What do you think?
Rate this book
Van de koele meren des doods
'Van de koele meren des Doods' (1900) behoort samen met 'De kleine Johannes' (1887) tot de bekendste werken van Frederik van Eeden. Het is een van de meest gelezen en herlezen Nederlandse romans en is nog even indrukwekkend als toen het verscheen. In 'Van de koele meren des Doods' beschrijft Van Eeden met groot psychologisch inzicht het leven van een jonge vrouw. Hedwig Marga de Fontayne is van goede komaf, maar erfelijk belast en labiel. Ze worstelt met het huwelijk, met haar ideeën over de liefde en haar lustgevoelens. Totaal ontredderd en verslaafd aan morfine eindigt ze in Parijs, waar ze zich prostitueert om aan geld te komen. Na een verblijf in het ziekehuis krabbelt zij uiteindelijk weer overeind. Haar laatste dagen slijt zij in Nederland, in de functie van liefdezuster, een haast naamloze verschijning.
297 pages, Paperback
First published January 1, 1900
31 people are currently reading
1469 people want to read
About the author
Frederik van Eeden
116 books11 followersFrederik Willem van Eeden was een Nederlands psychiater, schrijver en wereldverbeteraar, die zich diepgaand heeft beziggehouden met taal- en begripskritiek.
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 30 of 84 reviews
February 7, 2012
Oké, het is geen toegankelijke schrijfstijl meer. Oké, er zit bijna geen conversatie in. Oké, je bent het dubbele van je tijd kwijt dan wanneer je een modern boek leest. Oké, veel spanning zit er niet in. Maar: wat een grandioos psychologisch inzicht! Tot in de psychologische puntjes in beschreven hoe een meisje/vrouw ten onder gaat aan haar labiliteit en erfelijke belasting. Telkens weer treffende beeldspraak bij een beschreven gevoel of geestesdrift, gewoon genieten. Elke tweederangs thrillerschrijver die een zogenaamde psychologische thriller wil schrijven, moet eerst dit boek maar eens gaan lezen.
November 15, 2022
Dit boek lezen was als thuiskomen van een koude kermis. En de kermis was niet alleen koud, maar ook zonder verlichting, zonder oliebollen en zonder attracties. Oh en dat je dan ook, als je denkt dat je bijna thuis bent, nog aangesproken wordt door twee gelovige mensen met zo’n standaard vol foldertjes met godsdienstige spreuken.
January 11, 2019
In het begin geniet ik vooral van de mooie schrijfstijl en hoop ik dat het goed afloopt met Hedwig. De tweede helft kent meer vaart en ik lees het veel sneller lees dan de eerste, zoals vaker.
De toneelbewerking, uitgevoerd door het Nationale Theater, is erg goed gespeeld, maar de sfeer van het boek is best wel anders dan wanneer je het op toneel ziet. Het is altijd boeiend om te zien wat er in een film of toneelstuk van een boek is geworden, maar mij zal toch vooral het boek bijblijven en het toneelstuk voegt daar weinig aan toe.
Lees verder op https://lalageleest.nl/2019/01/11/van...
De toneelbewerking, uitgevoerd door het Nationale Theater, is erg goed gespeeld, maar de sfeer van het boek is best wel anders dan wanneer je het op toneel ziet. Het is altijd boeiend om te zien wat er in een film of toneelstuk van een boek is geworden, maar mij zal toch vooral het boek bijblijven en het toneelstuk voegt daar weinig aan toe.
Lees verder op https://lalageleest.nl/2019/01/11/van...
Read
May 28, 2025Van 'show don't tell' heeft Frederik nooit gehoord. Een rake beschrijving van de Nederlander op vakantie:
"Over de vreemdelingen vermaakten zij zich, zoals alleen Hollanders, met hun snellen spot voor al wat afwijkt van het stemmige, dat kunnen. Het scheen Hedwig of alle volken kinderlijker, onbewuster, minder zelf-beseffend waren dan het hare. Want zij hadden allen belachelijke wijzen waarvan zij zelf het potsierlijke in 't geheel niet schenen te bemerken. [...] Maar toen zij een paar Hollanders ontmoette, van de burgerlijke soort en hoorde hun platte spraak en zag hun verwaande, domme wijze, toen lachte zij niet, maar ergerde zich diep en vond alle vreemden dan nog aangenamer en beminnelijker."
"Over de vreemdelingen vermaakten zij zich, zoals alleen Hollanders, met hun snellen spot voor al wat afwijkt van het stemmige, dat kunnen. Het scheen Hedwig of alle volken kinderlijker, onbewuster, minder zelf-beseffend waren dan het hare. Want zij hadden allen belachelijke wijzen waarvan zij zelf het potsierlijke in 't geheel niet schenen te bemerken. [...] Maar toen zij een paar Hollanders ontmoette, van de burgerlijke soort en hoorde hun platte spraak en zag hun verwaande, domme wijze, toen lachte zij niet, maar ergerde zich diep en vond alle vreemden dan nog aangenamer en beminnelijker."
June 7, 2016
Dit boek moest ik lezen voor school. Wat een prachtige boek! Het taalgebruik is misschien niet heel erg toegankelijk meer, maar eenmaal gewend aan de taal, werd ik meegevoerd in het bijzondere verhaal. Frederik van Eeden (de schrijver) geeft een groot inzicht in de psychologie van zijn tijd, en in het boek zit vol met wijsheden en adviezen die nog steeds op 'onze' tijd van toepassing zijn. Ik heb enorm genoten van dit boek en ik heb er veel van geleerd! Wauw!
August 12, 2020
'Van de koele meren des doods' is een boek van tegenstrijdigheden: het is een zeer merkwaardig boek uniek in stijl en compositie, maar tegelijkertijd een typisch product van zijn tijd; het is een zeer uitgebreid portret van de hoofdpersoon, maar met een koele distantie die je verhindert zich met haar te identificeren en het is een boek waarin seks een centrale rol speelt, maar dan in de meest omfloerste termen die je je kan voorstellen.
Het boek vertelt het levensverhaal van Hedwig de Fontayne, die in redelijke stand geboren wordt, maar geplaagd wordt door een al te heilige kijk op het huwelijk, een enorme verveeldheid met het burgerlijke bestaan en, wat mij betreft, een ongezonde obsessie met God en verlossing in de dood. Hoewel Van Eeden haar uitvoerig schetst, blijft Hedwig een nogal niksig, tamelijk passief en fantasieloos personage. Ik geloof dat ik haar niet één moment begrepen heb. Nog sterker, in plaats van reëel te worden, blijft ze teveel Van Eedens creatie, waarin hoerige en heilige eigenschappen elkaar afwisselen in een typisch fin de siècle-cliché.
Van Eedens taalgebruik is plechtstatig, zijn woordgebruik was toen al archaïsch en het verhaal komt traag als stroop op gang. Pas wanneer Hedwig trouwt, komt er enige vaart in het verhaal. Dit komt overeen met het moeizame schrijfproces. Het spannendste hoofdstuk, waarin Hedwig krankzinnig wordt, schreef Van Eeden dan ook het snelst, in één dag, op - dat had ie vaker moeten doen.
