Στη χώρα αυτού του βιβλίου, η γλώσσα προκαλεί παρανοήσεις, κι ένας ισχυρισμός συχνά σημαίνει το αντίθετό του· κάθε πρόταση μπορεί να γίνει «πειστήριο προδοσίας». Στη μακρινή αύτη χώρα που γνώρισε ο Μάρκο Πόλο, η γλώσσα μιλά τη γλώσσα της σιωπής και δεν υποτιμά τα ανεξιχνίαστα βλέμματα. Η Γραμματική των γλωσσών της Βαβέλ είναι ένα παράξενο και γοητευτικό βιβλίο, ένα σχόλιο για τη δύναμη της γλώσσας και συνάμα αλληγορία για τις παγίδες που μας στήνει. Μια συλλογή μικρών ιστοριών, φόρος τιμής στον Έκο και στον Καλβίνο. Εντέλει, ένα βιβλίο που μας προκαλεί να ξανασκεφτούμε τί λέμε και πώς στους άλλους και στον εαυτό μας. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Περιεχόμενα Πρόλογος του Ρουστιτσάνο ντα Πίζα Η Γραμματική του μέσερ Μάρκο Γλωσσολογικό Παράρτημα ΕΠΙΛΕΓΟΜΕΝΑ 1. Jurgen Buchmann, Σχετικά με τη Γραμματική των γλωσσών της Βαβέλ 2. Συμεών Γρ. Σταμπουλού, Για τον συγγραφέα και το έργο του
Σίγουρα βιβλίο που απαιτεί πολλαπλές αναγνώσεις, η Γραμματική των Γλωσσών της Βαβέλ είναι ένα ταξίδι με τη δύναμη του μυαλού στις ανεξερεύνητες Γαίες των λέξεων, των εκφράσεων, και των τρόπων επικοινωνίας των πληθυσμών ανά τον κόσμο, τόσο τον γνωστό όσο και τον άγνωστο. Ο συγγραφέας του έργου «μεταφράζει» ένα χειρόγραφο που «γράφτηκε» (;) το 1299 και ανακαλύφθηκε το 1985 (...) και στο οποίο ο Μάρκο Πόλο διηγείται όχι τους τόπος που συνάντησε στα ταξίδια του αλλά τους τρόπους με τους οποίους επικοινωνούσαν οι άνθρωποι που συναντούσε, τις ιστορίες και τα παραμύθια τους. Τρομερά πολυεπίπεδη γραφή, σίγουρα απαιτεί εκπαιδευμένο στα δύσκολα αναγνώστη, με καλύτερο στοιχείο της το δεύτερο μέρος του βιβλίου όπου τη στιγμή που ο αναγνώστης νομίζει πως στο πρώτο διάβασε ένα παραμύθι στο οποίο παρατίθενται στην τύχη ιστορίες, μπαίνει στη διαδικασία να αναγνωρίσει πραγματικές γλώσσες του σήμερα τις οποίες περιγράφουν οι φανταστικές αυτές διηγήσεις του ποντοπόρου και πάντα αδηφάγου για νέες εξερευνήσεις και ανακαλύψεις Μάρκο.
Γραμματική των γλωσσών της Βαβέλ, Jürgen Buchmann Μετάφραση : Συμεών Γρ. Σταμπουλού
Στη ναυμαχία του Κόρτσουλα, νησί της Αδριατικής, στις 7 Σεπτεμβρίου 1298, ο Μάρκο Πόλο , μετά την ήττα του βενετσιάνικου στόλου, φυλακίζεται και κρατείται στο Παλάτσο ντελ Καπιτάνο στη Γένοβα. Κατά τη διάρκεια αυτής της παραμονής του υπαγορεύει τις αναμνήσεις του από τα ταξίδια του στον συγκρατούμενό του Ρουστιτσέλο ντε Πίζα. Έτσι προέκυψε το βιβλίο Τα ταξίδια του Μάρκο Πόλο ( Il Milione). Στα περιθώρια αυτών των σημειώσεων ο Ρουστινέλο κατέγραψε αφηγήσεις του Μάρκο Πόλο από τις οποίες προέκυψε το παρόν βιβλίο.
