 سال خخخ) بهتره بخونه، مخصوصا تو مواقعی مثه عید و تعطیلات که با دل خوش بشه نشست و خوند و خندید.

[Issa Deerbany · Rating 5 out of 5]

رواية عن طفل بعمر ١٣ عاما يروي الأحداث التي تمر بها عائلته وأقاربه وحبه لابنا خاله التي عمرها عشر سنوات.
كنت اقرأ واضحك بصوت عالي وليس الابتسام فقط.
خال الفتى العزيز مهووس لنابليون ويقتبس منه حتى ان الأحداث التي تمر به يقارنها بحياة نابليون وان الإنجليز يتآمرون عليه لقتله واعتقاله.
اب الراوي الصغير من عائلة صغيرة وحسب رأي الخال نابليون غير جدير بنسب عائلته ويبدأ الصراع مع مواقف مضحكة جدا .
الكتاب ممتع جدا والحوارات رائعة والشخصيات تم رسمها بشكل رائع جدا .
والمترجم بذل مجهودا رائعا

[Keyhan Mosavar · Rating 5 out of 5]

این شاهکار حکم آب روی آتش رو داره.
توی زمانی که پر از استرس و حال بد بخاطر سربازیم و خون ریزی مغزی مادر بزرگم بودم این کتاب تنها باعث و بانی خنده روی لب هام و عوض کردن حال بدم بود و منو سرپا نگهداشت. پناه و نقطه امنی بود برای دوری از درد و استرسم.

داستانی عالی با شخصیت پردازی خیلی قوی که نمیذاره خنده از روی لبانتون بیوفته. میبره تون به ایران قدیم توی کوچه ای که چند خانوار فامیل زندگی می‌کنند. داستان از زبان پسری ۱۴ ساله نقل میشه که عاشق دختر دایی خوشگلش لیلی میشه ولی به دلیل مشکلات ریشه دار دایی بزرگش با پدرش همیشه در رنج و عذابه. این داستان تلاش این پسر برای رسیدن به لیلی و آروم کردن کش و قوسی که بین پدر و داییش هست رو با طنزی بسیار زیبا بیان می‌کنه. پره از شخصیت های دوست داشتنی و دیالوگ های خنده آور.

1401/02/20

[Pakinam Mahmoud]

رواية تافهة ومقدرتش حتي أكملها..خسارة فيها أي تقييم..

[Haniye_Mirkamali · Rating 5 out of 5]

* من هم روزگاری مثل تو بودم... خیلی احساساتی، خیلی ملانکولیک، اما روزگار عوضم کرد. جسم آدم توی کارخانه‌ی ننه آدم درست میشود اما روح آدم توی کارخانه‌ی دنیا..

* باباجان، زیاد غصه نخور! با همه‌ی این‌ها، باز برنده هستی که عشق را شناختی، سعادتی بردی که در عمر کوتاه آدم، نصیب همه کس نمی‌شود‌

پ.ن: حتما باید این نکته رو لحاظ کنم که من عاشق شخصیت اسدالله شدم...😊🧡

اتمام..
۱۱ مرداد ۱۴۰۰
ساعت ۱۵:۲۵

[aLirEza nEjaTi · Rating 5 out of 5]

کار کار اینگلیسیاس :)))))

[Mohamadreza Moshfeghi · Rating 4 out of 5]

