What do you think?
Rate this book
Groter denken, kleiner doen
Het gaat goed met Nederland. De economie groeit, de werkloosheid daalt, de financiën lijken op orde. Gaat het (dus) ook goed met onze democratische rechtsstaat? Bij Herman Tjeenk Willink, voormalig voorzitter van de Eerste Kamer en oud-vicepresident van de Raad van State, rijst steeds vaker de angstige vraag: hoe stevig zijn onze instituties als het er echt om gaat spannen? Hoe 'Heldhaftig, Vastberaden en Barmhartig' zijn wij, burgers, als medeburgers buiten de maatschappelijke orde worden verklaard? Wat blijft er van de democratische rechtsstaat over als feiten en waarden het afleggen tegen beelden en sentimenten?
In de afgelopen veertig jaar heeft Herman Tjeenk Willink zich in al zijn functies ontpopt als een onvermoeibaar verdediger van de democratische rechtsstaat en geharnast tegenstander van de overheid als bedrijf. De ontwikkelingen van de laatste jaren en zijn vele gesprekken, vooral met professionals op de werkvloer, rechters en betrokken burgers, hebben hem ertoe verleid zijn gedachten opnieuw tegen het licht te houden. Groter denken, kleiner doen is een even noodzakelijk als verrassend antwoord op de problemen en uitdagingen van onze tijd.
In de afgelopen veertig jaar heeft Herman Tjeenk Willink zich in al zijn functies ontpopt als een onvermoeibaar verdediger van de democratische rechtsstaat en geharnast tegenstander van de overheid als bedrijf. De ontwikkelingen van de laatste jaren en zijn vele gesprekken, vooral met professionals op de werkvloer, rechters en betrokken burgers, hebben hem ertoe verleid zijn gedachten opnieuw tegen het licht te houden. Groter denken, kleiner doen is een even noodzakelijk als verrassend antwoord op de problemen en uitdagingen van onze tijd.
73 pages, Kindle Edition
First published December 7, 2018
10 people are currently reading
340 people want to read
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 30 of 40 reviews
September 16, 2019
Dit voor het huidige tijdsgewricht zeer relevante boek slaat de spijker op de kop wat betreft verschillende zaken die (sommige) mensen de laatste jaren zorgen baren, zoals bijvoorbeeld het managementdenken in de publieke dienstverlening. Tjeenk Willink, geboren in 1942, gebruikt zijn overkoepelende inzicht in het democratisch functioneren van de maatschappij en de geschiedenis hiervan om duidelijk te maken dat dit democratisch gehalte op veel vlakken bezig is uitgehold te worden. Hij betrekt hierbij de rechterlijke macht, de gezondheidszorg, uitkeringsinstanties, het onderwijs, de politie, de volkshuisvesting, de journalistiek, de energiesector, de communicatiesector en de politiek zelf. Al deze instellingen/organen/entiteiten hebben te maken met ‘vermarkting’, kortetermijndenken, het ontbreken van een collectief geheugen ten gevolge van een te grote mobiliteit van werknemers, en een bedreiging van de uitvoeringsdeskundigheid, te wijten aan een te grote hoeveelheid protocollen/normen/modellen waaraan moet worden voldaan.
Tjeenk Willink pleit in dit boek voor meer bewegingsruimte van ‘uitvoerders’ (in bovenstaande sectoren), zodat zij hun eigen deskundigheid kunnen toepassen en per individu of geval kunnen kijken wat er nodig is, in plaats van alles en iedereen over één kam te scheren en in modellen te proberen te passen. ‘Zorg of onderwijs is meer dan het leveren van ‘stukwerk’’, schrijft hij, ‘het omvat ook luisteren, meedenken over wat nodig is voor de kwaliteit van leven, bemoedigen, motiveren, stimuleren, de nieuwsgierigheid prikkelen.’ Normen, protocollen en modellen zijn hierbij hulpmiddelen, geeft hij aan, en zouden geen doel op zich moeten zijn. Uitvoerders moeten beslissingsvrijheid blijven hebben om per individueel geval te beslissen wat het beste is. Want, zo zegt hij: ‘elke normering, elk protocol, elk model houdt een reductie in van de veelkleurige werkelijkheid waarin burgers leven en uitvoerders hun functie uitoefenen. Alleen door ruimte voor de uitvoerders kan werkelijk ‘maatwerk’ worden geleverd..’ Van stukwerk tot maatwerk dus.
‘Het marktdenken staat haaks op het politieke’, geeft hij aan het slot van zijn boek nog eens aan: ‘omdat het gericht is op het individu en niet op de samenleving (...) op uniformering en niet op diversiteit.’ Daarom vindt hij dat er weer een betere vertrouwensbasis moet komen tussen politici en uitvoerders, zonder teveel controledwang uit wantrouwen en uitgaand van het feit dat ‘de ander zijn eigen functie kent en competent is om die functie naar behoren uit te oefenen.’ Om dit te bereiken vindt hij dat professionals zich gezamenlijk moeten verzetten tegen de overmaat aan regels en controles en gezamenlijk hun stem moeten verheffen, zodat er weer kwalitatief hoogstaand maatwerk geleverd kan worden, met een grotere aandacht voor individuele mensen en gevallen. Hij schreef dit boek ter bemoediging, zodat mensen zich niet alleen en machteloos voelen, en ter bescherming en versterking van de democratische rechtsorde. Laat dit boek door zoveel mogelijk mensen gelezen worden, zodat iedereen weer doordrongen raakt van het besef hoe waardevol die ‘veelkleurige werkelijkheid’ is en dat het nog niet te laat is om onze stem te verheffen. Verandering is nog mogelijk. ‘Burgers zijn immers geen objecten van de overheid’, zo schrijft Tjeenk Willink, maar subjecten met een eigen publieke verantwoordelijkheid.’ Laten we naar hem luisteren.