Πρόκειται για ένα σύνολο μικρών κειμένων που μιλούν για τις ιδιαιτερότητες κάθε γλώσσας που συναντούσε ο Μάρκο Πόλο στις περιηγήσεις του. Κείμενα που καθρεπτίζουν συμπεριφορές διαχρονικά. Αυτή η διαφορετικότητα, οι δομές, τα εκφραστικά μέσα πέραν της γραμματικής, η πολυπλοκότητα ή η απλότητα κάθε γλώσσας μας δημιουργεί σκέψεις για την ορθή χρήση και το αποδοτικό χειρισμό αυτής ως μέσω επικοινωνίας. Μέσα σε αυτή την ποικιλότητα των γλωσσών της Βαβέλ αναδύεται η κοινή βάση ανταλλαγής μηνυμάτων. Πίσω από κάθε λεξιλόγιο/ορολογίες διαφαίνονται οι ανάγκες και η νοοτροπία ενός λαού, χαρακτηριστικά που διαμορφώνουν και διαμορφώνονται από το λόγο. Αντιλαμβανόμαστε όμως ότι η γλώσσα, στη βάση της, είναι ανεξάρτητη του πολιτισμού και της κουλτούρας. Καθορίζεται από εξωτερικές συνθήκες και οδηγεί στη δημιουργία λεξιλογίου και μέσω αυτού διαμορφώνει τη σκέψη. Σύμφωνα με τον γλωσσικό ντετερμινισμό και την "υπόθεση Sapir-Whorf" : "Η γλώσσα καθορίζει τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο και τον τρόπο που σκεφτόμαστε. " (Προτείνω να δείτε την ταινία Arrival.)
Τελειώνοντας την Γραμματική των γλωσσών της Βαβέλ του Jürgen Buchmann, αναρωτήθηκα αν αυτό που μου άρεσε περισσότερο ήταν τα κείμενα ή το πλαίσιο και η ιστορία που το συνοδεύει: ο Μάρκο Πόλο, ένα χαμένο βιβλίο που βρίσκουν επτά αιώνες αργότερα, αλήθειες και φαντασία του συγγραφέα, παραλληλισμός με τις Αόρατες Πόλεις του Καλβίνο ... Το ίδιο το βιβλίο, τώρα, είναι γριφώδες. Δεν αρκεί μια ανάγνωση σε κάθε μια από τις 34 ενότητές του προκειμένου να αντιληφθεί ο καθένας αυτά που είναι σε θέση να αντιληφθεί! Περισσότερα εδώ: https://spirosglykas.blogspot.com/202...
"Καθένας εδώ ασκείται στη χρήση δυο γλωσσών που οι Γραμματολογοι της χώρας ονομάζουν, ημερήσια και νυχτερινή. Η ημερήσια είναι η επίσημη γλώσσα της χώρας, που διδάσκεται,μόνο αυτή,στα σχολεία. Είναι η γλώσσα του εμπορίου, της πολιτικής, της επιστήμης και της εκπαίδευσης. Στη νυχτερινή ακούγονται όλες οι εκφράσεις που δεν έχουν δημόσιο χαρακτήρα και ξεπηδούν ευθέως απ’ την καρδιά."
Τριάντα τέσσερις διαφορετικές γλώσσες απαρτίζουν αυτό το μικρό βιβλίο με καθοδηγητή τον Μάρκο Πόλο. Ταξιδιάρικο,γεμάτο με πλούτο και εικόνες των λαών, γραμμένο με τρόπο που θυμίζει ποίημα. Ο κάθε λαός θεωρεί την δίκη του γλώσσα την πιο ωραία,την πιο όμορφη, την πιο ξεχωριστή, αλλά όλες οι γλώσσες δεν έχουν κάτι μοναδικό να δώσουν; Είναι ένα βιβλίο που θα διαβαστεί ξανά και ξανά,γιατί μια φορά δεν είναι αρκετή.
Με παραξένεψε, μετά με κούρασε, με ενθουσίασε και στο τέλος το είχα απολαύσει. Ο,τι έχουμε αισθανθεί για τις λέξεις, σε ένα βιβλίο με όμορφες αλληγορίες!!!
