Τίνα - Η ιστορία μιας ευθυγράμμισης

by Άντζελα Δημητρακάκη

"Η απόσταση, είχε ψελλίσει η Τίνα προς τα νεανικά κεφάλια από κάποια μέτρα μακριά, είναι απαραίτητη συνθήκη της επίθεσης εκ του ασφαλούς, κι είχαν ακολουθήσει κάποιοι αναστεναγμοί και κάτι πνιχτά γέλια, διότι το φοιτητικό σώμα ήταν πλήρως ακαλλιέργητο, και ανυπόμονο, και δεν άντεχε ασαφείς ρήσεις, ήθελε εφόδια για αμειβόμενη εργασία, δεξιότητες για την παραγωγή, τα γνωστά δηλαδή, που όμως έκαναν την Τίνα (παλιότερα, που είχε κέφια) να φαντασιώνεται πως έμπαινε στο αμφιθέατρο ντυμένη Ουλρίκε Μάινχοφ αλλά και Αντρέας Μπάαντερ, δύο σε ένα, κανένα σε ένα, nonbinary ένοπλος αγώνας, στον αγύριστο το εκκολαπτόμενο ανθρώπινο κεφάλαιο, στον αγύριστο, λέμε. Τώρα όμως, εδώ που στέκει, κολλάει δοκιμαστικά τη γλώσσα της στο ακουστικό. "Δεν μιλάς", λέει ο Τηλέμαχος, και η Τίνα συνειδητοποιεί ότι η φωνή του δεν έχει αλλάξει απ' όταν τον γνώρισε. Όμως πού τον γνώρισε;"

Θα γνωρίσετε την Τίνα σ' ένα σουηδικό τρένο που σταματάει ξαφνικά στη μέση του πουθενά, θα την ακολουθήσετε στην Αθήνα, στο σπίτι της, όπου γράφει ένα βιβλίο για τον κινηματογράφο των Βαλκανίων, ανασύροντας απ' τα συρτάρια υπολείμματα της εφηβείας της. Θα μάθετε ότι ακυρώνει τις διαλέξεις στο πανεπιστήμιο για "μια κηδεία", θα ακούσετε τι λέει όταν κάνει έρωτα, αλλά και όταν αντιμετωπίζει μια διάρρηξη, θα διαβάσετε τα ψέματα που γράφει στους γονείς της. Θα τη δείτε να αποφεύγει τα παιδιά της που έχουν έρθει απ' τη Θεσσαλονίκη για να τη σώσουν. Αλλά μπορεί η Τίνα να σωθεί; Και από τι θα χρειαζόταν να σωθεί; Και μήπως δεν πρέπει να σωθεί παρά τη θέλησή της; ΤΙΝΑ η ιστορία μιας ευθυγράμμισης ή, αλλιώς, ένα μυθιστόρημα για τη γελοιοποίηση της αυτοκτονίας στις τεχνολογίες του θεάματος, για έναν τάφο όπου θάφτηκε ένα αγόρι ενώ ένα κορίτσι δεν θάφτηκε ποτέ, και για το τραύμα της κοινωνικής ύπαρξης ακόμη και σε μια φαινομενικά ήσυχη ζωή.

Genres: Greece

188 pages, Paperback

First published January 1, 2019

Reviews

[Eliasdgian · Rating 4 out of 5]

Οι λέξεις δημιουργούν συνειρμούς και η Άντζελα Δημητρακάκη “παίζει” με το όνομα της αντι-ηρωίδας της (Τίνα) και το ακρωνύμιο του περιβόητου σλόγκαν (“There is no alternative”) που χρησιμοποίησε κάποτε η Margaret Thatcher και θυμηθήκαμε σχετικά πρόσφατα με τις πολιτικές λιτότητας και δημοσιονομικής πειθαρχίας.

Η Τίνα, σαράντα τεσσάρων ετών, ακαδημαϊκός και μητέρα δύο, ενήλικων πια, παιδιών, βιώνει τη δική της έλλειψη εναλλακτικής. Συναισθηματικά αποστασιοποιημένη, αντιμετωπίζει τους ανθρώπους γύρω της ως άλλες μορφές ζωής που δεν έχουν παρά να ανταλλάξουν μαζί της ασήμαντες πληροφορίες. Παρότι δεν της λείπουν οι φίλοι και οι συναναστροφές ή η αγάπη των δικών της ανθρώπων, είναι αυτή η απουσία προσανατολισμού που την πνίγει και επιτείνει τις αυτοκτονικές της τάσεις. Βιώνει την καθημερινότητά της σαν μια αλληλουχία πραγμάτων και καταστάσεων που δεν έχουν άλλη σημασία από το ότι συμβαίνουν ενόσω η διαδικασία της ευθυγράμμισης έχει ήδη εκκινήσει και το προδιαγεγραμμένο τέλος μοιάζει να πλησιάζει· χωρίς παρέκκλιση και χωρίς δεύτερες σκέψεις.