Tjeenk Willink pleit in dit boek voor meer bewegingsruimte van ‘uitvoerders’ (in bovenstaande sectoren), zodat zij hun eigen deskundigheid kunnen toepassen en per individu of geval kunnen kijken wat er nodig is, in plaats van alles en iedereen over één kam te scheren en in modellen te proberen te passen. ‘Zorg of onderwijs is meer dan het leveren van ‘stukwerk’’, schrijft hij, ‘het omvat ook luisteren, meedenken over wat nodig is voor de kwaliteit van leven, bemoedigen, motiveren, stimuleren, de nieuwsgierigheid prikkelen.’ Normen, protocollen en modellen zijn hierbij hulpmiddelen, geeft hij aan, en zouden geen doel op zich moeten zijn. Uitvoerders moeten beslissingsvrijheid blijven hebben om per individueel geval te beslissen wat het beste is. Want, zo zegt hij: ‘elke normering, elk protocol, elk model houdt een reductie in van de veelkleurige werkelijkheid waarin burgers leven en uitvoerders hun functie uitoefenen. Alleen door ruimte voor de uitvoerders kan werkelijk ‘maatwerk’ worden geleverd..’ Van stukwerk tot maatwerk dus.
‘Het marktdenken staat haaks op het politieke’, geeft hij aan het slot van zijn boek nog eens aan: ‘omdat het gericht is op het individu en niet op de samenleving (...) op uniformering en niet op diversiteit.’ Daarom vindt hij dat er weer een betere vertrouwensbasis moet komen tussen politici en uitvoerders, zonder teveel controledwang uit wantrouwen en uitgaand van het feit dat ‘de ander zijn eigen functie kent en competent is om die functie naar behoren uit te oefenen.’ Om dit te bereiken vindt hij dat professionals zich gezamenlijk moeten verzetten tegen de overmaat aan regels en controles en gezamenlijk hun stem moeten verheffen, zodat er weer kwalitatief hoogstaand maatwerk geleverd kan worden, met een grotere aandacht voor individuele mensen en gevallen. Hij schreef dit boek ter bemoediging, zodat mensen zich niet alleen en machteloos voelen, en ter bescherming en versterking van de democratische rechtsorde. Laat dit boek door zoveel mogelijk mensen gelezen worden, zodat iedereen weer doordrongen raakt van het besef hoe waardevol die ‘veelkleurige werkelijkheid’ is en dat het nog niet te laat is om onze stem te verheffen. Verandering is nog mogelijk. ‘Burgers zijn immers geen objecten van de overheid’, zo schrijft Tjeenk Willink, maar subjecten met een eigen publieke verantwoordelijkheid.’ Laten we naar hem luisteren.
Read
January 31, 2019Rake analyse van wat er misgaat in Nederland en vooral waarom. Dun boekje maar geen lichte kost. Het betoog verdient een volksversie.
December 15, 2018
Dit is de best bestede € 15,- van het afgelopen jaar. Herman Tjeenk Willink legt in dit dunne werkje (hij houdt zich aan de eigen opdracht kleiner doen) een messcherpe analyse neer over wat er mis is in het huidige democratische bestel. Hij schets een helder beeld van de rollen van politiek, bestuur, rechterlijke macht en privaat initiatief. Zonder het woord neo-liberalisme te gebruiken en daardoor veel beter toegesneden op dit onderwerp legt hij een aantal ontwikkelingen bloot die ons gebracht hebben waar we nu staan. Hij gaat daarbij in op de 4 verschillende rollen en de daarbij behorende taal. Deze 4 vormen dreigen nu opgeslorpt te worden in taal en vorm door het bedrijfsmatig adagium. Daar zijn politici debet aan door gebrek aan visie en het niet voeren van het inhoudelijke debat. Ook de burgers doen zichzelf tekort door te weinig hun rol als "citoyen" waar te maken. Hij maakt daarbij een interessant onderscheid tussen de liberale burger met zijn rechten en de burger in de republikeinse traditie die zelf bijdraagt aan het maken van de maatschappij. Als je niet weet wat je als Nederlandse staat wil zijn, hoe wil je dan meepraten over Europa en de rol van de burger daarin. Het ontvluchten van het debat over wezenlijke zaken als het normatieve kader dat Europa vormt en alles consequent reduceren tot wat het oplevert vormt de grootste bedreiging voor de democratische legitimiteit. Het organiseren van macht en tegenmacht en daar het constitutioneel kader voor garanderen vereist niet alleen versterking van de rol van professionele ambtsdragers maar ook een rechterlijk orgaan dat beroep op de grondwet mogelijk maakt. Een heerlijk werk in tijden van mannetjesmakerij, effectretoriek omdat het positivisme uitstraalt over mogelijke verbetering.
February 19, 2019
Een slecht geschreven, nergens concreet uitgewerkte en bolstaande van algemeenheden vage aanklacht tegen...tegen wat eigenlijk? Dit soort onbegrijpelijke, onterecht zure en niet gefundeerd gewauwel is volgens mij mede de oorzaak van de problemen die de auteur probeert te duiden. Wat dit land nodig heeft zijn concrete, duidelijke en diepgravende analyses én daaraan gekoppelde voorstellen hoe het beter of anders kan. Niet blijven hangen in vage sferen van ‘vroeger was alles beter’ (zonder dat grondig uit te werken) en zinnen die veel lijken te zeggen maar bij nogmaals lezen zo algemeen zijn dat met gemak ook het tegendeel kan worden beweerd; in plaats daarvan doen schrijvers als David van Reybrouck (‘Tegen verkiezingen’), Joris Luyendijk (‘Dit kan niet waar zijn’) of het journaille o.l.v. Rob Wijnberg (De Correspondent) het velen malen beter. Conclusie; je kan je tijd een stuk beter besteden. Tjeenk Willink doet een soort van plas, en alles blijft gewoon zoals het was. Ik denk niet dat er ook maar iemand is die iets anders gaat doen of denken na het dichtslaan van dit nietszeggende, onbegrijpelijke pamflet.
