Jump to ratings and reviews
Rate this book

De experimenten

Rate this book
Vijftig jaar lang hebben ze elkaar niet gezien of gesproken. Maar nu is Alma ziek en dit weekend is er niemand anders om voor haar te zorgen dan haar stiefdochter Charlie. Zodra ze terug is in het huis van haar jeugd weet Charlie weer waarom ze het al die jaren geleden voorgoed heeft verlaten. Maar dan begint Alma te vertellen: over hoeveel mensen er in een kolenwagon passen; de eeuwige jeuk in de barakken; over de experimenten in Blok 10 van Auschwitz. Kan een gruwelijke getuigenis een levenslange verwijdering overbruggen?

253 pages, Paperback

Published January 17, 2019

8 people are currently reading
228 people want to read

About the author

Marion Pauw

45 books150 followers
Copywriter, journalist and author. Currently lives and works in Amsterdam, Netherlands.

Ratings & Reviews

What do you think?
Rate this book

Friends & Following

Create a free account to discover what your friends think of this book!

Community Reviews

5 stars
125 (22%)
4 stars
277 (49%)
3 stars
142 (25%)
2 stars
15 (2%)
1 star
3 (<1%)
Displaying 1 - 30 of 64 reviews
Profile Image for Leesdame.
683 reviews67 followers
February 18, 2019
Marion Pauw schrijft meeslepend over het leven van Alma en Charlène. Er zijn drie verhaallijnen. Allereerst die van het heden, als Charlène voor Alma een weekend moet zorgen. Deze verhaallijn heeft vooral een psychologisch laagje. Kan een heftige geschiedenis ervoor zorgen dat deze twee mensen elkaar beter gaan begrijpen?

Een andere verhaallijn gaat over de jeugd van Charlène en de derde verhaallijn gaat over het oorlogsverleden van Alma. Dat laatste is het meest indrukwekkende aan ‘De experimenten’. Marion Pauw schrijft toegankelijk, maar trekt je tegelijkertijd diep het verhaal in. Je voelt en ruikt het leven in het kamp bijna. De wanhoop, de angst en alle kleine details laten je gruwelen tijdens het lezen.

Lees verder op mijn blog
Profile Image for Mira Ennen.
93 reviews3 followers
June 15, 2024
Heftig verhaal. Mooi geschreven met verschillende verhaallijnen.
Profile Image for Dolf Patijn.
795 reviews53 followers
May 31, 2020
Dit is een boek over een dochter (Charlie) en haar stiefmoeder (Alma). Charlie heeft haar stiefmoeder 50 jaar niet meer gezien. Alma is 96 en heeft thuishulp. Charlie neemt de hulp voor een weekend over.
Alma heeft in Auschwitz gezeten en het ternauwernood overleefd. Haar tijd in Auschwitz heeft haar voor haar leven getekend en bepaald hoe ze in haar stiefmoederschap handelt en waardoor Charlie de benen neemt. Over haar Auschwitztijd heeft ze binnen het gezin nooit gesproken.

Het levert een aardig boek op maar Pauw schijnt niet zo goed te weten welk verhaal ze wil vertellen: Charlie's of Alma's kampverhaal. Ze begint met het spanningsveld tussen Charlie en Alma en het gezinsverleden waarin Alma de perfecte moeder probeert te zijn maar daarin helemaal doordraait waardoor Charlie het steeds moeilijker krijgt in het sociale leven op school en gaandeweg wordt Alma's Auschwitztijd verteld dat wanneer het boek vordert meer op de voorgrond dringt. De dochter van Charlie, Sofia, wordt ook nog even ten tonele gevoerd. Zij is therapeute maar komt met clichématige uitdrukkingen die door Charlie vaak nog even als zodanig benoemd worden niet uit de verf en had beter weggelaten kunnen worden.