Ζώντας διαρκώς υπό τη σκιά της απώλειας της πιο αγαπημένης εφηβικής της φίλης, η Τίνα είναι μια γυναίκα «σε ρήξη με την κανονική ζωή, σε ρήξη με την πρόθεση ζωής» που θέλει η ίδια συνειδητά να δώσει τέλος στη ζωή της και πασχίζει να βρει τα κατάλληλα λόγια που θα συνοδέψουν το απονενοημένο διάβημά της, αν και όποτε πραγματοποιηθεί. Εκείνα που θα απευθύνει στα δυο της παιδιά κι εκείνα που θα ήθελε να μεταφέρει στους γονείς της, τον πρώην σύζυγό της, τον τελευταίο της έρωτα. Δεν θέλει και δεν μπορεί να εξηγήσει τους λόγους που την οδήγησαν στην απόφαση να βάλει τέλος σε μια ζωή που έπαψε πια να τη συγκινεί και να την εκπλήσσει, είναι περισσότερο λόγια της καρδιάς, ένα ευχαριστώ και μια συγγνώμη. Ένας εκ του μακρόθεν χαιρετισμός.

Βιβλίο σκληρό, όσο το θέμα που πραγματεύεται, υποψήφιο (δικαίως) για το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος 2020 (εκδόσεις 2019), γραμμένο με σφρίγος και την αξιοζήλευτη πρόζα της Α. Δημητρακάκη, διαβάζεται, όχι χωρίς τον αναπόφευκτο κόμπο στον λαιμό, με την ελπίδα ότι ίσως, τελικά, υπάρξει εναλλακτική για την Τίνα.

[4llur5 · Rating 5 out of 5]

Βγαίνω στο λιμάνι του Βόλου κλαίγοντας. Η Ράνια στο βιβλιοπωλείο που με ξέρει δύο λεπτά, μετά από δυο-τρεις δικές μου μικροπαραμέτρους, μου προτείνει το ΤΙΝΑ: μια ιστορία ευθυγράμμισης. Δεν ξέρει σε ποια μιλάει.

Η Τίνα, ετών 44, βιώνει τον εσωτερικό της κόσμο με τον τρόπο που τον βίωνε η Νίκη στην εφηβεία της. Παίρνει συνέντευξη από τον εαυτό της με επιθετικό αντίλογο (αυτό το κάνει η συγγραφέας μέσω φίλης της Τίνας), αξιολογεί μεθόδους αυτοκτονίας, απομακρύνεται από τη λέξη άνθρωπος, αποκαλώντας τους "άλλες μορφές ζωής" και γράφει γράμματα απολογίας κι αποχαιρετισμού στα κοντινά της πρόσωπα. Βέβαια, λέγοντας τα αυτά δεν θέλω να υποτιμήσω την Τίνα λόγω ηλικίας αλλά να εκτιμήσω τον σχεδόν πανομοιότυπο συνειρμό του διλήμματος της αυτοχειρίας. Είναι βαρύ βιβλίο με διάφορα επίπονα και ήταν η ώρα μου να το διαβάσω. Με το που κλείνω το βιβλίο, που το ρούφηξα σε δυο πρωινά, ταχύτητα που έχω να πιάσω από το Ντέμιαν το 2017, κάθισα καλά καλά πίσω στην καρέκλα και κοίταξα πάνω στις βουκαμβίλιες και τον ήλιο που επέτρεπαν τα φύλλα τους.

Σκέφτηκα πόσες φορές ανά τα χρόνια, με μια παρομοίωση παρόμοια με της Τίνας, ένιωθα ότι βυθιζόμουν σε μία λίμνη και ο εαυτός μου από πάνω με κοιτούσε χωρίς να απλώνει χέρι βοηθείας. Πίσω όμως στις βουκαμβίλιες, σκέφτομαι πόσες φορές μ'έχουν σώσει και πως έμαθα να συνεχίζω να ζω με το να σώζομαι απ τις μικρές επίγειες ομορφιές.

Η Άντζελα Δημητρακάκη δε μου λέει αν η Τίνα βίωνε ποτέ στιγμές αποπνυκτικής και μαζί ντροπιαστικής ευφορίας που ο πόνος λόγω ενστίκτου για θάνατο γίνεται ένα γερό σφίξιμο στην καρδιά λόγω ενστίκτου για ζωή.

