Човече, ами сега?

by Hans Fallada, Ханс Фалада, Яна Кожухарова (Translator)

Since its first publication in 1933, this novel has become a world classic. It provides a vivid, poignant picture of life in Germany just before Hitler's takeover and focuses on a young married couple struggling to survive in the country's nightmarish inflation.

Genres: Fiction, German Literature, Classics, Germany, Historical Fiction, Literature, Novels

351 pages, Hardcover

First published January 1, 1932

About the author

Hans Fallada, born Rudolf Wilhelm Adolf Ditzen in Greifswald, was one of the most famous German writers of the 20th century. His novel, Little Man, What Now? is generally considered his most famous work and is a classic of German literature. Fallada's pseudonym derives from a combination of characters found in the Grimm fairy tales: The protagonist of Lucky Hans and a horse named Falada in The Goose Girl.

He was the child of a magistrate on his way to becoming a supreme court judge and a mother from a middle-class background, both of whom shared an enthusiasm for music and to a lesser extent, literature. Jenny Williams notes in her biography, More Lives than One that Fallada's father would often read aloud to his children the works authors including Shakespeare and Schiller (Williams, 5).

In 1899 when Fallada was 6, his father relocated the family to Berlin following the first of several promotions he would receive. Fallada had a very difficult time upon first entering school in 1901. As a result, he immersed himself in books, eschewing literature more in line with his age for authors including Flaubert, Dostoyevsky, and Dickens. In 1909 the family relocated to Leipzig following his father's appointment to the Imperial Supreme Court.

A rather severe road accident in 1909 (he was run over by a horse-drawn cart, then kicked in the face by the horse) and the contraction of typhoid in 1910 seem to mark a turning point in Fallada's life and the end of his relatively care-free youth. His adolescent years were characterized by increasing isolation and self-doubt, compounded by the lingering effects of these ailments. In addition, his life-long drug problems were born of the pain-killing medications he was taking as the result of his injuries. These issues manifested themselves in multiple suicide attempts. In 1911 he made a pact with his close friend, Hanns Dietrich, to stage a duel to mask their suicides, feeling that the duel would be seen as more honorable. Because of both boys' inexperience with weapons, it was a bungled affair. Dietrich missed Fallada, but Fallada did not miss Dietrich, killing him. Fallada was so distraught that he picked up Dietrich's gun and shot himself in the chest, but miraculously survived. Nonetheless, the death of his friend ensured his status as an outcast from society. Although he was found innocent of murder by way of insanity, from this point on he would serve multiple stints in mental institutions. At one of these institutions, he was assigned to work in a farmyard, thus beginning his lifelong affinity for farm culture.

While in a sanatorium, Fallada took to translation and poetry, albeit unsuccessfully, before finally breaking ground as a novelist in 1920 with the publication of his first book Young Goedeschal. During this period he also struggled with morphine addiction, and the death of his younger brother in the first World War.

In the wake of the war, Fallada worked several farmhand and other agricultural jobs in order to support himself and finance his growing drug addictions. Before the war, Fallada relied on his father for financial support while writing; after the German defeat he was no longer able, nor willing, to depend on his father's assistance. Shortly after the publication of Anton and Gerda, Fallada reported to prison in Greiswald to serve a 6-month sentence for stealing grain from his employer and selling it to support his drug habit. Less than 3 years later, in 1926, Fallada again found himself imprisoned as a result of a drug and alcohol-fueled string of thefts from employers. In February 1928 he finally emerged free of addiction.

Fallada married Suse Issel in 1929 and maintained a string of respectable jobs in journalism, working for newspapers and eventually for the publisher of his novels, Rowohlt. It is around this time that his novels became noticeably political and started to comment

Reviews

[°°°·.°·..·°¯°·._.· ʜᴇʟᴇɴ Ροζουλί Εωσφόρος ·._.·°¯°·.·° .·°°° ★·.·´¯`·.·★ Ⓥⓔⓡⓝⓤⓢ Ⓟⓞⓡⓣⓘⓣⓞⓡ Ⓐⓡⓒⓐⓝⓤⓢ Ταμετούρο Αμ · Rating 5 out of 5]

Και τώρα ανθρωπάκο ;... μια κραυγή, μια παγκόσμια έκκληση, μια ιστορική ελεγεία λίγο πριν την άνοδο των ναζιστών στην εξουσία και τον
Β’ΠΠ.
Και τώρα ανθρωπάκο ;.... μια ασταμάτητη θλίψη ρέει μαζί με το μελάνι του συγγραφέα, μια αδιάκοπη μελαγχολία, μια ισχυρή επαναστατική δύναμη που καταπνίγεται απο τις ίδιες τις συνθήκες για επιβίωση, για βιοπορισμό, για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα των πολιτών που ανήκουν στα κατώτερα λαϊκά και κατεξοχήν φτωχά κοινωνικά στρώματα.
Δύσκολο να πιστέψει κάποιος πως αυτή η ιστορία αγάπης και αντοχής γράφτηκε το 1932.
Θα μπορούσε να είναι μια σημερινή ιστορία, πολύ ταιριαστά και βαθιά ρεαλιστικά σε βαθμό συνειδησιακού κακουργήματος έτσι όπως αποπνέει κάθε προσπάθεια για αποφυγή εξευτελισμού, κάθε δυνατότητα για προσαρμογή στις χειρότερες συνθήκες διαβίωσης, κάθε σχέδιο ονείρου και φιλοδοξίας μέσα απο την υπερηφάνεια και την αξιοπρέπεια απλών ανθρώπων που δεν ζητούν να τους χαριστεί ούτε αυτό που δικαιούνται.

Το παλεύουν, το υποστηρίζουν, το μάχονται, το αντέχουν και το ανακαλύπτουν κάθε στιγμή και βαθύτερα μέσα στην ύπαρξη τους καθώς πονάει, βασανίζει, τιμωρεί, μαρτυράει, εμπλέκεται το σύστημα των αξιών μέσα στη σύστημα των αξιακών και κοινωνικών θεσμών και νόμων.
Λίγο πριν το ξέσπασμα του Β’ΠΠ στο Βερολίνο το Μανάρι, ο Μικρός και ο μπόμπιρας τους, είναι ένα νιόπαντρο ζευγάρι που απέκτησε απρογραμμάτιστα ένα μωρούλι. Ένα ανθρωπάκι μπαίνει -στην ήδη δύσκολη και βαθιά στερημένη απο χρήμα και υλικά αγαθά, αναγκαία και απαιραίτητα για την ζωή, πλεονεκτήματα και αποκτήματα της ατομικής ζήτησης, προς εξασφάλιση απλών καθημερινών βιοποριστικών παραγόντων, σίτιση, στέγαση, εργασία, ασφάλεια, κατοχυρωμένα δικαιώματα, αξιώσεις και πηγές δύναμης και πίστης- κατάσταση των πραγμάτων αναφορικά με το οικογενειακό, επαγγελματικό και γενικότερα κοινωνικό-οικουμενικό πλαίσιο.

Ο μπόμπιρας με τη μεταχειρισμένη βιωσιμότητα που μπορούσαν να του παρέχουν οι γονείς του έλαμψε σαν την λιακάδα μετά απο ατέλειωτες καταιγίδες για να κρατάει την ελπίδα της υποβολής και την -απο μεγάλη αγάπη - αυτοθυσία ζωντανή και δραστήρια.

Η ιστορική μυθοπλασία, στην απόλυτα ρεαλιστική περίπτωση, φωτίζει αυτό που χαίρεται «τότε» ως προειδοποίηση, ως σήμα κινδύνου, ως ορόσημο ορθολογιστικών πολιτικών και πολιτιστικών περιεχομένων για να εξετάσουμε αναλυτικά τι συμβαίνει «τώρα».
Και τώρα ανθρωπάκο;.. είναι ένας ατυχής τίτλος για ένα βιβλίο βάθους και σαφήνειας.
Και τώρα τι.... πραγματικά τώρα τι;..
Στη Γερμανία πριν από τον πόλεμο, η φτώχεια και η απελπισία παρέα με την απόγνωση και τον φόβο της καθημερινότητας είναι η καλύτερη εικόνα φτιαγμένη απο εκείνους που μόλις και μετά βίας επιβιώνουν και φοβούνται κάθε μικρή δοκιμασία , μήπως αυτά που έχουν, τα ελάχιστα, χαθούν για πάντα. Ανασφάλεια.
Η χειρότερη ψυχική ασθένεια, ο βαθύτερος και γνήσιος τρόμος αμιγώς ανθρώπινου είδους.

Ένιωσα πραγματικό φόβο για τους χαρακτήρες, ήθελα να μπω μέσα στα διαδικαστικά του κειμένου μερικές φορές, και έτρεξα μέσα από τις λέξεις για να σώσω, να προλάβω, να βοηθήσω αυτό που ίσως θα συνέβαινε στη συνέχεια.
Οι απλές ιστορίες προκαλούν πολύπλοκες αντιδράσεις. Υπέροχη, εμπλουτισμένη ανάγνωση, με εξαιρετική συναλλαγή συναισθημάτων και αφόρητων φιλοδοξιών σε κάθε σελίδα σχεδόν.
Ο Φάλαντα γράφει για τους ανθρωπάκους που αγωνίζονται με όλη τους τη δύναμη σε έναν κόσμο που έχει σχεδιαστεί για να τους συνθλίψει.
Βαθμιαία βυθίζονται, οι ανάγκες και οι κοινωνικοπολιτικές καταναγκαστικές συνθήκες εγκλιματισμού στο καθεστώς των «ανώτερων»
( ταξικά, οικονομικά, επαγγελματικά, πολιτικά και θεσμικά ) δεν τελειώνουν πουθενά με τους «κατώτερους» της ράτσας να απολογούνται με συγγνώμες και προσευχές , με αυτούσιο ψιθύρισμα στο Τίποτα.
Εδώ είναι η θεμελιώδης εξήγηση για το πώς ο Χίτλερ, αυτός ο αμόρφωτος, μεγαλομανής, μπάσταρδος, κατάφερε να συγκεντρώσει ογδόντα εκατομμύρια λογικούς, μορφωμένους. Καλλιεργημένοι άνθρωποι σε διαμαρτυρία ενάντια σε ένα δημοκρατικό σύστημα που απλά δεν μπορούσε να λειτουργήσει σε εκείνη την εποχή και τον τόπο και σε αυτές τις ανισορροπημένες συνθήκες πλούσιων εναντίον φτωχών και ναζιστών ενάντια των κομμουνιστών.
Σε αυτό το μικρό μυθιστόρημα βλέπουμε την οπτική γωνία ενός καρκινώματος στην παγκόσμια ιστορία. Πρέπει να δώσουμε τη δέουσα προσοχή. Η ιστορία επαναλαμβάνεται.




