Όνειρο στο κύμα και άλλα διηγήματα

by Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

Σαν τον ήχο του νάϊ που παίζει στους δρόμους της Aθήνας ο ξεπεσμένος δερβίσης στο ομώνυμο διήγημα, έτσι ακούγεται και η φωνή του Παπαδιαμάντη (1851-1911), αυτού του άρχοντα της ελληνικής γλώσσας, στα 23 αριστουργηματικά διηγήματα που ανθολογούνται στον παρόντα τόμο. Aυτό το καλαμένιο νάϊ που παίζει ο ξένος μουσουλμάνος, όπως ακριβώς και η φωνή του Παπαδιαμάντη, «κατά δύο κοκκίδας διαφέρει διά να είναι το Nαι, οπού είπεν ο Xριστός. Tο Nαι το ήμερον, το ταπεινόν, το πράον, το Nαι το φιλάνθρωπον.»

Genres: Classics, Short Stories, Fiction, Literature

189 pages, Hardcover

First published January 1, 1900

About the author

Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (English: Alexandros Papadiamantis) υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες λογοτέχνες, συγγραφέας διηγημάτων και μυθιστορημάτων που έχει αφήσει ανεξίτηλο αποτύπωμα στην ελληνική λογοτεχνία. Γεννήθηκε στη Σκιάθο και καταγόταν από ιερατική οικογένεια, γεγονός που επηρέασε βαθιά τόσο την προσωπικότητά του όσο και το συγγραφικό του έργο, καθώς η θρησκευτική παιδεία και η στενή σύνδεση με την τοπική παράδοση διαπνέουν τα περισσότερα κείμενά του. Από νεαρή ηλικία έδειξε έντονο ενδιαφέρον για τη λογοτεχνία και τη γλώσσα, ενώ η εκπαίδευσή του στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών προσέφερε στη γραφή του θεολογικές και φιλοσοφικές βάσεις που διαφαίνονται σε πολλά από τα έργα του, ιδιαίτερα στην εξερεύνηση της ανθρώπινης ψυχής και των ηθικών διλημμάτων των χαρακτήρων του. Παρά τη φιλοδοξία του να αφοσιωθεί στη λογοτεχνία, η ζωή του χαρακτηρίστηκε από φτώχεια και μοναξιά, με περιορισμένες οικονομικές δυνατότητες, γεγονός που τον κράτησε απομονωμένο από την αθηναϊκή κοινωνική και πολιτιστική ζωή, ενώ ταυτόχρονα τον βοήθησε να παρατηρεί με λεπτομέρεια και στοχασμό τη ζωή του τόπου του και τις κοινωνικές ανισότητες. Η πρώτη του εμφάνιση στη λογοτεχνία έγινε το 1879 με το διήγημα "Η Χειρονομία", και από τότε συνεργάστηκε με πολλά έντυπα, δημοσιεύοντας πλήθος διηγημάτων, άρθρων και κριτικών κειμένων. Η γραφή του Παπαδιαμάντη ξεχωρίζει για τη χρήση του δημοτικού λόγου σε συνδυασμό με καθαρεύουσα, δημιουργώντας έναν ιδιότυπο λογοτεχνικό ύφος που αποτυπώνει με ζωντάνια και λυρικότητα τις εικόνες της ελληνικής επαρχίας, των παραδόσεων, των ανθρώπων και της φύσης. Στο σύνολο του έργου του, η θρησκευτικότητα και ο ηθικός προβληματισμός συνυφαίνονται με κοινωνική κριτική και παρατήρηση της καθημερινότητας, δίνοντας βάθος στους χαρακτήρες του και δημιουργώντας έναν κόσμο γεμάτο ψυχική ένταση και ατμόσφαιρα. Το πιο γνωστό μυθιστόρημά του, "Η Φόνισσα", θεωρείται κορυφαίο δείγμα της ελληνικής λογοτεχνίας, καθώς μέσα από την ιστορία μιας γυναίκας που καταφεύγει στη φρίκη και την κοινωνική απομόνωση, ο Παπαδιαμάντης εξερευνά θέματα όπως η αδικία, η καταπίεση των γυναικών και η κοινωνική ανισότητα. Άλλα έργα του, όπως το "Γυφτοπούλα", "Αι Αδελφαί", "Η Κυρία Δήμα", "Ο Χριστός" και δεκάδες ακόμη διηγήματα, παρουσιάζουν ποικιλία θεμάτων, από την καθημερινή ζωή των Σκιαθιτών και των κατοίκων των νησιών, μέχρι την εξερεύνηση ψυχολογικών και ηθικών ζητημάτων, αποδεικνύοντας την ευρύτητα της σκέψης και της παρατήρησης του συγγραφέα. Παρά την αναγνώριση που απέκτησε μετά τον θάνατό του, κατά τη διάρκεια της ζωής του παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό απομονωμένος και δεν απολάμβανε οικονομικής άνεσης. Η αφοσίωση του στην τέχνη της γραφής ήταν τέτοια που αφιέρωσε όλη του τη ζωή σε αυτή, αποτυπώνοντας την ψυχή και τα ήθη της ελληνικής κοινωνίας του 19ου αιώνα με μοναδική λεπτομέρεια. Ο Παπαδιαμάντης πέθανε το 1911, αφήνοντας πίσω του μια ανεκτίμητη λογοτεχνική κληρονομιά που συνεχίζει να μελετάται και να αγαπιέται σε όλο τον ελληνόφωνο κόσμο, ενώ η επιρροή του παραμένει ορατή σε γενιές συγγραφέων και αναγνωστών που αναζητούν την αυθεντική εικόνα της ελληνικής ζωής και κουλτούρας μέσα από τη λογοτεχνία. Οι αναλυτές του έργου του επισημαίνουν την ικανότητά του να συνδυάζει την ακριβή περιγραφή της φύσης, την παρατήρηση της καθημερινότητας και την εξερεύνηση ηθικών ζητημάτων, δημιουργώντας ένα σύμπαν που παραμένει ζωντανό και διαχρονικό, με επίκεντρο την ανθρώπινη ψυχή και την ελληνική παράδοση, ενώ ταυτόχρονα η προσωπική του βιογραφία και οι περιορισμοί της ζωής του προσδίδουν στην αφήγηση μια βαθιά αίσθηση αυθεντικότητας και αφοσίωσης στην τέχνη.

