Alles wat er was

by Hanna Bervoets

Acht mensen komen op een zondag in een schoolgebouw samen voor de opnamen van een wetenschapsprogramma. Maar die worden nooit gemaakt. Want plotseling klinkt er een knal. Op bevel van de autoriteiten gaan ramen, deuren en gordijnen dicht. En ze blijven dicht. Eerst dagen, dan weken.

Door de ogen van tv-redactrice Merel zien we hoe de groep probeert zich staande te houden in een nieuwe wereld. Een wereld van duisternis en isolement. Van slapen op een gymmat en tien korrels rijst per dag. Naarmate de voedselvoorraden verder slinken, lopen de spanningen tussen de schoolbewoners steeds hoger op. Als alles wat er was er niet meer is, wat is dan nog de waarde van liefde, loyaliteit en vriendschap?

Genres: School, Fiction, Dutch Literature, Literature, Read For School, Dystopia, Science Fiction

283 pages, Paperback

First published January 1, 2013

About the author

Hanna Bervoets (1984, Amsterdam) is one of the most acclaimed Dutch authors of her generation. After earning her Bachelors degree in Cultural Studies and a Masters in Journalism & Research she published nine novels, several screenplays, plays and a short story collection. She also writes essays and reviews on media, tech, popular culture and (queer) representation.

Bervoets received numerous nominations and awards for her work. In 2017, she was granted the prestigious Frans Kellendonk Prize for her entire body of works. Her novels are being translated in many languages and were adapted for film and television. Excerpts and short stories were published on international platforms such as Five Dials and The Guardian.

During the spring of 2018 Bervoets was a resident at Writers Omi at Ledig House, New York, where she worked on her novel 'Welcome to the Kingdom of the Sick': an adventure story on chronic illness. 'Welcome to the Kingdom of the Sick' became an instant bestseller when it was published in 2019.

In 2021 her novella 'The Things we saw' was published for Dutch Book Week in a first print run of 650,000 copies. Picador published it in May 2022 in the UK, HarperCollins in the US as 'We had to remove this Post'.
In 2022 Bervoets won the J.M.A Biesheuvel award for her latest short story collection, 'A modern desire'.

Hanna Bervoets works and lives in Amsterdam, with her girlfriend and two guinea pigs

Reviews

[Katrin · Rating 1 out of 5]

in het begin van get boek dacht ik "nou dit kan nog wel eens interessant worden" in het midden van het boek dacht ik "dit wordt echt kapot saai" en toen ik het einde had gelezen was ik echt helemaal klaar met dit boek en wilde ik het uit het raam gooien en uit het raam schreeuwen dat niemand dit boek ooit moet gaan lezen. Ik heb dat maar niet gedaan want mijn moeder zou boos worden dat ik het raam kapot heb gemaakt, het zou vreselijk koud in mijn kamer worden en ik had het boek geleend bij de bieb dus ja....

De persoon waarin ik me het meest in kon leven was Lotte en dat zegt wat wanr die was aan het begin van het verhaal meteen weggerend was uit de school (precies wat ik ook zou doen alleen dan niet om naar mijn kinderen en man te gaan maar gewoon uit pure nieuwschierigheid. Ik zou willen weten wat er buiten zo erg was en ik zou niet in de school dood willen gaan, zonder eten en zonder dat ik die mensen goed ken) dus het hele verhaal was ik aan her lezen met de frustratie dat die andere ook weg moesten rennen! en dat ik wilde weten wat er nou buiten zo erg is.

Ik raad dit boek niet aan om op vrijwillige bazis te lezen alleen als het je opgedragen wordt (zoals bij mij ik moest het voor nederlands lezen) anders moet je het gewoon lekker in het schap bij de bieb stof laten vangen.

[Yaëlle · Rating 4 out of 5]

Wowowow wat was dit. Wat heb ik net gelezen. Wat een gigantische mindfuck.
Oké, nu mijn daadwerkelijke review:

