Slaap vatten: Hoe een slapeloze de nacht terugwon

by Bregje Hofstede

Iedereen kent ze wel, tips om beter te slapen: veel bewegen en ’s avonds geen koffie meer en ook geen blauw licht. Maar wat als dat niet helpt?

Bregje Hofstede, gecertificeerd insomniac, dook in de slaapwetenschap. Ze woelde, onderzocht, experimenteerde en groef steeds dieper naar de achterliggende oorzaken van onze slechte nachtrust. En die zijn anders dan je denkt. Op haar eigen beeldende wijze vertelt ze de belangrijkste dingen die ze ontdekte – en hoe het kan dat ze nu weer slaapt.

'Slaap werd een interesse, misschien wel een obsessie. Het was alsof ik was verlaten door een geliefde om wie ik nooit veel gemaald had – totdat hij vertrok, en ik moest vaststellen dat ik niet zonder kon. En hoe verleidelijk ik ook kirde, terug kwam hij niet.'

De boeken van Bregje Hofstede (1988) werden genomineerd voor diverse prijzen. Met haar roman Drift stond ze op de Libris-shortlist 2019. Ze schrijft voor De Correspondent.

Genres: Nonfiction, Health, Self Help, Psychology

273 pages, Paperback

First published February 6, 2021

About the author

Bregje Hofstede (Ede, 1988) woont en werkt in Brussel, studeerde kunstgeschiedenis en Frans in Utrecht, Parijs en Berlijn, en sloot haar studie af met een onderzoeksmaster in 2012. De Hollands Maandblad aanmoedigingsbeurs werd haar in 2012/2013 toegekend voor haar korte verhalen en essays. Ze doceerde kunstgeschiedenis aan de Radboud Universiteit in Nijmegen en werkt als redactrice.

Ze debuteerde in 2014 met de roman De hemel boven Parijs.

Reviews

[Bart Moeyaert · Rating 3 out of 5]

Een gevoelige slaper, zo noemde ik mezelf wel eens. De jongen heeft een beetje te grote poriën, en — ocharm — zelfs als hij slaapt brengt de boze buitenwereld hem af en toe per ongeluk uit zijn doen.

Al een paar jaar moet ik het woordje ‘gevoelige’ door ‘moeilijke’ vervangen, en bij wijlen zelfs ‘slechte’. Er zijn tijden dat ik middenin de nacht gemiddeld anderhalf uur naar het plafond lig te kijken. Bregje Hofstede worstelde al een tijdje op een gelijkaardige manier met haar nachten, en ging op zoek naar de antwoorden op haar slaapvragen.

Ik heb ‘Slaap vatten’ met extra aandacht gelezen, natuurlijk ook omdat ik een gelijkgestemde ben. Als Bregje Hofstede schrijft: “Het komt mij als moeilijke slaper goed uit dat het schrijven soms ook mijn wakker liggen zinnig maakt,” herken ik dat. ’s Nachts heb ik nog geen hele gedichten geschreven, maar wel al halve zinnen, en dan ben ik blij dat het niet-slapen toch iets heeft opgeleverd.

In Hofstedes boek is de bredere context eerst aan de orde, en langzaam wordt er ingezoomd. Tijdens haar onderzoek baseert ze zich op bronnen, refereert naar haar persoonlijke ervaringen, en laat specialisten aan het woord over verschillende aspecten. Door de analyse van specialist Paul Verhaeghe in het bijzonder ging ik als het ware overeindzitten in bed. Hij liet me onder andere het verband zien tussen insomnie en eenzaamheid, en slaap en veiligheid.

De zoektocht van Bregje heeft me een paar inzichten opgeleverd waar ik iets mee kan. Vannacht, bijvoorbeeld, ben ik maar één keer wat langer wakker geweest — voor zover ik me dat goed herinner. Ik dacht aan zinnetjes die voor mij een paar zaken uit het boek samenvatten: ‘Minder ik, meer wij.’ En ‘minder overal, meer hier.’ Ik ga niet zeggen dat ik daarna als een roos heb geslapen, maar het voelde wel goed dat ik mijn nachtelijke zelf weer wat beter leek te begrijpen.

