What do you think?
Rate this book
De nieuwe wereldorde
De Chinese wereldorde komt eraan. In oktober 2017 stippelde president Xi de route als in 2049 de Volksrepubliek zijn honderdste verjaardag viert, moet zijn 'Chinese droom' zijn. China is dan de leider van de wereld. In een fascinerend betoog vol persoonlijke ervaringen betoogt Rob de Wijk dat dit gaat lukken. Als China het mondiale machtsspel behendig speelt en koploper wordt van de nieuwe industriële revolutie van Internet of Things, nanotechnologie en Artificial Intelligence, zal het de wereldorde gaan bepalen. Geholpen door de financiële crisis van 2008, president Trumps protectionisme, de ontregelende politiek van Poetin, de strijd om de brexit en opkomend nationalisme in Europa wordt de eenentwintigste eeuw de eeuw van China. Daardoor gaat de westerse wereldorde met zijn vrijmarkteconomie, internationaal recht, internationale instituties, democratie, mensenrechten en burgerlijke vrijheden op de schop. Hoe dit tij te keren, wordt het belangrijkste vraagstuk van onze tijd.
Rob de Wijk is hoogleraar internationale betrekkingen aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies. Hij houdt zich bezig met geopolitiek en internationale veiligheid. Hij publiceerde talloze boeken en artikelen, is een veelgevraagd commentator voor radio en tv, columnist voor Trouw en medepresentator van Boekestijn en De Wijk op BNR-radio.
Rob de Wijk is hoogleraar internationale betrekkingen aan de Universiteit Leiden en oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies. Hij houdt zich bezig met geopolitiek en internationale veiligheid. Hij publiceerde talloze boeken en artikelen, is een veelgevraagd commentator voor radio en tv, columnist voor Trouw en medepresentator van Boekestijn en De Wijk op BNR-radio.
365 pages, Kindle Edition
Published February 15, 2019
48 people are currently reading
515 people want to read
About the author
Rob de Wijk
17 books51 followersRob de Wijk is the founder of The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS) and Professor of International Relations and Security at the Institute of Security and Global Affairs at Leiden University.
He studied Contemporary History and International Relations at Groningen University, and wrote his PhD dissertation on NATO’s ‘Flexibility in Response’ strategy at the Political Science Department of Leiden University.
Prof. De Wijk started his career in 1977 as a freelance journalist and later became head of the Defense Concepts Department of the Dutch Ministry of Defense, head of the Security Studies at the Clingendael Institute, and Professor of International Relations at the Royal Netherlands Military Academy.
He studied Contemporary History and International Relations at Groningen University, and wrote his PhD dissertation on NATO’s ‘Flexibility in Response’ strategy at the Political Science Department of Leiden University.
Prof. De Wijk started his career in 1977 as a freelance journalist and later became head of the Defense Concepts Department of the Dutch Ministry of Defense, head of the Security Studies at the Clingendael Institute, and Professor of International Relations at the Royal Netherlands Military Academy.
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 30 of 35 reviews
Read
July 8, 2019Sluipenderwijs.
In dat woord ligt het al verscholen: de argwaan die (zo ervoer ik het althans) voortkomt uit een zeker eurocentrisme. Is de beweerde machtsovername van China echt zo verrassend, zo sluw? Natuurlijk, ik ben student Sinologie en hoor er dus de hele dag over, maar gaat het nieuws niet constant over China, praat Trump niet meer over de Trade Deficit met China dan over de muur met Mexico? China is (terecht of onterecht) de grote boeman, of het nu gaat over de Oeigoeren, Huawei/5G, Hong Kong, handelsoorlogen, de Nieuwe zijderoute of wat dan ook.
Rob de Wijk is hoogleraar Internationale Betrekkingen. Dat hij geen sinoloog is, geeft een boeiend nieuw perspectief; er wordt een ander theoretisch kader gebruikt, waardoor zijn conclusies ook anders zijn. Hij is een grondige realist: de geopolitieke wereld is een anarchie, totdat zich een hegemoon zich opwerpt. Er is voortdurende concurrentie en wantrouwen tussen staten in plaats van samenwerking. Na de val van de Sovjet-unie leek de Verenigde Staten voor even de permanente hegemoon te zijn (en met hen de liberale ideologie), maar nu komt China op en zal het waarschijnlijk voor 2049 overnemen.
Al heel vroeg in zijn boek maakt de Wijk de opmerking dat de mondiale macht voor het eerst in de wereldgeschiedenis niet westers zal zijn. Gelukkig spreekt hij zich later meerdere malen tegen en geeft hij toe dat er meerdere niet-westerse hegemonen zijn geweest, maar de toon van het boek is ermee gezet: Het is de ontwenning van een westerling over de veranderende wereldorde. Het westen heeft recht op de macht, en heeft zelfs de morele verantwoordelijkheid die te nemen. Het is een claim die een gevoelsmatige oorsprong lijkt te hebben, en pas daarna zich probeert te versterken met morele autoriteit. Dit komt het sterkst naar voren helemaal aan het eind van het boek: Het westen moet zich bundelen niet op basis van gedeelde waarden, maar eerder op grond van strategisch perspectief, aldus de Wijk.
Als het niet op basis van gedeelde waarden is, waarom moet het Westen zich überhaupt verdedigen? Het constante gehamer op westerse waarden in dit boek lijkt dan een afleidingsmanoeuvre. Begrijp me niet verkeerd: ik hecht waarde aan de westerse waarden (mensenrechten, religieuze vrijheid, vrijheid van meningsuiting, democratie, etc.) en zou deze niet inwisselen voor de Chinese kernwaarden. Maar vanuit de strategische, realistische blik van de Wijk zou er geen rechtvaardig of onrechtvaardig moeten zijn: als Chinees autoritarisme een succesvolle formule blijkt en de liberale wereldorde omver werpt, is dat eerlijk gewonnen. Dan moet democratie maar aantrekkelijker zijn.
Ik ben het overigens op best veel punten eens met het boek. Met name zijn punten over technologische ontwikkeling en groei van politieke macht vond ik erg sterk. Ik denk dat China zich inderdaad zal opwerpen als een mondiale grootmacht, en dat dat invloed zal hebben op het politieke en ideologische systeem in de gehele wereld. En wij als "Westen" (of Nederland, of Europa, of Joods-Christelijke waarden-gebied) moeten ons afvragen hoe we onze waarden kunnen waarborgen. Maar het tot vijand bestempelen van China lijkt mij averechts te werken.
Dat China alleen concurrent/vijand is voor Rob de Wijk, blijkt uit de desinteresse voor de cultuur, en dit is ook een van mijn grootste bezwaren van het boek. Je merkt het meteen aan de onzorgvuldigheid. De hoeveelheid spelfouten in Chinese namen is beschamend. Niet alleen de auteur, maar ook de eindredactie maakt het blijkbaar niet echt veel uit want ze kunnen het toch niet uitspreken. Veel kwalijker nog is het feit dat over het Chinese denken amper wordt geschreven (terwijl Adam Smith wel wordt genoemd). Hoe kan je de filosofie van harmonie begrijpen als je de confucianistische achtergrond niet kent; hoe kan je het belang van stabiliteit voor hedendaags China inzien als je geen woord hebt gerept over de Culturele Revolutie, hoe kan je het concepten als socialisme en nationalisme in Chinese context uitleggen als je stil blijft over de 4 Mei-beweging en de daaropvolgende culturele bloei? Die context hoeft je mening niet te veranderen, maar het onbenoemd laten is onwetendheid die voortkomt uit ofwel gemakzucht ofwel arrogante onverschilligheid.
Ken je vijand, is het toch? Doe het dan goed.
Een interessant boek vol goede punten en bijna evenveel gebreken. Een gedegen geopolitieke duiding van de huidige wereld, een wisselvallig en onsamenhangend betoog voor westerse waarden, en een blijk van moedwillige onbegrip van de Chinese cultuur.
In dat woord ligt het al verscholen: de argwaan die (zo ervoer ik het althans) voortkomt uit een zeker eurocentrisme. Is de beweerde machtsovername van China echt zo verrassend, zo sluw? Natuurlijk, ik ben student Sinologie en hoor er dus de hele dag over, maar gaat het nieuws niet constant over China, praat Trump niet meer over de Trade Deficit met China dan over de muur met Mexico? China is (terecht of onterecht) de grote boeman, of het nu gaat over de Oeigoeren, Huawei/5G, Hong Kong, handelsoorlogen, de Nieuwe zijderoute of wat dan ook.
Rob de Wijk is hoogleraar Internationale Betrekkingen. Dat hij geen sinoloog is, geeft een boeiend nieuw perspectief; er wordt een ander theoretisch kader gebruikt, waardoor zijn conclusies ook anders zijn. Hij is een grondige realist: de geopolitieke wereld is een anarchie, totdat zich een hegemoon zich opwerpt. Er is voortdurende concurrentie en wantrouwen tussen staten in plaats van samenwerking. Na de val van de Sovjet-unie leek de Verenigde Staten voor even de permanente hegemoon te zijn (en met hen de liberale ideologie), maar nu komt China op en zal het waarschijnlijk voor 2049 overnemen.
Al heel vroeg in zijn boek maakt de Wijk de opmerking dat de mondiale macht voor het eerst in de wereldgeschiedenis niet westers zal zijn. Gelukkig spreekt hij zich later meerdere malen tegen en geeft hij toe dat er meerdere niet-westerse hegemonen zijn geweest, maar de toon van het boek is ermee gezet: Het is de ontwenning van een westerling over de veranderende wereldorde. Het westen heeft recht op de macht, en heeft zelfs de morele verantwoordelijkheid die te nemen. Het is een claim die een gevoelsmatige oorsprong lijkt te hebben, en pas daarna zich probeert te versterken met morele autoriteit. Dit komt het sterkst naar voren helemaal aan het eind van het boek: Het westen moet zich bundelen niet op basis van gedeelde waarden, maar eerder op grond van strategisch perspectief, aldus de Wijk.