Ik vond dit een verbazingwekkend goed boek. Het was heel spannend en er zaten veel onverwachte wendingen in. Soms was het lastig te begrijpen omdat alle dagen door elkaar stonden. Naar het einde toe vond ik het boek heel verwarrend worden en vroeg ik me vaak af: Wat heb ik nu weer gelezen? Voornamelijk omdat de gebeurtenissen zo bizar waren, maar ook omdat het niet duidelijk werd beschreven. Het open einde vond ik dus ook niks. Ik snap niet goed hoe het nou is afgelopen. Ik vind het ook jammer dat de knal zelf en de eerste dagen erna niet worden beschreven. De knal wel, een klein beetje. Uitvoeriger zou erg interessant zijn geweest. Maar richting het einde van het verhaal zat ik wel helemaal in het boek. Eerder ook al wel, maar toen nog meer. De gebeurtenissen werden zo bizar en ik wilde heel graag doorlezen om alles te weten te komen. Het vage einde was dus best wel een teleurstelling. Maar ondanks alles een heel goed boek! Ik las dit boek voor school en meestal vind ik die boeken dan totaal niet leuk, puur door het steeds stoppen om aantekeningen te maken, maar dat heeft bij dit boek gelukkig geen sporen nagelaten.

[Nora (NoraLeest) · Rating 5 out of 5]

Wat een ontzettend spannend en zenuwslopend verhaal. Ik heb hem in één ruk uitgelezen omdat de schrijfstijl zo bijzonder was en de spanning op elke pagina voelbaar was.

In dit boek volg je acht mensen die na een apocalyptische knal samen opgesloten zitten in een schoolgebouw, aan de lezer verteld vanuit het perspectief van Merel. Dit is een boek over overleven en niet weten hoe je door moet gaan.

Aan de hand van de recensies en gemiddelde rating was ik lichtelijk bang dat ik teleurgesteld zou zijn, maar door mijn verwachtingen was dit boek juist…. helemaal het einde 👀 (pun intended)

Ik kan niet goed uitdrukken wat een enorme indruk dit op mij heeft gemaakt. Dit is PRECIES het type boek dat ik helemaal geweldig vind. Whew.

[Marcia · Rating 4 out of 5]

Alles wat er was is een beklemmend verhaal met een realiteit die zomaar eens de onze zou kunnen worden. Ontzettend pakkend geschreven en met een vleugje maatschappijkritiek - nu al één van de toppers die ik in 2016 las. Ik heb er stiekem trouwens wel een nachtje van wakker gelegen..

Mijn complete recensie lees je op Boekvinder.be.

[Daniella · Rating 3 out of 5]

Wtf heb ik gelezen?

Ik ben zo in de war dat ik ook echt even niet weet welke ‘rating’ ik dit boek geef. Ik ben toch gegaan voor 3 sterren, omdat de schrijfstijl geweldig was. Ik heb zoveel prachtige en rake zinnen uit dit verhaal kunnen halen.

Ook ga ik altijd goed op een schrijfstijl die dingen soms wat vaag beschrijft. Je moet verder lezen om er achter te komen dat iets niet ‘letterlijk’ zo is. Echter, dit boek sloeg alles. Ik begrijp helemaal niks, maar ook weer alles. Denk ik?

[Ande · Rating 4 out of 5]

what the fuck

[Kruimel · Rating 3 out of 5]

Zo'n boek dat je met meer vraagtekens dan antwoorden achterlaat. Ik ben er nog niet uit of ik dat geweldig vind of eerder een domper.

[Eva · Rating 4 out of 5]

Pretty sure I was tripping during the last chapters of this book :O

[Annabel · Rating 3 out of 5]

Wat een lastig boek om te omschrijven. Het is manier van schrijven die ik nog nooit eerder heb meegemaakt. Aan de ene kant vond ik het goed ontzettend goed, maar aan de andere kant misschien wel het minst leuke boek dat ik ooit gelezen heb. De sterren voor dit boek zijn dan ook puur om het neutraal te houden. Om dit goed duidelijk te maken: het is geen gemakkelijk boek. En ik heb het gevoel dat ik nog een aantal aspecten misschien niet snap of gemist heb op een of andere manier. Ik had vooral bij het einde een heel dubbelzinnig gevoel. Een ding is zeker. Het zet je 100% aan het denken.

Hanna Bervoets stelt door middel van het verhaal onbewust allemaal situaties en vragen aan de lezer die je zelf moet invullen. Zo is bijna elke belangrijke scène in het boek open voor wat de lezer denkt dat er precies gebeurd is. Op zich vind ik dit redelijk verwarrend. Ik ben zelf een redelijk creatief persoon en ik heb het gevoel dat ik sommige scènes helemaal verkeerd heb ingeschat. Terwijl dit misschien helemaal niet zo is. Naar mate het boek vordert wordt alles zo onduidelijk, en ik vind het erg knap dat Hanna Bervoets dit heeft kunnen creëren. Het duurde zelfs even voordat ik doorhad DAT ik het onduidelijk vond. Je ziet bij mijn review hier heel duidelijk dat ik er nog steeds niet helemaal uit bent. Zeer verwarrend.