Η Τίνα μιλάει για το τραύμα που σου αφήνει η ίδια η αυτοκτονική σου σκέψη, κι ας εσύ την έχεις προσπεράσει. Αυτό κάνει κύκλους στο μυαλό μου χρόνια οπότε ίσως έτσι προκύπτει ο δικός μου μηχανισμός άμυνας (ταπεινωτικό γονάτισμα μπρος στο λεπτό συναίσθημα) πάνω στον παρωχημένο μηχανισμό άμυνας (η αυτοκτονία ως καθησυχαστική ονειροπόληση/ ανάγκη διαφυγής).

Τον χειμώνα που μας πέρασε έτυχε να κλάψω απαρηγόρητα και με τις ώρες επειδή είδα τον ήλιο στο γρασίδι. Και αναρωτήθηκα αν θα καταφέρω να αντέξω την άνοιξη.

Σε αντίθεση με την Τίνα, για μένα η επαναστατική διατύπωση της ευθυγράμμισης αφορά τη συνέχιση της ζωής. Ριζοσπαστική συνέχιση της ζωής. Επιβαλλόμενη συνέχιση της ζωής. Ούτε λεπτό αφιερωμένο στην τελετή αυτοκτονίας, στο γράμμα απολογίας. Είναι μάλλον που βρέθηκα σε αυτά τα συναισθήματα νωρίς, πριν επωμιστώ ευθύνες και υποσχέσεις και στην τελική, πριν να έχω καν ζήσει.

Με παχιά δάκρυα στο λιμάνι, κοιτάω ταρακουνημένη τις οικογένειες και την απέναντι όχθη χαρούμενη που στις μέρες μοναξιάς μου, τις μέρες ενασχόλησης με το πόσο γαμημένα μόνη νιώθω συνέχεια, ξεχαρβαλωμένη από την μέχρι πρότινος ζωή μου, είχα την τύχη να κλείσω το βιβλίο και να είμαι με την παρέα του εαυτού μου, που λειτουργεί πλέον σαν αυτοδιαχειριζόμενος, αυτοκαθαριζόμενος χώρος ασφάλειας.

[Alexandros Zographakis · Rating 4 out of 5]

Η Τίνα είναι μια γυναίκα που πλησιάζει τα σαρανταπέντε. Είναι καθηγήτρια και έχει βαλθεί να ολοκληρώσει τις τελευταίες διορθώσεις στο βιβλίο που γράφει για τον κινηματογράφο των Βαλκανίων. Επείγεται όμως γιατί ο χρόνος τελειώνει· έχει αποφασίσει να αυτοκτονήσει. Από τη στιγμή που το συνειδητοποιούμε αυτό, στις πρώτες σελίδες του βιβλίου, αρχίζουμε και μια κατάδυση στα ενδότερα του ψυχισμού της Τίνας για να μπορέσουμε να καταλάβουμε τους λόγους που την έχουν οδηγήσει σε αυτή της την απόφαση.

Το συγκεκριμένο μυθιστόρημα δεν αποπειράται να θίξει απλώς κομβικά σημεία της προβληματικής των καιρών. «Η ζωή της υπήρξε το ανάποδο της ανακάλυψης ότι το προσωπικό είναι πολιτικό. Στην περίπτωσή της καθετί πολιτικό κατέληγε προσωπικό, δηλαδή στην Τίνα να τα πίνει στην κουζίνα […]» (σ. 160). Η Δημητρακάκη θα στήσει όλο το μυθιστόρημα σε αυτή την εισβολή του πολιτικού στο προσωπικό. Και για να το κάνει αυτό επινοεί το ιδανικό θύμα: μια ηρωίδα που διαθέτει τη θεωρητική σκευή να εκθέσει και να αναπτύξει τον προβληματισμό της.