دايي جان ناپلئون
بزرگ ترين اثر زنده ياد ايرج پزشك زاد و از بهترين و موفق ترين ادبيات طنز ايران در نيمه اول قرن١٤شمشى كه خواننده هنگام مطالعه اين اثر در بعضى قسمت ها و بخشهاى رمان بعيد است بتواند جلوى خنده وشايد حتى قهه قهه بلند خود را در زمان ومكانى كه مشغول خواندن اين كتاب هست بگيرد
رمانى در توصيف وبيان ويژگى هاى اجتماعى و اخلاقى مردم ايران بويژه در دهه٢٠-٣٠ با تم عشق خودجوش و ناگهانى نوجوانى به دختر دايي خويش وماجراهايي كه در اين حين به وقوع مى پيوندد.
و شخصيت اصلى كتاب كه نام كتاب از او گرفته شده است
دايي جان ناپلئون؛ كه بزرگ و اعتبار و شوكت يك خانواده و خاندان است.پير مردى نسبتاً مسن و سال خورده كه روزگارى كوتاه در درگيرى با مهاجمين و سربازان دشمن چند تير وفشنگى شليك كرده است و از آن روزگار كوتاه و ناخوش خويش افسانه اى ساخته است به مانند ناپلئون وتقابلش با انگليسى ها و انچنان در اين خيال و رويا خويش غرق ميشود كه به توهم و بيمارى جنون دچار مى شود
جنونى كه فقط به دست خود و در وجود دايي جان نبود و خادمين وشاكرينى چون مشت قاسم و بستگانى چون سرهنگ و آقا جان و ديگران در آن نقش داشتند و همينطور جد ونياكان خانوادگى كه روزگارى به اتفاق از شاه وقت لقب ومدالى دريافته است .
شخصيت ها وديالوگ هاىشان در قصه به خوبى ويژگى و خصوصيات اخلاقى مردم آن زمان است و شايد بخشى از تاريخ ايران را به خوبى نشان مى دهد.آقاجانى كه به تلافى كينه و هم شان ندانستن داماد خانواده جبران مافات ميكند.برادرى كه يك جفت قاليچه اش از جان برادرش گرامى تر وارزشمندتر است.بستگانى كه براى ارث وميراث نقشه مى كشند و از شهوت نفسانى خود غافل نيستند و انسان هايي كه با همه شيطنت ها و شلوغ بازى هايشان دلى پاك و قلبى رئوف دارند.

١)آدم سالم هم در كنار افرادى مثل مشت قاسم ممكن است به هر بيمارى فكرى و ذهنى دچار شوند وقتى فقط جلب رضايت وخشنودى مقام مافوق هدف مشت قاسم ها باشد.
٢)نقش و وجود زنان در قصه كمرنگ و درسايه بود كه شايد برگرفته از اداب وسنن همان زمانه رمان است و از نكات منفى رمان
٣)مشتقاسم قصه شايد براى من و ديگر كسانى كه ابلوموف گنچاروف را خوانده اند يادآور زاخار باشد با اين تفاوت كه اين نوكر وخادم از خوش شانسى وبازى روزگاربه نان ونوايى ومالى رسيد.
٤)بعضى فكر ها و روياها و خيال ها از دور قشنگ هستند و از نزديك عذاب جان وروح مى شوند مثل عشق عمو اسدالله در اوايل جوانى.عمو اسدالله اي كه رفتار ش اين رباعى خيام ياد آورى ميكرد؛
برخيز ومخور غم جهان گذران
بنشين ودمى به شادمانى گذران
در طبع جهان اگر وفايي بودى
نوبت بتو خود نيامدى از دگران

[Mahdi Lotfi · Rating 5 out of 5]

درباره کتاب:
دائی جان ناپلئون را در هر کجای دنیا و در هر جامعه ای می توان پیدا کرد. دائی جان ناپلئون داستان مرد پریشان احوالی است که به دلیل ناکامی هایش در زندگی واقعی، در ذهنش از خود ناپلئونی ساخته است و گمان می کند که انگلیسی ها قصد نابودی اش را دارند. این کتاب چنان بر دل ایرانی ها نشست که بعد از انتشارش در سال 1973 میلیون ها نسخه از آن به فروش رفت.
قصه دائی جان ناپلئون در باغ بزرگی اتفاق می افتد که سه عمارت در آن وجود دارند: خانه قهرمان داستان، خواهرش و برادر کوچکترش که با وجود اینکه با درجه پایینی از ارتش بازنشسته شده، به او سرهنگ می گویند. بر این باغ دائی جان ناپلئون و بیماری پارانویایش حکم می رانند.
شخصیت پردازی هنرمندانه نویسنده، طبقات مختلف اجتماع را به تصویر می کشد: مامور اداره آگاهی، مامور دولت، زنان خانه دار، پزشک، قصاب، واعظ چاپلوس، خدمتکار، واکسی و یکی دو نفر هندی. تمام این افراد به باغی رفت و آمد می کنند که صحنه تمام دعوا ها، دسیسه ها و گرفتاری های خنده دار است.
با وجود اینکه رمان دائی جان ناپلئون با توصیفاتش جامعه را به نقد می کشد، اما با این حال نشان دهنده پیچیدگی، سرزندگی و انعطاف پذیر بودن فرهنگ و جامعه ایرانی هم هست.
بعد از انقلاب ایران در سال 1979، هم سریال و هم کتاب دایی جان ناپلئون، توقیف شد...
اهمیت رمان دایی جان ناپلئون به این دلیل است که بنیانگدار ژانر طنز در رمان ایرانی و یکی از آثار سرآمد آن تا امروز است. هنوز رمانی با مایه طنز به اعتبار و جذابیت آن نوشته نشده است و پزشک زاد به اعتبار این اثر در ردیف آفرینندگان شکل های جدید ادبی شایسته تقدیر فراوا ناست.
اگر چه باید این نکته را خاطر نشان سازیم که شخصیت های اصلی رمان پزشکزاد شباهت فراوانی به پیشگام خارجی آن، دن کیشوت، دارند. دایی جان و پیشکار او مثل دن کیشوت و سانچو/سانکو هر دو دارای توهماتی مشابه هستند و در صددند که دنیای خارج را با خود هماهنگ نمایند. اما این شباهت از ارزش های رمان پزشکزاد کم نمی کند.