Als het niet op basis van gedeelde waarden is, waarom moet het Westen zich überhaupt verdedigen? Het constante gehamer op westerse waarden in dit boek lijkt dan een afleidingsmanoeuvre. Begrijp me niet verkeerd: ik hecht waarde aan de westerse waarden (mensenrechten, religieuze vrijheid, vrijheid van meningsuiting, democratie, etc.) en zou deze niet inwisselen voor de Chinese kernwaarden. Maar vanuit de strategische, realistische blik van de Wijk zou er geen rechtvaardig of onrechtvaardig moeten zijn: als Chinees autoritarisme een succesvolle formule blijkt en de liberale wereldorde omver werpt, is dat eerlijk gewonnen. Dan moet democratie maar aantrekkelijker zijn.
Ik ben het overigens op best veel punten eens met het boek. Met name zijn punten over technologische ontwikkeling en groei van politieke macht vond ik erg sterk. Ik denk dat China zich inderdaad zal opwerpen als een mondiale grootmacht, en dat dat invloed zal hebben op het politieke en ideologische systeem in de gehele wereld. En wij als "Westen" (of Nederland, of Europa, of Joods-Christelijke waarden-gebied) moeten ons afvragen hoe we onze waarden kunnen waarborgen. Maar het tot vijand bestempelen van China lijkt mij averechts te werken.
Dat China alleen concurrent/vijand is voor Rob de Wijk, blijkt uit de desinteresse voor de cultuur, en dit is ook een van mijn grootste bezwaren van het boek. Je merkt het meteen aan de onzorgvuldigheid. De hoeveelheid spelfouten in Chinese namen is beschamend. Niet alleen de auteur, maar ook de eindredactie maakt het blijkbaar niet echt veel uit want ze kunnen het toch niet uitspreken. Veel kwalijker nog is het feit dat over het Chinese denken amper wordt geschreven (terwijl Adam Smith wel wordt genoemd). Hoe kan je de filosofie van harmonie begrijpen als je de confucianistische achtergrond niet kent; hoe kan je het belang van stabiliteit voor hedendaags China inzien als je geen woord hebt gerept over de Culturele Revolutie, hoe kan je het concepten als socialisme en nationalisme in Chinese context uitleggen als je stil blijft over de 4 Mei-beweging en de daaropvolgende culturele bloei? Die context hoeft je mening niet te veranderen, maar het onbenoemd laten is onwetendheid die voortkomt uit ofwel gemakzucht ofwel arrogante onverschilligheid.
Ken je vijand, is het toch? Doe het dan goed.
Een interessant boek vol goede punten en bijna evenveel gebreken. Een gedegen geopolitieke duiding van de huidige wereld, een wisselvallig en onsamenhangend betoog voor westerse waarden, en een blijk van moedwillige onbegrip van de Chinese cultuur.
June 9, 2021
Intrigerende analyse van de huidige wereldorde en de opkomst van China hierin. Aan het eind van dit boek betrapte ik mij op deze gedachte: moet ik wel vastleggen dat ik dit boek heb gelezen?
Geschiedenislessen
De Wijk presenteert interessante geschiedenislessen, in ieder geval voor mij als maar matig geïnformeerde leek. Bijvoorbeeld dat de ‘special friendship’ tussen de UK en de USA dateert uit WO2 toen de UK zich realiseerde dat hun wereldheerschappij overging naar de USA. Dan maar liever samen de nieuwe wereldorde inrichten na de oorlog. De samenwerking kwam in fasen tot stand: eerst de Land Lease Act, het Atlantische Handvest en de General Agreement on Tariffs and Trade (Gatt); later het akkoord van Bretton Woods uit 1944 over rol van de Dollar in de wereld, de oprichting van het IMF en de Wereldbank; in 1947 volgde de oprichting van de OESO en in de jaren 60 de Groep van 7 (G7); tenslotte Navo tijdens de koude oorlog voor militaire samenwerking.
Inkijkje
Tevens krijg je een inkijkje in netwerken van macht en veiligheid waar Rob van Wijk deel van uitmaakt: een jaarlijkse ‘snow meeting’ in januari van “een selecte groep politici en deskundigen op uitnodiging van de regering in Litouwen” voor een discussie over internationale veiligheid. Periodiek overleg van de Amerikaanse inlichtingendiensten met internationale experts over een uit te geven ‘global trends’-rapport; “in een van de duurste Amerikaanse advocatenkantoren, op een steenworp van het Witte Huis”.
Daarnaast zijn er jaarlijkse veiligheidsconferenties in München en in Moskou, met in München vooral regeringsleiders, staatshoofden en ministers van buza, en in Moskou vooral ministers van defensie. Tijdens die conferenties wordt de wereldorde gewoon besproken tussen betrokken landen uit het westen en Azië.
Arabische lente
Of deze: “De Arabische Lente was niet meer dan een broodoproer als gevolg van torenhoge energie-, grondstoffen- en voedselprijzen.” De opstanden werden door hoogopgeleiden gebruikt om de weg naar Westerse media te vinden met hun politieke boodschappen, maar deze groepen waren te klein om het verschil te maken.
Populisme
De Wijk beargumenteert vrij overtuigend dat de opkomst van het populisme is gevoed door toetreding van China tot de WHO en toetreding van midden-Europese landen tot de EU. Hier verdwenen banen van lager opgeleiden in de West-Europese landen en de USA wat een voedingbodem werd voor ongenoegen waar populistische politici gebruik van hebben gemaakt. “De ondermijning van de democratie is een sluipend proces dat wordt aangejaagd door politici die misbruik maken van het democratische systeem om aan de macht te komen.” De Wijk is hierin wel zuiver en betoogt dat autocratisch geleide landen niet perse slecht geleide landen zijn, en geeft China en Rusland als voorbeeld waar het volk hun leiders macht geven in ruil voor voorspoed en bescherming. Het probleem met niet-democratische regeringen is dat checks and balances ontbreken waardoor corruptie en machtmisbruik op de loer liggen.
Trump
Pikant: De Wijk trekt expliciete parallellen tussen Trump en Hitler. “Kennelijk was er een type leider opgestaan (Trump, red.) met radicale denkbeelden over hoe het verder moest en over de rug van ontevredenen macht naar zich toe wilde trekken. Die ontevredenen werden gouden bergen beloofd, maar ze waren slechts pionnen in een strijd om de macht, net als in de communistische tijd en onder nationaalsocialistische leiders als Hitler en Mussolini.”
Multilateralisme
De Wijk wijst op Trumps pogingen om alle multilaterale overeenkomsten tussen de USA en de EU en andere landen op te blazen. Hij wil deze vervangen door bilaterale overeenkomsten waarin hij met dwang en intimidatie netere deals voor Amerika denkt te kunnen sluiten. De EU geeft niet in, houdt de rijen gesloten en zoekt toenadering tot Azië zoals Japan en China, precies het tegenovergestelde van wat Trump beoogt.
Navo
Dan stelt Trump de Navo ter discussie. Waarom zou de USA voor de verdediging van Europa moeten betalen als de EU dat zelf onvoldoende doet. Vooral Duitsland is de klos: die betalen ondergemiddeld en maken zich met de North Stream 2 gaspijpleiding afhankelijk van Rusland. De reden echter is dat Duitsland sinds WO2 een van de meest pacifistische landen van Europa is geworden en geen dominante militaire macht meer wil vormen. Duitsland zorgt ervoor dat haar defensie-uitgaven nooit boven die van Frankrijk en het UK uitkomen. De aanvallen van Trump op de Navo resulteren erin dat de verouderde strategie niet wordt geupdate en dat EU-regeringsleiders Macron en Merkel voorstellen maken voor een Europees leger. De veiligheidssituatie in de wereld is wezenlijk veranderd; De Wijk vat samen:
- Aanhoudende crises in het Midden-Oosten en Afrika
- Nieuwe assertiviteit van Rusland (De Krim, Oekraïne, cyber)
- Geopolitieke verschuiving van macht naar Azië
- Gebrekkig Amerikaans leiderschap
Van binnenuit
De Wijk concludeert dat Trump actief de wereldorde gebaseerd op multilaterale samenwerking en lange termijn benefits voor zoveel mogelijk belanghebbenden, die zijn voorgangers hebben helpen opbouwen, heeft willen afbreken vanuit een zero sum game waarbij hij de USA individueel wilde laten profiteren - in zichzelf in het kielzog daarvan: ‘America first’. Volgens De Wijk heeft dit geresulteerd in een verzwakte wereldorde die ruimte biedt voor groei van macht en invloed van Rusland en China, precies Trump zegt te willen beteugelen. Trump heeft de bestaande wereldorde van binnenuit verzwakt.
Rusland
De Wijk laat zien dat Ruslands macht zuiver militair is. Het bbp van Rusland heeft de omvang van die van de Benelux en Rusland exporteert niet meer dan olie, gas en wapens. Europa heeft defensie juist afgeschaald. Vandaar dat Rusland ongestraft De Krim kon annexeren, Oekraïne en Georgië met dreiging kon weghouden bij Navo en Assad in Syrië kon steunen. Ruslands tactiek om de EU te verzwakken is ontregelen; vandaar de cyberaanvallen en nepnieuws. Rusland probeert om de economische aandacht te verleggen van Europa naar Azië, met name China, maar economische samenwerking anders dan het leveren van gas aan China komt niet van de grond; militaire wel. De gerichte cyberaanpak is aan het licht gekomen via activiste Ljoedmila Savtsjoek. Daarnaast houdt Rusland conferenties met rechts-extremistische partijen zoals pvv en fvd om hen pro-rusland te beïnvloeden.
