Every Fire You Tend

by Sema Kaygusuz, Nicholas Glastonbury (Translator)

This novel by one of Turkey's most highly regarded writers tells the story of a granddaughter's reckoning with the suppressed and traumatic memories of her grandmother, who survived a genocidal massacre in the Dersim region of southeast Turkey in 1938. Based on Sema Kaygusuz's relationship to her own grandmother, the novel embeds the turmoil of contemporary mass violence within mythic and deep historical timescapes, cracking open the modern history of Turkey to ask greater questions about good and evil, about exile and survival, about resilience in an age of everyday horror.

Genres: Fiction, Turkish Literature, Historical Fiction, Turkish, Roman, Novels, Asia

265 pages, Paperback

First published September 1, 2009

About the author

Babasının mesleği nedeniyle çocukluğu boyunca Türkiye’nin farklı bölgelerinde yaşayan yazar, 1994 yılında üniversiteyi bitirdikten sonra İstanbul’a taşındı.

Sema Kaygusuz’un ilk öyküleri, Yaşar Nabi Nayır Gençlik Ödülü (1995) nedeniyle Varlık Dergisi’nde yayımlanmaya başladı. Yazarın ikinci dosyası 1996 yılında Gençlik Kitabevi Ödülü aldı. Edebiyat serüvenine öyküleriyle adım atan yazar sırasıyla Ortadan Yarısından (1997, Can Yayınları– 2002, Doğan Kitap), Sandık Lekesi (2000, Can Yayınları -2002, Doğan Kitap), Doyma Noktası (2002, Can Yayınları – 2002, Doğan Kitap) ve Esir Sözler Kuyusu (2002, Doğan Kitap) adlı kitaplarıyla tanındı. Sandık Lekesi, 2000 yılında Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü aldı.

Yazarın ilk romanı Yere Düşen Dualar (2006, Doğan Kitap) yurt içinde olduğu kadar, Fransızca ve Almanca baskısıyla da edebiyat çevreleri tarafından ilgi gördü. Yere Düşen Dualar’ın Fransızca çevirisi, Ecríme Çeviri Ödülü, Fransa Türkiye Dostluk Ödülü ve Balkanika Edebiyat Ödülü aldı. Yere Düşen Dualar 2012 yılında İsveç’te ve Yunanistan’da da yayımlanacak. Sema Kaygusuz’un 2009 yılında Doğan Egmond tarafından yayımlanan ikinci romanı Yüzünde Bir Yer, önümüzdeki yıl Almanca ve Fransızca olarak yayımlanacak.

Öykü ve roman dışında makale, sinema senaryosu ve belgesel kitap çalışmaları da yapan yazar, yakın zamanda Fransa’da sergilenecek olan bir operet için libretto kaleme almıştır. Senaryosunu yönetmen Yeşim Ustaoğlu ile birlikte yazdığı Pandora’nın Kutusu adlı film, İspanya’da Altın İstiridye Ödülü aldı. Yazarın ayrıca Pfizer firmasının desteğiyle yazdığı Öbür Yanım ve Lis yayınevi tarafından Türkçe ve Kürtçe yayımlanan Üşüyen/Efsiri adında iki farklı kitabı daha bulunmaktadır.

Sema Kaygusuz, Avrupa’nın saygın bir kurumu olan DAAD Akademisi tarafından seçilen sanatçılar arasında yer almış, Nisan 2010, Nisan 2011 tarihleri arasında konuk olarak Berlin’de yaşamıştır. Yazarın seçildiği ve yakın zamanda konuk edileceği diğer yazar evleri sırasıyla, Berlin Yazar Evi (Almanya, Goethe Enstütüsü Yakın Bakış Projesi, 2008), Marguerite Yourcenar Yazar Evi (Fransa 2009), KulturKontakt (Avusturya, 2011- Eylül) ve Museum Quarter (Avusturya, 2012- Nisan, Mayıs)

Reviews

[Paul Fulcher · Rating 4 out of 5]

The thing called legend isn’t just the backbone of narrative keeping this community’s spirit alive; it was Frik Dede’s only solace in this infernal world, an inner shrine that enabled him to turn his back on the inhumanity of everything else.

Every Fire You Tend, translated by Nicholas Glastonbury, is described by the publisher, Tilted Axis Press as a "lyrical, highly allusive narrative by one of Turkey’s great contemporary authors", Sema Kaygusuz, and it is hard to improve on that description.

The origin of the novel is the 1938 Dersim massacre (https://en.wikipedia.org/wiki/Dersim_...) of a community of Zaza-speaking Alevi Kurds. The author's own grandmother was one of the survivors, and in the novel, that is true of the main character's grandmother, Dese.

But this is far from a historical retelling of those events. As the author explains in an afterword:

My novel Every Fire You Tend stands as a question mark that opens the threshold onto this corrupted world, precisely as it was seen by Hızır and my grandmother. If what we call the novel is an art, then at the same time it is a chamber with two doors that declares a secret undisclosable, that maps safe country for all the exiles of the world, wandering in search of their place. I have reserved a place here for my grandmother, yet I haven’t managed to fit the shame of being human, the shame that she left to me, onto a single page. The more I explored the details of the Dersim Massacre, the heartrending photographs and historical documents that came to light, the more I have come to refuse the notion of inuring the reader to this violence, by making a novel about how this massacre began and how it ended, by portraying these people, already so horribly dehumanized, as if this were their only fate, their only essence, frozen in place and time.

