Đống Rác Cũ

by Nguyễn Công Hoan

Bạn đọc gặp ở Đống Rác Cũ những trang miêu tả xã hội, miêu tả con người từ thời kỳ trước những năm thứ 12 triều vua Bảo Đại, bằng bút pháp sắc sảo, với con mắt tinh đời, tính nhân đạo của nhà văn, cùng nụ cười của ông trước các thói dởm dở, những đạo đức giả của một bọn người mà thực chất bên trong lại chứa đựng một kho rác rưởi tởm lợm.

ebook

First published January 1, 1963

About the author

Tiểu sử

Nguyễn Công Hoan quê ở làng Xuân Cầu, xã Nghĩa Trụ, huyện Văn Giang, tỉnh Hưng Yên (thời ấy thuộc tỉnh Bắc Ninh). Ông sinh trong một gia đình quan lại xuất thân Nho học thất thế. Trong gia đình, từ nhỏ Nguyễn Công Hoan đã được nghe và thuộc rất nhiều câu thơ, câu đối và những giai thoại có tính chất trào lộng, châm biếm, đả kích tầng lớp quan lại. Điều đó ảnh hưởng mạnh mẽ đến phong cách văn chương của ông sau này. Ông có ba người em trai là Nguyễn Công Miều (Lê Văn Lương), Nguyễn Công Bồng và Nguyễn Công Mỹ.
Năm 1926, ông tốt nghiệp cao đẳng sư phạm, làm nghề dạy học ở nhiều nơi (như Hải Dương, Lào Cai, Nam Định,...) cho đến khi Cách mạng tháng Tám nổ ra. Nguyễn Công Hoan viết văn từ sớm, tác phẩm đầu tay Kiếp hồng nhan (viết năm 1920, được Tản Đà thư điếm xuất bản năm 1923) là một đóng góp cho nền văn xuôi Việt Nam bằng chữ Quốc ngữ.
Sau Cách mạng tháng Tám, ông giữ chức Giám đốc kiểm duyệt báo chí Bắc Bộ, kiêm Giám đốc Sở Tuyên truyền Bắc Bộ. Sau đó ông gia nhập Vệ quốc quân, làm biên tập viên báo Vệ quốc quân, giám đốc trường Văn hóa quân nhân, chủ nhiệm và biên tập tờ Quân nhân học báo. Ông là đảng viên Đảng Lao động Việt Nam từ năm 1948. Năm 1951 ông làm việc ở Trại tu thư của ngành giáo dục, biên soạn sách giáo khoa và sách Sử Việt Nam hiện đại từ Pháp thuộc đến năm 1950 dùng cho lớp 7 hệ 9 năm. Ông cũng viết bài cho báo Giáo dục nhân dân, cơ quan ngôn luận đầu tiên của Bộ Quốc gia giáo dục lúc bấy giờ. Từ sau năm 1954, ông trở lại nghề văn với cương vị Chủ tịch Hội nhà văn Việt Nam (khóa đầu tiên 1957-1958), ủy viên Ban Thường vụ trong Ban Chấp hành Hội nhà văn Việt Nam các khóa sau đó. Ông cũng là ủy viên Ban chấp hành Hội liên hiệp Văn học nghệ thuật Việt Nam, chủ nhiệm tuần báo Văn (tiền thân của báo Văn nghệ).
Nguyễn Công Hoan mất ngày 6 tháng 6 năm 1977 tại Hà Nội. Tên ông được đặt cho một phố ở Hà Nội, đoạn giữa hai phố Ngọc Khánh và Nguyễn Chí Thanh. Nguyễn Công Hoan được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học nghệ thuật năm 1996.