Ένα λιλιπούτειο βιβλιαράκι, που προλαβαίνει όμως να συμπυκνώσει τις κυριότερες λειτουργίες που διέπουν όλες τις γλώσσες. Με το λογοτεχνικό εύρημα της περσόνας-συγκρατούμενου του Μάρκο Πόλο, ο συγγραφέας μας παραδίδει αυτό που υποτίθεται ότι είναι τα σπαράγματα από τις συζητήσεις του με τον μεγάλου εξερευνητή. Πιάνοντας στην ουσία την ιστορία από εκεί που την αφήνει ο Καλβίνο στις Αόρατες Πόλεις (φόρος τιμής στον Ιταλό), στήνει ετερόκλητα, αυτοτελή και σύντομα κεφάλαια, που νιώθεις ότι περιστρέφονται γύρω από ένα «όλον» γλωσσολογικής υφής.
Με σαφείς επιρροές από την πρόζα του Μπόρχες (χωρίς ωστόσο να τον αγγίζει), δημιουργεί ένα ευφυές, λακωνικό όσο δεν πάει πόνημα, (κυρίως) γύρω από τη γλωσσική ποικιλομορφία. Ζωντανές, νεκρές γλώσσες, τεχνητές (βλ. νεόγλωσσα του Όργουελ), νοηματικές, ηχομιμητικές, απομονωτικές, συγκολλητικές, τα χαρακτηριστικά ολόκληρων γλωσσικών κατηγοριών και οικογενειών παρελαύνουν μπροστά από τον αναγνώστη. Διάλεκτοι, ιδιώματα, μυστικές, συνθηματικές γλώσσες, αργκό, γλώσσες με έντονα παραγλωσσικά στοιχεία που υπονοούν άπειρα νοήματα, η εκμάθηση της γλώσσας, η γλώσσα που διευκολύνει αλλά και η γλώσσα που διχάζει ξεδιπλώνονται έξυπνα σε 100 σελιδούλες.
Για μένα όμως το νοηματικό κέντρο είναι αλλού: στη διγλωσσία που ταλάνισε (με ακόμη ορατές πληγές) επί μακρόν και την Ελλάδα: τη γλώσσα της γραφειοκρατίας, της διοίκησης και των λογίων, απέναντι στη ζωντανή γλώσσα του λαού. Η νόρμα απέναντι στην ποικιλία. Το συγγραφικό διακύβευμα είναι φυσικά μεγάλο: Ο αναγνώστης με μηδενική γλωσσολογική κατάρτιση θα δυσκολευτεί, ενώ ο έμπειρος φιλόλογος θα κολακευτεί αλλά δε θα μείνει ενεός. Ωστόσο, ο δαιμόνιος Γερμανός δε σε αφήνει να ξεχάσεις ότι διάβασες κάτι μοναδικό.
Προσωπικά, θα προτιμούσα ίσως ένα στήσιμο απολύτως λογοτεχνικό ή ακραιφνώς δοκιμιακό (αλά Έκο), ενώ περισσότερο με κέρδισε η άψογη μετάφραση παρά η πρόζα αυτή καθαυτή, όπως με κέρδισε και το εξαιρετικό υπόμνημα και μάλιστα σε τόσο μικρό βιβλίο! Ομολογώ όμως ότι έχω διαβάσει κορυφαία έργα, χωρίς να επιστρέψω πάλι σε αυτά. Το ότι αυτό το ταπεινό βιβλιαράκι, το οποίο μάλιστα δεν ανήκει στα αγαπημένα μου, με κάνει να ξαναγυρνάω σε αυτό, λέει πολλά για το βάθος του και την πρωτοτυπία του.
Παρθενική εμφάνιση του Μπούχμαν στην εγχώρια εκδοτική παραγωγή και αυτή την πρώτη γνωριμία με το έργο του είναι ένα απαιτητικό αν και ολιγοσέλιδο βιβλίο, με προφανείς αναλογίες και αναφορές στις Αόρατες Πόλεις του Καλβίνο, το οποίο εμπνέεται από τα ταξίδια του Μάρκο Πόλο στην Ανατολή, για να μιλήσει για τις γλώσσες όλου του κόσμου: την απροσμέτρητη ικανότητα τους να διαμορφώσουν την αντίληψη για το χρόνο, το χώρο, τη λογική και όλη την ανθρώπινη κατάσταση, αλλά και τη εγγενή αδυναμία τους να καταφέρουν τελικά να συμπεριλάβουν ολόκληρη της ανθρώπινη εμπειρία, αφού πάντα κάτι στο τέλος θα παραμένει άφατο.