De kamptijd van Alma is indrukwekkend en ook de onzekerheden van Charlie worden goed beschreven. Het is zeker geen slecht boek maar er had meer in gezeten. Er had bijvoorbeeld meer over Alma's tijd na het kamp verteld kunnen worden en meer over het leven van Charlie na de breuk met haar familie of het spanningsveld tussen beiden had meer uitgediept kunnen worden. Het einde van het boek is abrupt en lijkt te bevestigen dat Pauw vooral Alma's kampverhaal wilde vertellen.
Profile Image for Bart Vermeulen.
100 reviews1 follower
April 30, 2021
Heel mooi. Dit is hoe ik Nederlandse literatuur zelf prettig vindt; beladen onderwerpen die je meeslepen en aan het denken zetten zonder op een pretentieuze manier geschreven te zijn (i.p.v. de metaforenfetisj die ik voel vaak tegen te komen). Het leest heel vlot, maar is desalniettemin ontzettend aangrijpend.

De stukken van Alma en haar tijd in Auschwitz zijn echt fantastisch geschreven. Dat deel van het boek is ook duidelijk het sterkst en dat is begrijpelijk gezien het feit dat het op waargebeurde verhalen is gebaseerd.

Het verhaal over Charlène en de invloed die Alma's ervaringen op haar en de rest van de familie heeft gehad halen dat niveau niet, maar ook daar zijn sterke punten te vinden, zoals hoe stapje voor stapje Alma's gedrag jegens Charlène precies verklaard wordt door haar verhalen. Op het eind begint dat deel echter als een complete bijzaak te voelen en komt het niet echt tot een duidelijke conclusie. Ik zal maar aannemen dat dat nooit het doel was, maar dat het puur ging om Alma's verhaal en wat voor effect het in de rest van haar leven heeft gehad.

Hoe dan ook was dit boek een verrijking en heeft het nog wat extra bijgedragen aan mijn begrip en empathie voor de slachtoffers van deze duistere periode in de vorm van zeer leesbare fictie.
53 reviews
October 16, 2025
Weer een verhaal over transgenerationeel trauma, waardoor de stiefmoeder- stiefdochter relatie volledig en blijvend ontwricht is. Ook de moeder-dochter relatie wordt als bijzonder beschreven. De verhaallijn die in Auschwitz speelt is rauw en schrijnend. Verhaal eindigt abrupt en enigszins onbevredigend.
Profile Image for Dorien.
257 reviews7 followers
March 16, 2019
Goed geschreven, bijzondere opbouw van een bijzonder pijnlijk stuk geschiedenis. Maar wat moet ik met die derde generatie, Sofia? Zo stereotiep, zo detonerend, zo jammer. Zonder haar waren het 4 sterren geworden, nu blijft het steken op 3.
Profile Image for Martina.
421 reviews10 followers
July 1, 2019
Mooi!! Eigenlijk nog niet veel gelezen van Marion Pauw, maar door recensies leek dit wel een boek, dat ik graag lees!! En dat klopt!! Met name het verleden van Alma vond ik erg goed!! Heel beeldend geschreven, het is hier momenteel 31 graden, maar ik voelde de kou van de sneeuw!
3 reviews
September 23, 2019
Een boek wat je vanaf het begin tot het eind pakt .
Het speelt zich af in het heden waar een pleegdochter veel problemen met haar moeder heeft en een weekend voor haar moet zorgen.
Maar dan komt ze er achter wat er in het verleden is gebeurd .
Haar moeder is joods en heeft de verschrikkingen van auschwitz overleeft .
Het is een beklemmend boek maar heel mooi geschreven ,je blijft lezen.
Profile Image for Kayleigh.
5 reviews
February 23, 2019
Goed verhaal. Niet helemaal fan van de schrijfstijl. Als het verhaal ineens verteld wordt vanuit het standpunt van Alma wordt dit niet vermeld en kom je daar al lezend achter. De relatie tussen de personen in het boek komen niet echt over. De enige die i druk maken zijn dan ook de relaties van de vrouwen in het kamp.
Toch kon ik het boek niet wegleggen, wat denk ik meer uit interesse komt voor het verhaal van de gebeurtenissen in blok 10.
Profile Image for Marije Oostdam.
10 reviews
July 10, 2025
De experimenten by Marion Pauw is a fast-paced novel with an intriguing premise, but overall, it didn’t fully resonate with me. I felt the story lacked depth, especially on a psychological level. The emotional development of the main character remained quite flat for me.

One of the central themes is her relationship with her stepmother, yet the emotional shift or resolution I was expecting never really happened. That made the ending feel a bit underwhelming.

