Türkiye Ekonomisinin Yapısı: Sorunlar Kırılganlıklar ve Kriz Dinamikleri

by Özgür Orhangazi

Özgür Orhangazi, neoliberal dönemde Türkiye ekonomisinin geçirdiği düşünümü yakından inceliyor; yapısal sorunlarına, kırılganlıklarına, kriz dinamiklerine ışık tutuyor.

Elbette “sıfırdan” başlamıyor. Arka planda dünya ekonomisinin Keynesçi düzenlemelerden neoliberalizme geçişi var. Bu büyük dönüşümün korumacı, planlamacı, müdahaleci Türkiye ekonomisine taşıdığı etkiler, şoklar söz konusudur. Kitap, dünyada ve Türkiye’de bu geçmişin aşamaları incelenerek başlıyor.

Orhangazi, neoliberal dönemin kritik bir aşamasına özel önem veriyor: Sermaye hareketlerinin serbestleştiği 1989... Sonraki yıllar, ağırlaşarak bugüne taşınan kırılganlıkların, bozulmaların öyküsüdür.

Bu öykü, ekonominin dış kaynaklara giderek artan bağımlılaşması içinde seyrediyor. Çarpıcı sonuçları, uzantıları ayrıntılı olarak izleniyor; çözümleniyor: Dört “kayıp” yıl, krizler, dış açıklar ve borçlar, inşaat odaklı büyüme, “erken sanayisizleşme”, artan proleterleşme içinde ücret payının seyri...

Dünya ekonomisinin merkezinden kaynaklanan finansal çevrimlerin Türkiye’ye yansımasının 2013-2019 bilançosu, kitabın sonunda yer alıyor. AKP iktidarı, dış çalkantılara karşı savunma araçlarını yitirecek; adım adım ekonomiyi 2018’in döviz krizine, küçülen bir ekonomiye taşıyacak; politika seçenekleri arasında çaresiz kalacaktır.

Özgür Orhangazi’nin kitabı, bence, Türkiye ekonomisinin yakın geçmişini, neoliberal dönemin açmazlarını, sorunlarını kavramak isteyen herkes için çok önemli bir kaynak olacaktır.
Korkut Boratav

268 pages, Paperback

First published January 1, 2020

Reviews

[Simge · Rating 4 out of 5]

Çalışma kimi yerde beni "Keşke kitap yeterlilikten önce basılmış ve ben de bu kitabı o zaman okumuş olsaydım." diye düşündürdü. Türkiye'de yaşanan makroekonomik gelişmeleri dünden bugüne izlemek açısından rehber niteliğine sahip, hatta zaman zaman bilgi tazelemek için dönülmek istenecek bir kitap olmuş. Aynı zamanda bu kitapla birlikte Türkiye ekonomisi ile ilgili daha çok okuma yapma isteğim de ortaya çıktı, ilerleyen zamanlarda bu okumalara tekrar döneceğim.

[Özgür Baltat · Rating 4 out of 5]

Türkiye ekonomisinin yapısını, yakın tarihte uygulanan politikaları ve ekonomiyi bugünlere getiren tercihleri inceliyor. Kitap oldukça anlaşılır bir dille yazılmış. Büyük çoğunluğun krizin nedenini dış mihraklar, çözümünü de sokakta sahte dolar yakma eylemlerinde bulduğu günlerde, iktisat uzmanı olmayanların da bu kitabı okumasının önemli bir açığı kapatacağını düşünüyorum. Çünkü aynı zamanda muhalif kesim de sorunu her yönüyle kavramayan, nedeni basitleştirerek, sadece demokrasi eksikliği, yolsuzluk ve kayırmacılık veya yapısal reformların yapılmaması gibi klişelere indirgiyor. Zaten, ekonomiyi bugünlere getiren iktidardan çok, muhalefetin de topluma ucuz laflar dışında bir ekonomik model önerisi, reformu getirememesi asıl üzücü olan.

Özetle ekonomik krizi, neoliberal politikalar sonucu, özellikle 2000’lerden itibaren dış sermaye girişlerine bağımlı, borç artışına dayanan, inşaat odaklı büyüme modelinin yapısal krizi olarak açıklıyor.

[deniz · Rating 5 out of 5]

Özgür Orhangazi'nin bu eserinin en önemli yanı, medyadan siyasete ana akım iktisadın dominant olduğu dönemde alternatif bir kriz anlatısını sunmasıdır. Kitap, "rasyonel" politikaların aslında ne denli zararlı olduğunu detaylı bir biçimde açıklayarak, sermaye akımlarının yarattığı "finansallaşan" ekonominin üretim ve istihdam üzerindeki negatif etkisini yalın bir dille anlatıyor. Marksist iktisat teorisinin kârlılık üzerine analizlerini günümüz Türkiye'sine uyarlayan Orhangazi, AKP'nin yücelttiği inşaat merkezli kalkınma programının ucuz kredi ve iş gücüne ne denli bağlı olduğunu gösteriyor.

Kitap, her ne kadar Türkiye ekonomisinin son dönemindeki gelişmeleri açıklamak üzerine odaklansa da, ilk ve son bölümlerindeki görece teorik ve dünya ekonomisi üzerine yapılan analizler bence kitabın asıl içeriği kadar değerli. Kitap aynı zamanda Türkiye'nin bu ekonomik dalgalanmaları yaşayan tek ülke olmadığını da birçok noktada bizlere aktarıyor.

[MyReadingLog · Rating 4 out of 5]

Güncelin gerçek bir tasvirini çizen bir durum tespiti. Çizilen çerçevede, (1) yabancı sermaye girişinin büyümeyi artırdığı tezi ve (2) tasarruf açığının yabancı sermaye finansmanıyla kapatıldığı tezinin reddinin iktisadi analiz yöntemleriyle argümante edilmesi gerekirdi.