The protagonist of the novel, an unnamed woman in Istanbul, is addressed mainly in the second person by the incorporeal narrator, who also has agency as a character in her own right:

You were the protagonist of my novel, ready to do everything I want her to yet incapable of knowing what the next sentence will hold. You were the figure of a woman not yet defeated, yet you still guarded a paradox, the mystery of which I couldn’t resolve.
...
You were the protagonist of an anguished story, borrowing the consciousness of a woman from another time, a victim’s consciousness, one that continues to loom large in the present.
... 
You were seeking a language for yourself, a language inherited from no one and akin to no one else’s, a language of figs...

But the non-linear story that is told, takes us back to Bese's experience in the aftermath of the massacre when she encounters the legendary figure of Hızır, but also back-and-forth through history, including legends such as the Quranic narrative of Hızır's odd encounter with Moses, the parting of Elisha from Elijah (both seen as manifestations of Hızır), and the legendary figure of Zulqarnayn.

Towards the end of the novel, the narrator concludes:

Even the work of carvings gems from rock cannot compare with the journey that shame takes to reach language. Because the tongue gets tied. Because children like you, born into the silence that remains after catastrophe, are born unable to cry out. Even if misery comes undone in language, even if wistfulness gives you pleasure, even if grief makes you feel you matter, still, shame will always settle like a stone in your gut. The sheer horror in the scene of a massacre, in the killing of one person by another, can never be contained in a photograph.

So forgive me, I can’t speak like everyone else. I can’t form long winding sentences that can explain away the historic trajectory of all the emotion I carry. All I can do is beseech with sighs, lament with wails, freeze up in bewilderment. I can speak in metaphorical language about the hollow left when human dignity is torn from its roots.

Be grateful that Bese left you not with the bruises of affliction, but with the shame of being human, a shame that grows in the aftermath of ruin.

An impressive work, and a wonderful translation. As with the same publisher's recent Of Strangers and Bees, a book which as a reader I felt I failed at time to do full justice, but a novel that shows the power of translated literature to bring us not only insights into different cultures, but different ways of telling stories.

Two other reviews that do the book more justice than I can:
http://www.themodernnovel.org/asia/ot... 
https://booksandbao.com/2019/11/18/re...

And I would be surprised, and disappointed, if a Tilted Axis title, a publisher set up with the prize money won by Deborah Smith for the inaugural Man Booker International, does not feature on the 2020 prize list.

[Baris Ozyurt · Rating 4 out of 5]

“Atlayışım ne kadar sürdü bilmem. Hepi topu iki adam boyu bir alev yatağından geçmişsem de Kızıldeniz’i aştığımı sandım. Doğrusu pek tanıdık geldi bu kızgın yalaz. Saçlarımın ütülmesine aldırmadım. Ateşte tütsülenirken dört dilek diledim Hızır’a. Yak beni, dedim, küllerimle tanınmaz olayım. Beni anlamamaya alıştır, illaki bileceğim diye çırpınmayayım. Hamlıktan arındır beni, kavrula kavrula saflaşayım. Başkasının imanıyla sofu olmayayım.”(s.108)

[Inderjit Sanghera · Rating 4 out of 5]

The pain of remembrance reverberates across the pages of the novel, as the narrator explores the violence committed by the Turkish authorities against Alevi Kurds in Dersim, a violence which seeped into consciousness of the Alevi Kurds, which pervaded every aspect of their lives and defined their existence. The novel has two principle characters-the mythical and often cruel and barbarous Hizir  and the narrator's grandmother, who witnessed the pogrom and thus has been marked for life by the violence she experienced, a violence which manifests itself in silence as she finds her experiences too painful to recount. Instead the pain is forever seared into her soul, but she which she finds impossible to express;

"You couldn't quite manage to photograph the feeble light, the dimness, the fire swelling in the hearth, the raw glow of the light bulbs pitching shadows on the walls, the snow that glimmered in spite of the dark"

In contrast to the mute wisdom which the narrator's grandmother develops as a result of the massacre, Hizir walks the earth with a sense of violence and malevolence, a balm to sooth the feeling of weakness which the Alevi Kurds experienced at the hands of the nascent Turkish state. Hizir acts as the reckoning which the narrator would have wreaked in the perpetrators of violence, a source of power and hubris for a people whose soul and voice was forever taken away. 

[Meltem Sağlam · Rating 5 out of 5]

Sema Kaygusuz’un bu kitabı, yazarın ikinci romanı. İlk romanı olan Yere Düşen Dualar’dan daha güzel bir roman olduğunu düşünüyorum.

Daha kısa, daha net, daha tempolu olmakla birlikte, yine derin bir bilgi birikimi, geniş bir hayal gücü ve duygu yoğunluğu ile yazılmış bir roman. Şiirsel bir anlatım.