Compared to other books I’ve read about life in a concentration camp, this one left less of an impression. It didn’t provide many new insights, nor did it convey the horrors of that time in the same powerful way others have. As a result, it didn’t move me as deeply.

Not a bad book, but it didn’t quite deliver the emotional or historical impact I was hoping for.
Profile Image for Marcella.
1,333 reviews84 followers
February 27, 2019
De Experimenten (2019) is een boek over moederschap, over de impact van een oorlog en hoe je soms beide slachtoffer en beide dader kan zijn.

In het begin van De Experimenten ontmoeten wij Charlie. Van Charlie weten wij dat ze op weg is naar haar hoog-bejaarde stiefmoeder Alma, die ze al tijden niet gezien heeft. Ook weten dat Charlie vroeger is weggelopen van huis. Wat wij nog niet weten is de geschiedenis tussen de twee vrouwen.

Lees verder op booksandmacchiatos.com !
Ik kan alvast verklappen dat dit boek mij erg geraakt heeft, en dat ik De Experimenten nog veel ga aanbevelen.
Profile Image for Aukje.
75 reviews14 followers
August 29, 2019
Een indrukwekkend en heftig verhaal
Profile Image for Lyanne.
589 reviews
May 5, 2019
[RECENSIE: https://www.readabook.nl/2019/05/mari...]
Een heel heftig verhaal over de experimenten die uitgevoerd werden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het boek is misschien iets te dun, maar het is absoluut de moeite waard om te lezen. Zeker na 4 en 5 mei!
81 reviews
March 13, 2025
Marion Pauw is te laat in mijn leven gekomen. Prachtig.
Profile Image for Joanne.
443 reviews1 follower
April 4, 2019
5 sterren hadden het geworden als het einde niet zo onbegrijpelijk en abrupt was geweest. Sofia kon ik nog wel hebben.
Echt zonde, want het was een interessant verhaal, voor zover je dat zo kunt zeggen als het een boek over zulke gruwelijke gebeurtenissen betreft.
Profile Image for Nancy De Brucker.
119 reviews22 followers
April 29, 2019
Charlène, ook Charlie genoemd gaat terug naar haar ouderlijk huis waar ze van vrijdagmiddag tot zondagochtend voor haar zieke stiefmoeder Alma moet gaan zorgen. Ze ziet er enorm tegenop om haar terug te zien, deze plek heeft ze vijftig jaar lang gemeden, en daar had ze alle redenen voor. Ze is alleen maar naar hier gekomen omdat het anders niet kon en Charlie heeft hoegenaamd niet de intentie om de liefhebbende dochter te spelen.
Als ze eenmaal aankomt in de Elzenhoeve treft ze haar stiefmoeder aan in bed. Een bedlegerige vrouw van zesennegentig jaar oud en stervende. Charlie doet niet de minste inspanning om ook maar enige empathie op te brengen voor deze vrouw die ze op zijn zachtst gezegd haat. Ze begint aan haar taak en maakt de ene na de andere nijdige opmerkingen. Alma, daarentegen, doet alsof ze de dingen niet doorheeft en weet altijd de dingen naar haar hand te zetten. Nu, decennialang, kan Charlie nog niet opboksen tegen Alma en dit maakt de situatie nog penibeler. Totdat Alma zegt: “Heb jij enig idee hoeveel mensen er in een kolenwagon passen?” Charlie begrijpt het niet maar het wordt hoog tijd dat ze Alma’s verhaal aanhoort …

“Vijftig jaar later en ik zit nog steeds in de val. Geen idee hoe ik hieruit moet komen. Zelfs als Alma nu dood zou gaan, zit ik nog vast.”

Dit boek heeft drie verhaallijnen: het heden waar Charlie een weekend met Alma moet doorbrengen en het verleden. De hoofdstukken uit het verleden worden zowel door Alma’s als Charlies perspectief verteld. Charlie die een nieuwe moeder krijgt op negenjarige leeftijd en hoe hun relatie verzuurt tot Charlie van huis wegloopt. Alma die per se haar verhaal over Auschwitz wil vertellen. Dit is iets dat ze moet doen zodat ze hoopt dat Charlie haar zal begrijpen en waarom ze de dingen heeft gedaan waar ze tot nu toe nog altijd niet inziet wat ze heeft misdaan.