[Lise Delabie · Rating 5 out of 5]

Wat een inzichtelijk, helder boek. Net zoals bij 'De herontdekking van het lichaam' had ik de neiging om voortdurend te knikken en stond ik versteld van de analogieën die Bregje Hofstede gebruikt om haar ideeën uiteen te zetten:

"Stel je een snelweg voor. Ergens, te midden van een grote vlakte weilanden, bevindt zich een bocht. Voortdurend razen er auto's langs. Maar er is iets eigenaardigs aan de hand: van elke negen auto's die er passeren vliegt er eentje uit de bocht. Bij elke negende auto is het weer raak. Het verkreukelde blik hoopt zich langs de snelweg op."
Vervolgens beschrijft ze hoe een groep experts wordt opgetrommeld, die tot de volgende conclusie komt: "er is iets mis met een op de negen auto's."
Absurd. En toch is dát de manier waarop gekeken wordt naar de toenemende slapeloosheid in onze maatschappij: er loopt iets fout met de chemische stofjes in de hersenen van slapelozen.

Het grootste inzicht stond voor mij verstopt in een voetnoot. Hofstede beschrijft hoe de mens de enige diersoort is die problemen ervaart met slapen. In een voetnoot voegt ze voorzichtig toe dat onderzoek wel heeft uitgewezen "dat dieren die niet veel beweging krijgen
en in gevangenschap worden gehouden - zoals paarden in een stal - 's nachts ongewoon veel wakker zijn. [...] Dat roept de vraag op of de mens niet in zekere zin in gevangenschap leeft."

In het laatste onderdeel van het boek neemt Hofstede die gevangenis van de mens verder onder de loep. Hier geen hapklare inzichten meer, maar vooral een uitnodiging om je kritisch over je eigen leven te buigen. Voorlopig blijf ik achter met heel wat vragen en denkvoer, een klein beetje frustratie (het klinkt zo gemakkelijk), maar vooral dankbaarheid voor de aanzet die dit boek me gaf.

[Leesdame · Rating 4 out of 5]

Ik vond ‘Slaap vatten’ prettig om te lezen. Bregje Hofstede preekt niet en komt niet aanzetten met de zogenaamde slaapregeltjes voor een goede slaaphygiëne zoals die in alle tijdschriften staan. Nee, volgens een deskundige die aan het woord komt moet je juist géén ritueeltjes en regeltjes opvolgen. Gewoon overgeven aan de slaap en lekker gaan liggen.

Lees verder op mijn blog :)

[Joke De Clercq · Rating 5 out of 5]

Het eerste boek over slapeloosheid waarin ik geen bagger vond, dat niet oppervlakkig bleef en écht herkenbaar was.

[Bart · Rating 3 out of 5]

3,5 ⭐️

[Jip · Rating 4 out of 5]

Boeiend onderzoek naar insomnie. Je merkt tijdens het lezen met hoeveel plezier en interesse Bregje Hofstede dit boek heeft geschreven. De laatste hoofdstukken waarin ze pleit dat je je levenstijl moet wijzigen vond ik wat kort door de bocht en zeker niet toepasbaar voor iedereen.

[Djuna · Rating 4 out of 5]

3,5*

[Els · Rating 4 out of 5]

Geen half werk bij Bregje Hofstede! Dit boek is het resultaat van minutieuze research. Je kan het boek dan ook op twee manieren lezen: de eerste is de rechttoe rechtaan aanpak, de tweede is die waarbij je de 212 voetnoten consequent leest. Of je volgt uiteraard een gulden middenweg zoals ik deed: enkel bij hoofdstukken die mij meer interesseren, ging ik de voetnoten opzoeken.

Alhoewel de schrijfster er in het boek zelf meermaals van uitgaat dat ‘je waarschijnlijk dit boek oppakt omdat je slaapproblemen hebt’, hoeft dat niet zo te zijn. De reden is dat dit geen zelfhulpboek is met een af te vinken lijstje aan regeltjes die je slaaphygiëne bevorderen maar een uitnodiging om dieper over je leven na te denken. Kort door de bocht is dé centrale boodschap om eens ‘kritisch naar je leven te kijken’. Samen met autoriteit Paul Verhaeghe komt ze tot deze essentie via het uitschakelen van het ego en de zoektocht naar betekenis en verbinding.