Sema Kaygusuz eserlerini, özellikle de romanlarını dikkatle okumak gerekiyor. Dalgınlıkla okuma hakkımız yoktur, anlatının hakkını veremeyiz. Çünkü cümlelerin hepsi rafinedir.

Okurken cümlelerin yalınkat olduğundan da emin olamazsınız. Her bir cümlenin bir alegori, bir benzetme, bir mecaz içermesi olasılığı/nedeni ile dikkatli okumanız gerekir. Bu bir anlamda rahatsız eden, diğer taraftan okuru canlı tutan bir okuma sağlar.

Romanda mitler, efsaneler, dini inanışlar, dini metinlerden alıntılar, yaşanmış acı olaylar, metnin içine özenle yerleştirilmiş. Metaforlar ve alegori ile işlenmiş şiirsel bir anlatım. Roman içinde gizlenmiş, dahice benzerlikler ve farklar…

Yalın olarak baktığımızda, bu romanda, inciri ve incir ağacını takip ediyoruz, Hızır’ın serüvenini izliyoruz ve 1938 acılarını anlamaya çalışıyoruz.

Önce biraz dağılıp, sonra toparlandım. Harika bir roman. Mükemmel kurgusu ve harika dili ile akıcı bir anlatım. Saklı, dahice öğeleri keşfetme mutluluğunu yaşayacaksınız.

Çok çok beğendim.

“…Bakılmadıkça görülemeyen bir şey olmaya asla katlanamayacağımızı bir kereliğine anımsayıp haykırarak ağlayalım seninle…”, sf; 23,

“… Sömürünün böylesi derinleştiği bir çağda hayvanla insan arasındaki ortak zihin üstüne düşünmek, küçük burjuvanın yararsız felsefe üretme özentisinden başka bir şey değildi…”, sf; 60,

“…Ateşte tütsülenirken dört dilek diledim Hızır’a. Yak beni, dedim, küllerimle tanınmaz olayım. Beni anlamamaya alıştır, illaki bileceğim diye çırpınmayayım. Hamlıktan arındır beni, kavrula kavrula saflaşayım. Başkasının imanıyla sofu olmayayım. …”, sf; 108.

[Aslıhan Çelik Tufan · Rating 4 out of 5]

Çok sevdiğim bir arkadaşımın ısrarlı önerisi ile okuma fırsatı buldum. Gerçekten çok sevdim.

“Doğdun doğalı kimin mecazısın, sözcük sözcük onu arıyorum.”

[Nadirah · Rating 4 out of 5]

Rating: 4.5

You are my lot in life, you are my touch, my appetite. So why am I a wound, intensified in your absence? My nose is perpetually filled with the smell of burning, and I am scorched by every fire you tend. (pg 162, "Every Fire You Tend")

Translated from Turkish, "Every Fire You Tend" by Sema Kaygusuz is a beautifully written story about the burden a woman carries due to generational trauma due to the 1938 massacre of the Alev Kurds. Drawn from the author's grandmother's actual experience, "Every Fire You Tend" is in some ways autobiographical. The recurring motif of 'silence' repeated throughout is indicative of the massacre's lasting effects on the narrator's grandmother who has lived through the horrific time; the effects are not easy to overcome and are then subsequently passed on to her family members.

Alongside the narrator's loose storyline, this novel is also filled with symbolisms and allegories about Khidr/Hizir, a figure that most Muslims would recognize from the Quran. Hizir appears as the omnipresent figure that features in all of the grandmother's tales, as he & Bese (the narrator's grandmother) look over the ugliness of the world etc. The Alevi's beliefs of Hizir being 'alive' in the loosest sense and will always appear when they are called ("we are not gone, but we are called") forms one of the more intriguing aspects of this story, and I suspect that those who are steeped in the Alevi's lores would probably have a better appreciation of the nuances in this novel.

Words defy me to describe just how much I love Kaygusuz's writing; it's truly one of those reads that you would have to experience for yourself. There have been several titles published by Tilted Axis that have left me breathless with the author's excellent writing in recent years, and Every Fire You Tend will join the likes of I'll Go On & Abandon re: books I wish I could experience again for the first time.

[Anna Baillie-Karas · Rating 4 out of 5]

Heartbreakingly beautiful. At first I struggled to connect with the protagonist, who is absent (it’s narrated in second person). The Turkish & Islamic stories woven through were new to me. But I surrendered to the prose & the sense of urgency in needing to know the stories.

I’m so glad I did. This is one of those books that stretches your brain but transforms you.

The protagonist has absorbed a sense of shame that stops her participating in life, & must come to terms with her family’s history. The loss of language is an important theme.

The translation, which would have been challenging, is luminous.

I recommend the review by Books and Bao.

[Yasin · Rating 5 out of 5]

"Hızır ile Zülkarneyn haşmetli bir orduyla tozu dumana katarak ��ehirden çıkarken, oğlu İshak'ı kurban etmeye Moriya Dağı'na götüren İbrahim Peygamber ile karşılaşıyorlar. (...) Hızır güç vermek için başını okşuyor çocuğun. İshak iki adım geri kaçıyor. İbrahim Peygamber İshak'ın elini bırakıp sevgiyle kucaklıyor Zülkarneyn'i, yolun açık olsun, diyor. O günden sonra hep aynı başlangıçla kuruluyor tarih. Bir fatih ile bir peygamber ne zaman yan yana gelse kimse bir İshak'tan söz etmiyor."