درباره نویسنده:
ایرَج پـِزِشکزاد (متولد ۱۳۰۶) از طنزپردازان ایرانی نیمهٔ دوم قرن بیستم است. او بیشتر به خاطر خلق رمان «دایی‌جان ناپلئون» و شخصیتی به همین نام، به شهرت رسید. پس از آن در سال ۱۳۵۵ مجموعهٔ تلویزیونی دایی‌جان ناپلئون توسط ناصر تقوایی با اقتباس از این رمان ساخته شد.همچنین کتاب دایی جان ناپلئون در سال ۱۹۹۶ توسط دیک دیویس به انگلیسی ترجمه شده است. وی با مهارت بسیار طنز کتاب را در ترجمه خود منتقل نموده است.

[Fatma Al Zahraa Yehia · Rating 2 out of 5]

"ون مِنت..ون مِنت، ليس معنى أنني قفزت من منتصف الرواية إلى الفصل الأخير مباشرة إنني لم استمتع بها"
"ف والله لم الكذب، حتى القبر ها آها أربع أصابع..فهى من أظرف ما قرأت منذ فترة طويلة".

هل هناك نوع أدبي يُسمى أدب الهزل؟
أظن ذلك، ولا عيب في أن نقرأ لغرض الضحك الخالص. ولكن أن تملأ ما يقرب من ال ٨٠٠ صفحة بكتابة لا تؤدي إلى أي شىء، فهذا نوع من العبث.

الحكاية تشبه تماما فيلم عنتر ولبلب. فخال الراوي المُلقب سراً من قِبل عائلته ب "نابليون" يتبادل المقالب الثقيلة مع زوج اخته "والد الرواي" بعد خلاف تافه نشب بينهم. يهدد ذلك الخلاف الكبير قصة حب الراوي لإبنة خاله "ليلى"، فنراه واقفا طوال الرواية وراء الستار محاولا انهاء ذلك الخلاف حتى يستطيع الزواج من ابنة خاله.

اعتمد الكاتب على الهزل الخالص في كتابة تلك الرواية. فأي مأساة تحدث في حياة تلك العائلة المجنونة تتحول بقدرة قادر إلى مهزلة كوميدية من خلال شخصيات متطرفة تماماً في تصرفاتها وافعالها. خلق المؤلف كوميديا شديدة الظرف والإمتاع بتلقائية شديدة من خلال تلك الشخصيات التي كان لها "كاريزما" كبرى مثل "أسد الله ميرزا" و "مش قاسم" جعلتني راغبة في مواصلة القراءة.

ولكن عند المنتصف أصابني الضجر حقيقةً-وذلك رغم فضولي لمعرفة النهاية-من أن لا شىء يحدث سوى المقالب والمقالب والمزيد من المقالب. ما يحدث من تقدم للأحداث أو تغيير لبعض الشخصيات هو طفيف جدا أمام طوفان "الاسكتشات" التي لا تنتهي. قررت القفز مباشرة من المنتصف للفصل الأخير لأجد أن ما حدث في النهاية هو شديد التوقع، ولم يكن يستحق أن أُضيع من وقتي أياماً أخرى في قراءة ال ٤٠٠ صفحة المتبقية من الرواية.