Het is zeer duidelijk dat dit boek niet geschreven is voor onervaren lezers. Het verhaal springt constant van tijd, en is niet zoals elk ander recht voor zijn raap boek.

"En opnieuw overviel me het gevoel dat ik ‘ochtends ook had gehad. Het gevoel dat er iets niet klopte, dat er een volgorde omgedraaid was waardoor de dingen nu niet logisch op elkaar aansloten. Je kijkt omlaag en vermoed dat je je sloffen verkeerd om aanhebt Je trekt ze uit, verwissel;t ze. En vervolgens zit je linkerslof rechts"

Wat vond ik goed:
- Onderlinge conflicten en relaties onder de personages.
- Beschrijving van wanhoop en honger.
- Naarmate de tijd vordert en hoe hongeriger iedereen is; de 'waziger' de dagen beschrijven worden. (en dit is heel subtiel gebracht)
- De psyche van de hoofdpersonage aan het eind. (vooral bij het uiteindelijke kannibalisme)

Wat vond ik minder:
- Abrupte einde; ik had een wending verwacht. Niet zoals nu kannibalisme en dan einde verhaal. Ze is er nog steeds, wat was er überhaupt met de wereld aan de hand?
- Het heen en weer schieten in de tijd. Erg verwarrend.
- De enorme vrijheid die de lezer krijgt voor interpretatie.

Ik heb toch besloten na deze evaluatie mijn sterren van 4 naar 3 te veranderen. Ik ben benieuwd wat anderen vinden die dit boek hebben gelezen!

[Beatrix · Rating 4 out of 5]

In 'Alles wat er was' volgen we het verhaal van acht mensen die opgesloten zijn in een basisschool nadat ze samengekomen zijn om te vergaderen over een wetenschapsprogramma. Terwijl ze daarmee bezig zijn worden ze overvallen door een enorme knal en zijn ze gedwongen om de instructies van de autoriteiten op te volgen. Wanneer je als lezer het boek openslaat beginnen we op dag 91, verteld vanuit het perspectief van Merel.

"Ik weet niet helemaal zeker wie de nieuwe situatie als eerste de nieuwe situatie noemde. Maar ik denk dat het Natalie was. Het moet de elfde, twaalfde dag geweest zijn, in ieder geval ná het avondeten. Een half pakje schoolmelk en een sprits. Dat was het toen."

Hanna Bervoets kiest er in 'Alles wat er was' voor om af te wijken van een chronologische vertelstijl. De verwarring en de verwoede pogingen van Merel om controle en grip te krijgen op de situatie worden daardoor als lezer alleen maar nog duidelijker voelbaar. Je wilt een kader, houvast, en iets om ergens te kunnen aarden, maar in plaats daarvan verlies je samen met Merel steeds meer het contact met alles wat er was. Voor de beste leeservaring zou ik je aan willen raden om verder geen recensies of besprekingen te lezen, maar je gewoon mee te laten voeren en het te gaan ervaren. 🙌

'Alles wat er was' is een bijzondere dystopische roman, meeslepend, vol vragen en met een vleugje maatschappijkritiek. Het is benauwend en zelfs beangstigend hoe invoelbaar het gevoel van vervreemding gedurende deze leeservaring wordt. Ik ontving dit boek als corona-attentie van Uitgeverij Pluim (waarvoor dank!) maar heb hem even wat langer laten liggen omdat ik graag wil dat mijn fictie fictie blijft.😇 Eerder was ik al enorm onder de indruk van 'Welkom in het rijk der zieken' en na het lezen van 'Alles wat er was' vind ik dat ik mezelf nu officieel een Hanna Bervoets-fan mag noemen.😌 

[Annadwolf · Rating 3 out of 5]