Maar de lezer krijgt in dit boek best wel veel info over hoe slapen nu juist in elkaar zit. Zo vond ik het hoofdstuk over ‘Hyper-arousal’ een oogopener. “Mensen met insomnie zijn altijd heel alert, het hele etmaal rond, of ze nu wakker zijn of slapen. (...) ‘s Nachts komt die grote alertheid erop neer dat het brein van slapelozen nog steeds te actief is voor rustige slaap.”
Ik herken mij hierin, immers zodra ook ik - net als de schrijfster - geconfronteerd word met een bron van stress in mijn leven, reageert mijn stresssysteem heftiger dan bij iemand anders. Ook ik ben gevoeliger voor stress. Dat heeft te maken met genetische basis en persoonlijkheid. Emoties en prikkels worden intenser ervaren. Positieve zijde van deze medaille? Het laat toe om niet uitgeslapen toch alert te zijn.

Bregje Hofstede vervolgt haar zoektocht die gelardeerd is met bevindingen van wetenschappelijk onderzoek. Ze maakt bewuste keuzes (minder werken, minder geld maar meer levenskwaliteit) en verhuist zelfs naar een dorpje in Frankrijk waar ze aarding vindt met de natuur. Haar zoektocht is inspirerend zonder dwangmatig te zijn. Je neemt als lezer uit haar verhaal mee wat je wil en het ganse boek lang zorgt het contact met haar schitterende pen voor veel leesplezier.

[Hannie · Rating 4 out of 5]

Een interessant boek. Het leest vlot, doordat het toegankelijk is geschreven. Daardoor heb ik het sneller uit dan verwacht. Hoewel niet alle informatie nieuw voor mij was, vind ik dat Bregje Hofstede het goed kan uitleggen en verwoorden. Doordat ze zelf last heeft gehad en soms nog heeft van slapeloosheid weet ze waarover ze praat en dat veel tips die je vaak hoort van anderen meestal niet helpen als je echt last hebt van slapeloosheid. Dat vind ik een verademing. Ik heb zelf veel last van slapeloosheid gehad. Inmiddels gaat het gelukkig een stuk beter. Daardoor herkende ik veel in het verhaal. Op het laatst werd het verhaal mij iets te zweverig, maar toch kon ik me wel vinden in het argument dat je iets aan je leven moet veranderen als de slaapproblemen chronisch zijn. Zo wordt er een keer door een kennis van de schrijfster gezegd: “Dus om te slapen moet je gelukkig zijn.” Dat vind ik wel mooi gezegd en er zit zeker een kern van waarheid in. Ook de verbanden die er zijn tussen slapeloosheid, angststoornissen en depressie zijn interessant. Net als tussen weinig slaap en overgewicht en dat slaapgebrek kan leiden tot stemmingsklachten. In het boek gaat het ook over dat mensen die last hebben van slapeloosheid een overactief brein hebben en een overactief stresssysteem. De schrijfster ontkracht dat later deels door aan te geven dat dat niet de enige oorzaken zijn. Toch zijn dat wel dingen waardoor ik vaak slecht slaap. Hoewel het boek mij waarschijnlijk meer aanspreekt dan goede slapers, vind ik toch dat juist zij het ook zouden moeten lezen om beter te begrijpen wat slapeloosheid is. Want ik merk dat het toch niet altijd begrepen wordt. Daarom zouden ook hulpverleners die te maken hebben met mensen die leiden aan slapeloosheid het moeten lezen.

[Tim Magwood · Rating 3 out of 5]

An interesting study of sleep. I wouldn’t say I’m a full-blown insomniac but as someone who regularly struggles to sleep I did appreciate her wholistic approach to sleep and how your daily life has significant impact on your nightly rest.

[Joni Gabriels · Rating 5 out of 5]

Ik slaap eigenlijk zelf wel goed, maar waauw wat ben ik een fan van Bregje en hoe helder en tegelijk mooi zij dingen verwoord! 🤩

[Simone Bais · Rating 4 out of 5]

Ergens toch ironisch dat ik dit boek over slapeloosheid om half 3 's nachts uitlees en het geeft ook nog allerlei stof tot nadenken, maar daar ga ik morgen de tijd voor nemen. Welterusten.

[Bojia Hadjiivanova · Rating 5 out of 5]

Бях привлечена от кокетната корица, не бих казала че имам проблеми със заспиването. От друга страна темите свързани със съня много ме вълнуват, особено след като прочетох “Безграничният потенциал” на Джим Куик и започнах да помня сънищата си (авторката също споделя подобен метод). “Защо спим?” въпреки цялата литературата, проучвания и анализи дава незадоволителен отговор на тази мистерия.
През личния си опит Хофстейде умело ни разкрива любопитни особености на съня, факти, изследвания, митове и тъй като всичко е свързано в една по -сложна система и важни елементи на щастието също имат своето място в разказа й.