July 8, 2021
Eerder twee sterren, maar ik bleef erover nadenken, en hoofdzakelijk ben ik het met Tjeenk Willink eens. De auteur blijft helaas bijna onafgebroken spreken in abstracte termen. Nauwelijks is er sprake van concrete bronvermelding. Dat doet zeer af aan de nodige boodschap. Daardoor loopt het boekje het risico louter omarmd te worden door mensen die reeds in de boodschap geloven, en verworpen door hen voor wie het waarschijnlijk goed zou zijn eens eerlijk na te denken over de situatie die 'De Tjeenk' toont.
In een interview met De Correspondent geeft Tjeenk Willink overigens toe dat hij min of meer een persoon is van de grote lijnen. Dat pleit 'm niet vrij van kritiek. Maar toch is zijn boodschap van belang in onze cultuur van 'financiële kosten-baten': sla niet iedere politieke discussie dood met wat iets moet kosten, wie gaat wat betalen en wat levert het financieel op. Degelijke politieke waardes en hun verwezenlijking kosten geld. Als je niet bereid bent er moeite voor te doen (o.a. 'geld aan uit te geven') heb je geen principes, en doe je eigenlijk niet echt mee aan de politieke discussie. Dus: doe mee.
In een interview met De Correspondent geeft Tjeenk Willink overigens toe dat hij min of meer een persoon is van de grote lijnen. Dat pleit 'm niet vrij van kritiek. Maar toch is zijn boodschap van belang in onze cultuur van 'financiële kosten-baten': sla niet iedere politieke discussie dood met wat iets moet kosten, wie gaat wat betalen en wat levert het financieel op. Degelijke politieke waardes en hun verwezenlijking kosten geld. Als je niet bereid bent er moeite voor te doen (o.a. 'geld aan uit te geven') heb je geen principes, en doe je eigenlijk niet echt mee aan de politieke discussie. Dus: doe mee.
June 6, 2021
In een dag uitgelezen, maar het voelde als een eeuwigheid. Het is een vage, matig geschreven (elke zin is zo wichtig dat het ook niks zegt), beperkt onderbouwde (geen bronnen of -vermelding), veelal clichématige (Neoliberalisme, Thatcher, Marktdenken...) en doorgaans onduidelijke oproep. De kern is..... dat vroeger alles beter was? Waarom het boek, dat al niet zo langs is, dan ook uit zoveel (alinea's) van vragen bestaat is mij een raadsel. Het ontbreekt 'Groter Denken, Kleiner Doen' niet van een visie, maar daar is dan ook alles mee gezegd.
August 10, 2021
Dit boekje stond al geruime tijd op mijn wensenlijstje, maar uiteindelijk ben ik na lezing met wat tegenstrijdige gevoelens achtergebleven. In die zin kan ik ook de wisselende oordelen op goodreads over dit werkje van de éminence grise van de Nederlandse publieke sector beter begrijpen. Laat ik vooropstellen dat Tjeenk Willink een belangrijk en actueel onderwerp aansnijdt – de uitholling van de democratische rechtsorde - maar ik heb wel wat kanttekeningen bij de manier waarop hij het probleem bespreekt en bij zijn analyses. Ook worden oplossingen van de geschetste problemen te vaag en teveel op hoofdlijnen uitgewerkt. De titel van het boekje heeft daarmee ook ietwat ironisch, want Tjeenk Willink had voor zijn schrijfsels best wel wat meer pagina’s kunnen gebruiken. Wat betreft de inhoud; op heel pagina’s heb ik passages gearceerd, en met potlood opmerkingen gemaakt. Bij elkaar teveel om het in deze bespreking te verwerken. Ik beperk me daarom tot een aantal punten:
Allereerst is ‘Groter denken kleiner doen’ voor niet-ingewijden in de terminologie van de democratische rechtstaat en -rechtsorde niet echt toegankelijk. Dat is jammer, want als de rechtstaat en rechtsorde iets nodig hebben, is het kennis, begrip en draagvlak door de gehele maatschappij heen, ook bij lager opgeleiden. De manier waarop dit boekje is geschreven draagt daar helaas niet aan bij. Juist het onderwijs heeft bij de kennisverspreiding over de democratische rechtsorde naar mijn mening een belangrijke taak, maar dat wordt door de auteur nu net weer niet of onvoldoende uitgewerkt. Datzelfde geldt voor de journalistiek: als we van mening zijn dat een onafhankelijke, kritische en integere pers van groot belang is voor het functioneren van de democratische rechtsorde moeten we niet alleen maar roepen dat het anders moet maar er ook in investeren door zorg te dragen voor hoogwaardige journalistieke opleidingen. Als ik ingewijden moet geloven zit juist daar een groot probleem van de Nederlandse journalistiek.