De verteller blijft alomtegenwoordig aanwezig en hindert met zijn commentaar en duiding identificatie met Hedwig. Zij blijft op afstand, evenals andere personages: slechts soms krijgen we een inkijkje in hún gedachteleven. Dialogen zijn schaars, maar in platte straattaal opgeschreven - een enorm contrast met de statige taal eromheen.
Wat opvalt is de zeer preutse en benauwde omgang met seks, de brokjes socialisme die vooral via de mond van de verlamde kunstenaar Joob het boek binnendringen en de goddelijke mystiek die het boek aan het einde overneemt.
In zijn vrouwelijke hoofdpersoon, belangstelling voor psychiatrie, dromen, socialisme en mystiek is 'Van de koele meren des doods' een typisch fin-de-siècleroman. Maar Van Eedens vermoeiende stijl, Hedwigs oninteressantheid en de rare compositie van de roman maken het niet bepaald een tijdloos meesterwerk. Nog sterker, ik begrijp eigenlijk niet waarom dit een klassieker is geworden - al is de titel prachtig. Al bij verschijnen klaagde volgens het nawoord ene Anna de Savornin Lohman dat de lezer in de roman vanalles "in het vreemdsoortig rijsttafel-mengelmoes door elkaar [krijgt] opgediend" en dat is ook wat ik ervan denk.
Wie deze roman toch wil lezen, raad ik deze prachtig verzorgde Delta-uitgave van Athaneum-Polak & Van Gennep zeer aan. Deze verschijnt met uitstekend nawoord, verklarende woordenlijst en leeslint.
Het boek vertelt het levensverhaal van Hedwig de Fontayne, die in redelijke stand geboren wordt, maar geplaagd wordt door een al te heilige kijk op het huwelijk, een enorme verveeldheid met het burgerlijke bestaan en, wat mij betreft, een ongezonde obsessie met God en verlossing in de dood. Hoewel Van Eeden haar uitvoerig schetst, blijft Hedwig een nogal niksig, tamelijk passief en fantasieloos personage. Ik geloof dat ik haar niet één moment begrepen heb. Nog sterker, in plaats van reëel te worden, blijft ze teveel Van Eedens creatie, waarin hoerige en heilige eigenschappen elkaar afwisselen in een typisch fin de siècle-cliché.
Van Eedens taalgebruik is plechtstatig, zijn woordgebruik was toen al archaïsch en het verhaal komt traag als stroop op gang. Pas wanneer Hedwig trouwt, komt er enige vaart in het verhaal. Dit komt overeen met het moeizame schrijfproces. Het spannendste hoofdstuk, waarin Hedwig krankzinnig wordt, schreef Van Eeden dan ook het snelst, in één dag, op - dat had ie vaker moeten doen.
De verteller blijft alomtegenwoordig aanwezig en hindert met zijn commentaar en duiding identificatie met Hedwig. Zij blijft op afstand, evenals andere personages: slechts soms krijgen we een inkijkje in hún gedachteleven. Dialogen zijn schaars, maar in platte straattaal opgeschreven - een enorm contrast met de statige taal eromheen.
Wat opvalt is de zeer preutse en benauwde omgang met seks, de brokjes socialisme die vooral via de mond van de verlamde kunstenaar Joob het boek binnendringen en de goddelijke mystiek die het boek aan het einde overneemt.
In zijn vrouwelijke hoofdpersoon, belangstelling voor psychiatrie, dromen, socialisme en mystiek is 'Van de koele meren des doods' een typisch fin-de-siècleroman. Maar Van Eedens vermoeiende stijl, Hedwigs oninteressantheid en de rare compositie van de roman maken het niet bepaald een tijdloos meesterwerk. Nog sterker, ik begrijp eigenlijk niet waarom dit een klassieker is geworden - al is de titel prachtig. Al bij verschijnen klaagde volgens het nawoord ene Anna de Savornin Lohman dat de lezer in de roman vanalles "in het vreemdsoortig rijsttafel-mengelmoes door elkaar [krijgt] opgediend" en dat is ook wat ik ervan denk.
Wie deze roman toch wil lezen, raad ik deze prachtig verzorgde Delta-uitgave van Athaneum-Polak & Van Gennep zeer aan. Deze verschijnt met uitstekend nawoord, verklarende woordenlijst en leeslint.
June 16, 2022
Van Eeden beschrijft landschappen en sferen erg mooi en beeldend. Ik moest wel echt even 30 pagina's inkomen voor het taalgebruik. Sommige dingen leken een beetje geforceerd moralistisch (lees: alles gaat fout maar opeens is daar God/een vroom mens om Hedwig te redden). Ook was zo'n 70% van het plot gevallen als Hedwig zich niet zo ongelooflijk aanstelde #dramaqueen
Ohja en wees klaar om minimaal 14 keer te denken: wacht hebben ze nu seks of niet??? En vervolgens er *nooit* achter te komen. Dat is dan weer een nadeel van wollig taalgebruik :/
Voorlopige conclusie: mooi boek, lees het als je brein 3m² is.
Ohja en wees klaar om minimaal 14 keer te denken: wacht hebben ze nu seks of niet??? En vervolgens er *nooit* achter te komen. Dat is dan weer een nadeel van wollig taalgebruik :/
Voorlopige conclusie: mooi boek, lees het als je brein 3m² is.
April 10, 2023
Van de Koele Meren is toch wel interessant. Vooral als casestudie van een psychiatrisch geval. Dat doet Van Eeden erg goed. Hedwigs psychose na de dood van haar kind en haar morfineverslaving zijn ijzersterk neergezet. Moet in 1900 hebben ingeslagen als een bom. Het doet denken aan de gevalsbeschrijvingen van Freud, hoogstens met wat meer literaire versiering. Het enige jammere is dat Hedwig zo vasthoudt aan haar geloof. Dat maakt het boek vooral tegen het eind wat zijig.
August 3, 2020
Het was de eerste paar bladzijden even wennen, maar daarna las het boek zonder al te veel problemen. Aan metaforen en woordspelingen geen gebrek, niets wordt plat beschreven, maar op zo'n manier verrijkt dat je soms de zin even twee keer moet lezen. Niet omdat de betekenis niet duidelijk is, maar omdat het bijna kunst is. Wat een rijkdom van taal!
Ik moet wel eerlijk bekennen dat ik halverwege het boek een tijdje gestopt ben met lezen. Van Eeden heeft de zwaarmoedigheid van Hedwig zeer goed weergegeven, maar dit maakte ook dat ik af en toe, toe was aan iets luchtigs.
Meestal ga ik, na het lezen van een boek waar ik na afloop echt even van bij moet komen, de literaire geschiedenis ervan induiken en oude recensies lezen. Zo las ik dat Van Eeden voor sommige vrouwelijke karakters in zijn boek, inspiratie geput heeft uit de levens en karakters van verschillende vrouwen in zijn leven. Bijna een soort sleutelroman. Ik ben benieuwd of die vrouwen zichzelf in het boek herkend hebben..