Cultuur
Volgens De Wijk staat in de Chinese cultuur de groep (familie, clan) centraal in tegenstelling tot het Westen waar het individu centraal staat. In China ontleent het individu waarde aan de plek in een groep, niet om wat zij of hij individueel presteert. Vandaar dat in China schaamte en angst voor gezichtsverlies regeert en niet schuld, eer of trots. In de leer van Confucius moeten mensen hoe hoger ze komen in de hiërarchie leven volgens steeds hogere standaarden, zo ontstaat het paternalistische leiderschap en respect door het volk. En ook de superioriteitsgevoelens jegens Westere leiders.
Wetenschap
De Wijk is heerlijk transparant over hoe hij denkt qua internationale betrekkingen-theorie over de wereld: hij behoort volgens eigen zeggen tot de realistische cq machtspolitieke denkschool. Deze beschrijft de wereld zoals die is. De Wijk ziet de wereld als anarchistisch omdat centraal gezag ontbreekt; autonome staten zijn de belangrijkste actoren; die handelen in eigenbelang waardoor per saldo de machtigsten het voor het zeggen hebben. Samenwerking is mogelijk als landen gedeelde waarden en belangen hebben.
Een andere stroming is de liberale denkschool die uitgaat van samenwerking wegens economische belangen. Deze stroming gaat ervan uit dat uit econ afhankelijkheden zelfbeheersing, matiging en gelijkheid volgen.
De Wijk citeert Chinese wetenschappers die stellen dat er geen Chinese denkschool voor internationale betrekkingen bestaat. Zowel het Chinese als de USA-manier van denken (machtspolitiek) gaan ervan uit dat internationale macht wordt bepaald door militaire én morele macht. In het westerse denken heet dit ‘benign hegemony’ met morele uitgangspunten van democratie en mensenrechten. In de Chinese manier van denken zou een dominante macht verantwoordelijkheid meebrengen, zoals econ ontwikkeling van arme landen en veiligheidsgaranties voor niet-nucleaire staten. China als rolmodel dus dat respect afdwingt. Chinese wetenschap noemt dit humane autoriteit. De Wijk ziet links met soft power van Joseph Nye en missionary nation van John Mearsheimer. De vraag is wat dominante machten doen als landen zich niet naar hun waarden schikken: interveniëren?
Volgens De Wijk is ook China een machtspolitieke speler in internationale betrekkingen en speelt de ethische kant vrijwel geen rol. Hun aanpak is vooral psychologisch en op lange termijn gericht itt militair: manipulatie, vermijden van provocaties, stelen van ideeën en technologie, blijven wantrouwen van de tegenstander. Plus shi, waarvoor geen westers equivalent bestaat: strategisch momentum creëren door het begrijpen van de situatie, zonder dat de tegenstander het in de gaten heeft.
Tribuutsysteem
De Wijk stelt dat de Chinese kijk op de wereld cinocentrisch is. Gestoeld op Confusius zagen de keizers van China zichzelf en hun land als het centrum van de kosmos. Hij beschrijft het tribuutsysteem. Dat woord is door westerse wetenschapper Joh King Fairbank bedacht en verwijst ernaar dat andere landen de superioriteit van China moeten erkennen door giften (tributen) aan de Chinese keizers. In het verleden hebben Japan, Vietnam, Maleisië en Thailand dat gedaan.
De Wijk stelt dat de westerse zienswijze is gebaseerde op koloniale overheersing en imperialisme. Chinese territoriale expansie beperkt zich tot gebieden waarvan China vindt dat ze bij hen horen: Taiwan, Tibet en de Zuid- en Oost-Chinese zeeën. Deze gebieden heeft zij ooit verloren of moeten afstaan waarnaar De Wijk refereert als ‘de eeuw van vernedering.’ China zou die vernedering willen opheffen door de gebieden terug te claimen. Haar aanpak is strategisch: lange adem, langzaam de druk opvoeren en kleine stappen zetten die op zichzelf geen oorlog waard zijn; tevens niet erkennen van internationale insituties zoals strafhof Den Haag. Zo ook gegaan in Tibet en Hong Kong.
De USA voelen zich ook meerderwaardig. De Wijk moemt dit messianisme. Madelaine Albeight heeft de USA een indispensable nation genoemd.
Wingewest
De Wijk concludeert dat China niet uit is op overheersing, maar de wereld ziet als een groot wingewest dat de macht en autoriteit van China moet respecteren. Volgens De Wijk is in China niet meer dan 12% van het landoppervlak beschikbaar om de bevolking te voeden. In een paar jaar tijd ontwikkelde China zware industrie zodat zij nu verantwoordelijk zijn voor 54% van de totale energieconsumptie van de wereld. Vandaar dat China naar het buitenland moet voor grondstoffen en energie. Deze stelt zij veilig met grote investeringen en leningen aan leverende landen, die China financiert met dollarreserves. Als gevolg heeft China nu ‘vitale belangen’, of ‘kernbelangen’, elders in de wereld met een veiligheidsdimensie die toenemende assertiviteit verklaart. Tot nu toe is China alleen conflicten aangegaan over landsgrenzen: Tibet, grenzen met Rusland en eilanden in de Zuid-Chinese zee.
Kop in drukken
De leiding van China is autocratisch die continu het gevoel hebben dat ze bedreigd worden; ze houden de eigen onderdanen onder de duim tegen verzet in eigen land en van andere landen. De communistische ideologie versterkt die verder vanwege het verschil met andere landen. Daarom probeert China om alle subversieve activiteiten de kop in te drukken, zelfs met sancties en bedreigingen: ontmoetingen van regeringsleiders met de Dalai Lama, sancties op import van Noorse zalm ma de Nobelprijs voor mensenrechten-activist Liu Xiaobo.
Zuid-Chinese Zee en Taiwan
China heeft twee ‘kernbelangen’ waarover oorlog kan ontstaan; onbewoonde eilanden in de Stille Zuidzee waar olie is gevonden (conflict met Japan) en Taiwan. Daarnaast is de Zuid-Chinese Zee van strategisch belang. Het is een handelsroute, goed voor 12% van de mondiale visvangst per jaar en er zit olie en gas. Door just in time-logistiek zijn veel landen afhankelijk van aanvoer. China claimt de zee, de USA eisen ‘mare librum’. Ten aanzien van Taiwan een roerig verleden met heen-en-weer tussen China en Japan in twee oorlogen, en een status aparte nadat de communisten (Mao) de toenmalige Chinese regering in een burgeroorlog naar het eiland hadden verdreven. De huidige lijn van China is, net als bij Tibet en Hong Kong: één land, twee systemen, en dan langzaam annexeren.
China en de VN
Volgens De Wijk stapt China in het gat de de USA laat door zich onder Trump terug te trekken uit vredesmissies. Niet uit humanitaire overwegingen maar uit machtspolitiek en om gelegitimeerd met troepen hun belangen in Afrika veilig te stellen en deze op te bouwen. Dit gaat gepaard met ‘sussende retoriek’ om ‘het Westen niet de stuipen op het lijf te jagen.’
BRI
De nieuwe zijderoute, zo wordt het Belt and Road Initiative genoemd. Het is het belangrijkste project van de New Development Bank, de Chinese concurrent van de Wereldbank. De Wijk legt uit dat het BRI eigenlijk drie routes betreft: een maritieme, één over land en een digitale route. In 2017 kwamen ruim 60 landen bijeen voor het eerste Belt and Road Forum. Resultaat, naast veel retoriek, een serie bilaterale handelsverdragen en investeringen. De Wijk schetst een beangstigend beeld van strategische investeringen in havens, bruggen, wegen en andere infrastructuur om landen aan zich te binden, en tegelijk een netwerk van verbindingen te bouwen dat zijn controleren; voor commerciële én militaire doeleinden.
Technologische races
Op de BRI-conferentie realiseert De Wijk zich dat China een ‘China first’-strategie volgt door de leider van de voerde industriële revolutie te worden met 5G-mobiele comm, AI, 3d-printing, robotica, machine learning en supercomputers. Volgens hem werden de vorige techn races gewonnen door Groot-Brittannië, daarna de VS en nu dus China. Wie de techn race wint, bepaalt de technische en industriële standaards en daarmee ook de spelregels van de handel zoals transparantie, milieueisen, sociale verantwoordelijkheid en financiële transacties. Op deze manier zijn in de vorige techn revolutie de Amerikaanse techgiganten ontstaan: Google, Amazon, Microsoft, Apple... Aha denk je daar aangekomen, vandaar dat de VS en de EU Huawei weren; misschien niet alleen vanwege technische risico’s maar ook (of vooral?) strategisch? De positie van de EU in de huidige strijd zou zijn: aansluiten bij de VS of bij China. Traditioneel geen vraag, bij bondgenoot VS natuurlijk; alleen leidt de verwijdering door Trump er toe dat Europese landen nu andere keuzes (kunnen) maken.
Downsides
De huidige tech revolutie heeft ook downsides. Een downside van de huidige techn revolutie is dat het banen overbodig zal maken. We hebben in de VS gezien dat sociaal-econ achterblijvende bevolkingsgroepen het politieke systeem drastisch kunnen veranderen. Een deel van dit probleem wordt opgelost met opschalen van het volume van productie, waartoe China beter geëquipeerd is dan de VS. Een andere downside is het Chinese digitale puntensysteem waarmee gewenst gedrag wordt gestimuleerd, volgens De Wijk de opmaat naar een Orwelliaanse controlemaatschappij. China ontwikkelt dit systeem oa om risico’s van downside één te mitigeren en dissidenten te isoleren. China controleert ook het internet met censuur op het internet, het verbieden van Facebook en Twitter en het aanbieden van Chinese varianten daarop die door de staat kunnen worden gecontroleerd. Alles bij elkaar creëren de repressieve controlemaatregelen modelburgers die eerder risicomijdend dan innovatief zijn. Misschien kan China dit corrigeren binnen het systeem door innovatie met punten te belonen? Ook buiten China oefent het land druk uit op andere landen met investeringen in politiek, gezondheidzorg en infrastructuur als vorm van soft power. Tenslotte autonome wapens. Die zijn al oud: landmijnen. AI maakt ook besluiten en besturen door wapens mogelijk, zonder mensen, zonder moraliteit. Volgens De Wijk is de Zuid-Chinese Zee de meest waarschijnlijke plek waar autonome wapens met AI zullen worden toegepast.