Tjeenk Willink heeft veel kritiek op het uit de VS overgewaaide markt- en bedrijfseconomische denken dat veel publieke functies naar de markt heeft gebracht en de taken die voor de overheid zijn overgebleven behandelt vanuit het perspectief van productie en doelmatigheid. Het marktdenken als product van de ideologie van het neo-liberalisme is inderdaad op een mislukking uitgelopen met alle bijbehorende schade, maar het gaat mij te ver om die schade direct door te vertalen naar de democratische rechtsorde. De inrichting van de economische orde van een land zegt namelijk niet per definitie iets over de werking van de democratische rechtstaat van datzelfde land. Een democratische procedure kan in een dergelijk geval nog altijd keurig worden nageleefd en de scheiding der machten in acht worden genomen. Het staat echter buiten kijf dat de gevolgen van het overbrengen van overheidstaken naar de markt de invloed van de politiek op die overheidstaken heeft gereduceerd en het vertrouwen van burgers in de politiek en de rechtsorde heeft ondermijnd. In die zin heeft Tjeenk Willink een punt, maar ik kan moeilijk meegaan in zijn analyse van de invloed van het New Public Management (NPM) op de uitvoering van overheidstaken. Voor degenen die de achtergrond niet kennen; NPM is een visie op de overheid, ontstaan in de VS van de jaren tachtig van de vorige eeuw, die de overheid benadert vanuit een bedrijfseconomisch perspectief en doelmatigheid. Die invloed is er in Nederland zeker wel geweest maar minder sterk dan Tjeenk Willink suggereert. Daar komt nog bij dat er met kostenbewustzijn, productiemeting en doelmatigheid in de uitvoering van overheidstaken in principe niets mis is, laat staan dat het per definitie botst met de uitgangspunten van een democratische rechtsorde. Het wordt pas onwenselijk als het leidend gaat worden en rechtsregels ondergeschikt maakt aan het bedrijfseconomisch denken. Of dat laatste in Nederland zo sterk aan de orde is geweest, betwijfel ik ten zeerste en op dat punt vind ik het betoog van de auteur zwak onderbouwd.
Tjeenk Willink besteedt daarnaast (terecht) veel aandacht aan de noodzakelijke zelfstandigheid van de uitvoerders in de collectieve sector (denk aan de leraren, de zorgverleners) en de overdaad aan regelgeving en toezicht waaronder zij gebukt gaan. Geef de werkvloer terug aan de uitvoering en laat deze zelf maatwerk leveren richting de burgers is het devies. In zijn aanbevelingen generaliseert Tjeenk Willink echter heel gemakkelijk. Je kunt een belastingambtenaar echt niet vergelijken met een leraar; de eerstgenoemde heeft heel weinig ruimte voor een eigen interpretatie, immers als ergens rechtsgelijkheid van belang is, is het wel in de belastingheffing. Daarnaast is het ook te gemakkelijk om te concluderen dat er teveel toezicht op de uitvoering is ingericht. Ook hier weer de Belastingdienst: diverse commissies hebben geconcludeerd dat de ontsporingen (in de bedrijfsvoering!) van de belastingdienst vooral optraden door een gebrek aan toezicht van bovenaf, Teveel toezicht is erg, maar de afwezigheid ervan blijkbaar evenzeer.
En tenslotte de rechterlijke macht, altijd het moeilijkste onderwerp binnen de machtenscheiding van een democratische rechtstaat, vooral omdat blijkbaar niemand echt kritiek op rechters durft te geven. In die zin vind ik ook dat Tjeenk teveel meezingt in het koor van rechterlijkemachtlobbyisten dat klaagt over de bureaucratische processen waaronder de rechterlijke macht gebukt gaat. De rechterlijke macht claimt publiekelijk verantwoording af te leggen maar dat betekent ook dat je accepteert dat je publiekelijk wordt afgerekend en niet je onafhankelijkheid als een elastiekje oprekt als het ingewikkeld wordt; onafhankelijkheid is immers niet een synoniem van onaantastbaarheid. Tjeenk Willink had in die zin ook wat kritischer kunnen zijn, wetende dat veel leden van de rechterlijke macht een aantal jaren geleden nog weigerden mee te werken aan wetgeving die op henzelf van toepassing is: de registratie van nevenfuncties. Een rechterlijke macht die zelf de regels niet accepteert; dat is pas een ernstige bedreiging van de democratische rechtsorde.
Allereerst is ‘Groter denken kleiner doen’ voor niet-ingewijden in de terminologie van de democratische rechtstaat en -rechtsorde niet echt toegankelijk. Dat is jammer, want als de rechtstaat en rechtsorde iets nodig hebben, is het kennis, begrip en draagvlak door de gehele maatschappij heen, ook bij lager opgeleiden. De manier waarop dit boekje is geschreven draagt daar helaas niet aan bij. Juist het onderwijs heeft bij de kennisverspreiding over de democratische rechtsorde naar mijn mening een belangrijke taak, maar dat wordt door de auteur nu net weer niet of onvoldoende uitgewerkt. Datzelfde geldt voor de journalistiek: als we van mening zijn dat een onafhankelijke, kritische en integere pers van groot belang is voor het functioneren van de democratische rechtsorde moeten we niet alleen maar roepen dat het anders moet maar er ook in investeren door zorg te dragen voor hoogwaardige journalistieke opleidingen. Als ik ingewijden moet geloven zit juist daar een groot probleem van de Nederlandse journalistiek.