Reviews

[Maritina Mela · Rating 5 out of 5]

On the surface, this novel seems like the description of the narrator's fondest memories from the years he was a shepherd on the mountains of his homeland, in comparison to his current life as a lawyer in Athens, which as he says, he hates more than anything.
And to a certain degree, it is.

But, combine it with beautiful descriptions of nature and of a shepherd's simple life, with the narrator's first feelings of attraction/love for a girl he tries to save from drowning, and you have this.

It's easy and quick to read and it made me feel a little bit nostalgic, since this is one of the books I used to own as an audio book/ CD as well, during my pre-teen years and was listening to it (the whole bunch of them to be honest) nonstop.

If you made it this far, congratulations!
'Til next time, take care :) :)

[Evi Routoula · Rating 4 out of 5]

Δεκαεννιά διηγήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, τα πρώτα έντεκα συμπεριλαμβάνονται στην κατηγορία ῾Σκιαθίτικα διηγήματα῾ και τα υπόλοιπα οκτώ στην κατηγορία Ἁθηναἴκά διηγήματα῾. Είναι τα δύο μέρη που έζησε ο μεγάλος διηγηματογράφος μας. Στην έκδοση αυτή, όλα είναι μεταφρασμένα στην δημοτική, γεγονός που κάνει πιο εύκολη την κατανοήσή τους για τον σύγχρονο αναγνώστη. Ίσως βέβαια να χάνεται λίγο η ομορφιά του πρωτότυπου κειμένου αλλά από την άλλη, γίνονται πιο ευκολοδιάβαστα στις μέρες μας. Όλα τους έχουν ως θέμα τις μικρές, καθημερινές ιστορίες των βιοπαλαιστών σε μια φτωχή, νέα πατρίδα. Κάποια από αυτά αναφέρονται σε έρωτες, σε κληρονομιές, στην προσπάθεια των μοναχών να αφοσιωθούν στον Θεό χωρίς να επηρεάζονται από τους λαἴκούς, στην καλλιέργεια της γης και στο μεγάλωμα των κοπαδιών πάνω στα βουνά της Σκιάθου.

[Nektaria · Rating 5 out of 5]

Η συγκεκριμένη συλλογή περιλαμβάνει τα διηγήματα του Παπαδιαμάντη που έχω απολαύσει περισσότερο ως τώρα. Μου άρεσε που ήταν πιο σύντομα σε έκταση αλλά δεν έχαναν την γοητεία τους, αφού οι μαγευτικές περιγραφές, η τρυφερότητα και η αθωότητα των συναισθημάτων που κυριαρχούν και η ελαφρά ειρωνεία για κάποια θέματα ήταν ό,τι καλύτερο! Το αγαπημένο μου ήταν το "Έρως-Ήρως"

[Efi Georgopoulou · Rating 4 out of 5]

Πολύ καλό! Ιδιαίτερος λόγος, ιδιαίτερη οπτική.