2049
In 2049 bestaat de Chinese Volksrepubliek 100 jaar. Volgens De Wijk een psychologisch momentum voor China. De Wijk voorspelt tien veranderingen in de wereld rond die timing:
- Een nieuw Chinees tribuutsysteem
- Internationale betrekkingen worden meer transactioneel
- Mercantilisme en zero sum game worden sterker
- Internationale instituties zullen veranderen
- Invloedsferen en blokvorming worden belangrijker.
- Flow security komt ventraal in veiligheidsdebat (veiligstellen handelsbelangen en lange supply chains)
- Liberale waarden, democratie en mensenrechten raken op de achtergrond
- Klassieke soevereiniteit centraal: minder wars of choice, enkel wars of necessity om soevereiniteit te beschermen.
- Een nieuwe wereldorde met meer machtscentra; is niet perse onveiliger
- Nucleaire afschrikking wordt belangrijker.
Geschiedenislessen
De Wijk presenteert interessante geschiedenislessen, in ieder geval voor mij als maar matig geïnformeerde leek. Bijvoorbeeld dat de ‘special friendship’ tussen de UK en de USA dateert uit WO2 toen de UK zich realiseerde dat hun wereldheerschappij overging naar de USA. Dan maar liever samen de nieuwe wereldorde inrichten na de oorlog. De samenwerking kwam in fasen tot stand: eerst de Land Lease Act, het Atlantische Handvest en de General Agreement on Tariffs and Trade (Gatt); later het akkoord van Bretton Woods uit 1944 over rol van de Dollar in de wereld, de oprichting van het IMF en de Wereldbank; in 1947 volgde de oprichting van de OESO en in de jaren 60 de Groep van 7 (G7); tenslotte Navo tijdens de koude oorlog voor militaire samenwerking.
Inkijkje
Tevens krijg je een inkijkje in netwerken van macht en veiligheid waar Rob van Wijk deel van uitmaakt: een jaarlijkse ‘snow meeting’ in januari van “een selecte groep politici en deskundigen op uitnodiging van de regering in Litouwen” voor een discussie over internationale veiligheid. Periodiek overleg van de Amerikaanse inlichtingendiensten met internationale experts over een uit te geven ‘global trends’-rapport; “in een van de duurste Amerikaanse advocatenkantoren, op een steenworp van het Witte Huis”.
Daarnaast zijn er jaarlijkse veiligheidsconferenties in München en in Moskou, met in München vooral regeringsleiders, staatshoofden en ministers van buza, en in Moskou vooral ministers van defensie. Tijdens die conferenties wordt de wereldorde gewoon besproken tussen betrokken landen uit het westen en Azië.
Arabische lente
Of deze: “De Arabische Lente was niet meer dan een broodoproer als gevolg van torenhoge energie-, grondstoffen- en voedselprijzen.” De opstanden werden door hoogopgeleiden gebruikt om de weg naar Westerse media te vinden met hun politieke boodschappen, maar deze groepen waren te klein om het verschil te maken.
Populisme
De Wijk beargumenteert vrij overtuigend dat de opkomst van het populisme is gevoed door toetreding van China tot de WHO en toetreding van midden-Europese landen tot de EU. Hier verdwenen banen van lager opgeleiden in de West-Europese landen en de USA wat een voedingbodem werd voor ongenoegen waar populistische politici gebruik van hebben gemaakt. “De ondermijning van de democratie is een sluipend proces dat wordt aangejaagd door politici die misbruik maken van het democratische systeem om aan de macht te komen.” De Wijk is hierin wel zuiver en betoogt dat autocratisch geleide landen niet perse slecht geleide landen zijn, en geeft China en Rusland als voorbeeld waar het volk hun leiders macht geven in ruil voor voorspoed en bescherming. Het probleem met niet-democratische regeringen is dat checks and balances ontbreken waardoor corruptie en machtmisbruik op de loer liggen.
Trump
Pikant: De Wijk trekt expliciete parallellen tussen Trump en Hitler. “Kennelijk was er een type leider opgestaan (Trump, red.) met radicale denkbeelden over hoe het verder moest en over de rug van ontevredenen macht naar zich toe wilde trekken. Die ontevredenen werden gouden bergen beloofd, maar ze waren slechts pionnen in een strijd om de macht, net als in de communistische tijd en onder nationaalsocialistische leiders als Hitler en Mussolini.”
Multilateralisme
De Wijk wijst op Trumps pogingen om alle multilaterale overeenkomsten tussen de USA en de EU en andere landen op te blazen. Hij wil deze vervangen door bilaterale overeenkomsten waarin hij met dwang en intimidatie netere deals voor Amerika denkt te kunnen sluiten. De EU geeft niet in, houdt de rijen gesloten en zoekt toenadering tot Azië zoals Japan en China, precies het tegenovergestelde van wat Trump beoogt.
Navo
Dan stelt Trump de Navo ter discussie. Waarom zou de USA voor de verdediging van Europa moeten betalen als de EU dat zelf onvoldoende doet. Vooral Duitsland is de klos: die betalen ondergemiddeld en maken zich met de North Stream 2 gaspijpleiding afhankelijk van Rusland. De reden echter is dat Duitsland sinds WO2 een van de meest pacifistische landen van Europa is geworden en geen dominante militaire macht meer wil vormen. Duitsland zorgt ervoor dat haar defensie-uitgaven nooit boven die van Frankrijk en het UK uitkomen. De aanvallen van Trump op de Navo resulteren erin dat de verouderde strategie niet wordt geupdate en dat EU-regeringsleiders Macron en Merkel voorstellen maken voor een Europees leger. De veiligheidssituatie in de wereld is wezenlijk veranderd; De Wijk vat samen:
- Aanhoudende crises in het Midden-Oosten en Afrika
- Nieuwe assertiviteit van Rusland (De Krim, Oekraïne, cyber)
- Geopolitieke verschuiving van macht naar Azië
- Gebrekkig Amerikaans leiderschap
Van binnenuit
De Wijk concludeert dat Trump actief de wereldorde gebaseerd op multilaterale samenwerking en lange termijn benefits voor zoveel mogelijk belanghebbenden, die zijn voorgangers hebben helpen opbouwen, heeft willen afbreken vanuit een zero sum game waarbij hij de USA individueel wilde laten profiteren - in zichzelf in het kielzog daarvan: ‘America first’. Volgens De Wijk heeft dit geresulteerd in een verzwakte wereldorde die ruimte biedt voor groei van macht en invloed van Rusland en China, precies Trump zegt te willen beteugelen. Trump heeft de bestaande wereldorde van binnenuit verzwakt.
Rusland
De Wijk laat zien dat Ruslands macht zuiver militair is. Het bbp van Rusland heeft de omvang van die van de Benelux en Rusland exporteert niet meer dan olie, gas en wapens. Europa heeft defensie juist afgeschaald. Vandaar dat Rusland ongestraft De Krim kon annexeren, Oekraïne en Georgië met dreiging kon weghouden bij Navo en Assad in Syrië kon steunen. Ruslands tactiek om de EU te verzwakken is ontregelen; vandaar de cyberaanvallen en nepnieuws. Rusland probeert om de economische aandacht te verleggen van Europa naar Azië, met name China, maar economische samenwerking anders dan het leveren van gas aan China komt niet van de grond; militaire wel. De gerichte cyberaanpak is aan het licht gekomen via activiste Ljoedmila Savtsjoek. Daarnaast houdt Rusland conferenties met rechts-extremistische partijen zoals pvv en fvd om hen pro-rusland te beïnvloeden.
Cultuur
Volgens De Wijk staat in de Chinese cultuur de groep (familie, clan) centraal in tegenstelling tot het Westen waar het individu centraal staat. In China ontleent het individu waarde aan de plek in een groep, niet om wat zij of hij individueel presteert. Vandaar dat in China schaamte en angst voor gezichtsverlies regeert en niet schuld, eer of trots. In de leer van Confucius moeten mensen hoe hoger ze komen in de hiërarchie leven volgens steeds hogere standaarden, zo ontstaat het paternalistische leiderschap en respect door het volk. En ook de superioriteitsgevoelens jegens Westere leiders.
Wetenschap
De Wijk is heerlijk transparant over hoe hij denkt qua internationale betrekkingen-theorie over de wereld: hij behoort volgens eigen zeggen tot de realistische cq machtspolitieke denkschool. Deze beschrijft de wereld zoals die is. De Wijk ziet de wereld als anarchistisch omdat centraal gezag ontbreekt; autonome staten zijn de belangrijkste actoren; die handelen in eigenbelang waardoor per saldo de machtigsten het voor het zeggen hebben. Samenwerking is mogelijk als landen gedeelde waarden en belangen hebben.
Een andere stroming is de liberale denkschool die uitgaat van samenwerking wegens economische belangen. Deze stroming gaat ervan uit dat uit econ afhankelijkheden zelfbeheersing, matiging en gelijkheid volgen.
De Wijk citeert Chinese wetenschappers die stellen dat er geen Chinese denkschool voor internationale betrekkingen bestaat. Zowel het Chinese als de USA-manier van denken (machtspolitiek) gaan ervan uit dat internationale macht wordt bepaald door militaire én morele macht. In het westerse denken heet dit ‘benign hegemony’ met morele uitgangspunten van democratie en mensenrechten. In de Chinese manier van denken zou een dominante macht verantwoordelijkheid meebrengen, zoals econ ontwikkeling van arme landen en veiligheidsgaranties voor niet-nucleaire staten. China als rolmodel dus dat respect afdwingt. Chinese wetenschap noemt dit humane autoriteit. De Wijk ziet links met soft power van Joseph Nye en missionary nation van John Mearsheimer. De vraag is wat dominante machten doen als landen zich niet naar hun waarden schikken: interveniëren?