[Lotte · Rating 4 out of 5]

Dit is het eerste boek dat ik lees van Bregje Hofstede en haar schrijfstijl bevalt me enorm! Ik ben allergisch voor zelfhulpboeken en dit heeft er dan gelukkig ook niks van weg. Als mensen zijn we geen losstaande entiteiten, hoe graag ze dat ons ook willen aanpraten. Er zit namelijk kracht in verbondenheid. Als je zoekt naar oplossingen voor problemen die steeds maar toenemen in onze maatschappij (depressies, eenzaamheid en slapeloosheid) moet je ook naar de omgeving kijken. Samen met geïnterviewde Paul Verhaeghe komt Bregje tot mooie conclusies over het groter geheel waar we onderdeel van uitmaken. Er is troost te vinden in het boek, je hebt het ook niet allemaal zelf in de hand. Echter ligt aan de andere kant van die troost ook machteloosheid op de loer. Hoe krijgen we dit systeem/onze omgeving in beweging zodat het ons niet nog depressiever, eenzamer en slapelozer maakt?

[Jorik Breban · Rating 5 out of 5]

Het is met lichte ironie dat ik dit boek in éénmaal uitlas, net tijdens een slapeloze nacht. Ik was totaal niet op de hoogte van het feit dat Bregje Hofstede een nieuw boek schreef, mijn oog viel er toevallig op toen ik door Barboek slenterde. Dit is non-fictie van de mooiste soort, feiten worden gevolgd door analogieën tot een wervelend geheel dat me drie uur aan een stuk vasthield. Een aanrader voor iedereen, en zeker voor diegene die niet altijd de slaap kunnen vatten: dit boek leerde me meer over slapeloosheid dan al mijn vorige, nachtelijke dokter Google consultaties tesamen.
Maar bon, slaapzacht x

[Eva Cabuy · Rating 4 out of 5]

Gestart met de honger om meer Bregje Hofstede te lezen. Na 20 pagina’s had ik door « shit, ook ik ben een slechte slaper . » Heerlijk geschreven - as always - en enorm goed gedocumenteerd - as always -. Maar dat je om goed te slapen misschien naar Zuid-Frankrijk moet verhuizen of (nog erger!) gelukkig moet zijn, was een ontnuchtering van formaat.

« Hij luisterde naar mijn relaas over het verband tussen slaap, eenzaamheid, geld- en tijdsnood en ontworteling, zweeg even, en vatte toen samen: ‘Dus om te slapen moet je gelukkig zijn.’ Even was ik uit het veld geslagen. Had ik daar een boek voor nodig gehad? »

[Bruno · Rating 3 out of 5]

Het is niet gemakkelijk om de juiste balans te vinden tussen anekdotisch en wetenschappelijk. Te veel anekdotiek en het neigt al gauw naar zweverige pseudo-wetenschap, maar te veel wetenschap, en de gemiddelde lezer haakt af. In Slaap vatten streeft Hofstede iets te hard naar de wetenschappelijkheid in de tekst, waardoor er soms iets te veel referenties staan. De kracht van een toegankelijk, wetenschappelijk onderbouwd boek, zit hem net in het gebruik van het anekdotische om een veel ruimer geldende problematiek aan te kaarten. En dat mis je hier net iets te veel.

[Annabelle · Rating 2 out of 5]

- op vakantie -

Ik weet het niet met dit boek, ik begon er in tijdens een lange treinreis waarin ik niets anders bij me had om me mee te vermaken (al geen al te best begin).
Er stonden een aantal leuke feitjes in maar het geheel wist me niet echt genoeg te boeien.

Ook: Note to self dat ik niet meer blind op Das Mag moet vertrouwen voor goede boeken want het is geloof ik niet echt meer mijn smaak.

[Minnie Vos · Rating 4 out of 5]

"We roepen vaak 'tijd is geld', maar in feite zijn geld en tijd niet écht inwisselbaar. Met enige inzet kun je geld vaak wel aanvullen als het op is, maar ben je door je tijd heen, dan is het game over. Omdat tijd niet kan worden 'bijgemaakt' is het in feite een hardere munt. Dat betekent dat het eigenlijk niet zo slim is om al je tijd te steken in het vergaren van meer geld. Je kunt beter al je geld steken in het verzamelen van vrije tijd."