[Nazlınur Karaağaçlı · Rating 5 out of 5]

"Başka bir zamanda eziyet görmüş bir kadının şimdiki zamana sarkan kurban bilincini ödünç alan, üzüntülü bir hikâyenin başkahramanıydın."
İncirin etrafında bir tarih, bellek ve utanç anlatısı. Tıpkı incir gibi ikircikli bir hikâye. Bir yanı coşkun, hayat dolu; diğer yanı buruk ve hüzünlü. Sema Kaygusuz'un tam da zihni ve kalbi hedef aldığı cümleleri ise nefes kesici.

[Seher Andaç · Rating 5 out of 5]

“Sana söylemek, sözcük sözcük ayıklamak seni öyle güç ki anlatamam.”
Kelimelerle çatısı güzel kurulmuş bir anlatıyı okudum. Peki ne okudum? Kitap cevaplasın:
“Sırtlandığım duygunun tarihi seyrini açıklayan uzak cümleler kuramam. Tüh diye bir yakınmayı, ah diye ilenmeyi, hayretle donakalmayı bilirim tek. Eğretilemeli bir dille yerinden sökülen onurun bıraktığı oyuğu anlatabilirim.”
Anlattı mı? Hayır, bana anlatmadı. Niyeti neydi yazarın…. Acaba efsanelerle masallarla sırt sırta vermek mi? Dersim nerede peki? Bakalım bu kitabı okumuş olmamın sonrası zaman bana ne söyleyecek.
....
Zaman bana bir şey söylemesin biraz etrafa bakınayım dedim ve anladım ki Dersim her kelimede. Kötülük meçhulleşmesin diye yazılmış, net! Emek sarfetmek gerekiyormuş sadece:)

[Jessica · Rating 5 out of 5]

“𝑌𝑜𝑢 𝑎𝑟𝑒 𝑠𝑜𝑚𝑒𝑤ℎ𝑒𝑟𝑒 𝑏𝑒𝑡𝑤𝑒𝑒𝑛 𝑏𝑒𝑖𝑛𝑔 𝑎𝑛𝑑 𝑛𝑜𝑡 𝑏𝑒𝑖𝑛𝑔, 𝑖𝑛 𝑡𝑤𝑜 𝑝𝑙𝑎𝑐𝑒𝑠 𝑎𝑡 𝑜𝑛𝑐𝑒, 𝑙𝑖𝑘𝑒 𝑎 𝑙𝑒𝑎𝑓 𝑎𝑏𝑜𝑢𝑡 𝑡𝑜 𝑓𝑎𝑙𝑙 𝑓𝑟𝑜𝑚 𝑖𝑡𝑠 𝑏𝑟𝑎𝑛𝑐ℎ, 𝑟𝑒𝑎𝑑𝑦 𝑡𝑜 𝑙𝑖𝑠𝑡𝑒𝑛 𝑡𝑜 𝑒𝑣𝑒𝑟𝑦𝑜𝑛𝑒’𝑠 𝑠𝑡𝑜𝑟𝑖𝑒𝑠. 𝑆𝑜, 𝑓𝑜𝑟 𝑛𝑜𝑤, 𝑠𝑡𝑜𝑝 𝑑𝑤𝑒𝑙𝑙𝑖𝑛𝑔 𝑜𝑛 𝑡ℎ𝑒 𝑟𝑜𝑜𝑡𝑠 𝑜𝑓 𝑎𝑙𝑙 𝑡ℎ𝑜𝑠𝑒 𝑛𝑎𝑚𝑒𝑠 𝐼’𝑣𝑒 𝑔𝑖𝑣𝑒𝑛 𝑦𝑜𝑢; 𝑠𝑡𝑜𝑝 𝑡𝑟𝑦𝑖𝑛𝑔 𝑡𝑜 𝑓𝑖𝑛𝑑 ℎ𝑒𝑟𝑜𝑒𝑠 𝑡ℎ𝑒𝑖𝑟 𝑝𝑙𝑎𝑐𝑒𝑠 𝑖𝑛 ℎ𝑖𝑠𝑡𝑜𝑟𝑦. 𝐼’𝑚 𝑛𝑜𝑡 𝑠𝑝𝑒𝑎𝑘𝑖𝑛𝑔 𝑖𝑛 𝑎𝑙𝑙𝑒𝑔𝑜𝑟𝑦 ℎ𝑒𝑟𝑒, 𝐼’𝑚 𝑏𝑢𝑖𝑙𝑑𝑖𝑛𝑔 𝑎 𝑢𝑛𝑖𝑣𝑒𝑟𝑠𝑒 𝑓𝑜𝑟 𝑦𝑜𝑢. 𝐸𝑣𝑒𝑟 𝑠𝑖𝑛𝑐𝑒 𝑦𝑜𝑢 𝑤𝑒𝑟𝑒 𝑏𝑜𝑟𝑛, 𝐼’𝑣𝑒 𝑏𝑒𝑒𝑛 𝑡𝑟𝑦𝑖𝑛𝑔 𝑡𝑜 𝑓𝑖𝑔𝑢𝑟𝑒 𝑜𝑢𝑡, 𝑤𝑜𝑟𝑑 𝑏𝑦 𝑤𝑜𝑟𝑑, 𝑗𝑢𝑠𝑡 𝑤ℎ𝑜𝑠𝑒 𝑚𝑒𝑡𝑎𝑝ℎ𝑜𝑟 𝑦𝑜𝑢 𝑎𝑟𝑒.”