Volgens De Wijk is ook China een machtspolitieke speler in internationale betrekkingen en speelt de ethische kant vrijwel geen rol. Hun aanpak is vooral psychologisch en op lange termijn gericht itt militair: manipulatie, vermijden van provocaties, stelen van ideeën en technologie, blijven wantrouwen van de tegenstander. Plus shi, waarvoor geen westers equivalent bestaat: strategisch momentum creëren door het begrijpen van de situatie, zonder dat de tegenstander het in de gaten heeft.
Tribuutsysteem
De Wijk stelt dat de Chinese kijk op de wereld cinocentrisch is. Gestoeld op Confusius zagen de keizers van China zichzelf en hun land als het centrum van de kosmos. Hij beschrijft het tribuutsysteem. Dat woord is door westerse wetenschapper Joh King Fairbank bedacht en verwijst ernaar dat andere landen de superioriteit van China moeten erkennen door giften (tributen) aan de Chinese keizers. In het verleden hebben Japan, Vietnam, Maleisië en Thailand dat gedaan.
De Wijk stelt dat de westerse zienswijze is gebaseerde op koloniale overheersing en imperialisme. Chinese territoriale expansie beperkt zich tot gebieden waarvan China vindt dat ze bij hen horen: Taiwan, Tibet en de Zuid- en Oost-Chinese zeeën. Deze gebieden heeft zij ooit verloren of moeten afstaan waarnaar De Wijk refereert als ‘de eeuw van vernedering.’ China zou die vernedering willen opheffen door de gebieden terug te claimen. Haar aanpak is strategisch: lange adem, langzaam de druk opvoeren en kleine stappen zetten die op zichzelf geen oorlog waard zijn; tevens niet erkennen van internationale insituties zoals strafhof Den Haag. Zo ook gegaan in Tibet en Hong Kong.
De USA voelen zich ook meerderwaardig. De Wijk moemt dit messianisme. Madelaine Albeight heeft de USA een indispensable nation genoemd.
Wingewest
De Wijk concludeert dat China niet uit is op overheersing, maar de wereld ziet als een groot wingewest dat de macht en autoriteit van China moet respecteren. Volgens De Wijk is in China niet meer dan 12% van het landoppervlak beschikbaar om de bevolking te voeden. In een paar jaar tijd ontwikkelde China zware industrie zodat zij nu verantwoordelijk zijn voor 54% van de totale energieconsumptie van de wereld. Vandaar dat China naar het buitenland moet voor grondstoffen en energie. Deze stelt zij veilig met grote investeringen en leningen aan leverende landen, die China financiert met dollarreserves. Als gevolg heeft China nu ‘vitale belangen’, of ‘kernbelangen’, elders in de wereld met een veiligheidsdimensie die toenemende assertiviteit verklaart. Tot nu toe is China alleen conflicten aangegaan over landsgrenzen: Tibet, grenzen met Rusland en eilanden in de Zuid-Chinese zee.
Kop in drukken
De leiding van China is autocratisch die continu het gevoel hebben dat ze bedreigd worden; ze houden de eigen onderdanen onder de duim tegen verzet in eigen land en van andere landen. De communistische ideologie versterkt die verder vanwege het verschil met andere landen. Daarom probeert China om alle subversieve activiteiten de kop in te drukken, zelfs met sancties en bedreigingen: ontmoetingen van regeringsleiders met de Dalai Lama, sancties op import van Noorse zalm ma de Nobelprijs voor mensenrechten-activist Liu Xiaobo.
Zuid-Chinese Zee en Taiwan
China heeft twee ‘kernbelangen’ waarover oorlog kan ontstaan; onbewoonde eilanden in de Stille Zuidzee waar olie is gevonden (conflict met Japan) en Taiwan. Daarnaast is de Zuid-Chinese Zee van strategisch belang. Het is een handelsroute, goed voor 12% van de mondiale visvangst per jaar en er zit olie en gas. Door just in time-logistiek zijn veel landen afhankelijk van aanvoer. China claimt de zee, de USA eisen ‘mare librum’. Ten aanzien van Taiwan een roerig verleden met heen-en-weer tussen China en Japan in twee oorlogen, en een status aparte nadat de communisten (Mao) de toenmalige Chinese regering in een burgeroorlog naar het eiland hadden verdreven. De huidige lijn van China is, net als bij Tibet en Hong Kong: één land, twee systemen, en dan langzaam annexeren.
China en de VN
Volgens De Wijk stapt China in het gat de de USA laat door zich onder Trump terug te trekken uit vredesmissies. Niet uit humanitaire overwegingen maar uit machtspolitiek en om gelegitimeerd met troepen hun belangen in Afrika veilig te stellen en deze op te bouwen. Dit gaat gepaard met ‘sussende retoriek’ om ‘het Westen niet de stuipen op het lijf te jagen.’
BRI
De nieuwe zijderoute, zo wordt het Belt and Road Initiative genoemd. Het is het belangrijkste project van de New Development Bank, de Chinese concurrent van de Wereldbank. De Wijk legt uit dat het BRI eigenlijk drie routes betreft: een maritieme, één over land en een digitale route. In 2017 kwamen ruim 60 landen bijeen voor het eerste Belt and Road Forum. Resultaat, naast veel retoriek, een serie bilaterale handelsverdragen en investeringen. De Wijk schetst een beangstigend beeld van strategische investeringen in havens, bruggen, wegen en andere infrastructuur om landen aan zich te binden, en tegelijk een netwerk van verbindingen te bouwen dat zijn controleren; voor commerciële én militaire doeleinden.
Technologische races
Op de BRI-conferentie realiseert De Wijk zich dat China een ‘China first’-strategie volgt door de leider van de voerde industriële revolutie te worden met 5G-mobiele comm, AI, 3d-printing, robotica, machine learning en supercomputers. Volgens hem werden de vorige techn races gewonnen door Groot-Brittannië, daarna de VS en nu dus China. Wie de techn race wint, bepaalt de technische en industriële standaards en daarmee ook de spelregels van de handel zoals transparantie, milieueisen, sociale verantwoordelijkheid en financiële transacties. Op deze manier zijn in de vorige techn revolutie de Amerikaanse techgiganten ontstaan: Google, Amazon, Microsoft, Apple... Aha denk je daar aangekomen, vandaar dat de VS en de EU Huawei weren; misschien niet alleen vanwege technische risico’s maar ook (of vooral?) strategisch? De positie van de EU in de huidige strijd zou zijn: aansluiten bij de VS of bij China. Traditioneel geen vraag, bij bondgenoot VS natuurlijk; alleen leidt de verwijdering door Trump er toe dat Europese landen nu andere keuzes (kunnen) maken.
Downsides
De huidige tech revolutie heeft ook downsides. Een downside van de huidige techn revolutie is dat het banen overbodig zal maken. We hebben in de VS gezien dat sociaal-econ achterblijvende bevolkingsgroepen het politieke systeem drastisch kunnen veranderen. Een deel van dit probleem wordt opgelost met opschalen van het volume van productie, waartoe China beter geëquipeerd is dan de VS. Een andere downside is het Chinese digitale puntensysteem waarmee gewenst gedrag wordt gestimuleerd, volgens De Wijk de opmaat naar een Orwelliaanse controlemaatschappij. China ontwikkelt dit systeem oa om risico’s van downside één te mitigeren en dissidenten te isoleren. China controleert ook het internet met censuur op het internet, het verbieden van Facebook en Twitter en het aanbieden van Chinese varianten daarop die door de staat kunnen worden gecontroleerd. Alles bij elkaar creëren de repressieve controlemaatregelen modelburgers die eerder risicomijdend dan innovatief zijn. Misschien kan China dit corrigeren binnen het systeem door innovatie met punten te belonen? Ook buiten China oefent het land druk uit op andere landen met investeringen in politiek, gezondheidzorg en infrastructuur als vorm van soft power. Tenslotte autonome wapens. Die zijn al oud: landmijnen. AI maakt ook besluiten en besturen door wapens mogelijk, zonder mensen, zonder moraliteit. Volgens De Wijk is de Zuid-Chinese Zee de meest waarschijnlijke plek waar autonome wapens met AI zullen worden toegepast.
2049
In 2049 bestaat de Chinese Volksrepubliek 100 jaar. Volgens De Wijk een psychologisch momentum voor China. De Wijk voorspelt tien veranderingen in de wereld rond die timing:
- Een nieuw Chinees tribuutsysteem
- Internationale betrekkingen worden meer transactioneel
- Mercantilisme en zero sum game worden sterker
- Internationale instituties zullen veranderen
- Invloedsferen en blokvorming worden belangrijker.
- Flow security komt ventraal in veiligheidsdebat (veiligstellen handelsbelangen en lange supply chains)
- Liberale waarden, democratie en mensenrechten raken op de achtergrond
- Klassieke soevereiniteit centraal: minder wars of choice, enkel wars of necessity om soevereiniteit te beschermen.
- Een nieuwe wereldorde met meer machtscentra; is niet perse onveiliger
- Nucleaire afschrikking wordt belangrijker.
March 4, 2025
Ik kon mezelf er niet van weerhouden dit boek als bevooroordeeld te beschouwen. Er staan zeker interessante punten in maar ook evenveel gebreken zoals het niet benoemen van de jaren ‘70-‘80 in de relatie tussen de VSA en China (overwegend positief), het nemen van de Vrede van Westfalen als startpunt van staten… Het was ook overduidelijk vanuit een realistisch en licht eurocentristisch standpunt geschreven. Op zich niks mis mee maar als student internationale betrekkingen kijk je hier toch wel door.