Ik moet wel eerlijk bekennen dat ik halverwege het boek een tijdje gestopt ben met lezen. Van Eeden heeft de zwaarmoedigheid van Hedwig zeer goed weergegeven, maar dit maakte ook dat ik af en toe, toe was aan iets luchtigs.
Meestal ga ik, na het lezen van een boek waar ik na afloop echt even van bij moet komen, de literaire geschiedenis ervan induiken en oude recensies lezen. Zo las ik dat Van Eeden voor sommige vrouwelijke karakters in zijn boek, inspiratie geput heeft uit de levens en karakters van verschillende vrouwen in zijn leven. Bijna een soort sleutelroman. Ik ben benieuwd of die vrouwen zichzelf in het boek herkend hebben..
December 12, 2024
This is one of the classics of Dutch literature. But to me it was a letdown. Very diffult and unnatural style. Interesting focus, though, but definitely not a good novel.
January 24, 2021
Geweldig, indrukwekkend boek. Het ouderwetsche taalgebruik is soms wat wennen, maar maakt het geheel alleen maar sierlijker.
September 5, 2024
This novel is by now more famous because of the movie adaptation than for its original. It is a psychological novel that follows a woman’s emotional and sexual development. Most of it is written in an incredibly dull style, which lacks the flair and flow of the author’s contemporary Louis Couperus. Van Eeden was a psychiatrist and that shows in the style of the text.
Some events (including the protagonist’s enormous gullibility) are just very unlikely, the 19th century psychology is obsolete and the religious saving grace that ends the story points to a conformist worldview.
Required reading in Dutch literature, but also a slog to get through.
Some events (including the protagonist’s enormous gullibility) are just very unlikely, the 19th century psychology is obsolete and the religious saving grace that ends the story points to a conformist worldview.
Required reading in Dutch literature, but also a slog to get through.
December 3, 2024
Mooi op tijd, trok op niks.
May 8, 2020
moet m denk ik nog een keer lezen om hem volledig te kunnen waarderen. wel goede psychologische analyses.
April 30, 2020
Twijfel een beetje tussen 3 en 4 sterren, afgerond dus toch 4. Het is geen boek om snel doorheen te lezen, vooral ook door de ouderwetse schrijftaal. Het is wel mooi geschreven, vooral de aandacht voor het gevoelsleven.
May 14, 2012
Een vale heide van saaiheid.
November 15, 2024
Ik ben ooit aan dit boek begonnen omdat mijn leerkracht Latijn en Godsdienst het aanraadde en beweerde dat hij door dit boek 'vrouwen begreep'. Deze leerkracht was een zonderling en fascinerend figuur, en ik was nieuwsgierig hoe wat voor een boek zo'n begrip bij zo'n persoon teweeg kon brengen.
Ik denk dat ik begrijp wat hij bedoelde. De schrijver wil op een psychologische manier laten zien waarom het hoofdpersonage, Hedwig, zich gedraagt zoals ze zich gedraagt, en beschrijft daarvoor heel haar levensloop (in hoeverre dat natuurlijk kan) met alle emoties en worstelingen die ze daarbij ondergaat. Tot op zekere hoogte kan je de psychologische verklaringen ook zeker veralgemenen naar alle vrouwen op de wereld. Maar enkel tot op zekere hoogte: elke persoon heeft nog steeds eigen redenen waarom ze zich gedragen zoals ze zich gedragen. Vandaar dat ik denk dat ik begrijp wat die leerkracht zes jaar geleden bedoelde.
Het boek zelf heb ik toch wel met plezier gelezen. Van Eeden hanteert de Nederlandse taal op een manier die me persoonlijk heel erg aanspreekt; zijn stijl herinnert me met momenten aan Proust en het befaamde stuk over de madeleines. Zijn personages zijn daarbovenop door en door menselijk: ze voelen, worstelen en handelen op manieren die de lezer misschien niet goedkeurt, maar wel begrijpt en dus kan vergeven. Hedwigs woelige leven en de misstappen die ze daarin begaat worden verklaard, zonder dat er een moreel oordeel over wordt geveld. Voor een boek dat is uitgekomen in het Nederland van 1900, is dat een hele prestatie. Daarom ook dat ik denk dat het een hoeksteen van de Nederlandse literatuur vormt: van Eeden laat de lezer kennismaken met de reden achter de falingen van een vrouw en zoekt uit hoe ze (mogelijks) opgelost kunnen worden, zonder met het moraliserende vingertje te zwaaien.
Toch spreekt het me waarschijnlijk niet zo veel aan dat ik het (voor nu) meer dan drie sterren kan geven. Ik heb dit enkel gelezen op aanraden van iemand en ik heb het enkel uitgelezen omdat het stond te verpieteren in de 'Currently Reading' categorie. Mogelijks dat ik van gedachte verander bij een herlezing, maar dat zien we dan wel.
Ik denk dat ik begrijp wat hij bedoelde. De schrijver wil op een psychologische manier laten zien waarom het hoofdpersonage, Hedwig, zich gedraagt zoals ze zich gedraagt, en beschrijft daarvoor heel haar levensloop (in hoeverre dat natuurlijk kan) met alle emoties en worstelingen die ze daarbij ondergaat. Tot op zekere hoogte kan je de psychologische verklaringen ook zeker veralgemenen naar alle vrouwen op de wereld. Maar enkel tot op zekere hoogte: elke persoon heeft nog steeds eigen redenen waarom ze zich gedragen zoals ze zich gedragen. Vandaar dat ik denk dat ik begrijp wat die leerkracht zes jaar geleden bedoelde.
Het boek zelf heb ik toch wel met plezier gelezen. Van Eeden hanteert de Nederlandse taal op een manier die me persoonlijk heel erg aanspreekt; zijn stijl herinnert me met momenten aan Proust en het befaamde stuk over de madeleines. Zijn personages zijn daarbovenop door en door menselijk: ze voelen, worstelen en handelen op manieren die de lezer misschien niet goedkeurt, maar wel begrijpt en dus kan vergeven. Hedwigs woelige leven en de misstappen die ze daarin begaat worden verklaard, zonder dat er een moreel oordeel over wordt geveld. Voor een boek dat is uitgekomen in het Nederland van 1900, is dat een hele prestatie. Daarom ook dat ik denk dat het een hoeksteen van de Nederlandse literatuur vormt: van Eeden laat de lezer kennismaken met de reden achter de falingen van een vrouw en zoekt uit hoe ze (mogelijks) opgelost kunnen worden, zonder met het moraliserende vingertje te zwaaien.
Toch spreekt het me waarschijnlijk niet zo veel aan dat ik het (voor nu) meer dan drie sterren kan geven. Ik heb dit enkel gelezen op aanraden van iemand en ik heb het enkel uitgelezen omdat het stond te verpieteren in de 'Currently Reading' categorie. Mogelijks dat ik van gedachte verander bij een herlezing, maar dat zien we dan wel.