Καλή ανάγνωση.
Πολλούς και σεμνούς ασπασμούς.

[Το Άθχημο γατί του θενιόρ Γκουαναμίρου · Rating 5 out of 5]

Τhere is no mercy!

Fallada, belongs to the Neue Sachlichkeit (New Objectivity) art movement, a form of realism that surpasses the 19th-century naturalism, and honestly took me aback. The way the author narrates the events is neither raw nor cold, it is indeed shockingly and heartbreakingly simple, but ends up being a blow to the heart. The impact of straightforward truth can be immense. In the end, reality can become the most masterful horror novel. And there is no end to the realistic nightmares, because how can one keep escaping reality?

Sonny Pineberg and his girlfriend Lamchen are expecting a baby. They get married and begin their shared life, in Germany, in the early 1930s, a Germany that is plagued by economic crisis, where unemployment, political instability and the rise of Nazism make the everyday life hectic and almost unbearable.

And in this chaotic world, the young, adorable couple struggles to maintain their optimism, and do their best to stay together, united and strong, for themselves and their baby.

Δεν υπάρχει έλεος. O Φάλλαντα ανήκει στο λεγόμενο ρεύμα της Νέας Αντικειμενικότητας (Neue Sachlichkeit), ένας είδος ρεαλισμού που υπερβαίνει σε σκληρότητα τον νατουραλισμό του 19ου αιώνα και με βρήκε απροετοίμαστη. Δεν είναι ωμός, δεν είναι ψυχρός, αντιθέτως είναι σοκαριστικά απλός ο τρόπος που εξιστορεί τα γεγονότα. Με τρόπο απλό, λιτό κατανοητό. Και καταλήγει να είναι μια μαχαιριά στην καρδιά. Όλη αυτή η αλήθεια. Τελικά η πραγματικότητα μπορεί να γίνει το αριστοτεχνικότερο μυθιστόρημα τρόμου. Και δεν υπάρχει τέλος σε αυτόν τον εφιάλτη. Γιατί πώς να ξυπνήσεις, όταν δεν κοιμάσαι;

Ο Σόνυ Πίνεμπεργκ και η κοπέλα του η Λάμχεν περιμένουν παιδί. Παντρεύονται και αρχίζουν την κοινή τους ζωή, στην Γερμανία των αρχών του 1930, στην Γερμανίας της οικονομικής κρίσης, όπου μαστίζει η ανεργία, η ακρίβεια, η ανασφάλεια, η πολιτική αστάθεια και η άνοδος του ναζισμού. Και μέσα σε αυτόν τον χαοτικό κόσμο, αυτοί ελπίζουν, και κάνουν το παν για να μείνουν μαζί, δεμένοι και δυνατοί, για τους εαυτούς τους και το μωρό που έρχεται. Τόσα βιβλία έχω διαβάζει για την Δημοκρατία της Βαϊμάρης και την άνοδο του 3ου Ράιχ, αλλά μόνο τώρα, διαβάζοντας αυτό το μυθιστόρημα, κατάλαβα σε βάθος, τί συνέβαινε εκείνη την εποχή στην Γερμανία. Και με τρόμο διαπιστώνω πως αν τον Σόνυ τον έλεγαν Γιάννη και την Λάμχεν Μαρία, θα μπορούσε αυτή η ιστορία να εκτυλίσσεται στην Αθήνα του 2016 κι όχι στο Βερολίνο του 1932. Κι αυτό είναι που με κάνει να αισθάνομαι τον πιο πρωτόγνωρο και αυθεντικό τρόμο. Για όλους μας.

Πρώτα από όλα ήταν τέτοια τα ποσοστά της ανεργίας, όπου αυτομάτως όλοι οι εργαζόμενοι, είτε εργάτες, είτε εργατοϋπάλλοι ήταν αναλώσιμοι και έρμαια του εργοδότη. Κανένας νόμος, κανένα σωματείο, κανένα κοινωνικό σύστημα πρόνοιας δεν μπορούσε να προστατέψει και να εγγυηθεί για το μέλλον εκατομμυρίων ανθρώπων. Με ένα φύσημα από απλός μικροαστός κατέληγες άστεγος στα παγκάκια, με τους μισούς να σε κοιτούν με οίκτο και τους υπόλοιπους να σε βρίζουν ως βάρος της κοινωνίας. Στο πάρκο Tiergarten του Βερολίνου μαζεύονται οι άνεργοι:

“Πολυάριθμοι άνθρωποι ήταν συγκεντρωμένοι εκεί, ντυμένοι στα γκρίζα, με βαθουλωμένα πρόσωπα. Άνεργοι άνθρωποι, περιμένοντας για κάτι, χωρίς ούτε κι οι ίδιοι να ξέρουν τί ακριβώς, γιατί πλέον ποιος έβρισκε δουλειά; Απλώς κάθονταν ολόγυρα, χωρίς κάποιο σχέδιο. Τα ίδια χάλια θα ήταν κι αν έμεναν σπίτι, οπότε γιατί να μην στέκονταν εκεί πέρα; Δεν είχε νόημα να γυρίσουν σπίτι αφού πάντα εκεί κατέληγαν, άθελά τους, κι είχαν όλο το χρόνο στη διάθεσή τους.”

Αλλά κι όσοι εργάζονται υπόκεινται σε τόσους εξευτελισμούς, εκβιασμούς και ταπεινώσεις, το δε βύσμα έπεφτε σύννεφο, και χωρίς αυτό, ελπίδα για μισθό και μεροκάματο ήταν εκτός συζήτησης, εκτός κι αν καποιος αποφάσιζε να ασχοληθεί με παρανομίες και κομπίνες:

“Συστατικές επιστολές: Άχρηστες. Ικανότητα: Άχρηστη. Καλή εμφάνιση: Άχρηστη. Ταπεινότητα: Άχρηστη. Όλα ήταν άχρηστα εκτός από την μεσολάβηση ενός τύπου σαν τον Γιάχμαν” (σσ: που έχει το κονέ).

Τα δε αφεντικά; Δε θέλω να σχολιάσω για να μη βρίσω θα αφήσω να μιλήσει το απόσπασμα:

“- Σας παρακαλώ συγχωρέστε με κύριε Σπάνφους, το παιδί μου ήταν άρρωστο χτες το βράδυ και έτρεχα να βρω νοσοκόμα...
Τους κοίταξε απελπισμένος.
- Α, το παιδί σου, είπε ο Σπάνφους. Ώστε αυτή τη φορά ήταν το παιδί σου άρρωστο. Πριν τέσσερις βδομάδες, ή μήπως δέκα; έπαιρνες συνέχεια άδεια εξαιτίας της γυναίκας σου. Υποθέτω πως σε δύο εβδομάδες θα πεθαίνει η γιαγιά σου και σε κάνα μήνα θα σπάσει η θεία σου το πόδι της.
Σώπασε για λίγο και ξαναπήρε φόρα:
-Η επιχείρηση δεν ενδιαφέρεται για την προσωπική σου ζωή. Τα Μάντελς (σσ πολυκατάστημα ρούχων και αξεσουάρ) δεν ενδιαφέρονται για την ιδιωτική σου ζωή. Κανόνισε να ασχολείσαι με τα μικροπροβλήματά σου αφού σχολάσεις.
Ακόμα μια παύση κι έπειτα:
- Η επιχείρηση σου εξασφαλίζει την προσωπική σου ζωή, κύριε! Η επιχείρηση έρχεται πρώτη, δεύτερη και τρίτη. Μετά από αυτήν κάνε ό,τι θες. Αναλαμβάνουμε το βάρος να σου παρέχουμε το καθημερινό σου ψωμί. Κατάλαβέ το αυτό. Χάρη σε εμάς ζεις. Τον μισθό σου ξέρεις να τον τσεπώνεις πάντα στην ώρα του στο τέλος του μήνα”

Τί να πω; Καθίκια. Ε καθίκια. Τελικά δεν κρατήθηκα κι έβρισα.

Και πόσος ήταν αυτός ο μισθός; 200 μάρκα. Έψαξα να βω πόσο αντιστοιχεί αυτό το ποσό σε σημερινά ευρώ αλλά μπόρεσα να βρω μόνο μια αντιστοιχία του ράιχμαρκ του 1938 με το δολάριο του 1938 κι από εκεί βρήκα έναν μετατροπέα, όχι πολύ αξιόπιστο με τον οποίο έκανα την αντιστοιχία από δολάριο του 1938 σε σημερινό δολάριο κι από εκεί την μετατροπή σε σημερινά ευρώ. Τα υπολόγισα κάπου στα 900 ευρώ σημερινά. Στο περίπου και κατά προσέγγιση. Σε κάποιο σημείο η Λάμχεν κάνει μια λίστα με τα μηνιαία έξοδα και αναφέρει τα εξής:

62 μαρκα το μηνα για τρόφημα = 250 ευρώ
ασφάλιση και φόροι 31,75= 150 ευρώ
εισητήρια 9 =35 ευρώ
ηλεκτρικό 3 = 11 ευρώ
ρουχα - εσώρουχα 10 = 48 ευρώ
τσαγκάρης 4 =17 ευρώ
Yπόλοιπα 73,25 (καθαριστικά τσιγάρα νοίκι κτλ) = 353 ευρώ
απρόβλεπτα έξοδα 3 = 11
σύνολο 196 = 875 ευρώ
και μένουν για αποταμίευση 4 μάρκα = 17 ευρώ
200 μάρκα = 892 ευρώ.