Tjeenk Willink heeft veel kritiek op het uit de VS overgewaaide markt- en bedrijfseconomische denken dat veel publieke functies naar de markt heeft gebracht en de taken die voor de overheid zijn overgebleven behandelt vanuit het perspectief van productie en doelmatigheid. Het marktdenken als product van de ideologie van het neo-liberalisme is inderdaad op een mislukking uitgelopen met alle bijbehorende schade, maar het gaat mij te ver om die schade direct door te vertalen naar de democratische rechtsorde. De inrichting van de economische orde van een land zegt namelijk niet per definitie iets over de werking van de democratische rechtstaat van datzelfde land. Een democratische procedure kan in een dergelijk geval nog altijd keurig worden nageleefd en de scheiding der machten in acht worden genomen. Het staat echter buiten kijf dat de gevolgen van het overbrengen van overheidstaken naar de markt de invloed van de politiek op die overheidstaken heeft gereduceerd en het vertrouwen van burgers in de politiek en de rechtsorde heeft ondermijnd. In die zin heeft Tjeenk Willink een punt, maar ik kan moeilijk meegaan in zijn analyse van de invloed van het New Public Management (NPM) op de uitvoering van overheidstaken. Voor degenen die de achtergrond niet kennen; NPM is een visie op de overheid, ontstaan in de VS van de jaren tachtig van de vorige eeuw, die de overheid benadert vanuit een bedrijfseconomisch perspectief en doelmatigheid. Die invloed is er in Nederland zeker wel geweest maar minder sterk dan Tjeenk Willink suggereert. Daar komt nog bij dat er met kostenbewustzijn, productiemeting en doelmatigheid in de uitvoering van overheidstaken in principe niets mis is, laat staan dat het per definitie botst met de uitgangspunten van een democratische rechtsorde. Het wordt pas onwenselijk als het leidend gaat worden en rechtsregels ondergeschikt maakt aan het bedrijfseconomisch denken. Of dat laatste in Nederland zo sterk aan de orde is geweest, betwijfel ik ten zeerste en op dat punt vind ik het betoog van de auteur zwak onderbouwd.
Tjeenk Willink besteedt daarnaast (terecht) veel aandacht aan de noodzakelijke zelfstandigheid van de uitvoerders in de collectieve sector (denk aan de leraren, de zorgverleners) en de overdaad aan regelgeving en toezicht waaronder zij gebukt gaan. Geef de werkvloer terug aan de uitvoering en laat deze zelf maatwerk leveren richting de burgers is het devies. In zijn aanbevelingen generaliseert Tjeenk Willink echter heel gemakkelijk. Je kunt een belastingambtenaar echt niet vergelijken met een leraar; de eerstgenoemde heeft heel weinig ruimte voor een eigen interpretatie, immers als ergens rechtsgelijkheid van belang is, is het wel in de belastingheffing. Daarnaast is het ook te gemakkelijk om te concluderen dat er teveel toezicht op de uitvoering is ingericht. Ook hier weer de Belastingdienst: diverse commissies hebben geconcludeerd dat de ontsporingen (in de bedrijfsvoering!) van de belastingdienst vooral optraden door een gebrek aan toezicht van bovenaf, Teveel toezicht is erg, maar de afwezigheid ervan blijkbaar evenzeer.
En tenslotte de rechterlijke macht, altijd het moeilijkste onderwerp binnen de machtenscheiding van een democratische rechtstaat, vooral omdat blijkbaar niemand echt kritiek op rechters durft te geven. In die zin vind ik ook dat Tjeenk teveel meezingt in het koor van rechterlijkemachtlobbyisten dat klaagt over de bureaucratische processen waaronder de rechterlijke macht gebukt gaat. De rechterlijke macht claimt publiekelijk verantwoording af te leggen maar dat betekent ook dat je accepteert dat je publiekelijk wordt afgerekend en niet je onafhankelijkheid als een elastiekje oprekt als het ingewikkeld wordt; onafhankelijkheid is immers niet een synoniem van onaantastbaarheid. Tjeenk Willink had in die zin ook wat kritischer kunnen zijn, wetende dat veel leden van de rechterlijke macht een aantal jaren geleden nog weigerden mee te werken aan wetgeving die op henzelf van toepassing is: de registratie van nevenfuncties. Een rechterlijke macht die zelf de regels niet accepteert; dat is pas een ernstige bedreiging van de democratische rechtsorde.
July 9, 2019
Ik werk meer dan 25 jaar in het publieke domein en herken het geschetste beeld nauwelijks. De schrijver toont zich een nostalgische somberaar (van elke vorm van humor of relativering gespeend), die terug lijkt te verlangen naar de tijd van de verzuiling. Alsof de ontzuiling alleen maar ellende heeft voortgebracht. Op pag. 18 besteedt de schrijver welgeteld twee alinea’s aan het feit dat er best veel goed gaat in Nederland, zeker in internationaal perspectief. Om vervolgens nog zo’n 100 bladzijden door te somberen.
Niet alles gaat goed, maar Nederland verdient een optimistischer beschouwing van zijn burgers, zijn overheid en zijn civic society.
Niet alles gaat goed, maar Nederland verdient een optimistischer beschouwing van zijn burgers, zijn overheid en zijn civic society.
July 13, 2021
Dit boekje heb ik nu bijna een half jaar liggen en in die tijd is er geen gebrek aan situaties geweest waarin ik herinnerd werd aan het belang van Willink zijn kritiek en ideeën over de rechtsstaat. Hij belicht zorgvuldig hoe en waarom de 'bestuurlijking' van de overheid problematisch is. Als relatieve leek in de politiek vond ik het soms lastig te volgen en in context te plaatsen door het politieke jargon. Maar desondanks vond ik dit zeer leerzaam en ga ik dit boekje in de toekomst nog eens openslaan. Aanrader voor iedereen die zich politiek engageerd (lees: iedereen).
Inhoudelijk ⭐⭐⭐⭐⭐
Schrijfstijl ⭐⭐⭐
Inhoudelijk ⭐⭐⭐⭐⭐
Schrijfstijl ⭐⭐⭐
July 6, 2020
BV Nederland...
March 28, 2022
Interessant om te zien dat alle negatieve reviews ingaan op het gebrek aan concrete voorstellen in dit boek. Dit is nu juist de boodschap van de auteur: eerst (groots) durven denken en dan pas (kleiner) doen. Sinds wanneer zijn we zo bang geworden voor abstractie?
June 22, 2019
3,5 ster. Ja momenten maar ook wel wat platitudes en vooral het benoemen zonder de en dan?