تضايقت أيضاً من روح "الاستخفاف" التام بكل شىء. فإن كانت الكتابة الهزلية تعتمد على تلك الروح اللامبالية، فإن هناك حدوداً لتلك اللامبالاة. فعلى سبيل المثال مأساة "قمر" الفتاة التي تعاني تأخراً عقلياً ليست مادة للسخرية والتندر.

ايضاً كانت العلاقات العائلية غير مفهومة وغامضة. ففي اول الرواية فهمت أن أسد الله ميرزا كان خال الرواي، ثم أعرف بعد ذلك أنه ليس خاله إنما قريب من الدرجة الثالثة له. وأيضا رُوي في البداية أن "عزيزة السلطنة" هى أخت "أسد الله ميرزا"، لاندهش بعد ذلك من انها ابنة عمه وكانت ترغب في وجود علاقة عاطفية به. فهل ذلك كان خطأ من المترجم؟

هل أحببت تلك الرواية ام لا؟ هى رواية كُتبت بمهارة وخفة أحببتها، ولكن ليس لدرجة ان أضيع وقتي في ثمانمائة صفحة من ال "ون منت..ون منت" و "والله سيدي لم الكذب، حتى القبر ها آها اربع اصابع".

[Fereshteh · Rating 5 out of 5]

چه قدر خوشحالم که قبل از خوندن این کتاب هیچ وقت فرصت تماشای سریالش برام پیش نیومد و کتاب برام همون قدر لذتبخش و بکر باقی موند که باید

یادم نمیاد قبل از این با هیچ کتابی این طور بلند بلند از ته دل خندیده باشم
به نظرم رمز موفقیت داستان انتخاب زبان طنز و مکالمه محوری به جای توصیف و داستان پردازیه که باعث میشه متن خواندنی ، روان و شیرین به نظر بیاد

کل داستان داخل باغی میگذره و همه اشخاص از طبقات مختلف اجتماعی به این باغ آمد و شد دارند...چفدر قهرمان داستان برای همه ما آشناست.. شخصیتی دیکتاتور ، پوچ و توخالی که احساس بزرگی میکنه ولی در واقع ادم حقیر و بی عرضه ای بیش نیست که به راحتی بازیچه دست اطرافیانش میشه و همه شکست هاشو نتیجه توطئه می دونه ...البته محدوده استبداد ایشون هم از مرزهای محل زندگیش فراتر نمیره

تم اصلی که داستان رو به جلو میبره "تصور و توهم واقعیتیست که وجود خارجی نداره" تا جایی که کم کم مرز بین راست و دروغ برای خود اعضای خانواده هم محو میشه...توهم اشرافی گری ای که نیست یا آبرویی که ندارند یا شجاعت و میهن دوستی و مبارزاتی که هرگز اتفاق نیفتاده و یا توطئه ی انگلیسی که وجود نداره

بدون شک اولین شخصیت محبوبم اسدالله میرزای شیرین، گستاخ و بی ملاحظه و صادقه که با زبان طنز خودش، همه پلنگ السلطنه و ببرالدوله ها را به سخره می گیره و با ظرافت یادمون میاره که " روزگار عوضم کرد، جسم آدم تو کارخانه ننه آدم درست می شود ولی روح آدم تو کارخانه دنیا" و دومین شخصیت محبوبم بی شک کسی نیست جز مشقاسم که با سادگی و توهمات خواسته و ناخواسته تا تونست سعی کرد خودش رو بزرگ جلوه بده...حتی اگه شده در حد یک یار و یاور دائمی مبارزی شجاع ، وطن دوست ، مشروطه خواه و مجنون


پ. ن: به نظرم برای هر خواننده ای این سوال پیش میاد که چرا شخصیت پردازی زنانه این کتاب تا این حد ناقص و ضعیفه؟

[Mohamed Shady · Rating 5 out of 5]

الفيديو اللي عملته عن الرواية:
https://www.youtube.com/watch?v=vvH2r...