Poetic, lyrical, and brutally honest, 𝐸𝓋𝑒𝓇𝓎 𝐹𝒾𝓇𝑒 𝒴𝑜𝓊 𝒯𝑒𝓃𝒹 is a deep, mesmerising exploration of trauma and grief. In beautifully crafted prose, the author captures the painful history of Turkey through a second person narrative voice that is at once beguiling and moving. It is difficult to capture just how much this novel has occupied parts of me for the past couple months—that’s why it’s taken me this long to write about it! There were times when I eerily felt the language of grief encapsulate my entire being. The way in which Sema Kaygusuz articulates intergenerational trauma with such clarity is resonant and unforgettable.

I read this novel at a time of mourning myself and whilst I cannot even begin to fathom the degree of trauma families have had to carry since the massacre of Dersim, Turkey in 1937-38; I truly felt the piercing hurt of grief explored through each word on its pages.

[Koray · Rating 5 out of 5]

"... Bari beni dinlerken yapma bunları. Sana adandığım böyle bir günde, dışarı çıkıp dünyaya ilenmeden henüz, zalimine bilenmeden, Bese'nin acısını başkalarınınkiyle uyuşturmaya kalkışmadan kesesinden çıkaralım ruhunu. Utancını görüyorum senin. Şu dünyada karnında bir cevher gibi sakladığın o som acıyı bir tek ben biliyorum. Hem göz kamaştırıyor hem de zifiri karanlığınla hiçliğe çekiyorsun. Bütün hikâyeleri duymaya hazır, düştü düşecek dalından sarkan bir yaprak denli iki yerde, varla yok arasındasın. O yüzden verdiğim adların kökenini düşünmeyi bırak şimdilik, kahramanların tarihteki yerlerini bulmaya çalışma. Sana alegori yapmıyorum burada, düpedüz evrenini kuruyorum. Doğdun doğalı kimin mecazısın, sözcük sözcük onu arıyorum... "

[Dolf van der Haven · Rating 3 out of 5]

Around the world in 80 books #6: Turkey 🇹🇷

I have a Zaza friend who aways goes on about Hızır - somehow, this is for him a Supreme Being, his source of spirituality. I never got a good understanding of who this Hızır was, exactly.
This book is full of him as well (and with figs). But despite all the fragmented stories and myths in it, I still don't get the point of Hızır. Nor did I get much of a feeling for the Dersim massacre or its impact on its survivors. It is all beautiful language, so kudos to the translator, but it all left an incoherent feeling with me. In fact, I found the author's afterword more to the point than the novel itself.

[Duygu · Rating 5 out of 5]

Sema Kaygusuz’un Yüzünde Bir Yer romanı kinden, öç almadan uzak insani bir dille hesap sormadan insanın dile getiremediği acılarını, sürgününü, utancını bize edebiyat vasıtasıyla üçüncü kuşak olarak anlatıcı, babaannesinin ağzından duymadığı anılarını, susuşlarından kendisi bir ses olarak okuyucuya aktarıyor. Roman boyunca konuştuğu ‘sen’ her zaman ‘Biziz’. Utancı gövdesinde yıllarca taşımış torunlar olarak kitabı her okuyan kişi kitaba dahil edilen bir karaktere dönüşüyor her seferinde. Böylece kitap her okunduğunda her kişiyle biraz daha çoğalarak büyüyor. Kaygusuz, babaannesinin ve halkının acılarına birbirinden güzel öykülerle bizlere insan olmayı sorgulatarak ses olmayı tercih etmiş.

[Akın Gündüz · Rating 4 out of 5]

Romanlarda pek karşılaşmadığım farklı şiirsel bir anlatımı vardı. Kurguyu çok geri planda bırakmış yazar. Okuduğum ilk kitabı olmasaydı diline daha çabuk alışabilirdim diye düşünüyorum.
Bunlar haricinde kurgudaki fazlasıyla yoğun kullanılan metaforlar, kitabın sonuna doğru yinemi incir dedirtebilir. Şaka bir yana doğa üzerinden yaşamı, insanı anlatması oldukça başarılıydı ⭐⭐⭐⭐

[oguz kaan · Rating 4 out of 5]

*Beğenmeye beğendim ama bütünlük konusunda biraz eksik buldum. Hikaye boyunca atlamalar, yer değiştirmeler ve zamansal oynamalar var. Bunların o kadar başarılı bir şekilde okuyucuya aktarıldığını da düşünmüyorum. Anonim öykülerden ve mitolojiden yararlanılan bir anlatım tarzı var. Sonuçta yer yer karmaşaya, kaosa düşen bir kitap olmasa çok daha iyi olabilirdi.