June 10, 2025
Het heeft even geduurd, maar heb hem dan toch eindelijk uit. Ik kan niet uitspreken hoeveel voldoening en vrede het brengt. Tegen het einde van het boek was het ellendig naar ellendiger, en ik vond het moeilijk om verder te lezen. Niet alleen de schrijfstijl is moeilijk, maar ook het verhaal. Ik vind het wonderlijk hoe een man, in 1898, dit inzicht had in de psyche van een meisje tot vrouw. Ik was ook sceptisch toen ik begon aan dit boek, maar ik kan met volle overtuiging zeggen dat dit een van de meest impactvolle en wonderlijke boeken is dat ik tot nu toe heb mogen lezen, en omdat het zo veel waarheid vasthoudt over deze voor mij bekende ruïnerende gedachtegang waar ik zelf anders nooit de woorden voor zou kunnen vinden.
January 10, 2025
My appreciation has changed quite a bit while reading this book. I found the first half particularly strong, especially the meticulous, sharp observations of the main character's behavior and feelings. I also liked Van Eeden's strangely archaic use of language. But in the second half it all started to bore me a bit, there was little development left. I got really tired of those conversations with Sister Paula at one point. In a way I also found the ending a bit disappointing, that she served the local community as a kind of Florence Nightengale and actually managed to handle her depressions (while you wouldn't expect that based on what happened before). As a non-believer, this puts too much emphasis on someone who has found God and is saved by it.
September 9, 2020
Verrassend goed leesbaar voor een boek van 120 jaar oud, en best een heftig plot. Aan de ene kant mega gedateerd en daarom moeilijk om je in de hoofdpersoon in te leven - aan de andere kant wordt vooral haar gevoelsleven beschreven, dus daar ga je als lezer dan weer vrij gemakkelijk in mee. Positief verrast!
May 17, 2020
wow. ik heb echt super lang gedaan over dit boek, omdat de eerste helft zo is geschreven dat ik niet meer dan 10 bladzijdes per keer kon lezen. maar wat een mooi boek!!! vooral het einde was prachtig.
May 10, 2024
Het oud Nederlands maakt dat je in het begin lastig door het verhaal komt. Het is tevens erg langzaam beschreven. Toch kwam er een keerpunt midden in het verhaal. Langzaam begrijp je waarom je in het begin zoveel over Hedwig te weten komt. Droevig verhaal.
July 9, 2024
Het bewijs dat oudere literatuur niet saai of voorbijgestreefd hoeft te zijn. Er ligt een grote melancholie over dit boek, die tegelijkertijd troostend maar ook verdrietig is.
August 14, 2025
Heel interessant verhaal. Ondanks het oude Nederlands wat soms lastig te lezen was, kon ik moeilijk stoppen met lezen.
September 12, 2025
Ik had zo weinig zin om verder te lezen, maar wilde het tóch, dus besloot ik een soort leesmarathon te houden en mezelf te dwingen. Toen werd het opeens toch weer leuk (zoals het met boeken vaker gaat) en is het binnen 2 dagen gelukt.
Dit boek gaat over het (zeer realistisch beschreven) leven van een vrouw in de tweede helft van de negentiende eeuw, en het boek is geschreven door een man tijdens de eeuwwisseling naar de twintigste eeuw. Heel wonderbaarlijk dat dit Nederlands van meer dan 100 jaar oud, over iemand die nog langer geleden leefde, nog zo leesbaar is! (Als je maar even je best doet.)
Ik vond het knap hoe deze 40-jarige witte man zich zo goed kon inleven in het innerlijke leven en de gedachten van een jonge vrouw die maar 33 jaar werd. Voor mijn gevoel is dit de eerste (oude) roman die ik lees waarvan ik bijna niet kon geloven dat het door een man was geschreven, terwijl ik dit toch al voor het lezen wist. Update: waarschijnlijk komt dit omdat het hoofdpersonage gebaseerd is op een samenstelling van drie echte vrouwen die Van Eeden kende! Misschien ook omdat je merkt dat de schrijver of verteller zijn personage tot aan het einde met empathie en optimisme bejegent, en haar een berustend einde laat hebben waar ze heeft geleerd van haar eerdere onvolmaaktheden. Ik vond het uitermate interessant om te lezen hoe mensen eventueel dachten en handelden, voelden en wensten, oordeelden en zichzelf beschreven zoveel jaren geleden.
Dus ja, niet echt een aanrader omdat het ziek moeilijk is om doorheen te komen. Maar toch een beetje een aanrader als je het de moeite waard vindt om te lezen over het leven van - en de gedachten van - iemand die anderhalve eeuw geleden leefde.
Dit boek gaat over het (zeer realistisch beschreven) leven van een vrouw in de tweede helft van de negentiende eeuw, en het boek is geschreven door een man tijdens de eeuwwisseling naar de twintigste eeuw. Heel wonderbaarlijk dat dit Nederlands van meer dan 100 jaar oud, over iemand die nog langer geleden leefde, nog zo leesbaar is! (Als je maar even je best doet.)
Ik vond het knap hoe deze 40-jarige witte man zich zo goed kon inleven in het innerlijke leven en de gedachten van een jonge vrouw die maar 33 jaar werd. Voor mijn gevoel is dit de eerste (oude) roman die ik lees waarvan ik bijna niet kon geloven dat het door een man was geschreven, terwijl ik dit toch al voor het lezen wist. Update: waarschijnlijk komt dit omdat het hoofdpersonage gebaseerd is op een samenstelling van drie echte vrouwen die Van Eeden kende! Misschien ook omdat je merkt dat de schrijver of verteller zijn personage tot aan het einde met empathie en optimisme bejegent, en haar een berustend einde laat hebben waar ze heeft geleerd van haar eerdere onvolmaaktheden. Ik vond het uitermate interessant om te lezen hoe mensen eventueel dachten en handelden, voelden en wensten, oordeelden en zichzelf beschreven zoveel jaren geleden.
Dus ja, niet echt een aanrader omdat het ziek moeilijk is om doorheen te komen. Maar toch een beetje een aanrader als je het de moeite waard vindt om te lezen over het leven van - en de gedachten van - iemand die anderhalve eeuw geleden leefde.
October 19, 2024
Amai!
Ik vond dat het hoog tijd werd om dit gat in mijn kennis van de Nederlandstalige literatuur te vullen. Ik had in mijn tienerjaren “De Kleine Johannes” gelezen en had er niet veel van verstaan. Maar nu ben ik ouder en wijzer, nietwaar? Tijd om Frederik Van Eeden een tweede kans te geven.
Wel, de eerste gedachte die me trof toen ik het boek terzijde legde, was dat de literatuur van de tweede helft van de 19e eeuw een hoge mortaliteit had voor jonge vrouwen. Madame Bovary (1857). Anna Karenina (1878), Eline Vere (1889), Lily Bart in The House of Mirth (1905) – dames uit de goede stand die aan een slecht einde kwamen omdat ze niet heel braaf de (seksuele) zeden van hun tijd gevolg hadden. En nu Hedwig Marga de Fontayne uit dit boek (verschenen in 1900, maar zich afspelend in de jaren 1860-1890).