[Samane Lou · Rating 5 out of 5]

چقدر من با اين کتاب خنديدم و روحم شاد شد! اتفاقهاي پشت سرهم و شخصيت ها عالي بودن...اسدالله ميرزا هم که بهتر از همه... به قول دوست عزيزي: يعني عاشقشم!
خوندنش خيلي لذت بخش بود ...همين

[ستاره‌ی دنباله‌دار · Rating 5 out of 5]

دروغ چرا؟ تا قبر چار انگشته آآ
واقعا ناراحت شدم این کتاب تموم شد. کاش چند جلد بود :(

[Essareh · Rating 5 out of 5]

اون‌طور که توی ریویوها دیدم، یکی از ایرادهایی که به دایی جان ناپلئون گرفته می‌شه، نقش زنان در اونه.
من فکر می‌کنم با توجه به راوی، اگه چیزی غیر از این بود کار خراب می‌شد.
راوی کیه؟ پسر نوجوان ایرانی که تقریبا تو هشتاد_نود سال پیش زندگی می‌کنه. به آدمی مثل اسدالله نزدیکه. اتفاقات مهم خاندان دست آقایونه و اون‌هان که همیشه خودشون رو نشون می‌دن. (آشنا نیست؟)
خب، حالا ما یه سری شخصیت زن داریم که عموماً بی‌اهمیتن. چرا؟ چون نقششون توی زندگی راوی همینه. بزرگ خانواده دایی جان ناپلئونه. یاور همیشگی اسدالله میرزاست. تصمیم‌ها دست آقاجانه و در کنار تمام این‌ها، فرصتی برای وقت گذروندن با لیلی نیست.

حالا نمی‌شد که زن‌های داستان از جسم و اسم فراتر برن؟ نه که نشه، ولی به نظر من فقط این‌طوری می‌شد فرهنگِ [در این‌باره، معیوب] ایران رو به وضوح ببینیم. من فکر می‌کنم داستانی که ایرادهای فرهنگ رو به این شکل نشون می‌ده خیلی بهتر از داستان‌هاییه که صرفاً شعارن.
این رو هم اضافه کنم؛ ”واقعی” بودنه که این کتاب رو (حداقل برای من، به عنوان خواننده ایرانی) جذاب می‌کنه.

(البته تمام این‌هایی که گفتم فقط نظر شخصی من، توی این زمانه.)



همین دیگه... خیلی وقت بود ریویو ننوشته بودم. سخت شده یه کم. 😬

[°H∆di§° · Rating 5 out of 5]

یکی از بهترین کتابای طنزی بود که خوندم. یه جاهاییش واقعا بلند بلند می خندیدم. ایرج پزشک زاد با قلم روون و فوق العاده اش با زبون طنز مسائل سیاسی و اجتماعی و رو توصیف کرده. و واقعا دلنشینه..
عمو اسد الله رو هم که نگم براتون که چه قدر دوست داشتنی بود 😂

[nazanin · Rating 5 out of 5]

کتاب رو که شروع کردم، فکر نمی‌کردم انقدر با شنیدنش بخندم. نسخه‌ٔ صوتی‌ای که دارم، استودیویی نیست و همین بی‌پیرایگی باعث شده یه حس آشنای دلچسبی بده؛ انگار یکی از فامیل‌هات ـ مثلاً همون عمویی که دوسش داری ـ نشسته داره برات می‌خونه. همین حس خودمونی بودنش هم کتابو برام زنده‌تر کرده. سال‌ها پیش سریالشو نصفه ول کرده بودم، این‌طور باهاش ارتباط نگرفتم. ولی کتاب؟ یه چیز دیگست. پر از طنازی لطیف، شخصیت‌پردازی‌ زنده و نثر شیرینی که راستش من نتونستم ازش دل بکنم، دوست داشتم همه‌ٔ کارهامو بذارم کنار و فقط بشینم گوشش بدم.