[Perçem Yünten · Rating 4 out of 5]

"burnumda hep yanık kokusu, hangi ateşe baksan ben orada dağlanıyorum."

[Elif · Rating 2 out of 5]

Pek bir bağ kuramadım kitapla bana çok dağınık geldi ve sürekli olarak efsaneler, mitler ve başka olaylar hakkında bir şeyler anlatma çabasından hoşlanmadım

[Chris Grieves · Rating 5 out of 5]

This is a beautifully written book - an absolute gem. The blend of history, religion, and legend with gorgeous prose and an interesting framing works perfectly. I also learned more about some of the disturbing history of Turkey. Most of my knowledge of Turkish history has come from fiction (with the exception of Turkey: The Insane and the Melancholy) and I am incredibly grateful to Sema Kaygusuz (as well as Elif Shafak, Burhan Sönmez and Ece Temelkuran) for the brave work of writing about these issues given Turkey's current political climate.

At times, Every Fire You Tend reminded me of Freshwater by Akwaeke Emezi - although the two books have very different themes and styles. If it wasn't for Girl, Woman, Other by Bernardine Evaristo, I think that this would probably be my favourite book of 2020 so far.

Also, don't skip the translator's note at the end of the book (in the Tilted Axis paperback edition). Nicholas Glastonbury's discussion of the process of translating the book and his comments on some of the historical background to it are really interesting.

[Pinar · Rating 4 out of 5]

Sema Kaygusuz'un ilk okuğum kitabı Barbarın Kahkahası'ydı, epey tatlıydı. Sonra Yere Düşen Duaları okumaya başlamıştım, yarıdayken kitabı bir türlü devam ettiremedim, sonra bıraktım. Bu kitapsa bambaşka..Ben uzun zamandır kalbimi onca titreten bir kitap okumamıştım. Sanırım bundaki en büyük etkilerden biri; Dersim ve Dersim Katliamına dair alıntılamaların çok olması. Hikaye kanıma dokundu, kanım orda akar çünkü.

"Bir şeye ad vermek onu kendine alışmaya zorlamaktır."

"Bu yıkılası, yerle bir olası evlerimiz ve o evlere benzettiğimiz ehlileşmiş, herkesleşmiş gövdemiz sayesinde görünebildiğimizi ağaca itiraf edelim."

"Köylüler onlara mısır ekmeğiyle kızarmış et verdiler ama Dersimliler mısır ekmeğini pişmiş tezek, eti de mundar sanıp ağızlarına koymadılar."

"Dersim'den gelen bir avuç insanın camide namaz kılmak yerine cem yapıp türkü söylemesi, kayıplarını anarken kadın erkek birbirlerinin omzuna yaslanıp ağlaması köylülerin gözüne battı tabi. Çok geçmeden Aleviler mendeburdur diye taşa tutuldular."

"Onun meşrebinde sevmek her süreci yapıtlaştıran bir yoğunlaşma haliydi."

"Doğmuş olmaya fazla içerlediğinden mi ne, loğusa yatağını ulaşılmazlıkta tutmak istiyorsun."

"Gönül dediğin bir dipsiz hazne, akılla kavramaya yeltendiğinde bitimsiz anaforuna kapılıp dengeni yitiriverdiğin karanlık bir yer."

"Ta o zamandan beri vasat düşüncenin müptezelliğini açığa vuran göz kamaştırıcı bir ışıktı, yalınlık."

"Bir şeyin olma veya olmama olasılığını aynı anda benimseyip olabileceğine daha çok inanmak ne tılsımlı bir düşünüş."

"..ya da sen hep bir Hızır istiyorsun, her şeyi açıklayacak."

"Frik Dede'nin şu lanetli dünyada sığındığı tek avuntu, zalimliğe sırtını dönmesini sağlayan içsel kıblesiydi."

"Munzur'un üstünden geçen Harput Köprüsü olmasaydı, Dersim cehennem olurdu. Meğerki köprü sayesinde kaçabilenler kıyımdan kurtulmuştu."

"Orası göze görünmeyenlerin ülkesiydi. Munzur'un yokluğa kavuştuğu, Hızır'ın gizlendiği yer. Binlerce yıldır nice adlar altında yaşayan ölümsüz bir varlığın asli ikametkahındaydım. Belki de Munzur ile Hızır aynı kişiydi. Hızır dünyayı dolaşan ebedi bir varlık, Munzur ise sadece Dersim' ait gençliğiydi Hızır'ın."

"Dünyayla aramda aşılmaz bir duvar gibisin. Bu yüzden seviyorum panayırları. Yaşantıya direnen, direnmekten yorgun düşen yerlerin, karnın, bağrın, şakakların bir süreliğine de olsa düşünmeyi bırakıyor çünkü. Kalabalığa değmek bana düşüyor. Sensiz."

"Hadi uyan artık. Uyan...Hızır olmaya dayanamazsın."