June 27, 2020
Pamflet dat vooral de bubbel van Tjeenk Willink goed weergeeft. De vele vragen die hij opwerpt en problemen die hij signaleert zijn wel terecht (en actueel en relevant) maar ook vrij vaak open deuren. Marktwerking is in ieder geval slecht. En een nieuw kiesstelsel niet de oplossing. Reflecteren en doordenken zijn vaak de doodoeners als oplossing.
Tjeenk Willink maak zich zorgen om de democratische rechtsorde en bij sommige onderwerpen raakt hij wel aan een mogelijke, concrete oplossingen die titel van dit boekje suggereert. Namelijk bij de ver-bestuurlijking van de rechterlijke macht en het hoofdstuk: de kwaliteit van de uitvoering bepaalt de geloofwaardigheid van de overheid.
Toch lijkt hij daar niet consistent, zo stelt hij op p72 dat niemand de kosten van alle rapportages over kwaliteit wil weten, om op p74 te betogen dat kwaliteit van werk van uitvoerders hun ijkpunt is (ijkpunt is ook een favoriet woord).
Voor sommige redeneringen van Tjeenk Willink is meer context nodig dan hij biedt (nee, de portee van een NRC artikel uit 2016 staat me niet helder meer voor de geest).
Ander voorbeeld van jargon en bubbel van Tjeenk: "Een herijking van Europa als normatief concept is (...) dringend nodig" (p44). Wat betekent zo'n zin?
We moeten verbinden en eigen identiteit houden. Klinkt als have your cake and eat it, en voor mij geeft Tjeenk Willink daarop ook geen antwoord.
Sommige andere uitspraken zijn gratuit en sleets: "Publieke herwaardering van de rol van de onafhankelijke journalistiek nodig" (p38). Kan je het bijna niet mee oneens zijn. Verderop schemert door dat Tjeenk Willink weinig op heeft met sociale media.
Tjeenk Willink maak zich zorgen om de democratische rechtsorde en bij sommige onderwerpen raakt hij wel aan een mogelijke, concrete oplossingen die titel van dit boekje suggereert. Namelijk bij de ver-bestuurlijking van de rechterlijke macht en het hoofdstuk: de kwaliteit van de uitvoering bepaalt de geloofwaardigheid van de overheid.
Toch lijkt hij daar niet consistent, zo stelt hij op p72 dat niemand de kosten van alle rapportages over kwaliteit wil weten, om op p74 te betogen dat kwaliteit van werk van uitvoerders hun ijkpunt is (ijkpunt is ook een favoriet woord).
Voor sommige redeneringen van Tjeenk Willink is meer context nodig dan hij biedt (nee, de portee van een NRC artikel uit 2016 staat me niet helder meer voor de geest).
Ander voorbeeld van jargon en bubbel van Tjeenk: "Een herijking van Europa als normatief concept is (...) dringend nodig" (p44). Wat betekent zo'n zin?
We moeten verbinden en eigen identiteit houden. Klinkt als have your cake and eat it, en voor mij geeft Tjeenk Willink daarop ook geen antwoord.
Sommige andere uitspraken zijn gratuit en sleets: "Publieke herwaardering van de rol van de onafhankelijke journalistiek nodig" (p38). Kan je het bijna niet mee oneens zijn. Verderop schemert door dat Tjeenk Willink weinig op heeft met sociale media.
July 20, 2021
Sinds het neoliberale denken zijn intrede heeft gedaan in de Nederlandse politiek, is er een proces ingezet waardoor de fundamenten van onze democratische rechtsorde structureel en systematisch worden afgebroken. Je kunt je niet langer onttrekken aan het idee dat Nederland langzamerhand steeds meer bestuurd wordt als een bedrijf, terwijl de overheid juist tegenwicht zou moeten bieden aan de markt. In plaats van tegenwicht bieden, lijkt de overheid zich de laatste decennia eerder te onderwerpen aan de markt.
De afstand tussen overheid en burger is groter geworden, burgers worden nu eerder als klanten of als potentiële kiezers gezien. Ze worden vanuit een commercieel oogpunt behandeld, terwijl de legitimiteit van de overheid juist valt of staat bij de collectieve erkenning van die macht - naar het idee van het sociaal contract. En dit contract werkt natuurlijk beide kanten op, met wederzijde plichten en verantwoordelijkheden, hoewel de Nederlandse overheid de laatste decennia zwaar tekortschiet in haar plichten.
De zelfredzaamheid van het volk wordt overschat, partijpolitiek lijkt soms belangrijker te worden geacht dan het nationale belang, en terwijl de toegang tot het recht sterk wordt ingeperkt, wordt de regelzucht alleen maar groter. Laten we hopen dat dit tij gekeerd wordt, dat de politiek en de burger zich bewust worden van de wezenlijke gevaren van de uitholling van de democratische rechtstaat, in vol besef dat alleen een sterkere overheid enig tegenwicht kan bieden tegen de groeiende ongelijkheid die de monokapitalistische markt momenteel veroorzaakt. Het is de taak van de overheid om oog te hebben voor de minder bedeelden in de samenleving, omdat de markt dat in ieder geval niet zal doen.
De afstand tussen overheid en burger is groter geworden, burgers worden nu eerder als klanten of als potentiële kiezers gezien. Ze worden vanuit een commercieel oogpunt behandeld, terwijl de legitimiteit van de overheid juist valt of staat bij de collectieve erkenning van die macht - naar het idee van het sociaal contract. En dit contract werkt natuurlijk beide kanten op, met wederzijde plichten en verantwoordelijkheden, hoewel de Nederlandse overheid de laatste decennia zwaar tekortschiet in haar plichten.