نکته‌ای که وسط خنده‌ها و قصه‌های بامزه‌ٔ اسدالله و دایی‌جان و مش قاسم برام برجسته شد، این بود که تقریباً همه‌ٔ شخصیت‌های زن، تیپ‌هایی بودن که یا منفی بودن یا به شکلی حذف شده. منفی بودن یعنی، یا خیانت‌کار بودن، یا به‌طرز عجیبی منفعل و بی‌تأثیر. حتی لیلی که ظاهراً باید نقطه‌ٔ امید و معصومیت داستان باشه، کار خاصی نمی‌کنه جز گریه کردن و در نهایت هم، بدون نشونی از رنج عمیق، از همه چی عبور می‌کنه. یه‌جور بی‌تفاوتی آروم از جنس دختر خوبی که میسوزه و میسازه و با همه چی کنار میاد.
زن‌های دیگه هم هرکدوم انگار یه کلیشه‌ن. یکی مادر فولاد‌زره‌، یکی زنی که چون مو ی صورتشو نمیزنه و پشمالوعه خواستنی نیست و مردا همش راجبش جک میسازن، و بقیه هم هزار جور وصله‌ی ناجور توی ذهن شخصیت‌های داستان بهشون زده میشه. این‌ها یه تصویر غم‌انگیز اما واقعی از نگاه رایج پنجاه، شصت سال پیش ایران می‌ده، دوره‌ای که زن اگر بود، باید نقش مادر سنتی یا زن اغواگر یا موجود نامعقولی رو بازی می‌کرد و خارج ازین چارچوب زن اصلا وجود نداشت.
زن توی ذهن کاراکترها فقط یه چیزه: وسیله. حالا یا این وسیله رو ذاتی هستی و اگه نیستی کلا دیگه حساب نمیشی.
ایرج پزشکزاد "سفر سانفرانسیسکو" رو نه با قضاوت، که با طنز روایت میکنه. بیشتر این‌ زن‌ستیزی‌ها، تحمیلی نیست، بلکه از دل فضای فکری جامعه بیرون اومده. مثلا اسدالله، همون شخصیت ‌بانمکی که همه عاشقشن، دقیقاً همین‌جاست که زن‌ستیزی نرم اتفاق می‌افته. زیر اون شوخی‌ها و دل‌ربایی‌هاش، یک انتقام همیشگی از زن‌ محبوبش جریان داره...
و تلخ‌ترین طنز داستان، قسمت قمر بود. فقط تصورش آدمو تکون می‌ده. توی جامعه‌ای که اگه خانواده دایی‌جان رو نداشته باشی( دیگه بهترین حالت اون جامعه)، دختر باید بمیره. یا خودش خودش رو می‌کشه، یا خانوادش می‌کشنش. این یه تراژدیه که با زبان شوخی روش یه پتوی سبک انداختن، ولی اون درد زیر پوست داستان داره فریاد می‌زنه. اتفاقاً این همون چیزیه که باعث می‌شه طنز داستان این‌قدر گزنده باشه: چون درد واقعی پشتشه.
در نهایت، دایی‌جان ناپلئون یه آینه‌ است. آینه‌ای که با نیش و کنایه و خنده، شخصیت‌های قالب فرهنگ رو بهت نشون میده. اون‌قدری می‌خندونت که شاید نفهمی به چی داری می‌خندی. ولی اگه حواست باشه، می‌فهمی که یه جایی توی همین خنده‌ها، بغضی هست که گیر کرده و بالا نیومده.

[Banafsheh · Rating 5 out of 5]

چند وقت پیش یه نسخه چاپ قدیمی‌اش (۱۳۵۲) رو در یک شکار موفق از یکی از دستفروش‌های انقلاب خریده بودم☺️
.
.
حتما اسم این کتاب به گوشتون خورده چون یک سریال هم ازش ساخته شده که کلی محبوب هست.
داستان کتاب از عشق سعید به لیلی دختر دائی جان ناپلئون شروع میشه🙃 عشقی که کلی سختی به همراه داره چون دائی جان و پدر سعید حسابی با هم درگیری دارن😁
البته که این وسط کلی هم شخصیتهای فرعی جذاب وجود دارن مثلا مشقاسم نوکر دائی جان ناپلئون با تکیه کلام مخصوصش «والا بابام جان دروغ چرا، تا قبر آآ...» یا مثلا اسدالله میرزا عموزاده دائی جان ناپلئون با تکیه کلام معروفش «مومنت، مومنت» که باعث میشن یک دل سیر از ته دل قهقهه بزنید😂😂 منو که خیلی خندوندن😁
خط داستان بسیار پرتکاپو و شلوغه یعنی اصلا صفحه‌ای بدون اتفاق وجود نداره😁 در نتیجه کتاب بسیار گیراست و نمیشه زمین گذاشتش😍
توی دل این شلوغی‌ها و تکیه‌کلام‌های خنده‌دار البته آقای پزشکزاد با ظرافت تمام اشرافیت، توهم توطئه، مذهب و حتی روشنفکری رو به باد انتقاد میگیره👌🏻من چند صفحه پایانی رو هم با چشم اشکبار خوندم🥺 که با این پایان بندی این کتاب رفت جزو محبوب‌های ایرانی من😊