Και κάπου εδώ θα μπορούσε κάποιος να σχολιάσει το πόσο άδικο είναι όταν μια χώρα ξέρει πόσο δύσκολο είναι επιβιώσει μια οικογένεια με παιδί, με τέτοιο μισθό, σήμερα, να πρέπει να ζήσουν οικογένειες στην Ελλάδα με 800 ή 500 ή ακόμα και κάτω από 400 ευρώ. Αλλά δε θα σχολιάσω, θα κρατήσω επίπεδο και δεν θα βρίσω. Α στο διάλο. (Δεν μπόρεσα τελικά).

Αυτό το βιβλίο θα το πρότεινα σε όλους. Όσοι μπορούν να βρουν μια αγγλική μετάφραση αν δεν ξέρουν γερμανικά. Λέει αλήθειες. Σε γεμίζει οργή. Ξεσκεπάζει την υποκρισία. Αλλά είναι γεμάτο και από τρυφερότητα. Ανθρωπιά. Δεν δίνει ελπίδα. Δεν προσφέρει λύσεις. Αλλά βάζει τα πράγματα στη θέση τους. Σε κανέναν λαό δεν αξίζει τόση δυστυχία. Κανένας λαός δεν θέλει αυτήν την εξαθλίωση. Τότε γιατί τα κάνουμε όλα αυτά ο ένας λαός στον άλλο; Γιατί η κοινωνίες να είναι δομημένες επάνω στην αρχή της ανισότητας; Γιατί οι δυνατοί να πρέπει να τσακίζουν πάντα τον αδύναμο; Πόση πίεση μπορεί να αντέξει ένας λαός πρίν τραβήξει στα ακρα κι αρχίσει να αναζητά αποδιοπομπαίους τράγους;

Πάντως αυτό που κατάλαβα είναι πως πλέον όσοι διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους και κατηγορούν τους άλλους και υποκρίνονται τους σωστούς, από τους θώκους και τις θέσεις ισχύος που κατέχουν, θέλουν απλώς να κάνουν τον αδύναμο, τον φτωχό να νιώσει ένοχος ενώ δεν είναι για να συνεχίσουν να τον τσακίζουν. Κι όπως αναφέρει κι ο συγγραφέας στο βιβλίο:

“Η φτώχεια δεν είναι απλώς εξαθλίωση. Η φτώχεια είναι αδίκημα, η φτώχεια είναι ρετσινιά, η φτώχεια είναι αιτία ενοχής”.

Α σιχτίρ, πάω να μετρήσω την πίεσή μου, καθόλου καλά δεν είμαι...

[Bobby Underwood · Rating 5 out of 5]

“They were standing right up to the shop window, well-dressed people, respectable people, people who earned money. But reflected in the window was another figure: a pale outline without a collar, in a shabby coat, with trousers besmirched with tar. And suddenly Pinneberg understood everything. Faced with the policeman, these respectable people, this bright shop window, he understood that he was on the outside now, that he didn’t belong any more…”


Unemployment was at 42% in Weimar when Hans Fallada published this tender and often charming novel of Germany between the wars. In a country being devoured by hyperinflation, with more and more people falling into a nameless, faceless nothingness where they no longer mattered to any one, the newly installed Chancellor cut unemployment support. Nine days later, Little Man, What Now?, a book written in only sixteen weeks, was published, giving the downtrodden a voice. Fifty German newspapers serialized the book, and it became a worldwide sensation. It also brought Fallada disfavor when it was turned into a wonderful film in America, starring the luminous Margaret Sullavan as Lammchen, and the underrated Douglass Montgomery as Pinneberg. The film, you see, was made by Jews in Hollywood…

Fallada’s focus in the novel is a young German couple with a child on the way. The reader only knows the unborn child by the affectionate term used by Sonny and Lammchen — Shrimp. Through Pinneberg and Lammchen’s struggles, and their slide downward, we see peripherally a people desperate to latch onto either the lofty ideals of Communism, or the promises of jobs proffered by the Nazi Party. In a novel nearly apolitical, because it’s focus is the little guy, we see the conditions that give birth to what happened, and get a glimpse — not from hindsight, because this was published in 1932 — at an ugliness that would only grow more fervent, until it threatened to engulf the world.

There is a soft neorealism to Fallada’s narrative, which is tremendously intimate, and terribly charming. Yet interspersed with this realism is the kind of loveliness such as one might find in one of Remarque’s novels:

“The white curtains moved gently against the windows in the wind. A soft light radiated through the room. An enchantment drew them towards the open window, arm in arm, and they leaned out. The countryside was bathed in moonlight. Far to the right there was a tiny flickering dot of light; the last gas-lamp on Feldstrasse. But before them lay the countryside, beautifully divided up into patches of friendly brightness, and deep soft shade where the trees stood. It was so quiet that even up here they could hear the Strela rippling over the stones. And the night wind blew very gently on their foreheads.”

In essence, the entire novel is made up of realistic vignettes, the love story of a couple who marry upon discovering that Emma (Lammchen) is with child. Johannes Pinneberg (Sonny) very much loves his Lammchen, and has to work in a different town just to survive. Their struggles are not unlike any newly married couple’s problems, but poverty and the growing unrest and desperation in Germany between the wars begins closing in on them, inch by inch. Fallada shows in great detail how such times bring out the best in some people, but the worst in others. He also shows how employers, knowing how valuable having a job was, took advantage. All this is done with great charm, humor, and slice-of-life moments which are universal. Pinneberg must even play up to a girl and keep his marriage to Lammchen secret in order to keep one job. No job is safe, however, and no matter how hard Pinneberg tries, the couple slowly move toward the gutter. Pinngeberg’s pessimism, and his desperation to take care of his Lammchen, is perhaps best represented by this apolitical passage:

“There was a wild, wide, noisy and hostile world out there, which knew nothing of them and cared less.”

In many ways, Lammchen is the stronger of the two, and she knows it. Pinneberg knows that despite his job, they are one step from hopelessness, and joining his comrades. The slide is so gradual, their day-to-day struggle so consuming, it is the reader who sees it best, through Fallada’s remarkably intimate and charming vignettes. Even as they are relegated to a tiny loft above a cinema, and then Lammchen must spend hours darning socks for just a small amount to feed the Shrimp and themselves, because Pinneberg can no longer find work, there is charm, and some hope. But Pinneberg knows that it is only his friend Heilbut’s kindness that is keeping them from the gutter. Lammchen’s Sonny boy, is losing himself, and his dignity.

Lammchen senses this, but knows that one day things will be better, if they can hang on. Her greatest fear is that her Sonny boy will do something before they are back on their feet which will stain him, and haunt him long after the tide has turned. She reveals this to the lovable scoundrel Jachman near the end of the book, while they are waiting for Pinneberg to arrive. But Sonny is very late, and her fear for him is growing. It brings about an open-ended conclusion that is terribly moving. It is also terribly lovely, one of the most beautifully written scenes you’ll ever come across in literature.

Fallada, whose own life was fraught with adversity, both outward and inward, based Emma (Lammchen) on his wife Anna Issel, and it is easy to see that Pinneberg is much like Fallada himself. This novel had tremendous success, easing Fallada’s own financial problems for a time. Though it perhaps takes too long to get to its moving conclusion, few will be sorry they read it. One of the most remarkable things about the book is that it was penned during the events, as these things were happening to Fallada and others. Fallada lived this, and the intimacy of Sonny and Lammchen’s story affords readers a bird’s eye view of what was really happening. In doing so, it gives us a better understanding of history.

For those interested, there is a good article about Fallada here: http://hansfallada.com

Someone was forced to take down the youtube link I had previously posted for the charming Hollywood film (there was one made in Germany also) based on the book. It stars Margaret Sullavan, who is luminous, and Douglass Montgomery, who is equally wonderful. It ends differently from the novel, however. For modern readers, it is a strange circumstance where I would almost recommend viewing the lovely 1934 film first — if possible — because it will help you get into the older style of Fallada’s intimate narrative of Little Man, What Now?

[Zaphirenia · Rating 4 out of 5]

Και τώρα, ανθρωπάκο;

Η ιστορία αυτού του βιβλίου είναι τόσο απλή (και ο Φαλαντα τη διηγείται ακόμα πιο απλά) κι όμως βρίσκει απευθείας στόχο στο στομάχι - η πορεία ενός ζευγαριού μικροαστών στη Γερμανία της δημοκρατίας της Βαϊμάρης μέσα στην ανεργία, τη φτώχεια, το μόχθο και τη βιοπάλη. Ακούγεται σα μελό ταινία με τη Μάρθα Βούρτση (ή την αντίστοιχη Γερμανίδα ηθοποιό τέλος πάντων), αλλά είναι ένα διεισδυτικό και πολύ ανθρώπινο έργο.