"Şimdi eskisinden de kırgınsın. Omuzların düşük, yumrukların istemsizce sıkılı. Çatılardan gelen güvercin kuğurtularını tınmıyorsun bile. Anlayamıyorum gözümün ışığı, hiç anlayamıyorum. Neden seni dünyaya çağırmış olduğuma inandıramıyorum? Sen benim yaşama payım, dokunuşum, iştahımsın. O halde niçin bir yarayım, sensizlikte üreyen? Burnunda hep yanık kokusu, hagi ateşe baksan ben orada dağlanıyorum."

"Ateşte tütsülenirken dört dilek diledim Hızır'a. Yak beni, dedim, küllerimle tanınmaz olayım. Beni anlamamaya alıştır, illaki bileceğim diye çırpınmayayım. Hamlıktan arındır beni, kavrula kavrula saflaşayım. Başkasının imanıyla sofu olmayayım."

"Kimse durduk yere gitmez, biri çağırmasa, çağrılmış olmasa bir yerden, kimse yerinden kımıldamaz."

"Bilinmezliğin içinde bir başına kalakalmanın haşin uyarısıyla capcanlıydın. Saçından tırnağına bütün gövdenle kozmik bir yalnızlığın çekirdeğiydin aynı zamanda. Kendini kaybetmek, kendinde kaybolmaktı. Karşıda bir deniz, denizde bir iblis, ibliste bir pisi güzelliği, pisiye aldanan bir sen, sonra bitkin bir beden, ölüme korkuyla direnen gizli bir beden daha; bir bir çoğalıyordun. Yalnızca çağrılmanın değil, çağırmanın da tehlikesini biliyordun artık. Kimse kimsenin karşısına böyle çıkmamalıydı. Bir pisibalığı güzelliğinde."

"Hayal kurmak kalbe yapılan bir muamele sadece. Şimdiki zamanı yerli yerine oturtan insanca bir tahammül biçimi. O azılı fantezi gücünle baktığın her şeyin içini boşaltmaktan vazgeç. Hiç doğmamış olmaya yeltenmekten de."

[Byurakn · Rating 5 out of 5]

"Every Fire You Tend" is about trauma. The author integrates her grandmother's stories of the Zaza-speaking Alevi Kurds massacres in Dersim, Turkey in 1937-38 with her own experience of intergenerational trauma, making it into a poetic narrative, intertwined with mythology. The second person character is some sort of mix of the narratore and the grandmother Bese - a survivor of the massacres. There is nothing graphic and very little information explicitly mentioning what has happened in Dersim. But as a reader you get it. You get it because you had your own great-grandmother telling similar stories. You get it because it is written in the language of trauma and those of us who carry an intergenerational trauma, don't need every word explained. As the author herself puts it, the book is written in the language of figs.

Highly recommended to Armenian readers.

[Charlott · Rating 4 out of 5]

Kaygusuz’ novel, which was first published in Turkish in 2009 and translated last year into English by Nicholas Glastonbury, is inspired by her own grandmother. In its centre is the 1938 genocidal massacre in the Dersim region. It tells of the un-named protagonist (who might or might not be the narrator who tells the story in the second person) and her grandmother, Bese, who survived the massacre but it also packed with stories about the prophet Hızır and warrior king Zulqarnayn. Through this layered narration, Kaygusuz tells a story of memory, (gendered) violence, and cultural homogenisation. In his translator’s note, Glastonbury writes about the way Kaygusuz has used in parts an Ottoman Turkish, especially Arabic loanwords, and the complexity of these language choices. Every Fire You Tend is one of these novels one might pick up again and again and find new layers and allusions and meanings.

[Ceren Ataş · Rating 5 out of 5]

Etkisinden çıkamadığım bir kitap. İkinci kere okudum ama öyle çizdim ki, yaram her kanadığında elime alır yine göz gezdiririm sanırım. Bu nasıl bir Xızır anlayışı... Bir acı "o askerleri yeniden köye sokmadan" nasıl böyle anlatılır. Sen konuşuyorsun, sen soruyorsun, sen oluyorsun.

Kitabı okuduktan sonra YouTube'da şu videoyu izlemenizi de tavsiye ederim: https://youtu.be/mRwl8mW9bdA Sema Kaygusuz - Sözünü Sakınmadan

[Mehmet Furkan Kocaaslan · Rating 4 out of 5]

Sema Kaygusuz, kelimelerle o kadar güzel oynuyor ki, onun ritmine kapılmamak mümkün değil

[Erdoğan Sağlam · Rating 5 out of 5]

Yazarın iki öykü kitabını okuduktan sonra bir romanını çok okumak istemiştim. Yanılmamışım, yazarı roman türünde de çok başarılı buldum. Bu kitabı sevenler tekrar tekrar okuma istediği duyacaklardır. Şiir gibi bir kitap. Coğrafyamızı, insanımızı, acılarımızı destansı bir şekilde anlatmış. Romanın içinde çok sayıda öykü var ve birbirini bir şekilde tamamlıyor bu öyküler... Ben çok özel bir "göç" romanı olarak değerlendiriyorum eseri. Bu tarzı sevenler okumakta zorlanmayacaktır. Yazarın emeğine/kalemine sağlık.

[Beth Reeve · Rating 4 out of 5]

“He was not simply relating the stories as he had heard them; he was outright remembering them. Mind you, he was not an individual subject remembering. His remembrance was expansive, without center, without bone; it exceeded the locus of a single pair of eyes, a single body, one's individual senses.”