Charlie, nu vijftig jaar later, worstelt nog enorm met alles en voelt zich nog altijd dat ellendig kind dat het maar tevreden moest stellen met de stemmingswisselingen van haar stiefmoeder. Haar haat tegenover Alma is heel diepgeworteld en dat blijft door gans het verhaal zo. Van meet af aan zijn de gesprekken zeer kil te noemen. Het is een liefde – haat verhouding. In het verhaal komt Charlies dochter Sofia ook even voor maar deze dialogen konden me minder bekoren. Doordat zij therapeute is, sprak ze heel gereserveerd tegenover haar moeder en dat voelde onaangenaam aan. Sofia wil absoluut dat haar moeder haar gevoelens en gedachten opbiecht maar Charlie ziet dit heel anders. Terug aan haar jeugd denken is wel het minste waar Charlie zin in heeft. Deze dialogen haalden er een beetje de vaart uit.

De verhaallijn van Alma neemt ons terug mee naar het verleden waar ze op een transport wordt gezet naar Auschwitz zonder ouders. Daar aangekomen zal ze in blok 10 ondergebracht worden. Ze wordt opgenomen in een groepje met zes andere Hollandse meiden. Tijdens haar verblijf wordt ze onderworpen aan experimenten door dokter Carl Clauberg (Hij was een Duits gynaecoloog die in de Tweede Wereldoorlog experimenteerde met sterilisaties op honderden vrouwelijke gevangenen in Auschwitz. Deze experimenten betroffen onder andere injecties, chirurgie en bestraling). Dit en nog veel meer ontberingen moest Alma doorstaan tot ze bevrijd werd. Door dit alles begrijp je waarom Alma zo getraumatiseerd was en hoe ze handelde ten opzichte van Charlie. En op haar beurt is Charlie ook psychisch beschadigd door Alma’s handelingen.

Dit boek is tot stand gekomen mede door het verhaal aan te horen van Sofia Sondervan, Alma was haar stief-oma. Marion heeft er een aangrijpend verhaal van kunnen maken. Je wordt meegesleurd door het verhaal en ook de vlotte schrijfstijl maakt dat je het boek in no time uit hebt. De Holocaust en alles wat dit met zich heeft meegebracht en hoe dit zich verder heeft gemanifesteerd bij de volgende generatie. 3 sterren, wat voor een goed boek staat!
Profile Image for Inne.
78 reviews
February 24, 2019
Het verhaal van Charlie en Alma is ontzettend sterk geschreven. Verschillende emoties kan je in dit boek vinden, en niet alles is even zwart wit als het verhaal het laat uitschijnen.

Het boek maakt verschillende sprongen, van het heden naar het verleden, steeds verteld vanuit het ik perspectief, maar wel andere personages volgend. Beide hoofdpersonages zijn getekend door de littekens van hun jeugd, de een al veel opvallender dan de andere. En net deze littekens zorgen ervoor dat het heden zo zwaar en moeilijk word. Hoe kan je iemand begrijpen als diegene er net voor gezorgd heeft dat jij deze littekens krijgt?

Ondanks de zware thema's leest dit boek niet ontzettend zwaar. De schrijfster is er goed in geslaagd om het zware af te wisselen met luchtigere pagina's. Het zorgt er op deze manier voor dat een boek met dit thema ook vlot leest.