Σίγουρα χρειάζεται περισσότερες αναγνώσεις και ένας φιλόλογος/γλωσσολόγος κατέχει περισσότερα εργαλεία για να ξεδιπλώσει τα μυστικά του, αλλά ευτυχώς όχι τόσο εγκεφαλικό και αυτάρεσκο, ώστε να σε πετάει έξω από τους μεταμοντέρνους πειραματισμούς του.
Πόσο τέλειο πάντως να είσαι συγγραφέας και να σημαίνει το επώνυμό σου Άνθρωπος του βιβλίου.
Περίεργο αλήθεια βιβλίο. (Υποτίθεται) είναι η αφήγηση του Μάρκο Πόλο στον συγκρατούμενό του Ρουστιτσέλο ντα Πίζα, ή σωστότερα, σχόλια του Μάρκο Πόλο πάνω στο βιβλίο του "Ιλ Μιλιόνε" τα οποία κατέγραψε αυτός ο Ρουστιτσέλο, ποιητής και θαυμαστής του μεγάλου εξερευνητή. Γράφτηκε το 1299 και το χειρόγραφο βρέθηκε το 1985 οπότε και μεταφράστηκε και η μετάφραση στα γερμανικά είναι το βιβλίο του Μπούχμαν, του οποίου το όνομα σημαίνει "βιβλιάνθρωπος"! (Τρομερό όνομα για λογοτέχνη;)
Τι είναι αλήθεια απ'' όλα αυτά; Αν τίποτα τότε είναι φοβερό βιβλίο, τόσο αληθοφανές. Αν όλα τότε κρατάμε μόνο αυτά που είπε ο Μάρκο Πόλο για τις δεκάδες γλώσσες που συνάντησε στο μακρύ του ταξίδι, μια κανονική βαβέλ. Μια Βαβέλ όμως που περιέχει γλώσσες που φτιάχτηκαν και διαμορφώθηκαν με όποιο κριτήριο μπορεί να φανταστεί κανείς.
Παγκόσμια ημέρα μετάφρασης σήμερα και γλωσσών ήταν την Παρασκευή. Απόσπασμα από το βιβλίο: . . XVI . Η επικρατούσα γλώσσα της χώρας δεν ομιλείται από κανέναν· στη θέση της χρησιμοποιούν τη μετάφραση. Και αν δεν διέφευγαν από τους ομιλητές λάθη σποραδικά στην επιλογή των λέξεων ή τη γραμματική, μόλις που θα μάντευε κανείς ότι δεν είναι εντελώς εξοικειωμένοι μαζί της. Είναι δύσκολο να εξακριβώσεις γιατί η πρωταρχική γλώσσα τελεί εν αχρηστία. Πολλοί ούτε που άκουσαν ποτέ γι' αυτήν και την συγχέουν με τη μετάφραση. Άλλοι πάλι <σε> διαβεβαιώνουν ότι παραείναι πρωτόγονη και επ' αυτού κανείς δεν είναι σε θέση να πει κάτι σημαντικό. Μία σχολή Γραμματικής της χώρας αρνείται κατηγορηματικά την ύπαρξη πρωταρχικής γλώσσας· κατ' αυτήν υπάρχει μόνον η μετάφραση. Αυτό το δόγμα έχει προκαλέσει έριδες στους κύκλους των λογίων. Οι μεν επικαλούνται τον Αριστοτέλη και διατείνονται ότι μετάφραση χωρίς πρωτότυπο είναι σκέτος παραλογισμός (un traghelafo). Οι άλλοι πάλι απαντούν, το να ζητάς ένα πρωτότυπο είναι ακόμη μεγαλύτερη ασυναρτησία, περί ής ο ίδιος φιλόσοφος δίνει το καλύτερο παράδειγμα. Επειδή, απαιτώντας συμφωνία ανάμεσα στο πράγμα και τη σκέψη, ξεκινά σαφώς από τη θέση ότι οι λέξεις συνιστούν μετάφραση πραγμάτων, κάτι που είναι παράλογο.