De zelfredzaamheid van het volk wordt overschat, partijpolitiek lijkt soms belangrijker te worden geacht dan het nationale belang, en terwijl de toegang tot het recht sterk wordt ingeperkt, wordt de regelzucht alleen maar groter. Laten we hopen dat dit tij gekeerd wordt, dat de politiek en de burger zich bewust worden van de wezenlijke gevaren van de uitholling van de democratische rechtstaat, in vol besef dat alleen een sterkere overheid enig tegenwicht kan bieden tegen de groeiende ongelijkheid die de monokapitalistische markt momenteel veroorzaakt. Het is de taak van de overheid om oog te hebben voor de minder bedeelden in de samenleving, omdat de markt dat in ieder geval niet zal doen.
August 30, 2021
De heer Tjeenk Willink tracht de lezer aan het denken te zetten over de vraag wat voor land we eigenlijk willen zijn. Hij constateert dat de tijdgeest hier meer open voor komt te staan. Ik deel die mening - al moet het van ver komen. De reflectieve vragen die Tjeenk Willink de lezer stelt, hangt hij op aan de trias politica.
Hij schets een trend bij de rechterlijke macht van een ‘vermanagent’ bestuur. In de afgelopen decennia zijn er enkel efficiëntie-operaties ingezet geweest zonder na te denken over wijzigende positie van ‘de rechter’ in de samenleving.
Uitvoeringsorganisaties ondermijnen op hun beurt de democratie door het denken in massale processen en daarbij het individu te ‘vermalen’.
De politiek zelf heeft volgens Tjeenk Willink vanwege het doctrine ‘de markt lost het wel op’ juist belangrijke waarden en normen van onze samenleving ‘uitbesteed’ waardoor principiële discussies vermeden worden en maatschappelijke vraagstukken vooral een zaak zijn van ‘handig regelen’.
Met de toeslagen affaire in het achterhoofd waarop het kabinet is afgetreden, kan het vraagstuk bijna niet actueler.
God zij dank dat de heer Tjeenk in ieder geval rond de macht verkeert en de machthebbers daarom aan meer dan enkel dagelijkse rompslomp probeert na te laten denken. Laten we hem daarbij helpen!
Hij schets een trend bij de rechterlijke macht van een ‘vermanagent’ bestuur. In de afgelopen decennia zijn er enkel efficiëntie-operaties ingezet geweest zonder na te denken over wijzigende positie van ‘de rechter’ in de samenleving.
Uitvoeringsorganisaties ondermijnen op hun beurt de democratie door het denken in massale processen en daarbij het individu te ‘vermalen’.
De politiek zelf heeft volgens Tjeenk Willink vanwege het doctrine ‘de markt lost het wel op’ juist belangrijke waarden en normen van onze samenleving ‘uitbesteed’ waardoor principiële discussies vermeden worden en maatschappelijke vraagstukken vooral een zaak zijn van ‘handig regelen’.
Met de toeslagen affaire in het achterhoofd waarop het kabinet is afgetreden, kan het vraagstuk bijna niet actueler.
God zij dank dat de heer Tjeenk in ieder geval rond de macht verkeert en de machthebbers daarom aan meer dan enkel dagelijkse rompslomp probeert na te laten denken. Laten we hem daarbij helpen!
January 3, 2022
Het gaat niet goed met de democratische rechtsorde, en Tjeenk Willink doet een oproep. Helaas is mij na 2x lezen nog niet precies duidelijk wat die oproep is. Meer van jezelf laten horen, tegenmacht leveren, de rechtsorde respecteren. Een oproep aan burgers. Politici. Ohja ook nog aan journalisten.
Vaak blijft het bij clichés, of zinnen die zo geformuleerd zijn dat je het er niet mee oneens kan zijn maar ze tegelijkertijd niks zeggen. Er is echter geen eenduidig verhaal te ontdekken. Je hebt het idee dat als je zinnen, alinea's en hoofdstukken uit elkaar trekt je het wel eens kan zijn met de erg algemene (maar kritische) analyses, maar als je ze weer achter elkaar plakt er geen eenduidig verhaal of oproep uitkomt.
Nederland is ontzuilt, en in dat gat zijn het marktdenken, het neoliberalisme en de New Public Management theory gedoken. Die analyse is natuurlijk vaak genoeg gemaakt, met meer bronvermelding en met meer formuleringen. Dit lijkt een soort samenvatting van decennia aan literatuur hierover (en Tjeenk Willink's eigen ervaringen waarschijnlijk), maar is met zulke grootzinnen geformuleerd dat het ook als samenvatting niet te volgen is.
Vaak blijft het bij clichés, of zinnen die zo geformuleerd zijn dat je het er niet mee oneens kan zijn maar ze tegelijkertijd niks zeggen. Er is echter geen eenduidig verhaal te ontdekken. Je hebt het idee dat als je zinnen, alinea's en hoofdstukken uit elkaar trekt je het wel eens kan zijn met de erg algemene (maar kritische) analyses, maar als je ze weer achter elkaar plakt er geen eenduidig verhaal of oproep uitkomt.
Nederland is ontzuilt, en in dat gat zijn het marktdenken, het neoliberalisme en de New Public Management theory gedoken. Die analyse is natuurlijk vaak genoeg gemaakt, met meer bronvermelding en met meer formuleringen. Dit lijkt een soort samenvatting van decennia aan literatuur hierover (en Tjeenk Willink's eigen ervaringen waarschijnlijk), maar is met zulke grootzinnen geformuleerd dat het ook als samenvatting niet te volgen is.
December 24, 2022
Op de een of ander manier wel een ingewikkeld boek. Of ik heb het te snel gelezen in de haast de Reading Challenge voor 2022 nog te halen.
Een woord dat wel is blijven hangen is: "algemeen belang". Daar gaat democratie over, keuzes maken die voor iedereen goed zijn. En politiek is niet alleen voor het parlement, maar voor de hele maatschappij.
