دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن دارای دکتری حقوق بینالملل از دانشگاه سوربن فرانسه و استاد دانشکده حقوق علوم سیاسی، استاد کرسی ادبیات دانشگاه تهران و مؤسس فرهنگسرای فردوسی است. محمدعلی اسلامی ندوشن، بیشک شخصیتی چندبعدی دارند، ایشان حقوقدانی بزرگ، قاضی، شاعر، پژوهشگر، استاد دانشگاه، منتقد ادبی، مترجم و روشنفکر هستند. فردی که به معنای واقعی روشنفکری بزرگ در این سرزمین بودهاند فعالیتهای عمده این فرهیخته پرتلاش عرصه ادبیات، در زمینه نقد ادبی و ادبیات تطبیقی و نیز اجتماع و فرهنگ است و هدف اصلیاش فراهم نمودن زمینهای برای شکلگیری و ایجاد یک فرهنگ جهانی است که از سرههای فرهنگی فرهنگهای زبده جهانی اقتباس شده باشد. محمدعلی اسلامی ندوشن را میتوان یک سفرنامه نویس قهار، قصهگویی مسلط، محققی کامل و مترجمی جامع دانست که در هر کدام از وادیهای نقد و داستان و ترجمه و تحقیق و سفرنامه ید طولایی دارد و در هر کدام از این وادیها بسیط است و صاحبنظر دکتر اسلامی ندوشن در شمار شاعران اندیشمند و نویسندگان برجستهای است که تاکنون دهها جلد کتاب در زمینههای مختلف ادبی از او به چاپ رسیده است. درباره کتابهای دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن گفتهاند که کتابهای او دریچهای را میمانند که خواننده را به جنگلی از موضوعات و عناوین متنوع و مطلوب میکشاند و روش ندوشن در نقد و تحلیل این است که سعی میکند که آن شاخ و برگهایی که در آثار هست و اجازه نمیدهد ما خطوط کلی را ببینیم، به کنار بزند و ما را با خطوط کلی اثر آشنا میکند. نگاه وی، نگاهی فرهنگی و تاریخی عام است که از جهانبینی خاص خود او تبعیت میکند. در واقع کتابهای وی سرشار از مفاهیم متعالی و زیباییهای زبانی است. در نوشتههای این نویسنده شهیر، مضامین و موضوعات فراوانی دیده میشود؛ از جمله: ایران، شاهنامه، فردوسی، مولوی، حافظ، انسان، عشق، آزادی، فرهنگ، تمدن، سنت، مدرنیته، شرق، غرب و …. وی این موضوعات را با شاخصههایی چون: تیزبینی، بیطرفی، تواضع، دقت، صداقت، ایجاز، تطبیق و مقایسه، وسعت اندیشه، سلامت زبان، اطلاعات فراوان، شیوایی بیان و زیورهای ادبی میآراید و از تلفیق آنها نثری ماندگار میآفریند
شاید عصاره و جان کلام این کتاب، همین پرسش و نهیب دو کلمه ای بود...
راستش اگر سال گذشته که این کتاب را به اعتبار نام پر مایه محمدعلی اسلامی ندوشن خریدم، می دانستم که این چنین گوارا و نغز است، آن قدر خواندنش را به دلایل نامعلوم به زمان بعد، موکول نمی کردم و چه خوب که سرانجام صدایش را از میان سایر کتابها شنیدم
یک اثر تحلیلی-انتقادی غنی و فرانگر که بر محور انسان و البته کشور عجیبی به نام ایران، با حوصله حرکتش را آغاز می کند و مانند یک استاد صبور، چهره و دورنمای اقتصاد، سیاست و به ویژه فرهنگ را با نگاهی به تجربه های تاریخی بشر و حوادث پر رنگ یک قرن اخیر (مخصوصا فروپاشی نظام های کمونیستی و عقیم ماندن مرام و مسلکشان بعد از هفتاد سال)، برای خواننده، ترسیم می کند
تالیف کتاب مربوط به حوالی سال های ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۰ هست اما آنقدر مطالب و "سخن" هایش تازه هست که گویی به تازگی، نوشته شده است و این تکرار معماگونه تاریخ، ناخودآگاه، تعجب و تحسر را بر می انگیزد....تمامی صفحاتش سرشار از جملات قابل تامل هست که هرکدام ممکن است ذهن را مدتها درگیر و وادار به تفکر کند ، از آن کتاب ها که به نظرم، پیر و فرسوده نخواهد شد (دست کم بعد از حدود سی سال از زمان اولین نشرش، خواندنی بود)
برای من کتاب ارزشمندی بود و بدون شک دوستش داشتم به راستی که سخن هایش شنیدنی و خواندنی بود
یک یاد بزرگ هم تقدیم کتاب شیرین ادبیات دبیرستان، که آشنایی با برخی از نام ها و آثار دل نشین و قابل، یادگار برگ های خاطره انگیز اوست
نثر کتاب، فاخر و بسیار غنی است. انتخاب کلمات و هماهنگی واژگان بسیار پخته و نغز است؛ طوری که خواننده دوست ندارد در خواندن کتاب تعجیل کند؛ آرامخوانی به خواننده کمک میکند کلمات را مزهمزه کند و جان کلام را به جان خودش پیوند بزند. علاقه ی شگرف دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن به ایران، از همان خطوط اولیه کتاب پیداست، تو گویی این مرد بزرگ در سطر سطر کتاب، عشق این خاک را در سینه اش میپرواند. در جای جای این کتاب، روح وطنپرستی، فارغ از حب و بغض و سوگیری، به چشم میخورد. برای فهم بهتر این کتاب، بهتر است بزرگسال باشید.
این کتاب اولین بار در سال 1369 منتشر گردیده و مجموعه ای است از چندین مقاله درباره ی مسایل فرهنگی اجتماعی ایران که به نظر میرسد در طول تاریخ کهن این سرزمین به اشکال متقاوت همواره مبتلابه این مرزو بوم بوده است. نویسنده به مثابه دلسوزی منصف سعی در بیان موارد مورد نظر خود در کتاب نموده است و ادامه ی وضعیت ترسیم شده را به صلاح کشور و مردم ندانسته است. ایشان سعی نموده با زبانی ساده و غیرگزنده هشدارهای جدی خود را به سمع و نظر خواننده برساند. نکته ی تامل برانگیز اینکه با وجود آنکه من این کتاب را 28 سال بعد یعنی در سال 1397 خواندم میبینم که مشکلات اشاره شده در کتاب نه تنها حل نگردیده است بلکه همچنان با قدرت تمام مسیر پیموده شده در گذشته که مورد انتقاد نویسنده است ادامه داردکه بسی جای نگرانیست.