Dit boek gaat eigenlijk maar 50% over China (de rest gaat over het Westen en Rusland) wat wel teleurstelt als je een boek leest over China. De Culturele Revolutie wordt niet benoemd. Tevens wordt het Chinese denken veel te weinig belicht; ik had een veel uitgebreidere uiteenzetting over het Confucianisme wel op zijn plaats gevonden. Hoe kunnen we China anders beter begrijpen?
Dit boek gaat eigenlijk maar 50% over China (de rest gaat over het Westen en Rusland) wat wel teleurstelt als je een boek leest over China. De Culturele Revolutie wordt niet benoemd. Tevens wordt het Chinese denken veel te weinig belicht; ik had een veel uitgebreidere uiteenzetting over het Confucianisme wel op zijn plaats gevonden. Hoe kunnen we China anders beter begrijpen?
January 2, 2022
Handige introductie tot mondiaal denken.
March 17, 2023
Lezen in de trein werkt verassend goed
June 4, 2019
Toegegeven: ik vind Rob de Wijk een intrigerend figuur en heb bewondering voor zijn kennis en analytisch vermogen. Ik luister graag naar Boekestijn en De Wijk en acht hem een man met verstand van zaken. Hij beweegt zich in internationale diplomatieke kringen en beschikt daardoor over informatie die waardevol blijkt om de case die hij in dit boek maakt te ondersteunen: de hegemonie van het westen is tanende. Het is niet de vraag óf China binnen afzienbare tijd het machtigste land ter wereld wordt maar wanneer en hoe? En wat betekent dit voor ‘ons’?
Wereldheerschappij komt en gaat. De Romeinen, Spanjaarden, Portugezen, Nederlanders, Ottomanen, Britten heersten over de wereld en leverden in, en nu is de Westerse wereldorde onder leiding van de Amerikanen op zijn retour. Volgens De Wijk zijn er een aantal oorzaken van het uiteenvallen van de huidige wereldorde. Hij beargumenteert dat er krachten van binnenuit de boel ontsporen zoals Trumps’ olifant-in-de porseleinkast-politiek die een bom legt onder de multilaterale manier van samenwerken tussen landen waardoor de VS zich niet alleen vervreemdt van haar bondgenoten maar daarbovenop ruimte creëert op het internationale theater voor ontregelaar Rusland en strateeg China. De manier waarop de Amerikanen (en de rest van het ‘westen’) omgegaan zijn met andere landen en de vanzelfsprekendheid waarmee ze (we?) uitgaan van de juistheid van ons westerse liberaal-democratische model - en daarmee de aanname dat ieder ander land dat ook zou willen en vanzelf gaat overnemen- blijkt inherent incorrect en arrogant en is mede oorzaak van het verval en het mogelijke einde van de wereldorde zoals we die nu kennen.
Dit leidt tot het tweede punt: China acteert strategisch vanuit de blik op de lange termijn, heeft geen interne democratische beperkingen, mensenrechten, mededinging- of privacyregels om rekening mee te houden en gigantische financiële reserves en menskracht om mee te spelen. Stapje voor stapje, stukje bij beetje verschuift China de machtsbalans op in haar voordeel. Politiek, militair, technologisch en economisch, dichtbij de eigen landsgrenzen zoals in de Zuid Chinese Zee en ver weg tot in Afrika en de Cariben grijpt China elke mogelijkheid aan om haar plaats op het wereldtoneel te vergroten en greep op de handel en grondstoffen te verstevigen. China acteert pragmatisch, legt andere landen geen waarden op, bemoeit zich niet met hun interne politiek, biedt economische voorspoed en gebruikt op deze manier haar ‘soft power’ om de wereldorde naar haar hand te zetten. Ook bouwt ze een sterke krijgsmacht op en timmert ze hard aan de weg op technologisch vlak. In de tussentijd denkt het westen met Trump aan kop dat ze immer superieur is en nog steeds de wereld naar haar hand kan zetten. Dit verandert snel en daar zal het westen iets mee moeten, liefst als collectief in een harmonieus geheel.
De Wijk maakt gebruik van de geschiedenis, recente gebeurtenissen en een extrapolatie van beiden om een doorkijk te bieden maar hoe China zich in de komende decennia gaat ontpoppen tot de nieuwe hegemoon. Hij biedt met dit boek een uiteenzetting met scherpe analyses waarmee hij een helder beeld schetst van de situatie dat wordt ingekleurd met talrijke voorbeelden uit eigen ervaringen of relevante bronnen. Mede door het feit dat De Wijk veel put uit eigen ervaringen en een sterk gevoel bij de huidige ontwikkelingen heeft leest het goed weg en is het meer dan een opsomming van feiten. Hoewel De Wijk bij tijd en wijle sterk tot in detail gaat is dit boek een aanrader, ook voor mensen die zich normaliter niet bovengemiddeld interesseren in geopolitiek.
Wat ik mis aan het verhaal is een verwijzing naar het ruimtedomein waar China ook steeds actiever wordt en nu volledig onbenoemd blijft. Verder vind ik een halve pagina aanbevelingen vrij summier en had ik daar meer van verwacht. Afgezien daarvan, en een handvol typos, kan ik niet anders zeggen dan dat ik dit gewoon een heel goed boek vind.
Wereldheerschappij komt en gaat. De Romeinen, Spanjaarden, Portugezen, Nederlanders, Ottomanen, Britten heersten over de wereld en leverden in, en nu is de Westerse wereldorde onder leiding van de Amerikanen op zijn retour. Volgens De Wijk zijn er een aantal oorzaken van het uiteenvallen van de huidige wereldorde. Hij beargumenteert dat er krachten van binnenuit de boel ontsporen zoals Trumps’ olifant-in-de porseleinkast-politiek die een bom legt onder de multilaterale manier van samenwerken tussen landen waardoor de VS zich niet alleen vervreemdt van haar bondgenoten maar daarbovenop ruimte creëert op het internationale theater voor ontregelaar Rusland en strateeg China. De manier waarop de Amerikanen (en de rest van het ‘westen’) omgegaan zijn met andere landen en de vanzelfsprekendheid waarmee ze (we?) uitgaan van de juistheid van ons westerse liberaal-democratische model - en daarmee de aanname dat ieder ander land dat ook zou willen en vanzelf gaat overnemen- blijkt inherent incorrect en arrogant en is mede oorzaak van het verval en het mogelijke einde van de wereldorde zoals we die nu kennen.
Dit leidt tot het tweede punt: China acteert strategisch vanuit de blik op de lange termijn, heeft geen interne democratische beperkingen, mensenrechten, mededinging- of privacyregels om rekening mee te houden en gigantische financiële reserves en menskracht om mee te spelen. Stapje voor stapje, stukje bij beetje verschuift China de machtsbalans op in haar voordeel. Politiek, militair, technologisch en economisch, dichtbij de eigen landsgrenzen zoals in de Zuid Chinese Zee en ver weg tot in Afrika en de Cariben grijpt China elke mogelijkheid aan om haar plaats op het wereldtoneel te vergroten en greep op de handel en grondstoffen te verstevigen. China acteert pragmatisch, legt andere landen geen waarden op, bemoeit zich niet met hun interne politiek, biedt economische voorspoed en gebruikt op deze manier haar ‘soft power’ om de wereldorde naar haar hand te zetten. Ook bouwt ze een sterke krijgsmacht op en timmert ze hard aan de weg op technologisch vlak. In de tussentijd denkt het westen met Trump aan kop dat ze immer superieur is en nog steeds de wereld naar haar hand kan zetten. Dit verandert snel en daar zal het westen iets mee moeten, liefst als collectief in een harmonieus geheel.
De Wijk maakt gebruik van de geschiedenis, recente gebeurtenissen en een extrapolatie van beiden om een doorkijk te bieden maar hoe China zich in de komende decennia gaat ontpoppen tot de nieuwe hegemoon. Hij biedt met dit boek een uiteenzetting met scherpe analyses waarmee hij een helder beeld schetst van de situatie dat wordt ingekleurd met talrijke voorbeelden uit eigen ervaringen of relevante bronnen. Mede door het feit dat De Wijk veel put uit eigen ervaringen en een sterk gevoel bij de huidige ontwikkelingen heeft leest het goed weg en is het meer dan een opsomming van feiten. Hoewel De Wijk bij tijd en wijle sterk tot in detail gaat is dit boek een aanrader, ook voor mensen die zich normaliter niet bovengemiddeld interesseren in geopolitiek.
Wat ik mis aan het verhaal is een verwijzing naar het ruimtedomein waar China ook steeds actiever wordt en nu volledig onbenoemd blijft. Verder vind ik een halve pagina aanbevelingen vrij summier en had ik daar meer van verwacht. Afgezien daarvan, en een handvol typos, kan ik niet anders zeggen dan dat ik dit gewoon een heel goed boek vind.
July 11, 2019
Kijk, dit is nu een boek waar je echt wat van opsteekt. Rob de Wijk kan de dingen zo duidelijk uitleggen dat het is alsof je het altijd al hebt geweten. Daardoor vergeet je hoe informatief dit boek is. Als je één boek over de opkomst van China zou moeten lezen, dan wat mij betreft De nieuwe wereldorde - met als veelzeggende ondertitel: Hoe China sluipenderwijs de macht overneemt.
De Wijk behandelt achtereenvolgens: 'De sloop van de westerse wereldorde', 'De opkomst van China' en dan 'De Chinese wereldorde'. Elk deel is zeer de moeite waard, maar het derde deel vond ik het interessantst. Erg knap hoe De Wijk in dit deel op basis van alle bevindingen uit deel 1 en 2 een zeer overtuigend, samenhangend toekomstbeeld weet te schetsen. Hij schetst 8 grote veranderingen die kunnen plaatsvinden als China uitgroeit tot een grootmacht die zich kan meten met de VS (en, laten we het hopen, Europa).