Dit is het verhaal : Hedwig wordt geboren in een gezin van de burgerij. Ze heeft een gelukkige jeugd, met liefhebbende ouders en heerlijke zomers op hun landgoed. Haar inwendig leven is intens maar chaotisch, met snel afwisselende buien van geluk en neerslachtigheid. Wanneer haar moeder sterft en haar vader zich terugtrekt in drank en depressie, wordt haar leven veel triestiger, en ze zoekt vermaak in de talloze feestjes en concerten waartoe ze uitgenodigd wordt. Ze is nogal gevoelig voor mooie schijn, luxe en verfijning, maar worstelt toch vaak met gevoelens van onwaardigheid. Haar ontwakende seksualiteit wordt snel onderdrukt, en vindt enkel uitweg in flirten met de jongens van haar stand, en een romantische vriendschap met Johan, een kunstenaar uit lagere stand. Daar kan natuurlijk niets van komen, en op 19-jarige leeftijd denkt ze het geluk te vinden in een huwelijk met de keurige Gerard.
Misberekend! Gerard heeft zo zijn eigen seksuele frustraties, en Hedwig blijft onbevredigd en rusteloos. Nerveuze inzinkingen, depressieve episodes, kuren en behandelingen.. het helpt allemaal niet veel. Ze fleurt enkel op als ze Ritsert ontmoet, een pianist die voor haar het tegengestelde is van de zuinige, preutse Hollandse burgerij. Na veel getob en geween, wat men nu een “on-off relationship” zou noemen, verlaat ze Gerard en vlucht ze met Ritsert naar Engeland, waar zijn muziektalent hen de deuren opent tot de betere kringen, waar ze alweer het onderscheid niet kan maken tussen elegante levenswijze en zielsverfijning. De relatie kan de sleur van het dagelijkse samenleven niet echt goed doorstaan en Ritsert is meer en meer afwezig. Dan bevalt Hedwig van een dochtertje, en ze beeldt zich in dat ze nu eindelijk gelukkig zal worden.
Noppes! Het kindje sterft, en Hedwig ontwikkelt een mooie postpartum psychose, compleet met achtervolgingswaan en religieuze manie. Een griezelig misverstand omtrent de “schat” in haar rieten koffertje leidt een bandiet ertoe om met haar naar Parijs te reizen, waar haar mentale status zo ernstig achteruitgaat dat ze opgenomen wordt in de Salpêtrière, het gekende ziekenhuis voor vrouwelijke neuropsychiatrische patienten. Na een paar weken kalmeert de waanzin, en Hedwig verlaat het ziekenhuis en trekt in met haar dokter (wat blijkbaar in die tijd wel vaker gebeurde). Tijdens een van haar nerveuze aanvallen geeft die haar een spuitje morfine…. En voor we het weten woont Hedwig alleen op een zolderkamertje in Parijs, verslaafd aan morfine, en moet ze zich af en toe prostitueren om te overleven.
Op een bepaald ogenblik wordt ze terug opgenomen in een ziekenhuis, totaal uitgeput en ziek. Daar gaat ze “cold turkey” van haar verslaving, en ontmoet ze een zekere zuster Paula, met wie ze gesprekken houdt over de Dood en de Zonde. En uiteindelijk vertrekt Hedwig terug naar haar geboortestad, waar ze heel bescheiden gaat inwonen bij een boerenfamilie, en waar ze haar zieleheil vindt in het uitvoeren van nederige, dagelijkse taken.
Frederik Van Eeden beweert in zijn voorwoord tot de tweede druk dat dit niet een beschrijving was van een pathologisch geval. “Dit is de banale opvatting van oppervlakkig denkende en voelende lezers.”
Wel, ik denk dat ik er zo eentje ben. Voor mij was dit een beschrijving, in 19e eeuwse termen, van een neurotische vrouw die een post-partum psychose ondervindt en later aan morfine verslaafd geraakt. De mystiek-religieuze oplossing na de kennismaking met zuster Paula kwam mij voor als de kunstmatige oplossing van een schrijver die vond dat zijn boekje een opheffend einde moest hebben.
En toen las ik het nawoord, en bleek dat ik totaal over het hoofd had gezien dat dit ging over mystieke ervaringen, en dat de gelijkenis tussen “Hedwig” en “Hadewijch”, de 13e eeuwse mystieke dichteres, geen toeval was. Wel, ik heb niets gesnapt van die uitleg, en veel van Hedwig’s puriteins getwijfel over zonde vs plezier vond ik repetitief en saai. Een zin zoals “Ze was namelijk blijde als zij hopeloos droefgeestig was na een terugval. “(p 202) is voor mij onverstaanbaar. De religieuze boutades die Zuster Paula debiteert (in het Frans, in HOOFDLETTERS), daar had ik ook geen boodschap aan. Ik zal dus maar moeten aanvaarden dat ik dit boek slechts op een oppervlakkig niveau heb gelezen.
Het boek is een eeuw-en-een-kwart oud, het was dus wel te verwachten dat de taal ouderwets zou overkomen. En ik vond het inderdaad moeilijk en ingewikkeld. De taal leek me ook zeer sterk beïnvloed door het Duits, met lange zinnen en pogingen tot het creëren van samengestelde woorden zoals “blij-getooid” en “scherts-lievende” en “oranje-licht”. Het kwam me allemaal nogal zwaar over. Daarentegen was het gesproken Nederlands, althans wanneer fonetisch uitgesproken, zeer modern. Dit grote verschil tussen de taal van nu en de taal van toen is me nooit zo erg opgevallen bij het lezen van Franse of Engelse romans uit die tijd. Misschien ervaren we dat enkel voor onze moedertaal?
Ik vind dat het boek erg op zijn tijd vooruit was in het beschrijven van het geestelijk en sensueel ontwaken van een kind, een tiener, later een jonge vrouw. Er zat werkelijk veel psychologisch inzicht verscholen onder die zware volzinnen. De uittreksels uit Hedwigs dagboek in Parijs zouden nog altijd actueel kunnen zijn als beschrijving van de miserie van drugverslaving. Sommige van de beschrijvingen van interieurs, feesten, het dagelijkse leven in Holland, Engeland, Parijs, vond ik interessant. Maar de religieuze inhoud, voor zover ik er iets van snapte, was aan mij niet besteed.
Ik vond dat het hoog tijd werd om dit gat in mijn kennis van de Nederlandstalige literatuur te vullen. Ik had in mijn tienerjaren “De Kleine Johannes” gelezen en had er niet veel van verstaan. Maar nu ben ik ouder en wijzer, nietwaar? Tijd om Frederik Van Eeden een tweede kans te geven.