]Tác phẩm

Ông để lại một di sản nghệ thuật với hơn 200 truyện ngắn, gần 30 truyện dài và nhiều tiểu luận văn học, các tác phẩm chính của ông là:
Kiếp hồng nhan (truyện ngắn, 1923)
Răng con chó của nhà tư sản (truyện ngắn, 1929; đăng Annam tạp chí số 23 năm 1931 với nhan đề Răng con vật nhà tư bản)
Hai thằng khốn nạn (truyện ngắn, 1930)
Thật là phúc (truyện ngắn, 1931)
Người ngựa, ngựa người (truyện ngắn, 1931)
Thế là mợ nó đi tây (truyện ngắn, 1932)
Xin chữ cụ nghè (truyện ngắn, 1932)
Tắt lửa lòng (truyện dài, 1933)
Lá ngọc cành vàng (tiểu thuyết, 1934)
Kép Tư Bền (tập truyện ngắn, 1935)
Cô làm công (tiểu thuyết, 1936)
Oẳn tà roằn (truyện ngắn, 1937)
Vợ (truyện ngắn, 1937)
Bước đường cùng (tiểu thuyết, 1938)
Tinh thần thể dục (truyện ngắn, 1939)
Phành phạch (truyện ngắn, 1939)
Cái thủ lợn (tiểu thuyết, 1939)
Nông dân và địa chủ (truyện ngắn, 1955)
Tranh tối tranh sáng (truyện dài, 1956)
Người cặp rằng hầm xay lúa ở ngục Côn Lôn 1930 (1960)
Hỗn canh hỗn cư (truyện dài, 1961)
Đống rác cũ (tiểu thuyết, 1963)
Ðời viết văn của tôi (hồi ký, 1971)
Tuyển tập Nguyễn

Reviews

[Lữ Đoàn Đỏ · Rating 4 out of 5]