[Eirini Proikaki · Rating 4 out of 5]

Γραμμένο σε μια εποχή μεγάλης οικονομικής κρίσης ,την περίοδο που η Δημοκρατία της Βαϊμαρης κατέρρεε και οι Ναζί κέρδιζαν δύναμη,αυτό το βιβλίο είναι τρομακτικά επίκαιρο.Μέσα στις σελίδες του δυστυχώς βλέπουμε καταστάσεις που όλοι λίγο πολύ βλέπουμε να συμβαίνουν γύρω μας ή και μέσα στα σπίτια μας.
Δυο νεαρά ερωτευμένα παιδιά βρίσκονται μπροστά σε μια απροσμενη εγκυμοσύνη και αποφασίζουν να παντρευτούν και να παλέψουν μαζί για το καλύτερο.Οι καταστάσεις όμως δεν βοηθούν και το ζευγάρι αναγκάζεται να μετακομίσει στο Βερολίνο όταν ο Γιοχάνες χάνει τη δουλειά του.Κι εκεί όμως τα πράγματα είναι δύσκολα και το μόνο που καταφέρνουν είναι να φυτοζωούν,χωρίς ελπίδα και γεμάτοι φοβο για το αύριο.
H γραφή του συγγραφέα,όπως και η ιστορία είναι απλή αλλά μέσα απο αυτή την απλότητα βγαίνει ένας σπαραγμός.Είναι συγκλονιστικός ο τρόπος με τον οποίο η φτώχεια και η έλλειψη ελπίδας τσακίζει την αθωότητα αυτών των παιδιών που ζουν μέσα σε έναν συνεχή τρόμο,που δεν ξέρουν αν θα έχουν να φάνε τον άλλο μήνα,που νιώθουν οτι αν δεν έχεις λεφτά δεν εισαι τίποτα.Είναι όμως και τόσο συγκινητική η αγάπη τους και ο τρόπος που η Εμα στηρίζει τον Γιοχάνες.

[Maria Bikaki · Rating 5 out of 5]

«Μόλις πριν λίγο βγήκε από του Λέμαν, προσωπάρχη των Καταστημάτων Μάντελ, ζήτησε μια θέση εκεί και την πήρε, μια επαγγελματική συναλλαγή πολύ απλή. Αλλά κάπου μέσα του ο Πίνεμπεργκ νιώθει ότι εξαιτίας αυτής της συναλλαγής, και παρόλο που βρίσκεται πάλι από την πλευρά εκείνων που βγάζουν τα προς το ζην, νιώθει πιο κοντά σ’ αυτούς που δεν κερδίζουν τίποτε παρά σ’ αυτούς που κερδίζουν πολλά. Είναι ένας απ’ αυτούς, μπορεί από τη μια μέρα στην άλλη να βρεθεί κι αυτός εδ�� να περιμένει, δε μπορεί να κάνει τίποτε γι’ αυτό, τίποτε δεν τον προστατεύει. Αλληλεγγύη των υπαλλήλων, έκκληση στον γερμανικό λαό, η εθνική κοινότητα, υπάρχει μόνο μια κοινότητα, η μικροβιακή κοινότητα, δεν πα να ψοφήσεις, τι σημασία έχει, υπάρχουν εκατομμύρια σαν εσένα».

Άντε τώρα να κάνεις κριτική γι αυτό το βιβλίο. Όπως θα λεγε και μια καλή μου φίλη «Πως τολμάς?» Πραγματικά δε θυμάμαι τι ώρα κοιμήθηκα χτες το βράδυ. Οι σελίδες γύριζαν και δε χόρταινα την ανάγνωση. Η απόλυτη χαρά του αναγνώστη. Θεέ μου αυτή η ευτυχία όταν βρεις ένα βιβλίο που σου μιλάει τόσο πολύ στην ψυχή!!! Πραγματικά ασύγκριτο συναίσθημα το ξέρετε πολύ καλά όλοι εσείς που είστε μέλη σε αυτήν την κοινότητα.
Ένα από τα πιο συγκλονιστικά βιβλία που διάβασα αυτή τη χρονιά. Συγκλονιστικό γι αυτή την μοναδική του απλότητα μέσα από την οποία περιγράφει μια σκληρή κατά τ’ άλλα πραγματικότητα. Μέσα από τη σκληρότητα όμως των γεγονότων που περιγράφει ποτέ δε χάνεται η ελπίδα, η πίστη, η αισιοδοξία. Σε πείσμα μιας κοινωνίας που προσπαθεί με κάθε τρόπο να σε κάνει να χάσεις την ελπίδα σου, που σε γεμίζει αγωνία για το αύριο οι δυο πρωταγωνιστές μας με μπροστάρη την αγάπη που έχουν ο ένας στον άλλο παλεύουν για ένα καλύτερο αύριο. Πέφτουν, σηκώνονται ξανά, απελπίζονται, μας κάνουν να τους συμπονέσουμε με τις αγωνίες που αντιμετωπίζουν καθημερινά. Ένα βιβλίο γροθιά μαχαιριά στην καρδιά και την ίδια ώρα τόσο γλυκό και τρυφερό. Καμία ανεργία και καμία οικονομική κρίση δε μπορεί να γκρεμίσει τους δεσμούς αυτών των δυο παιδιών και του μικρού τους μπόμπιρα που ήρθε για να φωτίσει τις ζωές τους. Τόσο επίκαιρο, ένα απίθανο συγγραφικό κρεσέντο του Hans Fallada που πρέπει να βρίσκεται σε κάθε βιβλιοθήκη.

[Evripidis Gousiaris · Rating 5 out of 5]

Σκληρό αλλά ταυτόχρονα τόσο γλυκό.

[Makis Dionis · Rating 4 out of 5]

Ο ανθρωπάκος του Φαλάντα, είναι μικρός και ερωτευμένος. Κάνει όνειρα για την υπέροχη ζωή που απλώνεται μπροστά του. Αλλά η Γερμανία της κρίσης, λίγο πριν τον Β ΠΠ δεν του χαρίζεται. Όλα τα συστατικά που οδήγησαν στην κρίση είναι εδώ. Μπροστά του. Αμόρφωτοι άνθρωποι, έμπλεοι των κόμπλεξ τους εμφανίζονται διαρκώς για να τον τραβήξουν στην κινούμενη άμμο τους. Όμως και ο ίδιος βγαλμένος από την ίδια μήτρα περίπου δεν έχει τα εφόδια για να πολεμήσει. Κραταει αποστάσεις από τα κοινά κ πιστεύει ότι θα γυρίσει κάπως μαγικά ο τροχός. Διατηρεί την αξιοπρέπεια του μέχρι να του την λιανισουν και αυτή για τους πλέον ασημαντους λόγους.
Ο μικροαστισμος σε όλη του την άνθιση, κατακεραυνωνεται από τον Φαλάντα, για μια ακόμα φορά, που επιλέγει ωστόσο, να δώσει μια πνοή αισιοδοξίας στο τέλος, καθώς πάντα η ζωή είναι larger than ourselves , κ η μια φορά που δεν θα σε ρίξει αξίζει όλα τα πεσιματα που προηγήθηκαν

[Marc Lamot · Rating 3 out of 5]

It sounds silly, I know, but what a charming story this is! Yes, charming, although it describes the fateful misery of two little people, in the depression years of the late 1920s and early 1930s in Germany. And what a misery they experience: the couple Johannes, 'der Pinneberg' and Emma, 'Lämmchen'/Angel, are as poor as the street and end up from one mishap to the next. Johannes in particular is under the spell of looming disaster, constantly insecure, constantly concerned with keeping up appearances and at the same time plagued by a moral compass what's right, that keeps him on the good path. And Emma, in all her clumsiness, still believing in the good and above all in their love.

When described like this, this sounds like a tearjerker, and it is, this book. But Fallada tells it all in such an endearing way that you can't help but have deep sympathy for these two people who have to endure the injustice of life. At the same time, he gives a striking picture of Germany in the turmoil between the chaos of the Weimar Republic and emerging radical tendencies such as national socialism and communism. Published in 1932, Fallada knew damn well what he was writing about. As far as I'm concerned, he can safely be rated higher than the perhaps more genial but at the same time also more haughty Bertold Brecht.

[Chris_P · Rating 5 out of 5]

The young man looked at Pinneberg. Pinneberg looked at the young man. Both of them were smartly dressed. Pinneberg was obliged to look respectable in his job. Both of them had washed and shaved, both had clean nails and both of them were white-collar workers.
But they were enemies, deadly enemies, because one of them was sitting behind the counter and the other was standing in front. The one wanted what he considered to be his rights; the other regarded it as an imposition.

The above passage which describes the encounter between the protagonist and a public servant, takes place in early '30s Berlin. So does the next one, which takes place between a young employee and her boss.

‘What I do outside work is my own business!’ exclaimed the girl. She seemed to have stopped crying.
‘That’s where you’re wrong,’ said Mr Spannfuss earnestly. ‘Seriously wrong. Mandels feeds you and clothes you, Mandels provides the wherewithal of your very existence. It’s not unreasonable to expect that you should think of Mandels first in everything you do and don’t do.’

And just to make the point clearer:

‘The firm makes your private life possible, sir! The firm comes first, second and third. After that you do what you like. We take on the burden of providing you with your daily bread. You’ve got to understand that. You live off us. You’re punctual enough collecting your pay at the end of the month.’

I could quote the whole book but I don't think it's necessary. I'm devastated to say that these passages could be straight out of an ordinary day in Greece of the 2010s.

The book follows the struggles of a young couple and their newborn son to make ends meet in a bureaucratic system where jobs are hard to come by and which, when found, resemble slavery. Wages are a joke, expenses are absurdly high and people are left on the street with hardly any reason at all. I wish I could say Little Man, What Now is your typical dystopian but that's hardly the case. It's rather an extremely realistic novel published in 1932.

What really makes Little Man, What Now painful to read is that Fallada makes no use of melodramatic elements and teardrenched descriptions. He tells his story as it would have occured in real life. He includes every little thing that makes up reality, like humor, silly blunders made by the inexperienced housewife, the naïve but also cute little romantic goings-on between the couple and the desperate optimism that youth inspires in people even when one's world crumbles to pieces. But that's not all. At the same time, Fallada perfectly captures the constant anxiety one feels when one has to desperately and unavailingly beg for a job, any job, the loss of dignity that comes when one is kicked out of one's job just because one didn't meet the monthly goal for example, and the ever-burning flame of "how will I feed my child when I can't even provide for myself" which slowly devours a person from inside out. When the Little Man grows even smaller by the day, any sense of dignity evaporates along with the joys he should be feeling but he's not. "How can I look anyone in the face?" asks Pinneberg (Sonny) after he's hit bottom. These are feelings that noone can understand unless they have experienced them themselves.

