สยามมหกรรม การเมืองวัฒนธรรมกับการช่วงชิงความเป็นสาธารณะ

by ปรีดี หงษ์สต้น

การเมืองวัฒนธรรมกับการช่วงชิงความเป็นสาธารณะ

ตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 5 จนถึงยุคคณะราษฎรเป็นระยะเวลากว่าหลายทศวรรษที่สยามประสบกับการเปลี่ยนแปลงในหลายๆ ด้าน ไม่ว่าจะเป็นเรื่องการเมือง เศรษฐกิจ สังคม วัฒนธรรม และความคิด ส่งผลให้ผู้นำรัฐสยามต้องการแสดงอำนาจและความเป็นรัฐสมัยใหม่ หรือความ “ศิวิไลซ์” โดยเลือกแสดงผ่านการจัดงานมหกรรมสาธารณะ ซึ่งที่กล่าวถึงในหนังสือเล่มนี้ได้แก่งานสมโภชพระนครครบรอบร้อยปี งานสยามรัฐพิพิธภัณฑ์ และงานฉลองรัฐธรรมนูญ

แต่กระนั้นก็ตาม ทั้งงานสมโภชพระนครครบรอบร้อยปี และงานสยามรัฐพิพิธภัณฑ์ แม้จะเรียกว่าเป็นงานมหกรรมระดับชาติ แต่ผู้ที่ได้รับเชิญให้มีส่วนร่วมในงานไม่ได้รวมถึงราษฎร ซึ่งพวกเขาทำได้แค่เพียงเป็นตัวประกอบภายในงาน และกลายเป็นส่วนหนึ่งของการแสดงงานมหกรรมในฐานะ “ผู้ถูกดู” มิใช่ "ผู้ดู"

ความเป็นสาธารณะแบบที่รวมเอาราษฎรเข้ามาอยู่ด้วยนั้น เกิดขึ้นหลังพ.ศ. 2475 ในการจัดงานฉลองรัฐธรรมนูญ ในที่สุดแล้ว หนังสือเล่มนี้ได้ฉายภาพให้เห็นงานมหกรรมของสยามที่ควรเป็นงานเฉลิมฉลองครั้งใหญ่แต่ละช่วงเวลา ได้กลับกลายเป็นการช่วงชิงพื้นที่ทางการเมืองของรัฐในแต่ละยุคสมัยด้วยเช่นเดียวกัน

Genres: History

176 pages, Paperback

Published June 1, 2019

Reviews

[Cephalopodophil. · Rating 4 out of 5]

“สยามมหกรรม” เป็นหนังสือประวัติศาสตร์ที่อ่านเพลิน เต็มไปด้วยกรอบคิดเกี่ยวกับการเมืองวัฒนธรรมโดยเฉพาะการเมืองทัศนาในสถาปัตยกรรม การวิเคราะห์การเมืองวัฒนธรรมว่าด้วยความเป็นสาธารณะในยุคสมบูรณาญาสิทธิราชย์ไปจนถึงยุคประชาธิปไตยในงานเฉลิมฉลองผ่านหลักฐานลายลักษณ์อักษรและหลักฐานภาพถ่าย ทำให้เห็นภาพรวมของการช่วงชิงนิยามของประชาธิปไตยผ่านความสาธารณ์ในพื้นที่สาธารณะซึ่งสะท้อนสปิริตของประชาธิปไตยในรัฐประชาชาติ ณ ช่วงเวลาแรกเกิดของแนวคิดประชาธิปไตยไทยได้เด่นชัดขึ้น

การศึกษาประวัติศาสตร์ของพื้นที่สาธารณะทำให้เห็นว่าการเมืองวัฒนธรรมมีพลังในการนิยามความหมายของรัฐธรรมนูญนิยม ไม่แพ้ตัวบทกฎหมายหรือสถาบันทางการเมือง