[Ali Ahmadi · Rating 3 out of 5]

در جاذبه و دافعه‌ی دایی جان، اسدالله، قمر و فامیل وابسته


«مجموعه‌ای از باورها که دریچه‌‌ی تبدیل واقعیات به ذهنیات‌اند. نوعی صافی که پدیدارهای بی‌معنی با عبور از آن معنادار می‌شوند.» این را می‌توان تعریفی بسیار کلی از ایدئولوژی در نظر گرفت.


یک دلیل ماندگاری دایی جان ناپلئون در این ۵۰ سال این بوده که به ساده‌ترین زبان ممکن نشان می‌دهد ایدئولوژی چیست و چگونه عمل می‌کند. چگونه‌ عقیده‌ی ساده‌ی «پشت هر اتفاقی در سیاست ایران دست مخفی انگلیسی‌هاست» – که باور بسیاری از ایرانی‌ها در قرن اخیر بوده و تا حد زیادی ریشه در رویدادهای واقعی چون قراردادهای ۱۹۰۹ سن‌پترزبورگ و ۱۹۱۹ وثوق‌الدوله-کاکس و برآمدن رضاخان داشته – شاخ و برگ پیدا می‌کند و تبدیل می‌شود به کلید تفسیر کوچکترین اتفاقات، از شنیدن صدای ناجور در مهمانی تا ناپدید شدن واکسی سر کوچه. و این که این تفسیر‌ها چطور زمینه‌ساز کنش (یا بی‌کنشی) می‌شوند و باز خودشان باورهای حاشیه‌ای جدیدی در چارچوب همان ایدئولوژی می‌سازند و بلاخره چطور این واژگونه دیدن دست آخر به نابودی می‌انجامد. و اهمیت همه‌ی اینها را زمانی بهتر درک می‌کنیم که ریشه‌های ایدئولوژیک ظهور و سقوط افراد و جریان‌های ایرانی را در صد سال اخیر ببینیم.


اما از قضا دلیل کهنگی دایی جان ناپلئون هم نوع دیگری از نگاه ایدئولوژیک است. در دنیای داستان جایگاه زن‌ها به کلی وابسته به مردان است. زن یا محجوب و ساکت است (به حرف مرد گوش می‌کند) مثل مادر راوی، یا پرسروصدا و قلدر است (صدایش را روی مرد بالا می‌برد و می‌خواهد او را اخته کند) مثل عزیز خانم و یا لوند است (و از مرد دلبری می‌کند) مثل طاهره. به‌جز قمر که «اساسن عقل درستی ندارد» باقی زن‌ها فکری از خودشان ندارند. اگر مرد‌ها نباشند از جلو بردن داستان عاجزند و اگر هم یک مرتبه (به جز لیلی) ناپدید شوند، تنها بخشی از طنز – جنسیت‌زده‌ی – داستان کم می‌شود و به خط اصلی لطمه‌ای نمی‌خورد. و پزشکزاد هر چه از سمتی به خانواده‌ی «اصیل سنتی ایرانی» و نگاه دن‌ کیشوت‌وار‌ پدرسالار می‌تازد، از سمتی دیگر از مدرن شدن خودداری می‌کند. به‌ویژه در آخر داستان که جهان‌بینی اسدالله میرزا به عنوان عصاره‌ی تجربه و دلیل موفقیتش در زندگی به راوی/خواننده ارائه‌ می‌شود.