Άραγε, πόσες φορές έχουμε πιάσει, όλοι ανεξαιρέτως, τον εαυτό μας να θέλει να πει κάτι, αλλά μη βρίσκει τις κατάλληλες λέξεις για να το εκφράσει; Πόσες φορές δεν θαυμάσαμε -κυρίως στον κόσμο της λογοτεχνίας και της ποίησης- κάποιους ανθρώπους να οικοδομούν με όχημα τη λέξη τοπία, εικόνες και συναισθήματα όπως κανείς άλλος; Πόσες φορές δεν θυμώσαμε με την ακατάσχετη εργαλείοποιηση της γλώσσας -εν είδει προπαγανδιστικού μέσου- για την εκφορά των εκάστοτε ιδεολογικών ή πολιτικών συμφερόντων; Η ερώτηση είναι φυσικά ρητορική, καθώς όλοι μας γνωρίζουμε την απάντηση - αμέτρητες φορές. Στα σύντομα ποιητικά δοκίμια θα συναντήσετε τις συμπεριφορές των παραπάνω ανθρώπων, και ίσως, αν είστε τυχεροί και δικιές σας, ποιος ξέρει. [https://logophilegiatoufiloustoulogou...]
Για κάποιον που συναντά αυτού του είδους τη μετα-λογοτεχνία πρώτη φορά, η Γραμματική των γλωσσών της Βαβέλ δεν απογοητεύει. Μία καλοστημένη, νηφάλια και μινιμαλιστική απόπειρα αποδόμησης, μία γραφή βασισμένη στην ευκλείδεια σύγχυση και στην οντολογική της κατάφαση, η οποία συναρμόζει μορφή και περιεχόμενο με τρόπο που αποκαθηλώνει την ψευδαίσθηση του δυτικού λογοτεχνικού ιδεαλισμού. Μπροστά σε μεγαθήρια του είδους, ωστόσο, όπως την Αγρύπνια, το Όνομα του Ρόδου ή τα γραπτά του Μπόρχες, είναι αμφίβολο το κατά πόσο μπορεί να προσφέρει κάτι καινούργιο.
Ενδεχόμενοι συνειρμοί με τις Αόρατες Πόλεις του Καλβίνο που πραγματοποιούνται πριν και από το επεξηγηματικό κείμενο του μεταφραστή συνηγορούν υπέρ του ολιγοσέλιδου κειμένου!
«Στη γλώσσα αυτή η λέξη Εγώ είναι η δυσκολότερη όλων. Συγκρατούν ως και τα παιδιά να μην την χρησιμοποιούν. Εντούτοις ακόμη και οι ενήλικες δε τη χειρίζονται σωστά, και οι άλλοι χαμογελούν...»
Μικρό διαμαντάκι! Ένιωσα τη γραφή πολύ ποιητική. Αν το ξαναδιάβαζα (χρειάζεται και δεύτερη και τρίτη ματιά) θα έβρισκα κι άλλους νέους μικρούς θησαυρούς.
Ένα βιβλίο που άνετα θα μπορούσε να λείπει από τη βιβλιοθήκη σας.
Είτε είναι τα πραγματικά σχόλια του Μάρκο Πόλο πάνω στο βιβλίο του είτε είναι έμπνευση του ίδιου του συγγραφέα, δεν παύει να μου θυμίζει την απόγνωση με την οποία διάβασα τα πιο βαρετά βιβλία (βλ. Αόρατες Πόλεις) του Καλβίνο και σίγουρα ανήκει σε άλλη εποχή (όπως και κάποια βιβλία του Καλβίνο, με τον οποίο συγκρίνεται ο συγγραφέας). Υποθέτω αν είναι το 10ο βιβλίο που διαβάζει κάποιος ίσως το βρει ενδιαφέρον, αλλά, πιστέψτε με, εκεί έξω υπάρχουν πολλά, πολύ πιο ενδιαφέροντα βιβλία.