Đống Rác Cũ được Nguyễn Công Hoan hoàn thành năm 1963, những năm vẫn chưa dành thống nhất, đất nước chia cắt, đây cũng là giai đoạn rối ren cả về văn hóa và chính trị. Điển hình là phong trào Nhân Văn Giai Phẩm mà Nguyễn Công Hoan ở phe phản đối. Có lẽ tình hình thời đó cũng tác động rất nhiều tới cách viết của ông. Tác phẩm có 4 tập, được xuất bản lần thứ nhất năm đó, in xong tập 1 và xuất bản được cả giới phê bình lẫn độc giả đánh cao, tới khi cuốn thứ 2 chuẩn bị phát hành thì có yêu cầu đình bản và thu hồi toàn bộ tập 1. Nguyễn Công Hoan đã gặp một cú sốc, ông viết xong cuốn sách đó ở tuổi 60, đã đi qua gần hết đời người rồi, gặp biết bao nghịch cảnh ngang trái, mô tả lại bao nhiêu bất hạnh, u uất, thối nát, cho tới lúc thành danh, có một chân trong Hội nhà văn, tuân theo mọi đường lối chỉ đạo chính trị thì tai ương vẫn ập tới. Tâm huyết bỏ ra nằm đắp chiếu. Cho tới năm 1986, khi đó ông mất rồi, bằng nỗ lực vận động của con gái, mà nhà xuất bản Thanh Niên cho in lại liền 4 tập, bản in đầy đủ được đặt lên ban thờ để thắp hương cho ông. Rất nhiều hiện tượng lạ lùng, không rõ lí do thời đó. Đình bản, thu hồi rồi tù tội mà không rõ nguyên nhân chính xác là gì. Nội dung trong tác phẩm có gì khiến nó bị thu hồi?
Tác phẩm lấy bối cảnh những năm 1920-1930, nhân vật lừa lọc, đểu giả làm trung tâm. Trần Đức Thừa – mọi thứ xoay quanh cuộc đời của con người này tạo ra toàn bộ tác phẩm. Từ làm thằng phu kíp ở ga Đồng Đăng, thằng cu-li kéo quạt ở Hà Nội, rồi mở tiệm buôn thuốc chữa lậu, trĩ, giang mai.. tới khi bỏ vợ, bỏ cả nhân tình đang mang thai, hợp tác với con nửa điếm nửa giang hồ làm nghề lấy Tây lại mở ra nhà thuốc để chữa bệnh, nhà thuốc bị vợ đánh ghen không làm ăn nổi thì chuyển qua làm chủ bút một tờ báo, rồi lừa con gái nhà người ta chiếm của hồi môn không được, đánh con nhà người ta đến chết, tòa xử cho trắng án nhờ con điếm ăn nằm với cha cố đạo. Sau rồi buôn thuốc phiện lậu, buôn cả vận tải đường thủy, có 1 hãng tàu, giàu tới bạc vạn thì mua danh, rồi con cái lêu lổng, phá gia sản, vài biến cố rồi chết. Mấy ai ở quê mà có cuộc đời phong phú đến thế? Kể tới 4 tập tiểu thuyết dài dằng dặc mới hết được. Thế nhưng lương tâm bị chó tha, chẳng có đoạn nào trong mảnh đời khốn nạn này mà không lừa lọc, không tàn nhẫn, đểu giả. Nội dung đại khái là vậy. Trong tiểu thuyết này không rõ tác giả có truyền đi thông điệp của nhà Phật – nhân quả báo ứng không, nhưng thông điệp cho xã hội đương thời và chính trị thì khá rõ ràng. Đảng Cộng Sản dù không xuất hiện quá nhiều trong truyện, chi biết tới có 1 thành viên nhưng đều là những câu nói tốt đẹp, những mô tả hết sức nhân văn, chỉ vì dân tộc, vì con người nước Nam mà thôi.
Tuy nhiên đó là phần phụ, cái chính của tiểu thuyết là qua đó phản ánh hết hình ảnh khốn nạn của xã hội đương thời, 1 xã hội để bao người khốn khổ, để những kẻ khốn nạn sang giàu. Đi qua nửa thế kỉ nhìn lại, thấy sao mà xót xa, bất lực đến vậy. Con người xoay mòng mòng giữa danh và lợi, muốn sống tốt cũng không nổi, giới cầm quyền và có tiền thì gian trá, hở ra là lừa lọc nhau, xỉa nhau tiền, đâm sau lưng, bán bạn cầu vinh, giết người cầu tài, một xã hội không đáng để sống, địa ngục giữa nhân gian. Tác giả không che đậy một điều gì, có người nói ông là ngọn đèn dẫn đầu phong trào hiện thực phê phán, nhưng bản thân việc mô tả hiện thực, chỉ riêng mô tả lại nguyên vẹn không che đậy đã tự nó phê phán nó, chẳng cần một dòng nào của tác giả để phê phán nữa. Không có 1 tia sáng nào le lói nổi trong tác phẩm. Ngay như tập cuối, có nhân vật Thúy, những tưởng ánh sáng đã soi rọi đến mình, nhưng nào đâu phải. Chồng của mình lại cũng là bố, bất hạnh chưa hết, còn có cả 1 đứa con với nhau, ít truyện dám đưa nhưng chi tiết nghịch luân lý như này, dù thế giới thực còn có những thứ tệ hơn. Đầu truyện tả đám ma của nhân vật chính, rồi ngược dòng thời gian soi lại từng biến cố cuộc đời hắn, đến cuối truyện là hắn chết. Kết.
Tác phẩm thu hút người đọc, xót xa, và cay đắng, có lúc muốn cầm dao mà đâm thẳng vào tim thằng đốn mạt, cứ lúc bất lực mà ngẫm nghĩ về cuộc đời. Lẽ ra là 1 tiểu thuyết xuất sắc, nhưng cứ đọc tới cuối, càng gần cuối càng thấy có chút sạn. Có tình tiết bị ép vào hơi khiên cưỡng, rồi thái độ hối hận, trăn trở cuối đời của nhân vật khốn nạn đó, diễn biến tâm lý theo thông thường cũng logic nhưng có cảm giác vẫn không thật. Rồi những đoạn tả về đấu tranh ngầm của các Đảng phái cho dân, giọng văn chưa thật công bình. Tác phẩm ám ảnh người đọc, nếu đã từng trải qua giai đoạn xã hội thời đó, hoặc có chút tương đồng, nhưng e rằng với đa phần người trẻ bây giờ, khó hình dung ra toàn bộ bối cảnh và những tâm lý phức tạp, bất lực thời đó. Nó có ám ảnh về số phận, về nhân quả, cả câu từ và nghệ thuật cũng ám ảnh, từ ngữ đều mạnh và trực diện, không tránh né lòng vòng. Thực sự dù rất xuất sắc nhưng xin chấm cho tác phẩm này 4*. Đọc xong ngày 25/9/2019. Thời gian đọc hết 3 ngày.

[Len · Rating 5 out of 5]

"Đống Rác Cũ" của Nguyễn Công Hoan là một bộ phim hài tâm lý xuất sắc lấy bối cảnh Việt Nam thời Pháp thuộc. Nhân vật chính, ông Thừa, cũng như Xuân tóc đỏ trong "Số đỏ" của Vũ Trọng Phụng, được đời ưu đãi cho cả một đời làm giàu. Nhưng khác với Xuân, Thừa không để thừa một cơ may nào, mà hắn biết nắm lấy và vắt cho kiệt để rồi chính hắn bị vắt kiệt sự sống.
Dài tận 4 cuốn nên đọc hơi lâu, nhưng lại cuốn không dứt ra được. Quả plot twist gần cuối thì cứ gọi là đấm vào mặt thôi ạ (thực ra độc giả sẽ có thể đoán mài mại được ý).
Không quá đậm chất trào phúng như "số đỏ", nhưng cũng đủ để ta nhìn ra được cuộc đời thầy lừa lọc của những người mà ta tưởng vẫn luôn yêu thương mình.