De belangrijkste verandering is denk ik nummer 2: "De internationale betrekkingen zullen vaker een transactioneel karakter krijgen. Het beginsel van ‘voor wat hoort wat’ zal, sterker dan nu, de internationale betrekkingen gaan domineren. De Nieuwe Zijderoute levert een kijkje in de toekomst. Er wordt bijvoorbeeld geïnvesteerd in infrastructuur die, zo benadrukken de Chinese leiders, een economische win-winsituatie moet opleveren. Impliciet vraagt China tevens om steun voor zijn beleid ten aanzien van de hereniging met de Zuid-Chinese Zee, Taiwan en de Senkaku-eilanden, en bijvoorbeeld het tegengaan van veroordelingen door de Verenigde Naties van het Chinese mensenrechtenbeleid. Hebben landen zich te diep in de schulden gestoken, dan zal China daarvoor een aanzienlijke prijs bedingen, zoals het gebruik van havens voor militaire doeleinden. Dat overkwam Sri Lanka. Zo wordt op goedkope wijze de geopolitieke footprint van China uitgebreid. Uiteindelijk betekent dit dat China zich dus niet altijd afzijdig zal houden van de interne aangelegenheden van een land."
De Wijk behandelt achtereenvolgens: 'De sloop van de westerse wereldorde', 'De opkomst van China' en dan 'De Chinese wereldorde'. Elk deel is zeer de moeite waard, maar het derde deel vond ik het interessantst. Erg knap hoe De Wijk in dit deel op basis van alle bevindingen uit deel 1 en 2 een zeer overtuigend, samenhangend toekomstbeeld weet te schetsen. Hij schetst 8 grote veranderingen die kunnen plaatsvinden als China uitgroeit tot een grootmacht die zich kan meten met de VS (en, laten we het hopen, Europa).
De belangrijkste verandering is denk ik nummer 2: "De internationale betrekkingen zullen vaker een transactioneel karakter krijgen. Het beginsel van ‘voor wat hoort wat’ zal, sterker dan nu, de internationale betrekkingen gaan domineren. De Nieuwe Zijderoute levert een kijkje in de toekomst. Er wordt bijvoorbeeld geïnvesteerd in infrastructuur die, zo benadrukken de Chinese leiders, een economische win-winsituatie moet opleveren. Impliciet vraagt China tevens om steun voor zijn beleid ten aanzien van de hereniging met de Zuid-Chinese Zee, Taiwan en de Senkaku-eilanden, en bijvoorbeeld het tegengaan van veroordelingen door de Verenigde Naties van het Chinese mensenrechtenbeleid. Hebben landen zich te diep in de schulden gestoken, dan zal China daarvoor een aanzienlijke prijs bedingen, zoals het gebruik van havens voor militaire doeleinden. Dat overkwam Sri Lanka. Zo wordt op goedkope wijze de geopolitieke footprint van China uitgebreid. Uiteindelijk betekent dit dat China zich dus niet altijd afzijdig zal houden van de interne aangelegenheden van een land."
Read
May 18, 2021Sorry maar een DNF aan het einde van hoofdstuk 2- ik vond het een beetje te "china de grote boeman en het is het einde van de wereld" klinken...misschien word het beter in latere hoofdstukken maar ik ga toch liever iets lezen wat ik echt wil lezen en als het non fictie is iets waar ik ook echt iets van kan leren.
July 7, 2025
Langer over dit korte boek gedaan dan gemiddeld, maar dat komt niet door de treffende en voorspellende analyse van Rob de Wijk. Het is alleen niet geschreven als een spannende non-fictie, want de feiten en kenmerken van de geopolitiek verdienen een niet-geromantiseerde beschrijving.
Is het daardoor het beste non-fictie boek? Zeker niet als je het hebt over een manier van schrijven. Wel is het schrikbarend hoe goed Rob de Wijk de politieke situatie in 2019 wist te beschrijven (publicatiejaar) en hoe daar toen al blijkbaar zo slecht op geacteerd is door de Europesche leiders. Want naast China wordt vooral de huidige grootmacht Amerika genoemd. De inleidende beschietingen van Trump van destijds wordt veel aangehaald en hadden toen al een voorspellende waarde voor de huidige politieke situatie …
Is het daardoor het beste non-fictie boek? Zeker niet als je het hebt over een manier van schrijven. Wel is het schrikbarend hoe goed Rob de Wijk de politieke situatie in 2019 wist te beschrijven (publicatiejaar) en hoe daar toen al blijkbaar zo slecht op geacteerd is door de Europesche leiders. Want naast China wordt vooral de huidige grootmacht Amerika genoemd. De inleidende beschietingen van Trump van destijds wordt veel aangehaald en hadden toen al een voorspellende waarde voor de huidige politieke situatie …
August 3, 2023
Interessant boek over China en de verhouding in de wereld. Het meeste van het boek kijkt terug hoe we gekomen zijn tot de huidige situatie. Zijn toekomst beeld over dat China de macht overneemt komt door de vele nuances niet naar voren. Dat blijkt ook wel dat door de afgelopen ontwikkelingen (Covid, oorlog in Oekraïne, etc).
Ik deel wel zijn mening over de 4de industriele revolutie, maar dan met name de sociale media. Dat is groot gevaar dat wel genoemd wordt, maar niet als kracht dat de westerse wereld kan laten uiteenvallen.
Ik deel wel zijn mening over de 4de industriele revolutie, maar dan met name de sociale media. Dat is groot gevaar dat wel genoemd wordt, maar niet als kracht dat de westerse wereld kan laten uiteenvallen.
April 10, 2019
Goed onderbouwd betoog waarin eerst ontstaan van westerse wereldorde (naast vrije markt, ook belangrijkere zaken als internationaal recht, democratie en burgerlijke vrijheden) wordt besproken.
Voor een groot deel van de huidige generatie, en zeker degenen die zijn opgegroeid '89 is dit systeem vanzelfsprekend, waardoor de bedreiging van o.a. China (waar dit boek specifiek over gaat) onvoldoende wordt erkend.
Voor een groot deel van de huidige generatie, en zeker degenen die zijn opgegroeid '89 is dit systeem vanzelfsprekend, waardoor de bedreiging van o.a. China (waar dit boek specifiek over gaat) onvoldoende wordt erkend.
April 9, 2021
Informatief boek over internationale politieke en economische verhoudingen. Veel informatie over ontwikkelingen de US, in Europa, Rusland en China. Nogal alarmistisch over de impact van China op de wereldorde en daarin niet zeer overtuigend. Zijn hoofdstuk over Trump 'de sloper' laat heel overtuigend zien wat de destructieve invloed is van deze president. Maar die kan heel goed binnenkort tot de geschiedenis behoren...
August 31, 2022
Rip het Westen
September 8, 2022
Soms moet een auteur met brede stroken verven om en boodschap over te brengen. Rob de Wijk zet in dit boek een helder beeld neer over de toekomst van China in de wereld, maar maakt met het schilderen van zijn toekomstplaatje zodanig veel blunders dat het hele verhaal rammelt.
Rob de Wijk smijt met rigoureuze standpunten en heldere verhaallijnen. Voor iemand die op wereldschaal conclusies wilt trekken is dit nodig: nuance maakt niet voor een goed verhaal. Daar zit ook de kern van mijn kritiek: Rob de Wijk onderbouwt zijn standpunten niet of onvolledig. In sommige gevallen klopt het simpelweg niet. Ik heb een kleine selectie voorbeelden onderaan toegevoegd. Afgezien van deze missers, is het boek ook wat gemakzuchtig. Waarom je een tabel van de groei van Russische economie er in knalt en deze laat stoppen 2013, begrijp ik niet. En ondanks het feit dat het boek wat verouderd is (het kwam uit in 2019), is met de twaalfde druk (uit 2021) helemaal niks aangepast. In de tussentijd is er wel veel gebeurd waardoor het boek verouderd voelt.
Dan het hoofdstuk over de vierde technologische revolutie. Pak je bingokaart er maar bij: Artificial Intelligence, Internet of Things, Big Data, supercomputers, 5G... het komt allemaal langs. De Wijk legt geen van deze concepten uit, en bijna alle keren dat hij het over Artificial Intelligence heeft beschrijft hij eigenlijk het werk van algoritmes. De thesis van de Wijk is dat China een grote kans heeft de 'vierde technologische' revolutie te winnen, waar ik op zich in kan komen. Met het lezen van het boek heb ik alleen onvoldoende vertrouwen dat de auteur hier zelf goed een inschatting van kan maken.
Dit gezegd hebbende: Rob de Wijk weet in het boek wel een breder plaatje neer te zetten en de gebeurtenissen en houding van China in een waardevolle context te plaatsen. De kennis, ervaringen en kunde van de auteur komen evident naar voren en zijn kijk op de wereld is waardevol. Het is dan ook jammer en soms onbegrijpelijk dat het boek zoveel onnodige missers maakt: een tweede- of derde lezer zou al enorm hebben geholpen. Het boek deed mij uiteindelijk denken aan een Potemkin-dorp: het klink op het eerste gezicht erg overtuigend, maar als je wat langer kijkt begint het uit zichzelf te ontrafelen.
Voorbeelden van onvolledige bronnen/verkeerde stellingen:
- Het argument dat banenverlies in de VS/EU voornamelijk zijn veroorzaakt door de intrede van China tot de WTO, is door economen meermaals ontkracht. Automatisering en niet China, is de belangrijkste factor (wel heeft de intrede van China in bepaalde sectoren wel geconcentreerde effecten gehad). De 'meerdere' bronnen die de Wijk hier aanhaalt (p100) zijn twee studies naar Zweden en het Verenigd Koninkrijk.