[Marios Shekeris · Rating 3 out of 5]

Τα διηγήματα του Παπαδιαμάντη σε αυτή την συλλογή είναι (για εμένα) για casual reading. Για χαλαρή ανάγνωση. Για την στιγμιαία, ακαριαία, ευχαρίστηση της ανάγνωσης και της απόλαυσης. Ξεπερνώντας την δυσκολία της καθαρεύουσας, οι εικόνες που μεταφέρει ο συγγραφέας, είναι αρκετές να σε ταξιδεύσουν στα 120-130 χρόνια πίσω. Σε ένα κόσμο διαφορετικό, σε μια εποχή διαφορετική. Όχι τόσο ο συναισθηματικός κόσμος των ανθρώπων, όσο η σχέση τους και η αλληλοεπίδραση τους με την φύση. Με την θάλασσα, με την γη, με το χώμα. Αξίες, έρωτες, διλήμματα, κακία, ζήλεια, πίστη. Το κύριο θέμα σε πολλά από τα διηγήματα είναι η αναζήτηση της ουσιαστικής ευτυχίας και η αλληλεπίδραση ανθρώπου και φύσης.

Το ομώνυμο διήγημα («Όνειρο στο Κύμα») αποτελεί ένα τέτοιο χαρακτηριστικό παράδειγμα διαχρονικότητας. Και ένας ύμνος στην γυναικεία ομορφία, αλλά και στο εφήμερο του εφηβικού έρωτα. Που όσο εφήμερος και αν είναι, έρχεται η ώριμη νοσταλγία να προκαλεί συναισθηματική αναστάτωση.

Ἦτον ἀπόλαυσις, ὄνειρον, θαῦμα. Εἶχεν ἀπομακρυνθῆ ὣς πέντε ὀργυιὰς ἀπὸ τὸ ἄντρον, καὶ ἔπλεε, κ᾽ ἔβλεπε τώρα πρὸς ἀνατολάς, στρέφουσα τὰ νῶτα πρὸς τὸ μέρος μου. Ἔβλεπα τὴν ἀμαυρὰν καὶ ὅμως χρυσίζουσαν ἀμυδρῶς κόμην της, τὸν τράχηλόν της τὸν εὔγραμμον, τὰς λευκὰς ὡς γάλα ὠμοπλάτας, τοὺς βραχίονας τοὺς τορνευτούς, ὅλα συγχεόμενα, μελιχρὰ καὶ ὀνειρώδη εἰς τὸ φέγγος τῆς σελήνης. Διέβλεπα τὴν ὀσφύν της τὴν εὐλύγιστον, τὰ ἰσχία της, τὰς κνήμας, τοὺς πόδας της, μεταξὺ σκιᾶς καὶ φωτός, βαπτιζόμενα εἰς τὸ κῦμα. Ἐμάντευα τὸ στέρνον της, τοὺς κόλπους της, γλαφυρούς, προέχοντας, δεχομένους ὅλας τῆς αὔρας τὰς ριπὰς καὶ τῆς θαλάσσης τὸ θεῖον ἄρωμα. Ἦτον πνοή, ἴνδαλμα ἀφάνταστον, ὄνειρον ἐπιπλέον εἰς τὸ κῦμα· ἦτον νηρηίς, νύμφη, σειρήν, πλέουσα, ὡς πλέει ναῦς μαγική, ἡ ναῦς τῶν ὀνείρων…

Είσαι παιδί, σε ταξιδεύει η ναυς των ονείρων, και μετά γίνεσαι βοηθός δικηγόρου στην Αθήνα. Προβάλλει ο συγγραφέας, (με έντονη αυτοβιογραφική διάθεση) την αντιπαράθεση της φύσης με τον πολιτισμό, της άγνοιας και της απειρίας της παιδικής αθωότητας με τη γνώση και την πονηρία. Ακριβώς εδώ είναι που παρακάμπτοντας τα 120 χρόνια, και την δυσκολία της ανάγνωσης λόγω της καθαρεύουσας, έρχεται η σφαίρα από το παρελθόν και τρυπάει την καρδιά. Εκεί που σαν αναγνώστης κλεισμένος σε σκοτεινό δωμάτιο, ένα βράδυ Κυριακής, αντιλαμβάνεσαι ότι η χαλαρή ανάγνωση ακόμη ενός διηγήματος του Παπαδιαμάντη, σε οδηγεί στην αναπόφευκτη αντίληψη ότι η προσδοκία για μια ζωή πιο απλή, χωρίς έγνοιες, μια μελλοντική συνθήκη ευδαιμονίας, ελευθερίας, ευτυχίας και ομορφιάς, είναι απλά ένα όνειρο στο κύμα…