Het boek slaagt er wel niet helemaal in om je helemaal betrokken te doen voelen met de personage's, maar dat kan misschien ook zijn omdat je eigenlijk om een redelijk beknopte tijd heel veel informatie naar je krijgt en te verwerken krijgt. Ook het einde vind ik niet helemaal passen bij dit boek, maar dat is voor ieder persoonlijk anders. Voor de rest is dit een goed geschreven verhaal, dat de lezer laat meevoelen in de gruwelen van de oorlog, die meer slachtoffers maakt dan enkel de mensen die ze moeten ondergaan. Maar als een soort golf steeds verder glijdt en nog steeds slachtoffers maakt
Profile Image for Ellen   IJzerman (Prowisorio).
465 reviews41 followers
March 11, 2019
De steekwoorden bij de Blind date #1 waren eigenlijk al genoeg, maar de tekst maakte het zonneklaar om welk boek het ging: De experimenten van Marion Pauw. Enkele dagen voor "de week van de leesclub" (en de blind dates) op Hebban luisterde ik naar het interview van Marion Pauw bij Kunststof en zette daarop het boek direct op mijn williklezenplank.
Niet omdat ik nieuwsgierig was naar de gebeurtenissen in Blok 10 van Auschwitz, want hoe vreselijk die ook waren en hoe goed Pauw dat ook door Alma zou laten (na)vertellen, niets haalt het - wat mij betreft - bij Is dit een mens van Primo Levi. Nee, het meest was ik geïnteresseerd in Charlie en hoe zij het weekend dat zij - voor het eerst sinds tientallen jaren - weer samen met Alma zou moeten doorbrengen, zou ervaren.

Ondanks dat mij nooit duidelijk is geworden hoe Charlie ertoe gebracht kon worden om dat te doen, vond ik de emoties, de redenen voor de emoties en de uitwerking daarvan (over het algemeen) zeer geloofwaardig. Alma, gezien door de ogen van Charlie, is daarentegen een veel vlakker en (dus) grijpbaar personage geworden. De angst die zij ongetwijfeld heeft gehad, het verdriet om het verlies van haar ouders, de fysieke pijn van de experimenten, het tot het uiterste gaan om te overleven, het samenzijn met de anderen, de onvoorspelbaarheid van het leven in het kamp, over dat alles (en meer) vertelt Alma, maar de afstand is te groot om de gebeurtenissen veel impact te laten hebben. Wellicht is dat de bedoeling geweest van Pauw, want het zorgt ervoor dat Charlie (ook) nooit echt geraakt wordt door het verhaal van Alma. Het is te laat, te ver weg, en er is teveel fout gegaan tussen hen beiden om dat na al die tijd nog te repareren. Zo dat al de bedoeling was. Alma is daar niet naar op zoek, zo lijkt het en Charlie al helemaal niet. De enige die 'harmonie' wil zien tussen stiefmoeder en stiefkind is Sofia, de dochter van Charlie. Helaas wordt Sofia door niemand serieus genomen. Niet door Alma, niet door Charlie en al helemaal niet door Marion Pauw. Sofia is teveel een persiflage van een (relatie)therapeute om geloofwaardig te zijn, en dat zorgt er helaas voor dat ik haar, en met haar de hele situatie niet kon geloven.

De experimenten begon geweldig, maar zakte met de komst van Sofia teveel in. Jammer, natuurlijk, maar toch heb ik, net als Charlie, aucun remord!

Gelezen ihkv Blind date #1 (Week van de leesclub) 2019 op Hebban.nl.
Profile Image for Shadira.
775 reviews15 followers
February 3, 2020
Met een mix van verschillende emoties die deze levensfase dragen. Het is waardevolle informatie die op formidabele wijze, in de juiste toon en kleur aan het papier zijn toevertrouwd. En daar verdient de auteur alle lof voor.
De Experimenten kun je niet lezen zonder een brok in je keel te krijgen, wat deze vrouw daar heeft meegemaakt. En velen met haar. Mede door het waarheidsgetrouwe weet Pauw dit alles op een doordringende manier neer te zetten. Niet alleen de verschrikkingen, maar ook de gevoelens van de vrouwen worden indringend weergegeven. De verdieping van de karakters laat de verwijdering begrijpen en ondanks dat in dit boek zware onderwerpen aan bod komen, heeft het door de manier waarop Alma en Charlie met elkaar omgaan ook wat luchtigheid. Soms is er zelfs wat humor, al is op het cynisme af en maken metaforen het geheel wat minder zwaar.
Profile Image for Dorine.
600 reviews
April 27, 2019
Stiefdochter neemt de thuiszorg op zich van haar stiefmoeder die ze heel lang niet gezien heeft.
Waar ligt de schuld (of bij wie) van hun moeizame relatie?

Een boek waarin het meer gaat om wat niet gezegd wordt dan wat wel wordt uitgesproken.