Wel, de eerste gedachte die me trof toen ik het boek terzijde legde, was dat de literatuur van de tweede helft van de 19e eeuw een hoge mortaliteit had voor jonge vrouwen. Madame Bovary (1857). Anna Karenina (1878), Eline Vere (1889), Lily Bart in The House of Mirth (1905) – dames uit de goede stand die aan een slecht einde kwamen omdat ze niet heel braaf de (seksuele) zeden van hun tijd gevolg hadden. En nu Hedwig Marga de Fontayne uit dit boek (verschenen in 1900, maar zich afspelend in de jaren 1860-1890).
Dit is het verhaal : Hedwig wordt geboren in een gezin van de burgerij. Ze heeft een gelukkige jeugd, met liefhebbende ouders en heerlijke zomers op hun landgoed. Haar inwendig leven is intens maar chaotisch, met snel afwisselende buien van geluk en neerslachtigheid. Wanneer haar moeder sterft en haar vader zich terugtrekt in drank en depressie, wordt haar leven veel triestiger, en ze zoekt vermaak in de talloze feestjes en concerten waartoe ze uitgenodigd wordt. Ze is nogal gevoelig voor mooie schijn, luxe en verfijning, maar worstelt toch vaak met gevoelens van onwaardigheid. Haar ontwakende seksualiteit wordt snel onderdrukt, en vindt enkel uitweg in flirten met de jongens van haar stand, en een romantische vriendschap met Johan, een kunstenaar uit lagere stand. Daar kan natuurlijk niets van komen, en op 19-jarige leeftijd denkt ze het geluk te vinden in een huwelijk met de keurige Gerard.
Misberekend! Gerard heeft zo zijn eigen seksuele frustraties, en Hedwig blijft onbevredigd en rusteloos. Nerveuze inzinkingen, depressieve episodes, kuren en behandelingen.. het helpt allemaal niet veel. Ze fleurt enkel op als ze Ritsert ontmoet, een pianist die voor haar het tegengestelde is van de zuinige, preutse Hollandse burgerij. Na veel getob en geween, wat men nu een “on-off relationship” zou noemen, verlaat ze Gerard en vlucht ze met Ritsert naar Engeland, waar zijn muziektalent hen de deuren opent tot de betere kringen, waar ze alweer het onderscheid niet kan maken tussen elegante levenswijze en zielsverfijning. De relatie kan de sleur van het dagelijkse samenleven niet echt goed doorstaan en Ritsert is meer en meer afwezig. Dan bevalt Hedwig van een dochtertje, en ze beeldt zich in dat ze nu eindelijk gelukkig zal worden.
Noppes! Het kindje sterft, en Hedwig ontwikkelt een mooie postpartum psychose, compleet met achtervolgingswaan en religieuze manie. Een griezelig misverstand omtrent de “schat” in haar rieten koffertje leidt een bandiet ertoe om met haar naar Parijs te reizen, waar haar mentale status zo ernstig achteruitgaat dat ze opgenomen wordt in de Salpêtrière, het gekende ziekenhuis voor vrouwelijke neuropsychiatrische patienten. Na een paar weken kalmeert de waanzin, en Hedwig verlaat het ziekenhuis en trekt in met haar dokter (wat blijkbaar in die tijd wel vaker gebeurde). Tijdens een van haar nerveuze aanvallen geeft die haar een spuitje morfine…. En voor we het weten woont Hedwig alleen op een zolderkamertje in Parijs, verslaafd aan morfine, en moet ze zich af en toe prostitueren om te overleven.
Op een bepaald ogenblik wordt ze terug opgenomen in een ziekenhuis, totaal uitgeput en ziek. Daar gaat ze “cold turkey” van haar verslaving, en ontmoet ze een zekere zuster Paula, met wie ze gesprekken houdt over de Dood en de Zonde. En uiteindelijk vertrekt Hedwig terug naar haar geboortestad, waar ze heel bescheiden gaat inwonen bij een boerenfamilie, en waar ze haar zieleheil vindt in het uitvoeren van nederige, dagelijkse taken.
Frederik Van Eeden beweert in zijn voorwoord tot de tweede druk dat dit niet een beschrijving was van een pathologisch geval. “Dit is de banale opvatting van oppervlakkig denkende en voelende lezers.”
Wel, ik denk dat ik er zo eentje ben. Voor mij was dit een beschrijving, in 19e eeuwse termen, van een neurotische vrouw die een post-partum psychose ondervindt en later aan morfine verslaafd geraakt. De mystiek-religieuze oplossing na de kennismaking met zuster Paula kwam mij voor als de kunstmatige oplossing van een schrijver die vond dat zijn boekje een opheffend einde moest hebben.
En toen las ik het nawoord, en bleek dat ik totaal over het hoofd had gezien dat dit ging over mystieke ervaringen, en dat de gelijkenis tussen “Hedwig” en “Hadewijch”, de 13e eeuwse mystieke dichteres, geen toeval was. Wel, ik heb niets gesnapt van die uitleg, en veel van Hedwig’s puriteins getwijfel over zonde vs plezier vond ik repetitief en saai. Een zin zoals “Ze was namelijk blijde als zij hopeloos droefgeestig was na een terugval. “(p 202) is voor mij onverstaanbaar. De religieuze boutades die Zuster Paula debiteert (in het Frans, in HOOFDLETTERS), daar had ik ook geen boodschap aan. Ik zal dus maar moeten aanvaarden dat ik dit boek slechts op een oppervlakkig niveau heb gelezen.
Het boek is een eeuw-en-een-kwart oud, het was dus wel te verwachten dat de taal ouderwets zou overkomen. En ik vond het inderdaad moeilijk en ingewikkeld. De taal leek me ook zeer sterk beïnvloed door het Duits, met lange zinnen en pogingen tot het creëren van samengestelde woorden zoals “blij-getooid” en “scherts-lievende” en “oranje-licht”. Het kwam me allemaal nogal zwaar over. Daarentegen was het gesproken Nederlands, althans wanneer fonetisch uitgesproken, zeer modern. Dit grote verschil tussen de taal van nu en de taal van toen is me nooit zo erg opgevallen bij het lezen van Franse of Engelse romans uit die tijd. Misschien ervaren we dat enkel voor onze moedertaal?
Ik vind dat het boek erg op zijn tijd vooruit was in het beschrijven van het geestelijk en sensueel ontwaken van een kind, een tiener, later een jonge vrouw. Er zat werkelijk veel psychologisch inzicht verscholen onder die zware volzinnen. De uittreksels uit Hedwigs dagboek in Parijs zouden nog altijd actueel kunnen zijn als beschrijving van de miserie van drugverslaving. Sommige van de beschrijvingen van interieurs, feesten, het dagelijkse leven in Holland, Engeland, Parijs, vond ik interessant. Maar de religieuze inhoud, voor zover ik er iets van snapte, was aan mij niet besteed.
February 21, 2021
Hedwig Marga de Fontayne is een zoekend meisje en later een zoekende vrouw. Ze worstelt met het milieu waar ze in opgegroeid is, haar achtergrond, lustgevoelens, seksualiteit, zelfmoordneigingen...