En er staan een aantal dingen in over de uitvoering, mijn dagelijkse werk. Uitvoerders moeten in opstand komen als de politiek de verkeerde kant op gaat. Voorbeeld is de administratiedruk in de zorg. Gewoon mee kappen.
En het gaat niet alleen om beleid (wetten, regelingen), het gaat er ook om dat ze uitvoerbaar zijn en dat ze werken.
Dat zijn allemaal hele verstandige dingen, van een tachtigjarige.
Een woord dat wel is blijven hangen is: "algemeen belang". Daar gaat democratie over, keuzes maken die voor iedereen goed zijn. En politiek is niet alleen voor het parlement, maar voor de hele maatschappij.
En er staan een aantal dingen in over de uitvoering, mijn dagelijkse werk. Uitvoerders moeten in opstand komen als de politiek de verkeerde kant op gaat. Voorbeeld is de administratiedruk in de zorg. Gewoon mee kappen.
En het gaat niet alleen om beleid (wetten, regelingen), het gaat er ook om dat ze uitvoerbaar zijn en dat ze werken.
Dat zijn allemaal hele verstandige dingen, van een tachtigjarige.
May 28, 2021
Aardige beschouwing van onze huidige democratische rechtstaat. Bevat echter teveel clichés. Kritiek op neoliberalisme en marktwerking is niet uniek, maar erdoorheen klinkt een soort verheerlijking van hoe het vroeger was. De vraag is of het mogelijk is om tegen de tijdsgeest in terug te keren naar oude vormen en verhoudingen. Gezien de grote hoeveelheid zinnen die eindigen met een vraagteken vraagt de auteur zich dat zelf misschien ook af…
November 13, 2021
Met heel veel moeite uitgelezen, maar ik ben geen fan. Een moeilijk leesbaar pleidooi voor nadenken over grote vragen rondom burgerschap en de rol van de overheid, maar vrijwel zonder nieuwe ideeën. Af en toe best interessante probleemstellingen, maar niet concreet of principieel genoeg om me echt te inspireren. Misschien gewoon te veel een oude man die klaagt dat alles vroeger beter was vibe voor mij, zelfs als ik het grotendeels eigenlijk wel eens ben met de problemen die hij beschrijft.
December 9, 2021
Al met al toch best veel van dit boek verwacht, aangezien ik Tjeenk Willink vaak goede dingen heb horen zeggen in onder andere de podcast Betrouwbare Bronnen. Viel vies tegen: schrijven is niet Tjeenk Willink's sterkste punt en het blijft vaak wat vaag. Moeilijk om door te komen en vaak wat algemeenheden die verder niet echt uitgelegd worden. Met wat tussen de regels door lezen, wordt het iets duidelijker, maar een echt goed betoog is het niet.
March 1, 2023
Zeer belangrijk boek/pamflet. Het gaat vooral over de hoofdlijnen en biedt daarmee ruimte om het gesprek/debat met elkaar te voeren, zonder normatief te worden over de exacte invulling van het gesprek/debat. Vind het wel verfrissend in een tijd waarin iedereen hapklare boeken en brokken serveert. Meer moeite had ik met het archaïsche taalgebruik.
Nu is het alleen de vraag: hoe gaan we dat gesprek/debat met elkaar voeren?
Nu is het alleen de vraag: hoe gaan we dat gesprek/debat met elkaar voeren?
November 3, 2021
Op zich wel interessant onderwerp, over democratie, de rechtsstaat, de politiek, participatie. Veranderingen die hierin hebben plaatsgevonden, en de analyses van Tjeenk Willink wat er niet goed gaat. Maar ik vond het lastig lezen. Tamelijk belerend, veel terminologie en daardoor blijft het niet hangen. Ook al is het een dun boekje, het schoot niet op en ik kan het niet navertellen.
March 5, 2021
Prima boekje met scherpe analyses maar het wordt niet concreet genoeg. Dat is jammer. Dit boek lezen en daarna het boek van Pieter Omtzigt is aan te raden. Het complementeert elkaar en geeft een goed beeld over de staat van de democratie en rechtsstaat in Nederland.
April 18, 2021
Scherpe en rake analyses, die ook Pieter Omtzigt maakt. Sommige delen zijn licht overbodig, sommige delen mogen wat meer geconcretiseerd worden. Van een "vroeger was alles beter" kan echter niet worden gesproken, zoals hier in de recensies staat. Een aanrader!
August 10, 2021
Stevige soms abstracte kost maar wel de overdenkingen van iemand die de afgelopen decennia bovenop het politieke proces heeft gezeten. De hoofdstukken 4 en 5 zijn wat mij betreft de meest concrete en herkenbare. De overige hoofdstukken zijn mij te abstract.
December 10, 2021
Herman Tjeenk Willink betoogt de uitholling van de democratie. Hij schetst een normatief concept van het politieke en zet aan om ons daarvoor in te zetten. Diepgaand en actueel. Als een minister van de Democratische Rechtsorde.
March 17, 2022
Ik vond het erg lastig om door dit boek heen te komen. Vaak onnodig moeilijk taalgebruik. Heel veel abstracte zinnen. Het is een dun boekje. Ik denk dat ik er juist beter doorheen had gelezen als het juist wat meer concrete voorbeelden had bevat.
November 20, 2024
Dit boek is erg kort. Toch is de analyse van Tjeenk Willink erg sterk. Hij weet goed uit te leggen welke problemen kunnen ontstaan door de uitholling van onze publieke sector en democratische rechtsstaat. Een aanrader voor wie de politiek en het bestuur beter willen begrijpen!
December 28, 2018
Goed opgebouwd en overtuigend. Iedereen nu aan de slag!
April 5, 2019
Alles wat hij schrijft is waar. Nu nog de implementatie, ik ben er in mijn beleving steeds beter mee bezig.
Displaying 1 - 30 of 40 reviews