Een lit. thriller auteur die diepgang vindt (had best nog wat meer gemogen en twee keer zo dik was super geweest)

Mensen foeteren op het einde.. maar ieder ander einde had er sentimentele onzin of chick lit van gemaakt.. het einde, hoewel misschien niet bevredigend, was prefect.
Profile Image for Marlou.
160 reviews18 followers
March 27, 2019
Niet eentje als zovelen, maar wat mij betreft wat ongeloofbaar. Een verhaal waarin wederom veel feiten zijn verwerkt zoals in zo velen boeken met dit onderwerp. Een verhaal wat kwetsbaar is, bijna lief, een stukje gruwelijkheid en de terugkeer van menselijkheid. Ik had graag wat verdere uitwerkingen gezien van de relatie met de vader en dochter en ik blijf dan ook achter met vragen. Absoluut niet slecht geschreven, het leest vlot en snel weg.
Profile Image for Johan D'Haenen.
1,095 reviews12 followers
July 7, 2019
Slachtoffers worden daders, en het kwaad zet zich voort, het muteert en wordt overgedragen van mens tot mens als in een vicieuze cirkel.
Want ook al wordt alles schijnbaar uitgepraat, duidelijk gemaakt, verklaard, dan nog verandert er wezenlijk niets, zeker niet aan wat er allemaal gebeurd is en waarschijnlijk ook niet aan wat er nog komt of moet komen... tenzij...
Voor mij is dit wel een sterk boek, een sterk verhaal dat je doet nadenken.
Profile Image for Amelie Van Den Boom.
82 reviews3 followers
November 28, 2020
Prima boek, leest vlot en ik heb er niet lang overgedaan.
Dit verhaal had de potentie om een indrukwekkend en emotioneel boek te worden, maar het raakte me niet echt. Door de interessante stukken wordt heen geraced, gebeurtenissen volgen elkaar heel snel op en er wordt niet echt veel omheen beschreven of emotie toegevoegd. De tussendoor-verhaallijn is veel minder boeiend maar beslaat voor mijn gevoel meer pagina's.
Het einde had iets verder afgemaakt mogen worden.
Profile Image for Inge (Inge1990).
506 reviews9 followers
April 23, 2022
Mooi verhaal gebaseerd op een waargebeurd verhaal. Het is soms onduidelijk welk verhaal nu uitgediept gaat worden, het verhaal van Alma of het verhaal van Charlie.
Hierdoor blijven de karakters helaas vlak en dat vind ik persoonlijk zonde.
Geen onverdienstelijk verhaal maar vergeleken met de vele andere boeken ( fictie, gebaseerd op echte verhalen en non fictie) met dit thema zeker niet een van de betere
Profile Image for Robin Corbee.
248 reviews
April 2, 2019
Een verhaal met een originele invalshoek, waar ik in ieder geval nog niet over had gelezen. Wie is het echte slachtoffer? De stiefmoeder tijdens, of de stiefdochter NA de Tweede Wereldoorlog? Ik heb het boek beluisterd en ben er nog steeds niet helemaal over uit. Wel jammer van het abrupte einde, dat had zóveel beter gekund.
Profile Image for Edith Kreuk.
166 reviews
July 19, 2019
Een mooi ontroerend verhaal. Het verhaal klopt alleen niet helemaal voor mijn gevoel, daarom geen 5 sterren. Charlie wist als kind al dat Alma een beetje raar was omdat ze in een kamp had gezeten. Dat dan in 50 jaar tijd nooit het kwartje valt dat dat geen blokfluitkamp was, vind ik niet zo geloofwaardig.
Profile Image for SillySuzy.
566 reviews7 followers
January 13, 2020
Indrukwekkend verhaal over een stiefmoeder (Alma) die een zeer negatieve stempel heeft gedrukt op het leven van haar stiefdochter (Charlie), maar die, naar nu blijkt zelf ook een vreselijke tijd heeft meegemaakt. Pas aan het eind van Alma's leven (als ze 96 is en stervende) komt dit naar buiten. Kun je je stiefmoeder na 50 jaar nog vergeven?
Displaying 1 - 30 of 64 reviews

Can't find what you're looking for?

Get help and learn more about the design.