From the immaculate depiction of the degenerate human relations under such circumstances to that of the bosses' cruelness towards their employees, Little Man, What Now is a journey into the darkest night. A night that has nothing to do with dystopic dictatorships and science fictions. A night that is sponsored and kept alive by a democracy created by the rich for the rich. A night haunted by the ever-present spirits of Sonny, Lammchen and their Shrimp, desperately yearning to celebrate the coming of the day.

And suddenly the cold had gone, an immeasurably gentle green wave lifted her up and him with her. They glided up together; the stars glittered very near; she whispered: ‘But you can look at me! Always, always! You’re with me, we’re together …’

[Annelies · Rating 4 out of 5]

What a sad and gripping novel. The style in which it is written sometimes feels a bit naive but it underlines the humble position of the protagonists. They undergo life as a constant stream of fear for and struggle against poverty. Even when the boy has a job, there is the constant fear of losing it. You feel sorry, very sorry for the two main characters. The end is so sad that I wanted to cry. I couldn't get it out of my head, their fate. The book shows very good how people struggle to survive in the twenties in Germany with its financial crisis.

[Infada Spain · Rating 5 out of 5]

Μοναδική ζωντάνια και φρεσκάδα διαλόγων, σχεδόν ένα αιώνα μετά την εποχή που γράφτηκε. Και κατά ένα περίεργο τρόπο, είναι τόσο μα τόσο επίκαιρο...

[Μαρία · Rating 5 out of 5]

Υπέροχο!!!.. Από την πρώτη μέχρι και την τελευταία σελίδα!!!

[Ιωάννα Μπαμπέτα · Rating 4 out of 5]

Συγκλονιστικό βιβλίο και τόσο επίκαιρο τελικά!
Με συγκίνησε η αγάπη των πρωταγωνιστών. Κυλάει εύκολα και σου κρατά το ενδιαφέρον.

[Άννα Μακρή · Rating 5 out of 5]

Υπέροχο βιβλίο.
Στην αρχή μπορεί να δώσει την εντύπωση του βαρετού, με την απλή, καθημερινή περιγραφή απλών, καθημερινών ανθρώπων, αλλά πολύ γρήγορα μπαίνει κανείς στον ρυθμό του, γνωρίζει αυτούς τους ανθρώπους, τους γνωρίζει από κοντά, τους καταλαβαίνει, σαν να τους ξέρει.
Η οικονομική κρίση στη Γερμανία του 1930. Έτσι κι αλλιώς καταθλιπτική εποχή, καταθλιπτικό θέμα, ο Φάλαντ�� όμως καταφέρνει και το δίνει πολύ ανθρώπινα: εκεί που νιώθεις ένα χέρι να έχει μπει μέσα στο στήθος σου και ν' αρχίζει να σφίγγει, εκείνος, ο συγγραφέας, το απομακρύνει, σου μαλακώνει την ψυχή μ' ένα χάδι και δεν σε αφήνει να κλείσεις το βιβλίο απελπισμένος.

[Alexander Theofanidis · Rating 5 out of 5]

Ελπίδα και απόγνωση στη Γερμανία του μεσοπολέμου. Ο Γιοχάνες και το μανάρι (Έμα) γίνονται απρόσμενα γονείς λίγα χρόνια πριν την ανάρρηση του Χίτλερ στην εξουσία, όταν το γερμανικό κράτος παραπαίει και αδυνατεί να καλύψει έστω και τις στοιχειώδεις του υποχρεώσεις.

Το ζευγάρι έχει μια δύναμη από την ένωσή τους, την οποία η ζωή και οι περιστάσεις κάνουν τα πάντα για να κάμψουν, αλλά ο Γιοχάνες και η Έμα θα κάνουν τα πάντα για να είναι ο Μπόμπιρας (Χορστ) ευτυχισμένος. Διαφθορά, έκλυση ηθών (ακόμα και... γυμνισμός), δε θα λυγίσουν το ζευγάρι που επιμένει να αντιστέκεται παρά τη διαρκώς επιδεινούμενη θέση του.

Λίγο ειρωνικά για το βιβλίο, λίγα χρόνια αργότερα ήρθαν οι Ναζί στην εξουσία, αλλά πείσμων ο συγγραφέας δηλώνει διά χειλέων μαναριού: "Τίποτε δεν τελείωσε: η ζωή συνεχίζεται, όλα συνεχίζονται". Αυτό το υπέροχο μανάρι, κατ' εμέ συμβολίζει την καλή πλευρά της γερμανικής ταυτότητας (ναι, υπάρχει μην είστε τέτοιοι). Υπομονετική, επίμονη, ικανή, ελισσόμενη, ηθική (όχι με την πουριτανική έννοια, καθώς ας μην ξεχνάμε μένει έγκυος πριν το γάμο), στήριγμα και λιμάνι για τον δοκιμαζόμενο Γιοχάνες, δε χάνει ποτέ το θάρρος και την ελπίδα της, ακόμη και μέσα στο γενικό ζόφο και τη διαφαινόμενη παρακμή της δεκαετίας του 1930.

[Thomas · Rating 4 out of 5]

1930, Γερμανία. Το νεαρό ζευγάρι Έμμα και Γιοχάνες παντρεύονται όταν ανακαλύπτουν ότι περιμένουν παιδί. Η οικονομική κρίση θα τους αναγκάσει να μετακομίσουν στο Βερολίνο όπου θα συνεχίσουν να παλεύουν για την επιβίωσή τους. Ζώντας από μισθό σε μισθό, οι Πίνεμπεργκ θα αναγκαστούν να προσφύγουν σε συγγενικά πρόσωπα, σε φίλους, αλλά και στο ίδιο το κράτος.

O Fallada, στο πρωτόλειό του, περιγράφει άψογα την κοινωνική και οικονομική κατάσταση της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, λίγο πριν το τέλος της με την άνοδο του ναζιστικού κόμματος του Χίτλερ στην εξουσία. Όχι τόσο άψογοι, δυστυχώς, οι χαρακτήρες του βιβλίου που μου φάνηκαν ως επί το πλείστον μονοδιάστατοι και αφύσικοι. Η γραφή του Fallada αρκετά ακατέργαστη, δε θυμίζει σε τίποτα τον Πότη, γραμμένο σχεδόν 20 χρόνια αργότερα.

Τρία βιβλία του Hans Fallada έχουν μέχρι στιγμής κυκλοφορήσει από τέσσερις διαφορετικούς εκδοτικούς οίκους. Ελπίζω πως κάποιος, κάποια στιγμή, θα ενδιαφερθεί να εκδόσει και τα υπόλοιπα έργα του, καθώς πρόκειται για έναν ιδιαίτερα ταλαντούχο και σημαντικό Γερμανό συγγραφέα.

3,5/5

[Bjorn · Rating 5 out of 5]

The book is written in Germany of 1932. One year before Hitler came to power.

I first read this in Swedish a few years ago. The Swedish title, What'll Become Of The Pinnebergs? is a bit cheesy; it sounds a bit like a 30s comedy, which of course it is in a way, but it doesn't seem to have the weight of the original's Little Man, What Now? At the same time I can't help but like the title, as if it's setting us up less to see a warning (which it is) and more to see the people in it, as a (which it also is) nice, low-intensity but increasingly desperate story about a young family just trying to get along.

Start from the beginning: Johannes Pinneberg marries Emma "Lämmchen" ("Little lamb") Mörschel. They hadn't really planned to get there this quickly, but they're young, they forget about contraception, and whoops. No big, these are modern times and it's not that much of a moral issue. They're well into their 20s, they already have jobs (though of course she'll have to quit hers), they were going to end up here anyway, now they just have just under 9 months to get their proper adult married lives in order before the little one arrives. They're in love, they're willing to work hard, they don't demand any luxury... What could possibly go wrong?

Well, there's the bit about getting started. If you want to feed three mouths on one salary, you need to save money. To save money, you need to have money. If you can't afford to buy your own place, you need to rent expensive furnished rooms, and they don't want squalling newborns. You need a fixed income, but the economy is hurting and if you don't like the deal, there are thousands of others who want your job, and...

(...and there's political unrest brewing in the background, communists and Nazis fighting in the streets, and say what you want about the Nazis, they may be violent thugs but at least they're OUR violent thugs, good German boys who are bound to grow up if we just show them some respect, and let's be honest, nobody likes the Jews, so we'll see after the election...)

The book is written in Germany of 1932. One year before Hitler came to power.

And Pinneberg works and toils but he can't get ahead, he clings to any job he can get by his fingernails, locked in competition with his co-workers. They're in a recession, and you know the business owners are hurting too, what with the taxes and all, and they'd love to offer better wages but &c. Don't cause any trouble, keep your head down, don't come across as political by demanding more than what we say is your share, you'll get pie in the sky when you die. Emma's class-conscious worker parents sneer at her for "marrying up", Johannes' aging madam of a mother can't understand why they're so hung up on something as hopelessly common as money. All Johannes and Emma ask is to love and earn their keep, but anything they can say or do is turned against them. Pride fucks with ya; nobody likes a beggar, but what to do when you're reduced to asking for mercy? The harder society becomes, the more we hate the weak, the weakness in ourselves.

Down the slippery slope, sunk without trace, utterly destroyed. Order and cleanliness, gone; work, material security, gone; making progress and hope, gone. Poverty is not just misery, poverty is an offence, poverty is a stain, poverty is suspect.

And yet Fallada describes them with such warmth and wide-eyed optimism, as if he can't bear the thought that it's hopeless even as he piles on the misfortune and they increasingly lose their grip on that steep, slippery slope. He describes their lives so simply, so matter-of-factly that he never lets us forget that this is happening NOW - in the 30s, sure, but that wasn't long ago, this isn't some weird mediaeval Dickens world, these are two young people in 20th century Europe. They're in love. They have no money. They're slipping, and they can't hold on. And they're not alone, and fear and paranoia is spreading, and SOMETHING is going to happen to society very soon.