Lang is ze nergens thuis. Ze is een andere vrouw dan haar milieu van haar verwacht, en als ze dan in het milieu belandt dat bij haar past, voelt ze zich ook daar weer een outsider.
Ik ben moeten herbeginnen in deze, maar dat lag meer aan mij dan aan het boek. Het hoofdpersonage doet me gedeeltelijk denken aan iemand die ik vroeger kende en dat hield me soms wat tegen.
Maar dat dit boek 120 jaar oud is en me aan iemand van 100 jaar later deed denken, toont uiteraard aan dat dit een behoorlijk tijdloos boek is met archetypische personages die je ook nu nog tegenkomt.
Niet alleen psychologisch, maar ook sociologisch is dit een boeiend boek. De clash tussen het aristocratische en het bohemien milieu is bijzonder goed uitgewerkt. De schrijfstijl is even wennen, maar het is een aanrader voor wie van psychologische romans houdt.
Lang is ze nergens thuis. Ze is een andere vrouw dan haar milieu van haar verwacht, en als ze dan in het milieu belandt dat bij haar past, voelt ze zich ook daar weer een outsider.
Ik ben moeten herbeginnen in deze, maar dat lag meer aan mij dan aan het boek. Het hoofdpersonage doet me gedeeltelijk denken aan iemand die ik vroeger kende en dat hield me soms wat tegen.
Maar dat dit boek 120 jaar oud is en me aan iemand van 100 jaar later deed denken, toont uiteraard aan dat dit een behoorlijk tijdloos boek is met archetypische personages die je ook nu nog tegenkomt.
Niet alleen psychologisch, maar ook sociologisch is dit een boeiend boek. De clash tussen het aristocratische en het bohemien milieu is bijzonder goed uitgewerkt. De schrijfstijl is even wennen, maar het is een aanrader voor wie van psychologische romans houdt.
November 10, 2024
Zelden een boek gelezen dat zó mooi de schoonheid van alles weet weer te geven. Ook zelden een verhaal gelezen waarvan ik dacht: ja, zo ervaar ik de wereld ook. Gelukkig heb ik niet de zwaarmoedigheid waar Hedwig mee kampt, maar die intense ervaring van álles herken ik wel. En de manier waarop Van Eeden dat kenschetst, en ons deelgenoot maakt van die kijk op dingen, vond ik ontzettend knap gedaan.
Wat mij betreft was de eerste helft het best: Hedwig’s jeugd en jongvolwassen leven in Merwestee waren bijna sprookjesachtig, met zulke diepe impressies van geluk en verdriet. De beelden die Van Eeden daarbij oproept zijn zo sterk dat ik ze nog voor me zie — de lichtjes en de warmte in de schuur bij haar eerste feest, de ontmoeting ’s avonds in het park bij een ander gelegenheid, met Johan aan de andere kant van een traliehek, de mist ’s ochtends op het meer, haar kleine kamertje met het gordijnkoord...en bovenal die hele geschiedenis met Johan, wát een verhaal. Het allermooist en allerergst is het moment dat Hedwig voor de laatste keer op pad gaat om Johan te ontmoeten, nadat hij een brief heeft geschreven dat “ze haar zin krijgt.” Ze ontmoeten elkaar opnieuw op de plek waar ze hem al eens eerder ontmoette, en waar hij toen lag te slapen en nu weer ligt.
Meer zal ik er niet over zeggen zodat ik niet teveel weggeef, maar oh, hoe verzin je zoiets en maak je het ook nog geloofwaardig? Want dat is het ook met deze tekst: het is allemaal zo over-the-top, maar toch geloof je direct dat het allemaal zo is gegaan en dat Hedwig het daadwerkelijk zo ervaart.
De tweede helft was nog steeds boeiend, maar ik werd een beetje moe van die hele affaire met Ritsaart. Vanuit Hedwig’s karakter bezien lag het in de lengte der verwachting (ze is altijd op zoek naar iets groters, mooiers, heftigers) maar ik raakte vooral geïrriteerd. Vooral omdat die saaie maar lieve Gerard volledig aan zijn lot werd overgelaten…
Ik was ook niet superenthousiast over het einde, omdat het een beetje voelde alsof Van Eeden vond dat hij zijn heldin wel een gepaste verlossing moest bieden. Maar wat is gepast, in dit geval?
Die hele saga in Parijs vond ik nogal extreem (ik zou echt graag met Van Eeden in gesprek gaan over waarom hij Hedwig dat laat doorstaan…om zijn religieuze punt te maken, misschien?) en alle gesprekken met Zuster Paula ongelooflijk vervelend. Ik snapte wel dat Hedwig zich hiertoe aangetrokken voelde, maar wat een vervelende, betweterige, schijnheilige vrouw was dat…dan liever de gesprekken met Joob, die tenminste zelfspot heeft (en oh, Joob, wat een interessant karakter was dat ook…in dat vieze kunstenaarskamertje, met zijn tekeningen en dienstbode).
Ik vond het aan de ene kant redelijk geloofwaardig hoe alles afliep (waar ze uiteindelijk terechtkomt is tenslotte de plek waar ze ook het gelukkigst was geweest), maar aan de andere kant vond ik het ook allemaal een beetje te vlug afgehandeld. Het had wat mij betreft best wat opener mogen eindigen, juist omdat Hedwig het hele boek heen en weer wordt geslingerd tussen wat ze wil en wat ze denkt te moeten willen.
Ondanks die wat zwakkere tweede helft ben ik toch echt enthousiast over dit boek, en dan vooral vanwege de prachtige taal en het ongebruikelijke verhaal. Ik ben zelden een vrouwelijke hoofdpersoon uit de 19e eeuw tegengekomen die zó authentiek is, zo anders dan anders, en zo anders dan van vrouwen werd verwacht in die tijd (de enige andere die ik me kan bedenken is Cathy in Wuthering Heights). Heel gaaf.
En ook gewoon heel erg mooi en fijn om te ervaren hoe Nederland was in die tijd, in de late 19e eeuw, vooral (maar niet alleen) in de gegoede kringen. Ik ben echt een ervaring rijker.
Tot slot nog een paar mooie passages…
“Dit duurde niet lang. De ernstige schijn der dingen werd tegen den avond strak en somber. Ze hadden hun oude harmonie, maar het gezin, dat er in terugkwam, had die verloren en toen ging alles wanklinken en schrijnen. Men wist niet hoe men aan tafel zitten zou, in welke rangschikking, men wist niet hoe men den dag verdelen zou. Men twistte een weinig en ieder voelde verslagenheid” (46).
“Het was zondag, de zondagsklokken luidden en de witte, lange wegen lagen leeg en saai, in den stillen zonneschijn. Hedwig vreesde den zondag zeer, en zocht dien te ontvluchten. Een uur gaans van den Hof stroomde de grote rivier naar zee. Daar ging Hedwig heen, vroeg in den morgen, de dauw lag dik op ’t gras. Zij dacht aan de basaltglooiing, waar bloemen groeien in de voegen der zwarte blokken, en aan de rietrijke poelen en het struikgewas tussen dijk en stroom, ’s winters onder water, ’s zomers nog hier en daar blauw geslibd. Daar bloeide het rode wilgenroosje nu, en vogels zwierven door ’t struweel. Zij dacht daaraan en zocht die oorden, daar zou ’t geen zondag zijn” (92).