[Hester · Rating 4 out of 5]

Een voor slapeloze en prima slapende mensen intrigerend boek over hoe slaap werkt en hoe raar het is dat er vooral vaak zonder context wordt gekeken naar het meetbare fysieke aspect, terwijl het juist gaat om de wereld die daar achter ligt.

[Katrin · Rating 3 out of 5]

3,5 *

[Sophie van de Mars · Rating 4 out of 5]

Ik 1) heb veel nieuwe dingen geleerd en handige kennis over mezelf vergaard 2) vind Bregje Hofstede zo’n topper

[Nadia · Rating 3 out of 5]

3.5☆

[Annelies · Rating 4 out of 5]

Om te kunnen slapen moet je gelukkig zijn.

[Aafke]

'Ik wilde niet op mijn plek blijven, ik was ambitieus. Ik wilde in alle richtingen groeien als een boom die zijn takken naar alle kanten uitstrekt. Ik stond er niet bij stil dat een boom in de duisternis onder de grond even ver moet reiken als in de lucht erboven. Is het wortelstelsel niet even omvangrijk als de bladerkroon, dan waait hij gemakkelijk om.'

[Chris · Rating 4 out of 5]

Heel interessant boek over slaap; niet kunnen slapen, wat slapen eigenlijk voor ons lichaam en brein doet, slapen ondanks alle drukte van de moderne wereld en nog veel meer. Interessant onderwerp beschreven door één van Nederland’s fijnste schrijfsters

[SylvieMarie · Rating 5 out of 5]

Ja, heerlijk helder geschreven, fijn opgebouwd en persoonlijk

[Hessel · Rating 5 out of 5]

Mooie holistische kijk op slapeloosheid en op mogelijke oplossingen

[Caya · Rating 4 out of 5]

Hele grote aanrader voor iedereen die moeite heeft met slapen of er gewoon geïnteresseerd in is! Het is super interessant en ik denk dat iedereen er voor zichzelf wel wat goede tips uit kan halen. Het is absoluut geen praktisch handboek voor betere slaap, maar Bregje Hofstede legt goed uit waarom je daar ook niks aan zou hebben. Verder is het heel leuk geschreven, waardoor je er snel doorheen leest en staat het vol met interessante werken voor als je meer over slaap wil lezen.

[Paul Sutter]

In the Shakespearean play Hamlet, Hamlet speaks the immortal words, “To sleep perchance to dream.” Though he may not have been discussing the true act of sleeping the entire night, the thought of sleeping and dreaming seem synonymous.
In the book IN SEARCH OF SLEEP (AN INSOMIAC’S GUIDE TO UNDERSTAND THE SCIENCE, PSYCHOLOGY, AND CULTURE OF SLEEPLESSNESS,) Bregje Hofstede looks into the world of sleep and how puzzling it can sometimes be. The idea for the book came about because the author says that for the past decade, she had suffered from insomnia. There are so many variables in this process as one imagines.
It is not about simply closing one’s eyes and hoping for the Greek God of sleep Morpheus to come and pay one a visit, or Mr. Sandman to come as we often used to try that ploy with children. As the titles implies, there is science to sleep, and by understanding it, may allow us to come to deeper grips with the elusive quest to sleep soundly all night long.
Early in the books she talks about watching animal videos when she couldn’t sleep at night. All animals sleep, and she mentioned that otters were her favorite animal. She says they float on their backs in the water, paws folded across their chests. The fur on their stomachs clumps together in wet strands. When they sleep in pairs they hold hands so as not to drift apart. If there is a pup, it is stretched out across the mother's stomach, the pup sleeping, soothed by its mother’s breathing. She further adds that some animals even sleep standing up.
This is fascinating unto itself, but so is the research she got into to discover what is causing nightly sleep interruptions in humans. Of course the environment does play a major part in nighttime difficulties. And what we experience in that environment may be at the core. Those who have a lot of anxiety and worry in their lives, may be affected dramatically. If there is heartbreak, financial worries, and personal relationship issues, that may be at the core of sleep disorders.
The author delves into all facets of societal concerns, as there other circumstances involved. Eating too close to bedtime in terms of larger meals, caffeine, and too much light around can trigger issues with sleep as well.
The thoroughness of the book, gives the reader an extensive overview of sleep or lack of, including many things people may never suspect such as loneliness and lack of companionship. Reading this book may not totally cure all insomnia, but it is a step in the right direction, giving one a starting point to assess, challenge, and change whatever is lacking or missing in one’s life. Hopefully by banking on it, you can also sleep on it.