And it breaks my heart, and leaves me fucking furious that I know what'll become of the Pinnebergs. Whatever they ended up doing over the next 15 years, they became part of that thing that we've been so busy arguing that it can never happen again that we completely ignore any hint that it can, as if "Never Again" were some magical formula. Nobody saw it coming that time, so common wisdom states... Except for Fallada and other writers, obviously... So clearly we'll see it coming next time, right? Increasing inequality, rising unemployment, fear, xenophobia, more people running to extremist parties, that's all stuff that just kind of happens in 2014. Germany of 1932 was long ago.

And yet I read this book and I love it, I can almost forget what I know, I can read it and see that question mark at the end of the title. The book is so now, and the Pinnebergs so multi-faceted and so trusting in each other and believing that somehow it has to work out, there's simply no other option, that I want to believe it. Fallada didn't know; he could suspect, but he could hope. He could be as naive as Johannes and Emma are at the start. Because really, what else is there?

The book is written in Germany of 1932. It sold massively, was serialized all over Europe, became the 1930s version of Orange Is The New Black, was discussed everywhere. Then Hitler took over anyway. The pen didn't stand a chance against the sword.

Little man... what now?

[Ray · Rating 4 out of 5]

Set in Germany in the great depression of the 1930s, this is a simple yet effective story. It involves the trials and tribulations of a couple setting up a life together and starting a family at a time of great hardship. It features the dreary monotony of the constant struggle to try and make ends meet, and the slow inexorable slide to penury. It all sounds very depressing, and yet at the same time there is a nobleness of spirit and a determination not to give up which I found very moving.

The sheer hopelessness of the situation, with wages at very low levels and 42% unemployment, was daunting yet somehow the couple get by. We also see cameos by assorted relatives and colleagues that add colour and spice to the mix. The author uses these to provide light relief, showing us a cross section of Weimar society - a drunken carpenter, a naturalist menswear salesman "suits you sir", a Nazi work colleague and an accommodating mother in law who may just be a Madam.

There is a role reversal through the course of the the book as the husband becomes progressively disillusioned whereas his wife shows her mettle as she slowly metamorphoses into the main breadwinner. By the end of the book the couple have reached a sort of precarious equilibrium, just about managing, and it even ends on a positive note as it looks as if the wife has worked out how to increase their meagre income a little.

In the background there are ominous undertones as a certain monotesticular Austrian corporal is on the march.

The tone of the book is light - even comic at times - despite its bleak subject matter, and it has a really contemporary feel for a book that was written eighty years ago. I enjoyed reading it and I can certainly see why it was a hit pre war.

[Lubinka Dimitrova · Rating 4 out of 5]

"Kleiner Mann, was nun?" is exactly what the title says - a small man, living his small life, with his small family, striving to survive day by day. This "smallness", while at times quite numbing with its ordinarity, lingers with the reader for a long time for a long time after finishing the book. I kept on thinking about my own small life and struggles which often make me forget that there must be more "life" in our lives...

The story itself is fairly basic. I liked how Fallada wrapped the lessons about history and the economic/political situation around the simple tale of a young couple trying to raise a family and survive in the Depression. The characters were a little stereotypical and could have had a bit more depth, but in general they were quite interesting. The book was a bit long, but Fallada is a good enough writer so my interest remained undiminished. I intended to say that Alone in Berlin is a better book for me personally, but now, after a few days have passed since I finished this one, I really couldn't decide between them.

[Evi · Rating 4 out of 5]

Το μυθιστόρημα "Και τώρα, ανθρωπάκο;" αποτελεί ένα από τα πιο γνωστά βιβλία του Hans Fallada.

Πρόκειται για ένα κοινωνικό μυθιστόρημα που εξελίσσεται στην περίοδο πριν το Β' παγκόσμιο πόλεμο στη Γερμανία. Οι ήρωες μας είναι άνθρωποι απλοί κα�� φτωχοί που μοχθούν για την καθημερινή επιβίωση. Ήδη η οικονομία της χώρας τείνει προς κατάρρευση και αυτή η κατάσταση έχει άμεσο αντίκτυπο στις ζωές των ανθρώπων.

Ένα νεαρό ζευγάρι, ο Γιοχάνες και η Έμα, φέρνουν στον κόσμο το μωρό τους και δημιουργούν τη μικρή τους οικογένεια. Έρχονται αντιμέτωποι με την οικονομική σκληρότητα της εποχής και προσπαθούν ακατάπαυστα για τη βελτίωση των συνθηκών της ζωής τους. Είναι η γενιά που ζει τα αποτελέσματα της οικονομικής κρίσης. Είναι η γενιά που θα φέρει στην εξουσία τον Χίτλερ. Είναι η γενιά που θα ζήσει τελικά τον πόλεμο.

Αίσθηση προκαλούν οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, αλλά και η διαφορετική νοοτροπία των Γερμανών σε κάθε έκφανση της ζωής.

Ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον ανάγνωσμα από κάθε άποψη!

[Ο χρήστης τάδε · Rating 5 out of 5]

Τα σπουδαία βιβλία είναι προφητικά. Ο Φάλαντα είναι ένας σπουδαίος <<προφήτης>> που με την απλή γραφή του σου δίνει ένα κινηματογραφικό έργο να διαδραματίζεται σε χαρτί και όχι σε οθόνη. Όταν τελείωσε το βιβλίο στεναχωρήθηκα πραγματικά. Η ροή του είναι απλή αλλά μαγευτική και ο <<Μικρός>> και το <<Μανάρι>> είναι χαρακτήρες που ταυτίζεσαι πραγματικά. Ίσως κάποτε να έχουμε υπάρχει κι εμείς <<Μικρός>>, η <<Μανάρι>> , πιθανόν να είμαστε ακόμα. Αυτό όμως που πραγματικά με συγκλόνισε είναι το μήνυμα ότι ο Έρωτας είναι είναι η μόνη δυνατότητα σωτηρίας ενός <<Ανθρωπάκου>>. Μπορεί και η μόνη σωτηρία μας από το Κτήνος( με όποια μορφή φέρεται) .Η εκπληκτική μετάφραση επίσης παίζει μεγάλο ρόλο και θα πρέπει να αναφέρεται. Τα 5 αστέρια είναι λίγα. Διαβάστε Φάλαντα χθές γενικά...

[merixien · Rating 3 out of 5]

Zaman; işsizlik, ekonomik sıkıntılar ve yavaş yavaş açığa çıkmaya başlayan Yahudi düşmanlığı ile nazilerin yükselmeye başladığı, Weimar Cumhariyet’inin son dönemleri. Yalnızlaşan ve maddi olarak sıfırı tüketen “sıradan” bir ailenin, Berlin’in ortasında çözünüp parçalanma ve ayakta/hayatta kalma ve bu süreçte kendi ahlaki değerlerini ezip geçme korkusunun; adaletsiz bir dünyada küçük adam olmanın hikayesi. Nefes alacak alnları dahi kalmayan insanları okurken, iyi ve kötü ayrımı yapmakta zorlandığınızı, gri alanlara hapsolduğunuzu hissediyorsunuz. Bazı noktalarda düştüğü tekrar ve karakterlerin bazı tercih ve inatları biraz sıkıcıydı onu da söylemeden geçmeyeyim.

3,5 ⭐️


“‘Bu doğru bir şey değil,”’diye kuzucuk karşı çıktı. ‘Böyle davra­namazlar. Bu dünyada namusuyla yaşayan ve çalışan, sadece ken­dilerini değil, başkalarını da düşünen insanlar istemiyor muyuz? Erdemli olmak... Ah, ben neler söylüyorum!.. Uzun süredir çalışanlara, son yıllarda da az gelirlilere yapılanlarla bu toplumda 'canavarlar' yaratıyorlar. Tatlım, onlar günü geldiğinde hatalarını anladıklarında çok geç olacak. Göreceksin!’
‘Ben de buna inanıyorum,’ dedi genç adam. ‘Bir şeyler olacak. Devrim gibi... Kuzucuğum, başa geçenler hep yanlış kişiler. Üstelik bu gibi saçma sapan düşüncelerin karşılığında ayda üç bin mark maaş alıyorlar. Onlara hiçbir şey olmaz.’”

[Nicole~ · Rating 3 out of 5]

3.5 stars
This tale is a sweetly naïve, charming description of a couple's relationship and survival through economic hard times in Berlin 1932. It is a response to social stories of the day, of bleak futures on the horizon as poverty, conflict and social disorder dominated everyday life. Fallada draws on his observations of many Berliners left jobless and despairing by the depression. In 1932 when Little Man What Now? was published, 42% of German workers were unemployed and further cast into desperation as unemployment support was cut. Realism dictates the themes of the novel as Fallada illuminates the essentially invisible day-to-day struggles of staying above the breadline, the terror of being on the thin edges of employment, and the fear of financial insecurity while trying to provide for a family. His fictional world of Berlin was praised as "no fiction at all," but rather an authentic report of life - a novel for 'the people.'

The novel's strength is in the acute perspectives and observations of its characters, mainly through Johannes Pinneberg, a man of little means; and his wife, Lammchen, as they confront an unexpected pregnancy, the contentment and wonderment of the newly-wedded, the fulfillment of work regardless of its meagerness, the anxiety of unemployment and then utter despair. Pinneberg finds joy in the prospect of becoming a husband and father, but hopes of providing for a family turn dismally in a string of unfortunate events. "Down the slippery slope, sunk without trace, utterly destroyed. Order and cleanliness, gone; work, material security, gone; making progress and hope, gone. Poverty is not just misery, poverty is an offense, poverty is a stain, poverty is suspect.”