[Lâm Nguyễn · Rating 4 out of 5]

Đọc qua serie tiểu thuyết, truyện ngắn của Nguyễn Công Hoan thì đây có lẽ là tác phẩm dài nhất của ông mà mình được đọc. Mô tả đất nước những năm trước CMT8 nhá nhem đầy những bất công của xã hội, và nổi lên trong đó là một nhân vật xấu xa Trần Đức Thừa, đến cuối cuộc đời, trước khi chết mới cảm thấy hối hận những việc mình đã làm cho bè bạn, cho người thân, hắn những tưởng những đồng tiền còn sót lại của hắn cất dưới gầm giường có thể bôi xóa những vết nhơ mà hắn đã làm cho những người hắn muốn chuộc lỗi, nhưng tất thảy đều từ chối. Và trước cái chết của hắn, cũng đầy những châm biếm mỉa mai - chưa chết đã đầy những bọn tới bòn rút tiền: nào bên tổ chức đám tang, bên mua bán đất... đến cả thằng con của hắn cũng cố moi lấy những chiếc răng vàng của hắn rồi trốn chạy. Đây thực sự là một tác phẩm hay xuất sắc của ông, nhưng có một vài xuyên tạc phóng tác quá lố nên mình chỉ cho 4*.

[Bùi Hải · Rating 5 out of 5]

Lôi cuốn,cảm động, li kỳ, hài hước, thâm thúy, sống động là những từ tóm gọn tác phẩm này. Ngòi bút châm biếm của Nguyễn Công Hoan thu hút người đọc ngay từ các chương truyện đầu tiên dù hoàn toàn chưa biết gì về các nút thắt cốt truyện trong tương lai. Phải nói là càng đọc càng cuốn. Cuốn tiểu thuyết vẽ nên một khung cảnh xã hội việt nam thời pháp thuộc thật sống động bằng đủ các gam màu: những kẻ bất nhân lóa mắt bởi tiền tài danh vọng và cả những người có lý tưởng cao đẹp, có tình có nghĩa, những người nhu nhược ngờ nghệch, những người ngoan cường bất khuất. Từng nhân vật dù chính dù phụ đều rất ấn tượng.

[Song Ngu · Rating 5 out of 5]

Đống rác cũ của nhà văn Nguyễn Công Hoan mô tả một xã hội thối nát, dột từ trên xuống dưới, quan thì tham dân thì gian.
Nhân vật chính Trần Đức Thừa, chắc cha mẹ gửi gắm đứa con sinh ra có nhiều Đức, nhưng Thừa lại có đầy đủ thói hư tật xấu trong thiên hạ.
Thừa chết không phải do bệnh tật, mà là tâm bệnh.
Cả một đời lừa lọc kiếm tiền, tráo trở với người thân, chết đi không ai thờ cúng, mộ không ai chăm sóc, âu cũng là nhân quả.

[Trang · Rating 4 out of 5]

Đọc từ lâu lắm rồi, nhưng nói chung mình vẫn còn nhớ nội dung được ít nhiều.
Như một số bạn review, khúc cuối có vẻ mạch chuyện bị đẩy nhanh và dù logic nhưng mình vẫn cảm thấy hẫng như thế nào đó.
Nhưng nó là một cuốn sách hay, nên đọc. Nhất là ai quan tâm một phần bối cảnh LSVN.

[NQK · Rating 3 out of 5]

Bốn tập truyện với bốn cung đoạn mất dạy, bịp bợm hại người trong một xã hội không mất dạy, hại đời thì chểt. Truyện về cuối hay hơn đoạn đầu, nhịp nối mượt mà hơn.

[Phương Đặng]

24 Feb:
Đọc tới đoạn cô Lễ bị chết oan, rồi thấy có vẻ thằng Thừa được thoát khỏi tội giết vợ, mà thấy tức ói máu. Dĩ nhiên là biết Nguyễn Công Hoan đang phản ứng thực trạng cuộc sống ngày xưa, mà tự nhiên chỉ muốn đọc nhanh nhanh cho xong bộ truyện này...
Hy vọng đến cuối có một cái kết xứng đáng chút với con người đểu giả đó :3