“In den avond zaten zij beiden op het wijde terras, de muziek speelde, de mensen lachten en praatten rondom. De lucht was lauw en stil, de zee grijs en vlak, zoele nevelen hingen er over, en uit het spiegelvlakke lichtende water kwamen stille lage rimpels met korte plof omslaand op ’t strand. Vele kinderen speelden blootsvoets, bleek-rose en blauwe vlekjes op ’t blond en zilverwit. Ver achter de nevelen stond de zon bleek, en onder haar was een titntelende zilverlichte baan, diep doordringend in de nevelgeheimen. Heel ver waar het geheimvolle begon, brandden prachtige glansen van een kleur als gebruineerd goud” (163).
Echt prachtig.
Wat mij betreft was de eerste helft het best: Hedwig’s jeugd en jongvolwassen leven in Merwestee waren bijna sprookjesachtig, met zulke diepe impressies van geluk en verdriet. De beelden die Van Eeden daarbij oproept zijn zo sterk dat ik ze nog voor me zie — de lichtjes en de warmte in de schuur bij haar eerste feest, de ontmoeting ’s avonds in het park bij een ander gelegenheid, met Johan aan de andere kant van een traliehek, de mist ’s ochtends op het meer, haar kleine kamertje met het gordijnkoord...en bovenal die hele geschiedenis met Johan, wát een verhaal. Het allermooist en allerergst is het moment dat Hedwig voor de laatste keer op pad gaat om Johan te ontmoeten, nadat hij een brief heeft geschreven dat “ze haar zin krijgt.” Ze ontmoeten elkaar opnieuw op de plek waar ze hem al eens eerder ontmoette, en waar hij toen lag te slapen en nu weer ligt.
Meer zal ik er niet over zeggen zodat ik niet teveel weggeef, maar oh, hoe verzin je zoiets en maak je het ook nog geloofwaardig? Want dat is het ook met deze tekst: het is allemaal zo over-the-top, maar toch geloof je direct dat het allemaal zo is gegaan en dat Hedwig het daadwerkelijk zo ervaart.
De tweede helft was nog steeds boeiend, maar ik werd een beetje moe van die hele affaire met Ritsaart. Vanuit Hedwig’s karakter bezien lag het in de lengte der verwachting (ze is altijd op zoek naar iets groters, mooiers, heftigers) maar ik raakte vooral geïrriteerd. Vooral omdat die saaie maar lieve Gerard volledig aan zijn lot werd overgelaten…
Ik was ook niet superenthousiast over het einde, omdat het een beetje voelde alsof Van Eeden vond dat hij zijn heldin wel een gepaste verlossing moest bieden. Maar wat is gepast, in dit geval?
Die hele saga in Parijs vond ik nogal extreem (ik zou echt graag met Van Eeden in gesprek gaan over waarom hij Hedwig dat laat doorstaan…om zijn religieuze punt te maken, misschien?) en alle gesprekken met Zuster Paula ongelooflijk vervelend. Ik snapte wel dat Hedwig zich hiertoe aangetrokken voelde, maar wat een vervelende, betweterige, schijnheilige vrouw was dat…dan liever de gesprekken met Joob, die tenminste zelfspot heeft (en oh, Joob, wat een interessant karakter was dat ook…in dat vieze kunstenaarskamertje, met zijn tekeningen en dienstbode).
Ik vond het aan de ene kant redelijk geloofwaardig hoe alles afliep (waar ze uiteindelijk terechtkomt is tenslotte de plek waar ze ook het gelukkigst was geweest), maar aan de andere kant vond ik het ook allemaal een beetje te vlug afgehandeld. Het had wat mij betreft best wat opener mogen eindigen, juist omdat Hedwig het hele boek heen en weer wordt geslingerd tussen wat ze wil en wat ze denkt te moeten willen.
Ondanks die wat zwakkere tweede helft ben ik toch echt enthousiast over dit boek, en dan vooral vanwege de prachtige taal en het ongebruikelijke verhaal. Ik ben zelden een vrouwelijke hoofdpersoon uit de 19e eeuw tegengekomen die zó authentiek is, zo anders dan anders, en zo anders dan van vrouwen werd verwacht in die tijd (de enige andere die ik me kan bedenken is Cathy in Wuthering Heights). Heel gaaf.
En ook gewoon heel erg mooi en fijn om te ervaren hoe Nederland was in die tijd, in de late 19e eeuw, vooral (maar niet alleen) in de gegoede kringen. Ik ben echt een ervaring rijker.
Tot slot nog een paar mooie passages…
“Dit duurde niet lang. De ernstige schijn der dingen werd tegen den avond strak en somber. Ze hadden hun oude harmonie, maar het gezin, dat er in terugkwam, had die verloren en toen ging alles wanklinken en schrijnen. Men wist niet hoe men aan tafel zitten zou, in welke rangschikking, men wist niet hoe men den dag verdelen zou. Men twistte een weinig en ieder voelde verslagenheid” (46).
“Het was zondag, de zondagsklokken luidden en de witte, lange wegen lagen leeg en saai, in den stillen zonneschijn. Hedwig vreesde den zondag zeer, en zocht dien te ontvluchten. Een uur gaans van den Hof stroomde de grote rivier naar zee. Daar ging Hedwig heen, vroeg in den morgen, de dauw lag dik op ’t gras. Zij dacht aan de basaltglooiing, waar bloemen groeien in de voegen der zwarte blokken, en aan de rietrijke poelen en het struikgewas tussen dijk en stroom, ’s winters onder water, ’s zomers nog hier en daar blauw geslibd. Daar bloeide het rode wilgenroosje nu, en vogels zwierven door ’t struweel. Zij dacht daaraan en zocht die oorden, daar zou ’t geen zondag zijn” (92).
“In den avond zaten zij beiden op het wijde terras, de muziek speelde, de mensen lachten en praatten rondom. De lucht was lauw en stil, de zee grijs en vlak, zoele nevelen hingen er over, en uit het spiegelvlakke lichtende water kwamen stille lage rimpels met korte plof omslaand op ’t strand. Vele kinderen speelden blootsvoets, bleek-rose en blauwe vlekjes op ’t blond en zilverwit. Ver achter de nevelen stond de zon bleek, en onder haar was een titntelende zilverlichte baan, diep doordringend in de nevelgeheimen. Heel ver waar het geheimvolle begon, brandden prachtige glansen van een kleur als gebruineerd goud” (163).
Echt prachtig.
March 23, 2011
Incredibly boring, long read about the uninteresting life of some whiny girl. It was terrible. I know it's supposedly deep and intelligent, but I couldn't like it. I only read it because I had to.
Displaying 1 - 30 of 84 reviews