Pinneberg's love for Lammchen, who rises above her proletarian parents; his confidence in her judgment; her courage and steadfastness when her husband becomes one of the 6 million unemployed, are validations for the novel. Lammchen, modeled after Fallada's wife, the levelheaded and stabilizing influence of his life , Anna Issel: shines as the novel's equally supportive and incorruptible heroine. “But you know, money isn’t the answer. We can get by, and money isn’t what’s needed. It’s work that would help Sonny, a bit of hope. Money? No.”

Fallada deliberately restricts political tones, although the more astute reader might recognize, buried within the folds of the story, a clearly developed political context of the time. He concentrates more on the couple's romantic idylls, contrasting those with despair and hope, irony and humor, the ups and downs of daily life, never allowing their troubles to completely overwhelm them. Even in the moment of Pinneberg's dejected, lowest point, Lammchen's bright outlook won't allow it.
And suddenly the cold had gone, an immeasurably gentle green wave lifted her up and him with her. They glided up together; the stars glittered very near; she whispered: 'But you can look at me! Always, always! You're with me, we're together..' It was the old joy, it was the old love. Higher and higher from the tarnished earth to the stars.

Fallada suggests no resolution to the dismally urgent situation of unemployment, but as he often does in his novels, leaves the reader with a glimmer of hope; in this case to ponder the question: 'What Now?'

[Tijana]

Mali čoveče... je tako jedno prijatno-neprijatno iznenađenje: em je znatno bolja i modernija nego što sam očekivala em je nelagodno savremena - nema u osnovnoj priči o novopečenim mladencima koji se grče da prežive od jedne krajnje nesigurne plate i još čekaju bebu gotovo ničeg što ne bi bilo poznato današnjim podstanarskim parovima i mladim roditeljima. Čak ni užasi papirologije za dečji dodatak. Suvi realizam bez neke umetničke stilizacije.
Ono što je zbilja zastrašujuće za današnjeg čitaoca i, mislim, glavni razlog za Faladin mini-rivajval poslednjih godina jeste koliko se iz ove knjige iz 1932. može iščitati sve što je došlo kasnije - iako su junaci Pinebergovi totalni duduci za politiku, i njima je jasno da su dve glavne opcije komunisti i nacisti (a što oni vole da se tuku!), na nekoliko mesta se pojave jevrejski likovi kojima je život već znatno otežan zbog sveprožimajućeg antisemitizma, gunđa se zbog ovog i onog, ali u dnu svega je, kao talog, očajanje malog čoveka što je beznačajni šraf i što mu nema spasa. Jeste da je Falada na kraju malo dao po violinama i patetici u prikazu supruge koja će sve izneti na svojim plećima, ali bez toga bi knjiga mogla da se završi samo duplim samoubistvom. :/

[Nigeyb · Rating 4 out of 5]

Hans Fallada was all but forgotten outside Germany when Alone in Berlin (1947) (US title: Every Man Dies Alone), was reissued in English in 2009, whereupon it became a best seller and reintroduced Hans Fallada's work to a new generation of readers.

I loved Alone in Berlin. I have also read More Lives Than One: A Biography of Hans Fallada by Jenny Williams which is a perfect introduction into the literary world of Hans Fallada. Since then my Fallada journey has continued with Nightmare in Berlin (1946), a book Fallada had to get out of his system before writing the masterly Alone in Berlin.

Needless to say I was keen to read Little Man, What Now? (1932) which, along with Alone in Berlin, is widely regarded as his other masterpiece.

Little Man, What Now? is not as accomplished as Alone in Berlin but is still a powerful evocation of how many ordinary Germans experienced the early 1930s immediately prior to Hitler coming to power. It centres around a young married couple, with a baby on the way, during this time of hardship and a precarious job market. Despite 42% unemployment and very low wages the couple somehow get by.

This potentially downbeat novel is enlivened by a number of interesting colleagues and relatives including a naturist menswear salesman, a Nazi work colleague, a mother who may be a Madam, a drunken carpenter, and various other low level criminals, bureaucrats and drunkards. It's actually quite dizzying but that aspect makes the book quite a fun read.

Little Man, What Now? was a huge success in Germany and other European countries. Sadly once Hitler took over Fallada's style and content were increasingly unwelcome.

Thankfully we still have the book, and others by him, which give an extraordinary window in the lives of ordinary Germans during a tumultuous and pivotal moment in the country's history.

4/5

More about the book....

From the bestselling author of Alone in Berlin, his acclaimed novel of a young couple trying to survive life in 1930s Germany

'Nothing so confronts a woman with the deathly futility of her existence as darning socks'

A young couple fall in love, get married and start a family, like countless young couples before them. But Lämmchen and Sonny live in Berlin in 1932, and everything is changing. As they desperately try to make ends meet amid bullying bosses, unpaid bills, monstrous mothers-in-law and Nazi streetfighters, will love be enough?

The novel that made Hans Fallada's name as a writer, Little Man, What Now? tells the story of one of European literature's most touching couples and is filled with an extraordinary mixture of comedy and desperation. It was published just before Hitler came to power and remains a haunting portrayal of innocents whose world is about to be swept away forever. This brilliant new translation by Michael Hofmann brings to life an entire era of austerity and turmoil in Weimar Germany.

It's the book that led to Hans Fallada's downfall with the Nazis partly because it was made into an acclaimed Hollywood movie produced by a Jewish production company.

Nonetheless, it remains, as The Times Literary Supplement notes, “the novel of a time in which public and private merged even for those who wanted to stay at home and mind their own business."

Fallada was enormously popular in his day. On the back of the success of the original German editions, British publisher Putman & Co translated a run of Fallada books almost annually from Little Man, What Now? in 1933 to Iron Gustav in 1940. The only Fallada-less year for his now avid English readership in this sequence was, significantly, 1939. Putman also brought out the posthumous novel The Drinker in 1952, but by this time Fallada-mania, in the English-speaking world at least, seemed to have settled.

[Silvia · Rating 3 out of 5]

E' un romanzo che ho impiegato molto tempo ad ultimare e che mi ha lasciato addosso una vischiosa tristezza.
Hans Fallada ripercorre gli anni in cui in Germania si radica il Nazionalsocialismo attraverso la discesa agli Inferi di una giovane coppia innamorata- i coniugi Pinneberg- e del bimbo frutto della loro unione in un contesto in cui la disoccupazione, la fame, la rabbia erodono ogni legame, ogni speranza.
Si conta molto durante la lettura, sempre con l'ansia che i due non arrivino a fine mese: con loro si centellinano le spese ed il denaro diventa un'ossessione.
Con un linguaggio scabro, costellato di dialoghi si mette in scena la crisi del piccolo borghese che vede il progressivo esaurirsi dell'ottimismo della generazione precedente, contestualmente alla perdita della dignità personale, che lo costringe ad umiliarsi: ad ogni supplica, ad ogni rifiuto, ad ogni violenza sempre più vicino allo stato ferino.
Forse l'Amore può salvare dall'abiezione: ma è più che altro un'esile fiammella in lontananza, che forse è solo un miraggio.

[Gavin Armour · Rating 4 out of 5]

Wird Fallada noch gelesen? Und wenn ja, warum? Einer der Gründe, warum wir lesen, so versichern wir uns selbst, sei die Durchdringung fremder Gefühle, fremden Denkens, fremder Welten und vor allem fremder Zeiten. Letzteres kann der einzelne mittels des sogenannten „Historischen Romans“ – oder, in dem er sich, will er die jüngere Vergangenheit bereisen, zeitgenössischer Literatur bedient. Wollen wir also ein wenig über das Lebensgefühl im Deutschland der ausgehenden Weimarer Republik erfahren, wäre ein Roman der sogenannten ‚Neuen Sachlichkeit‘ zu empfehlen und damit also Hans Falladas KLEINER MANN – WAS NUN?

1932 erschienen, fängt Fallada in seinem für ihn so typischen Stil, dem sogenannten „Fallada-Sound“ – genau in der sozialen Beobachtung, voller Wärme und Mitgefühl für seine Figuren, ausgestattet mit einem phänomenalen Gespür für Zeitströmungen und Zeitläufte, mit dem häufigen Gebrauch des Diminutivs zu einer eher optimistischen, eher beruhigenden Gesamtlage beitragend – die sozialen Bedingungen der „kleinen Leute“ am Vorabend des 3. Reichs ein. Episodenhaft berichtet der Autor von der Erlebnissen des Buchhalters Johannes Pinneberg, der sich in den Jahren 1930 bis ca. Anfang 1932 müht, seine Frau Emma, genannt „Lämmchen“, und den gemeinsamen Sohn, den „Murkel“, durchzubringen. Zunächst in einer norddeutschen Kleinstadt, später im modernistisch wimmelnden, unruhig-nervösen Berlin. Während Emma dem Proletariat entstammt und sich dieses Erbes sehr bewusst ist, darin Halt und Selbstverständnis in schwierigen Momenten findet, steht Pinneberg für den typischen Kleinbürger jener prekären Zwischenkriegsjahre der Weimarer Republik. In Berlin trifft er auf seine Mutter, eine Lebedame und Edelprostituierte, deren Lebensgefährte Pinneberg gelegentlich finanziell zur Hilfe kommt. Pinneberg findet Anstellung bei einem jüdischen Bekleidungshaus, wo er Freundschaft mit einem bekennenden Nudisten und Libertären, Heilbutt, schließt, der ihm künftig öfters hilft. Pinneberg kommt in immer größere Geldschwierigkeiten, Lämmchen müht sich, das ihrige beizutragen, zugleich will sie dem Kind aber auch eine gute Mutter sein. Als Pinneberg aufgrund von Intrigen im Kaufhaus, wo die Verkaufsquoten gnadenlos angezogen werden, arbeitslos wird, bietet Heilbutt ihm seine Gartenlaube als Ausweichquartier an. Hier endet die Reise der Pinnebergs. Lämmchen sorgt dafür, daß ihr Johannes ehrlich bleibt, denn, so ihr Credo, was anderes habe man denn noch als „kleiner Mann“ als die ehrliche Haut, die man sei. Es werde schon weitergehen, es werden schon bessere Zeiten kommen. Und auch wenn Pinneberg fast verzweifelt, erkennt er in der Liebe zu Lämmchen den einzigen Wert, der zählt.