[Bah Kurt · Rating 5 out of 5]

Her bir cümlesi, her bir kelimesi sanat eseri. Türkçenin bu kadar güzel kullanılması. 🙏

[Desca Ang · Rating 3 out of 5]

This review is taken from my IG account @descanto

The 14th book in my #ReadTiltedAxis is Every Fire You Tend written by Sema Kaygusuz. It's not an easy read for me even I do love the part when Sema rises the issues about motherhood tho. People are often afraid to live alone so they have children thinking that they may have somebody to loook after them when they're older. They forget that the children will always be their responsabilities until they die and not the vice versa - at least this is what I always think.

It starts with Bese's experience in the aftermath of the massacre when she has her encounter with Hizir. The protagonist of the novel is an unnamed woman in Istanbul. The plot of the story later goes back and forth through history mixed with myths and Koranic narrative of Moses' odd encounter with Hizir (see Al-Kafh surah of the Koran), the parting of Elisha from Elijah (both seemed to be the manifestations of Hizir), the story about the legendary Zelqarnayn with Prophet Abraham and Isaac.

The stories told are non-linear and it may be confusing for us. Yet it's interesting to see how the author integrates her granny's stories of the Dersim massacres back in 1937-38 with her experience and turn it into a story. Some of the allegories used in the novel like the fig trees may not help others to understand the whole plot in a glimpse. I've had to reread the novel twice to fully grab the essence of the stories. My tip is to take a note while reading because with the numbers of characters, places, and setting of time you may get lost as a reader. Thus for somebody like me, taking notes is really helpful.Do not miss the author and translator's notes too! Their explanation regarding the history and the translation is enlightening.

A bit to bite
👉 Hizir is neither saint, prophet, angel nor dervish, yet he is all of these at once in the Islamic theology.He's the one who keeps reminding Moses to be patient and tests Moses's patience by doing an unexpected things like killing a young boy.
👉 Slide10 is a glimpse of Dersim massacre/rebellion (Dersim İsyanı in Turkish)

BOOK 14: EVERY FIRE YOU TEND by SEMA KAYGUSUZ
Translated by: Nicholas Glastonbury
📍 Turkey
Published by @tiltedaxisbooks/@tiltedaxispress

[Amritesh Mukherjee · Rating 5 out of 5]

What do you see when you see this picture? 
 
Can you see the things beyond the book kept on the words? For instance, can you see a maniac behind the camera, bending, as if bowing down in reverence to magnificence? Can you feel the emotions and the possibilities and the pieces of soul that reside amongst those pages? Can you hear the present tense playing in loop, arrested in a random moment? Can you sense the sun shining in the background, smiling ever so calmly? 
 
What is shame? What is pain? What are these, if not being alive? If not being the remnants of a trauma? Of a massacre that happened in 1937-38, thousands of people butchered in a span of months, languages annihilated, cultures destroyed? A trauma that is often remembered in secret, a fear of someone reading your thoughts out in the open still lingering somewhere? 
 
I can see you through the veil of this window-screen, and I hope you can see me too. If only we could speak to each other in a language without any words, if only we could reach out without the numerous boundaries around us, we wouldn't have to communicate like this. Through words. Little, meaningless words. 
 
Let's run away from this frivolity and go somewhere where inner perfection resides in each soul, let's run away to Hızır who's neither a saint nor a prophet, neither an angel nor a dervish, and yet being all of these things simultaneously, let's run away to a barren ground with a fig tree, the tree that'll cleanse us, arouse us, and impart its ancient wisdom in the process. 
 
Let's discard the feeble words that've never done, never will do, any justice to the hauntings of the past, let's speak in sighs and wails, let's become one in the process of assimilating our souls. Let's travel to lands where myths are more real, and mythical beings roam the streets, let's abandon this realm for a place more enticing, more tolerant. 
 
Let's remember ourselves in the echoes of history and time, where silence weighs heavy, threatening to topple it all. Let's weep for those who're not here, for in remembrance might not lie the key to homage, but atleast it's better than anonymity. Let's, let's...

[Ece Bekpınar · Rating 4 out of 5]

"... İçlerinden biri olmak duygusu hoşuna gidiyor. Görünmezleşiyor, ötekilerin gözünde yok oluyorsun. Olduğuna inandığın ile gerçekte olduğun sen arasındaki derin uçurum şölenlerde kapanıyor. Şu an, geçmişte erimeye başlayan şimdiki zaman hükmünü yitiriyor birden..."
Anadolu topraklarındaki yaşanmışlık, acı ve bunun getirdiği kültürel, kalıtımsal travmayı görüyoruz tarihin farklı yerlerinde. Likya'nın "teslim olmayan kenti" Ksantos'un ve Dersim isyanının şiirsel bir anlatımla iç içe geçtiği bir kitap bu.
Hıdırellez - nam-ı diğer "Hızır Günü"- kutlamalarının merkezindeki Hızır'ın hikayesini dinliyoruz, ab-ı hayatı içtiği için elde ettiği ölümsüzlük gerçekten bir nimet mi, yoksa lanet mi?