Η Δημητρακάκη επιτυγχάνει να φέρει τον αναγνώστη στο άβολο σημείο να αναρωτηθεί πολλές φορές, μαζί με τους υπόλοιπους ήρωες του βιβλίου, αν η Τίνα είναι μια περίπτωση υπεροπτικού νάρκισσου που αρνείται να προσαρμοστεί στη φαινομενικά όχι και τόσο δυσάρεστη ζωή της, ή αν βιώνει ένα ιδιαίτερα μοχθηρό ψυχωσικό επεισόδιο. Συμβαίνει όμως κάτι εντελώς διαφορετικό: «[...] εγκλωβισμένη στη λάθος όψη της οθόνης, της μεμβράνης, του φίλτρου, ή όπως αλλιώς λέγεται αυτό πίσω από το οποίο η Τίνα παρακολουθεί τις άλλες πια μορφές ζωής να αλληλεπιδρούν» (σ. 73). Από αυτή τη θέση έχει αρχίσει να βλέπει κάτι που διαφεύγει σε όλους τους υπόλοιπους. Είναι ακριβώς η φαινομενικά όχι και τόσο δυσάρεστη ζωή της που την κάνει να συνειδητοποιεί τι έχει συντελεστεί. Πίσω από το «φαινομενικά» διαπιστώνει ότι οι «άλλες μορφές ζωής» όπως χαρακτηριστικά αποκαλεί τον εκάστοτε περίγυρό της βρίσκονται σε μια κατάσταση αποχαύνωσης και αδυναμίας να διακρίνουν το προφανές: ότι έχει χαθεί κάθε δυνατότητα –ούτε λέξη για πιθανότητα– να συμβεί κάτι που θα είναι πέρα από το προσχεδιασμένο, το προφανές, που συντελείται ερήμην μας από τον οικονομικό και πολιτικό συσχετισμό δυνάμεων που έχουν πλέον εισβάλλει ακόμα και στο πιο μύχιο και προσωπικό κομμάτι μας και το έχουν αλώσει. Ακόμα και το όνομά της, αυτό το TINA, καθίσταται ακρωνύμιο και παραλληλίζεται με το θατσερικό «There Is No Alternative» που είχε υιοθετήσει ως μάντρα η συντηρητική πρωθυπουργός για να υπογραμμίσει την ύπαρξη μιας και μόνο οδού: των ελεύθερων αγορών. Η λογική αυτή τα τελευταία χρόνια έχει φτάσει σε τέτοιο βαθμό αποδοχής που το σύνθημα το αποδέχονται σιωπηρά ακόμη και οι πιο ευλαβικά συνεπείς αριστεροί.

— πλήρες κείμενο: https://www.istos.gr/literature/revie...

[Γιώργος Μαντάς · Rating 5 out of 5]

Είμαι ενθουσιασμένος και σκοπεύω να το ξαναδιαβάσω άμεσα όπως και να εντρυφήσω και στο υπόλοιπο συγγραφικό έργο της Άντζελας Δημητρακάκη.
Με την πρώτη ανάγνωση χαζεύεις την κατασκευή του μυθιστορήματος, επικεντρώνεσαι λιγότερο στις λεπτομέρειες που στην περίπτωσή μου αυτό θα συμ��εί με την επανανάγνωση.
Έχει ψυχή όμως αυτό το βιβλίο και ταυτίστηκα με την Τίνα και τις σκέψεις της καθώς και με την περιγραφή του περίγυρου που με άρτιο τρόπο κάνει η συγγραφέας.
Την ανάλυση μιας ξοδεμένης ζωής όπου πράξεις κι επιθυμίες απέχουν παρασάγγας.
Είναι αρκετά πρωτότυπο ως προς τον τρόπο γραφής, τη χρήση συγκεκριμένων λέξεων, την έναρξη του κάθε κεφαλαίου.
Αυτό που αγάπησα ιδιαίτερα κι είναι ακριβώς στο στυλ μου είναι η αποσπασματικότητα με την οποία παρακολουθούμε τη ζωή της ηρωίδας, της Τίνας.
Παρακολουθούμε στιγμές από τη ζωή της, χωρίς ίχνος περιττής ανάλυσης κι όμως διαβάζουμε για έναν ολοκληρωμένο χαρακτήρα, μπορούμε να σκεφτούμε και τα παραλειπόμενα σημεία της ζωής της.
Η Τίνα είναι (δικαίως για μένα) ψυχολογικά εξαντλημένη.
Δεν πάσχει γενικώς κι αορίστως.
Έχει φτάσει στο μη παρέκει κι όχι από δικές της επιλογές ή τουλάχιστον όχι μόνο από αυτές.
Ταυτίστηκα αφάνταστα με την Τίνα, δεν θέλω να πω αν συμφωνώ ή όχι με το τέλος της ιστορίας για να μην κάνω spoiler γιατί είναι ένα υπέροχο βιβλίο που αξίζει να διαβαστεί και δεν είναι το θέμα τι έκανε τελικά ή τι δεν έκανε η Τίνα.
Διαβάζοντάς το μού ήρθε στο μυαλό ένας παλιός στίχος που έγραψα πριν καμιά δεκαριά χρόνια: ''Είναι φορές που η συνέχιση της ζωής είναι το απονενοημένο διάβημα και όχι η διακοπή της''.
Σκληρό αλλά αφόρητα ρεαλιστικό θεωρώ.
Υπέροχο βιβλίο.

[Areti Diamantopoulou · Rating 4 out of 5]

Ταχύτητα, ένταση, δυνατό βιβλίο, καλογραμμένο, σε παρασύρει, το διαβαζεις απνευστί!!!