Hans Falladas vierter Roman war ein für ihn bahnbrechender Erfolg, der den selbst in prekären Verhältnissen Lebenden finanziell etwas konsolidierte und ihm vorübergehend ein Leben in all seinen Ausschweifungen – Fallada war Morphinist – ermöglichte. Doch korrumpierte ihn der Erfolg nicht, sein Blick, wie der Nachfolgeband WER EINMAL AUS DEM BLECHNAPF FRISST bewies, in welchem er seine eigenen Gefängniserfahrungen verarbeitete. Aber ist Falladas Roman für den heutigen Leser noch lesbar? Ganz sicher. Der spezielle Fallada-Sound wirkt auch heute noch. Man lässt sich gern umfangen von dieser Erzählung, man lernt die Figuren schnell kennen und lieben, fürchtet und leidet mit ihnen, richtet sich gern und häufig an Lämmchens Stolz und proletarischem Glauben an die Kraft des Guten auf; ebenso teilt man Pinnebergs eher skeptische Sicht auf das große Ganze, das „die da oben“ anrichten und dem der „kleine Mann“, als den er sich selber sieht, ausgeliefert ist, komme was wolle. Eine tiefe Politikverdrossenheit ist dem Roman zu entnehmen, auch wenn sich Fallada - aus persönlicher Vorliebe oder schriftstellerischem Kalkül, konnte man die Erfolge der Nazis doch schon herannahen sehen, sei einmal dahin gestellt – eher zurückhaltend in politischer Be- oder gar Verurteilung gibt. Daß die Nazis kaum wählbar erscheinen für einen, dessen Verlobte aus einem kommunistisch geprägten Haushalt stammt, ist nicht sonders zu erwähnen, dennoch lässt Fallada den Leser auch an gelegentlichen Gedanken seines Johannes Pinneberg in diese Richtung teilhaben. Er scheut sich nicht, die Anfälligkeit gerade dieses Kleinbürgertums für die Parolen und Sprüche der als „Bewegung“ auftretenden Nationalsozialisten anzudeuten. Und entlastet dann auch den einzigen Nazi, der im Buch wirklich vorkommt, indem er auch diesen als einen in den gnadenlosen Mühlen jener Jahre der Weltwirtschaftskrise Zermahlenen, hilflos Strampelnden zeigt. Allerdings macht er die um sich greifende Paranoia auch spürbar, wenn Pinneberg im Kaufhaus nachgesagt wird, er sei ein Nazi und daraufhin eine Abmahnung erhält.

Fallada erfasst wie sonst wenige seiner Zeit die Spezifik dieser Jahre. Und wiegt seinen Leser doch in einer gewissen Sicherheit. Sein Schreiben ist auch therapeutisch für den Leser, der hier ein permanentes Rezept des „es wird schon wieder werden“ mitgeliefert bekommt. Dies mag den ungeheuren Erfolg bei der Leserschaft erklären. Fallada lesen bedeutete eben nicht nur, Verständnis für die eigene Situation, sondern auch, in dieser Situation einen gewissen Trost zu erfahren. Der deskriptiv arbeitende Fallada, der einen Großteil seiner literarischen Wirkung auch aus den lebensnah wiedergegebenen Dialogen bezieht, dem es gelingt, einen gewissen großstädtischen Sound zu erzeugen, seine Protagonisten wie „echte“ Menschen reden zu lassen und damit seinen Lesern das Gefühl vermittelte, ihnen nah zu sein, was er zweifelsohne ja auch war, erschwert die Lektüre nie durch Entfremdung oder sprachlichen Hintersinn, gar Doppeldeutigkeiten. Darin seinen Kollegen Irmgard Keun, Erich Kästner oder auch Vicki Baum nicht unähnlich, maximal entfernt von dem Schreiben eines an Erkenntnis vermittelnden Effekten interessierten Autors wie Alfred Döblin, der die Lebensrealität der „kleinen Leute“ ebenso gut kannte wie Fallada, breitet der Autor seine Geschichten direkt und ohne Umschweife aus.

Abfällig als „Gebrauchsliteratur“ tituliert, wurde Falladas literarisches Wirken allerdings lange unterschätzt, galt er doch als geradezu trivial neben seinen Zeitgenossen wie den Mann-Brüdern, eben Döblin oder aber auch Stefan Zweig, der allerdings zu Lebzeiten mit ähnlich herabwürdigenden Urteilen zu kämpfen hatte. Fallada bietet nicht die ironische Distanz eines Thomas Mann, obwohl sein Schreiben durchaus ironische Untertöne hat, die hier aber eher distanzmildernd wirken, dem Leser das Gelesene abmildernd; er bietet aber auch keine surrealen oder expressionistischen Ausschweifungen wie es Döblin tat, und Remarques tiefe Ernsthaftigkeit wird bei Fallada durch einen scheinbar lapidaren, manchmla leichten Alltagston ersetzt. Geplauder, wenn man ihm bös´ wollte. Doch sollte man die Strategie, die diesem Schreiben zugrunde liegt, nicht unterschätzen. Wir werden in Sicherheit gewogen, doch Fallada weiß zu gut um die Unbilden des Lebens, als daß er seinen Lesern diese vorenthielte. Sein Pärchen muß den ganzen Weg seiner Zeit gehen – Arbeitslosigkeit, Verlust der sozialen Sicherheit, Verlust des Zuhauses, Verlust von Freunden und Verlust der Familie, einem gnadenlosen „Alle gegen Alle“ ausgeliefert. Einzig Falladas Hang, dem Leser wenn schon kein Happy End, so doch zumindest eine Hoffnung in der Erkenntnis, daß die immaterielle Liebe all die materiellen Entbehrungen zu überstrahlen weiß, anzubieten, wäre wirklich zu kritisieren und wirkt auf uns Heutige dann auch eher kitschig. Das mag seine Konzession an den Massengeschmack, an die Unterhaltungsliteratur gewesen sein, die er sicherlich gern bereit war, zuzugestehen. Fallada machte Konzessionen, denn er wollte den Erfolg als Schriftsteller, daran ist nicht zu zweifeln.

Hans Fallada heute zu lesen, ist ein manchmal etwas anstrengendes Unterfangen, doch wie erwähnt, wirkt dieser spezielle Sog, den sein Schreiben zu entfachen vermag, auch heute noch. Und wir lernen auch aus dieser Lektüre, daß Geschichte sich eben nicht wiederholt, daß die heutige Situation, die so oft mit der Weimarer Republik verglichen wird, eben durchaus eine andere ist, wir lernen, daß die deutsche Gesellschaft, die hier doch noch klar von Klassen, Ideologien und „Haltungen“ geprägt wurde, einen wirklich fundamentalen Wandel durchlaufen hat im späten 20. Und frühen 21. Jahrhundert. Allerdings – und da müssen wir dem genauen Hinschauer und Hinhörer Fallada dankbar sein – ist da ein Sprechen, manchmal mehr ein Raunen, immer wieder auf den Seiten des Romans deutet es sich an, bricht es sich Bahn, es ist ein Sprechen der Verachtung. Verachtung gegenüber anderen, Andersdenkenden, Andershandelnden, Verachtung gegenüber den herrschenden Politikern, den Parteien, aber auch, wenn auch nicht wirklich explizit, da dies explizit kein politischer Roman sein will, Verachtung gegenüber dem System. Und dieses Sprechen hören wir heute wieder. Es mag heute lächerlich anmuten, weil es sich in einer Situation wie 1932 wähnt, obwohl alle objektiven Tatsachen, Statistiken und Berichte darauf hinweisen, daß es diesem Land selten bis nie so gut ging wie heute. Die Situation ist eine komplett andere, aber die Wahrnehmung wird in bestimmten Bereichen der Gesellschaft wieder dahingehend geschürt, die Systemfrage zu stellen, früher oder später. Wir, mit der Kenntnis dessen, was dann kam, können die Katastrophe, die sich aus dem, was Fallada noch als sozialen Druck beschreibt, herauskristallisiert, lesen. Fallada scheint sie zumindest antizipiert zu haben. Und diese Erkenntnis schließlich lässt uns auch heute bei der Lektüre – vielleicht aus ganz anderen Gründen, als der Autor sie je sich ausmalte oder gar intendierte – schauern.

[nettebuecherkiste · Rating 4 out of 5]

Ach ja, das Lämmchen. Das Lämmchen ist die Freundin von Johannes Pinneberg und leider Gottes schwanger. Obwohl die beiden noch in ihren jungen 20ern sind und kaum was verdienen, wird also geheiratet. Dass Lämmchen ihre Stellung aufgibt, ist damals eine Selbstverständlichkeit. Das Geld fehlt hinten und vorne. Fallada berichtet in erstaunlich leichtem und humorvollem Ton vom dem Sichdurchwurschdeln eines jungen Paares in den 30er Jahren angesichts von lächerlichen Löhnen, Arbeits- und Hoffnungslosigkeit. Hat mir gut gefallen, wenn mir auch das ewige „Lämmchen, mein Lämmchen“ irgendwann gehörig auf den Geist gegangen ist. Frank Arnold macht seinen Job als Vorleser sehr gut, kann das Hörbuch sehr empfehlen.

[Stratos · Rating 4 out of 5]

Η ιστορία διαδραματίζεται στα δύσκολα χρόνια της Δημοκρατίας της Βαιμάρης όπου στην Γερμανία κάτω από ιδιαίτερες συνθήκες άνθισε ο ναζισμός βρίσκοντας την ευκαιρία ο Χίτλερ να οδηγήσει την χώρα και τους κατοίκους της στην τραγωδία του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Μια ιστορία που όμως απεικονίζει με μοναδικό τρόπο το κοινωνικό γίγνεσθαι της εποχής.