Η Ελλάδα στη Μικρά Ασία

by Ξενοφών Στρατηγός

Στο έργο ιστορείται μια περίοδος δώδεκα χρόνων, από το κίνημα του 1909 μέχρι την καταστροφή του 1922. Στον πρόλογό του, ο συγγραφέας ισχυρίζεται οτι στόχος του είναι, έξω από πάθη και μικροκομματικές σκοπιμότητες, να παρουσιάσει τη Μικρασιατική υπόθεση στην πραγματική και αληθινή της υπόσταση, στηριζόμενος σε επίσημες πηγές και έγγραφα και στην προσωπική του εμπειρία, που σε κάποια ορισμένη στιγμή άγγιξε τα όρια της τραγωδίας. Η πραγματεία του Ξεν.Στρατηγού παραμένει μια πολύτιμη πηγή πληροφοριών για την τραγική εκείνη περίοδο που συνεχίζει, ακόμη και σήμερα, να την καλύπτει πάχνη άγνοιας και σύγχυσης.

420 pages, Paperback

First published January 1, 1925

About the author

Ο Ξενοφών Στρατηγός (19 Ιουλίου 1869 - 11 Μαρτίου 1927) ήταν Έλληνας στρατιωτικός και πολιτικός. Γεννήθηκε στην Κέρκυρα το 1869, κατατάχθηκε στον ελληνικό στρατό και σπούδασε στην πολεμική ακαδημία του Βερολίνου. Έλαβε μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους και έγινε υπαρχηγός του γενικού επιτελείου φτάνοντας μέχρι τον βαθμό του υποστράτηγου. Το 1917 αποστρατεύθηκε και επανήλθε στο στράτευμα το 1920.

Το 1922 ανέλαβε το χαρτοφυλάκιο του Υπουργείου Συγκοινωνιών και αργότερα τον ίδιο χρόνο σύρθηκε σε δίκη ως ένας από τους υπεύθυνους της Μικρασιατικής Καταστροφής όπου καταδικάστηκε από το έκτακτο στρατοδικείο (Δίκη των έξι) σε ισόβια κάθειρξη για εσχάτη προδοσία. Λίγο αργότερα αμνηστεύθηκε αλλά λόγω ασθενείας, μετέβη στην Ελβετία όπου και απεβίωσε το 1927 σε ηλικία πενήντα οκτώ ετών.

Reviews

[Katerina · Rating 4 out of 5]

Ένα δύσκολο βιβλίο λόγω θέματος, αλλά εντελώς ενδιαφέρον που ρίχνει φως σε μια δύσκολη περίοδο της Νεώτερης Ελληνικής Ιστορίας, την οποία δεν διδαχθήκαμε παρά επιφανειακά στο σχολείο (θα μου πείτε διδασκόμαστε τίποτα σε βάθος;). Το βιβλίο αναφέρεται κυρίως στην Μικρασιατική Εκστρατεία, αλλά ξεκινά ήδη από το 1909 και τα αποτελέσματα του κινήματος στο Γουδί.
Θα ξεκινήσω λέγοντας πως ο συγγραφέας ήταν επιτελικός του Στρατού ήδη από την προπαρασκευή των γεγονότων. Αυτό αποτελεί και προτέρημα και μειονέκτημα την ίδια στιγμή. Αφενός γνωρίζει και παραθέτει πολλές πληροφορίες για το όλο θέμα. Γνωρίζει τα σχέδια του επιτελείου, ήταν σε επαφή με την Κυβέρνηση σε διάφορες χρονικές στιγμές και παρακολουθούσε την επικαιρότητα, καθώς και λάμβανε γνώση εγγράφων που ήταν απόρρητα σε πολλούς άλλους. Όλα αυτά είναι εμφανή στο βιβλίο του και είναι εντυπωσιακό το βάθος των γνώσεών του. Επιπλέον, προσπαθεί να είναι αντικειμενικός, παραθέτωντας άρθρα και τηλεγραφήματα που θα είναι εύκολο να βρει κανείς και τώρα, αν το επιθυμεί και το ψάξει. Το μειονέκτημα, όμως, είναι πως έζησε τα γεγονότα ο ίδιος και επομένως είχε άποψη επί του θέματος, η οποία είναι εμφανής όσο και αν προσπαθεί να είναι αντικειμενικός. Παρόλα αυτά το βιβλίο παραμένει πάρα πολύ ενδιαφέρον και σαφώς φαίνεται πως ακόμα και αν υποστήριζε την μια πλευρά, δεν παύει να προσπαθεί να αναλύσει τα γεγονότα όσο πιο αντικειμενικά μπορεί.