- Het aanhalen van het 'success' van Corbyn (p103) kan je bijna cynisch noemen. De man is verantwoordelijk voor een van de grootste verkiezingsnederlagen in Britse geschiedenis.
- De Wijk noemt de Europese asielcrisis in 2015/2016 als de opkomst van Alternatieve für Deutschland, terwijl de partij in 2013 al meedeed met de Bondstagverkiezingen.
- De Wijk claimt dat dat Islamitische landen stagneren in hun economische, sociale en politieke ontwikkeling omdat ze traditionele, niet moderne culturen zijn (p200). Dat is best een grote claim, wellicht is het deel kloppend, maar de een-op-een relatie gaat wel erg ver..
- De manier waarop de Wijk het Chinese leningenbeleid neerzet (lange termijnleningen met lage rentes) klopt niet. Sterker nog: het is eerder het tegenovergestelde. Chinese leningen (bijvoorbeeld van China EXIM of China Development bank) worden juist gekenmerkt door hun korte termijn en hoge rentes.
Rob de Wijk smijt met rigoureuze standpunten en heldere verhaallijnen. Voor iemand die op wereldschaal conclusies wilt trekken is dit nodig: nuance maakt niet voor een goed verhaal. Daar zit ook de kern van mijn kritiek: Rob de Wijk onderbouwt zijn standpunten niet of onvolledig. In sommige gevallen klopt het simpelweg niet. Ik heb een kleine selectie voorbeelden onderaan toegevoegd. Afgezien van deze missers, is het boek ook wat gemakzuchtig. Waarom je een tabel van de groei van Russische economie er in knalt en deze laat stoppen 2013, begrijp ik niet. En ondanks het feit dat het boek wat verouderd is (het kwam uit in 2019), is met de twaalfde druk (uit 2021) helemaal niks aangepast. In de tussentijd is er wel veel gebeurd waardoor het boek verouderd voelt.
Dan het hoofdstuk over de vierde technologische revolutie. Pak je bingokaart er maar bij: Artificial Intelligence, Internet of Things, Big Data, supercomputers, 5G... het komt allemaal langs. De Wijk legt geen van deze concepten uit, en bijna alle keren dat hij het over Artificial Intelligence heeft beschrijft hij eigenlijk het werk van algoritmes. De thesis van de Wijk is dat China een grote kans heeft de 'vierde technologische' revolutie te winnen, waar ik op zich in kan komen. Met het lezen van het boek heb ik alleen onvoldoende vertrouwen dat de auteur hier zelf goed een inschatting van kan maken.
Dit gezegd hebbende: Rob de Wijk weet in het boek wel een breder plaatje neer te zetten en de gebeurtenissen en houding van China in een waardevolle context te plaatsen. De kennis, ervaringen en kunde van de auteur komen evident naar voren en zijn kijk op de wereld is waardevol. Het is dan ook jammer en soms onbegrijpelijk dat het boek zoveel onnodige missers maakt: een tweede- of derde lezer zou al enorm hebben geholpen. Het boek deed mij uiteindelijk denken aan een Potemkin-dorp: het klink op het eerste gezicht erg overtuigend, maar als je wat langer kijkt begint het uit zichzelf te ontrafelen.
Voorbeelden van onvolledige bronnen/verkeerde stellingen:
- Het argument dat banenverlies in de VS/EU voornamelijk zijn veroorzaakt door de intrede van China tot de WTO, is door economen meermaals ontkracht. Automatisering en niet China, is de belangrijkste factor (wel heeft de intrede van China in bepaalde sectoren wel geconcentreerde effecten gehad). De 'meerdere' bronnen die de Wijk hier aanhaalt (p100) zijn twee studies naar Zweden en het Verenigd Koninkrijk.
- Het aanhalen van het 'success' van Corbyn (p103) kan je bijna cynisch noemen. De man is verantwoordelijk voor een van de grootste verkiezingsnederlagen in Britse geschiedenis.
- De Wijk noemt de Europese asielcrisis in 2015/2016 als de opkomst van Alternatieve für Deutschland, terwijl de partij in 2013 al meedeed met de Bondstagverkiezingen.
- De Wijk claimt dat dat Islamitische landen stagneren in hun economische, sociale en politieke ontwikkeling omdat ze traditionele, niet moderne culturen zijn (p200). Dat is best een grote claim, wellicht is het deel kloppend, maar de een-op-een relatie gaat wel erg ver..
- De manier waarop de Wijk het Chinese leningenbeleid neerzet (lange termijnleningen met lage rentes) klopt niet. Sterker nog: het is eerder het tegenovergestelde. Chinese leningen (bijvoorbeeld van China EXIM of China Development bank) worden juist gekenmerkt door hun korte termijn en hoge rentes.
March 22, 2021
Voor iemand die het nieuws optioneel vindt, en ervan uitgaat dat dingen die werkelijk belangrijk zijn toch wel via via terechtkomen, was dit boek heel verhelderend. Ondanks dat ik er toch een paar maanden over heb gedaan om het boek uit te lezen, krijgt het een verdiende 5 sterren. Bij nader inzien is dit misschien juist de verklaring: het boek bevat vrijwel geen 'opvulparagraven' die je slechts hoeft te scannen, maar goed onderbouwde verbanden.
Ik voel me niet alleen beter geïnformeerd over een eventueel aankomende China confrontatie, maar ik kan nu beter de samenhang tussen losse puzzelstukjes uit de geschiedenis plaatsen. Die context kan de Wijk beter scheppen dan een week of wat enthousiast gekluisterd aan NOS, RTL of nu.nl (Om deze reden deed het me ook denken aan Sapiens). Tussen alle les in geschiedenis, politiek en internationale betrekkingen, sinologie, en interculturele communicatie moest ik af en toe ook gniffelen - vrij uitgebreid wordt Trump vergeleken met Hitler aan de hand van een checklijst van het fascisme, waarin hij de meeste boxen aan weet te tikken, maar het af laat weten op een oproep tot geweld. De Wijk had niet kunnen weten dat in januari dit jaar het Capitool bestormd zou worden, maar ik ben wel benieuwd of er nog een addendum komt...
Ik voel me niet alleen beter geïnformeerd over een eventueel aankomende China confrontatie, maar ik kan nu beter de samenhang tussen losse puzzelstukjes uit de geschiedenis plaatsen. Die context kan de Wijk beter scheppen dan een week of wat enthousiast gekluisterd aan NOS, RTL of nu.nl (Om deze reden deed het me ook denken aan Sapiens). Tussen alle les in geschiedenis, politiek en internationale betrekkingen, sinologie, en interculturele communicatie moest ik af en toe ook gniffelen - vrij uitgebreid wordt Trump vergeleken met Hitler aan de hand van een checklijst van het fascisme, waarin hij de meeste boxen aan weet te tikken, maar het af laat weten op een oproep tot geweld. De Wijk had niet kunnen weten dat in januari dit jaar het Capitool bestormd zou worden, maar ik ben wel benieuwd of er nog een addendum komt...
March 13, 2023
Een interessant boek waarin Rob de Wijk zijn visie op de ontwikkeling die China doormaakt uiteenzet. Op verschillende momenten haalt hij ook de ontwikkelingen in Rusland en de VS aan. Daardoor is het een overzichtelijk verhaal. Wees er wel op bedacht dat dit verhaal is geschreven vanuit het perspectief van het realisme op de internationale betrekkingen.
November 23, 2025
goede introductie tot de huidige staat van de wereldorde. het is wel duidelijk dat Rob een kenner is in internationale betrekkingen en niet over China.
zeker het laatste hoofdstuk is bijna gewoon ai hallucinatie. en het boek komt uit 2020 dus de Oekraïense oorlog en Chinas progressie in de laatste 5 jaar komen niet voorbij
zeker het laatste hoofdstuk is bijna gewoon ai hallucinatie. en het boek komt uit 2020 dus de Oekraïense oorlog en Chinas progressie in de laatste 5 jaar komen niet voorbij
February 23, 2021
+ Prima boek voor als je wat wilt weten over de verschuivingen op het internationale speelveld die leiden tot de opkomst van China.
- Diepgravende analyse van Chinese cultuur en geschiedenis ontbreekt. Dat is echt een dimensie die ik miste bij het lezen van dit boek.
- Diepgravende analyse van Chinese cultuur en geschiedenis ontbreekt. Dat is echt een dimensie die ik miste bij het lezen van dit boek.
August 23, 2023
Zonder meer een interessant boek. Je wordt overspoeld met feiten. Van handelsverdragen, samenwerkingsverbanden tussen landen tot een college over de wapensystemen wereldwijd. Een punt van kritiek is dat van Wijk nogal eens in herhalingen treedt.
May 23, 2019
Zeer verhelderen
December 1, 2019
Erg leesbaar en goed te volgen analyse van wat er nu in de wereld gebeurt, welke rol China zal nemen en wat dat van Europa en de VS vraagt. Heel interessant en vooral ook heel erg waar, volgens mij.
May 21, 2020
Must read
July 8, 2020
We gaan eraan
September 29, 2020
Thoughtful and interesting analysis of the current geopolitical situation in multiple dimensions. Recommended read for everyone wanting to better understand current geopolitical/strategic evolutions.
June 5, 2021
5 sterren als het niet zo uitgebreid over Trump zou gegaan hebben.
August 12, 2022
Goed geschreven en goed onderbouwde uitleg over onze mogelijke toekomst.
August 18, 2022
Drie jaar na dato worden de woorden van Rob steeds meer de realiteit.
September 22, 2022
Goede uiteenzetting van de huidige geopolitieke situatie en de rol en motivaties van China
May 31, 2023
Amazing! Learned a lot.
May 26, 2025
De Wijk heeft veel kennis en zijn visie resoneert sterk met de mijne. Helaas spreekt hij beter dan dat hij schrijft.
Displaying 1 - 30 of 35 reviews