Γιατί το βρήκα ενδιαφέρον; Γιατί παρουσιάζει μια πλευρά που δεν γνωρίζουμε. Ο Βενιζέλος δεν ήταν σε όλα ο ήρωας που τον παρουσιάζουν τώρα τα βιβλία μας. Έκανε σαφώς τρομερά καλές κινήσεις για την Ελλάδα, έκανε όμως και τρομερά λάθη. Το πρώτο εντυπωσιακό είναι πως η ανταλλαγή των πληθυσμών που πραγματοποιήθηκε μετά την καταστροφή του 22 παρουσιάστηκε αρχικώς ως ιδέα του Βενιζέλου αρκετά χρόνια πριν την απόβαση Ελλήνων στην Σμύρνη. Το δεύτερο εντυπωσιακό ήταν η υπονόμευση της Ελληνικής Κυβέρνησης (με όποιον κι αν ηγείτο Ράλλη, Καλογερόπουλο ή Γούναρη) που διαδέχθηκε τον Βενιζέλο όταν έχασε τις εκλογές το 1920 στις επαφές που είχαν στον εξωτερικό από τους οπαδούς του Βενιζέλου. Το τρίτο και για εμένα προσωπικώς εντελώς αδιανόητο, ήταν πως σε ζωτικές περιόδους, όπως το 1921 προς 1922, και ενώ θα έπρεπε όλοι να είναι ενωμένοι αφού η Ελλάδα βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση, η οργάνωση της Άμυνας (ναι αυτή που λέει το τραγούδι - της Αμύνης τα παιδιά διώξανε τον Βασιλιά), η οποία είναι Βενιζελική, προσπαθεί να προσεταιριστεί τον Αρχιστράτηγο της Στρατιάς την Μικράς Ασίας Παπούλα και να προκαλέσει απόσχιση της Μικράς Ασίας από την Ελλάδα (ναι γιατί είχε ενωθεί ποτε;), ώστε να δημιουργηθεί αυτόνομο καθεστώς με τον Παπούλα ως Αρχηγό, Κυβερνήτη ή και εγώ δεν ξέρω τί. Στα σχέδια της Άμυνας είναι να διαλυθεί ο στρατός και να ανασυνταχθεί στην Σμύρνη με εθελοντές. Ο στρατός βρίσκεται στην γραμμή Εσκί Σεχίρ - Κιουτάχεια - Αφιόν Καραχισάρ ήδη από τον προηγούμενο χρόνο. Θα μας άφηναν οι Τούρκοι να επιστρέψουμε ειρηνικώς στην Σμύρνη και να ανασυνταχθούμε;

Το βιβλίο απαντά σε ορισμένα ερωτήματα που πάντα είχα ήδη από το σχολείο¨
- Γιατί αντικαταστάθηκε ο Παπούλας από τον Χατζηανέστη μερικούς μήνες πριν την καταστοφή; Από ότι φαίνεται ο Παπούλας ζήτησε ο ίδιος να αντικατασταθεί γιατί είχε φθάσει σε ηλικία συνταξιοδότησης. Ο Χατζηανέστης επελέγη διότι ήταν ο αρχιστράτηγος της Στρατείας της Θράκης, ό,τι κοντινότερο υπήρχε στην Στρατειά της Μικράς Ασίας.
- Γιατί δεν είχε γίνει νωρίτερα η εκστρατεία προς Άγκυρα, μόνο περίμεναν να ενισχυθεί ο Κεμάλ πρώτα; Οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν ενέκριναν το σχέδιο της Ελλάδος για πίεση του Κεμάλ. Δεν είχαν καταλάβει το μέγεθος της δύναμής του.

Ένα συμπέρασμα είναι σίγουρο, διαβάζωντας ένα τέτοιο βιβλίο. Η νεώτερη και νεώτατη ιστορία όπως την μαθαίνουμε δεν είναι πάντα αντικειμενική. Ανεξάρτητα αν ο Ξενοφών Στρατηγός είναι αντιβενιζελικός, παρουσιάζει μια άλλη πλευρά των πραγμάτων. Οι κρίσεις του για τον Βενιζέλο σίγουρα δεν είναι το κομμάτι του βιβλίου που πρέπει κανείς να κρατήσει στο μυαλό του, γιατί φαίνεται η προσωπική του άποψη, αλλά τα υπόλοιπα τμήματα που αφορούν την κατάσταση της Στρατιάς και πολλές από τις ραδιουργίες της διπλωματίας είναι σαφώς ενδιαφέρουσες. Αν μη τί άλλο, όπως είπε και ο Φωκυλίδης, μηδενί δίκην δικάσεις πριν αμφοίν μύθον ακούσης. Ίσως αυτό το βιβλίο να είναι ο άλλος μύθος για την αποτυχημένη Μικρασιατική Εκστρατεία.