Ik schrijf graag op wat ik het liefste las: ‘Goed. Dit is wat ik wil dat je nu doet: lees het verhaal hierboven nog een paar keer over en sla het op, ja, sla het héél goed op zodat je het herkent wanneer je het tegenkomt. En wanneer dat gebeurt, houd dan halt, draai je om, en denk aan wat ik je nu zeg: het verhaal is niet waar. We vertelden het alleen omdat we niet wisten wat wel waar was. En om vreemd gedrag normaal te doen lijken, om anderen en onszelf te begrijpen. Maar begrijpen is jezelf ervan overtuigen dat je weet hoe iets in elkaar zit. Wie zegt dat hij begrijpt, is blind voor het feit dat hij het verhaal zelf heeft gemaakt. Ik beweer dus niet dat ik begrijp wat liefde wél is, maar het lijkt waarschijnlijk op iets als dit: / je ziet een ander,’ (237)

[Inga Reads]

Wtf, dit is echt de raarste shit die ik ooit heb gelezen.
Idk een rating.
Dit boek was gwn te absurd

[Robin van der Weiden · Rating 4 out of 5]

Goed boek. Genoot echt van de kleine anekdotes over Nederlandse gewoontes en gebruiken tussen het verhaal door. Verder sterk verhaal dat de mysterie over wat er precies gebeurt hoog houdt.

[Fleur Doolaard · Rating 5 out of 5]

In één ruk uitgelezen

[Gerrianne · Rating 2 out of 5]

Ik ben zonder voorinformatie in dit boek begonnen. Geen recensies of zelfs de achterflap gelezen.
Mede daardoor vond ik het boek in het begin nogal rommelig geschreven.
Het boek vertelt het verhaal van Merel die een verslag van haar situatie bijhoudt in een gevonden agenda.

Op een zondag zijn er televisieopnames in een basisschool. Op een gegeven moment is er een knal. Een apocalyps-achtig iets. We krijgen alleen het verhaal van de mensen in de school te lezen, wat daarbuiten gebeurt blijft een raadsel.
Op het moment van de knal zijn er 8 mensen in het gebouw aanwezig. Natalie, haar zoontje Joerie, meester Kaspar, Barry, Lotteke, Leo, Kaylem en Merel. Zij moeten met elkaar zien te overleven tot ze gevonden worden door andere overlevenden.
De school wordt systematisch doorzocht naar eten en andere benodigdheden. Tijdens zo'n zoektocht vindt Merel een agenda. In die agenda houdt ze een soort van dagboek bij.

Het verhaal wordt niet in chronologische volgorde geschreven. Het begint op dag 91 na de knal, het hoofdstuk erna vertelt over dag 5. Vervolgens gaat het in wisselende volgorde door tot dag 145.

************** SPOILER ALERT ****************************************






Ik vond het boek erg boeiend om te lezen en was er ook zo doorheen. Ik las het boek op mijn e-reader en aan het eind van het verhaal heb ik nog gecontroleerd of het wel echt het einde was. Zo'n vervelend einde vond ik het. Ik lees toch liever boeken die goed eindigen. Aan dit boek hield ik een rotgevoel over.
Stuk voor stuk gaat iedereen weg of dood en blijft Merel als laatste over.

Het laatste hoofdstuk beschijft de laatste dag van Merel. Leo is weggegaan om te kijken of hij hulp kon vinden voor hem, Merel en haar ongeboren kind. Hij zou hoe dan ook binnen twee dagen weer terug zijn. Nu, op de 145e dag na de knal was hij al 8 dagen weg.
Merel schrijft terwijl ze de overige buisjes met antidepressiva van Leo in een keer leeg heeft gegeten en wacht tot ze gaat 'slapen' en wakker wordt als de kou weg is. Triest.

[Jen Minkman · Rating 5 out of 5]

Wauw, wat een geweldig boek zeg. Niet echt opwekkend (integendeel zelfs) maar heel erg goed. Het is een post-apocalyptisch boek (zeven mensen zitten opgesloten in een schoolgebouw en mogen er niet uit tot er een signaal wordt gegeven door de overheid - en dat signaal komt dus maar niet). Hoewel het een futuristische roman zou kunnen worden genoemd, gaat het hier eigenlijk toch vooral om de relaties tussen de zeven personen die opgesloten zitten. Heel spannend en heel psychologisch. Het verhaal wordt niet chronologisch verteld, hetgeen nog aan de spanning bijdraagt. Soms zit je op de tijdlijn op dag 22, dan weer op dag 94, maar het loopt wel naar elkaar toe naarmate het eind van het boek nadert (dus het begin van het verhaal loopt in op het eind van het verhaal). Er hangt een heel beklemmende sfeer in het boek, en dat heeft niet alleen te maken met de uitzichtloze situatie waarin de hoofdpersonen zitten. Alles wordt verteld vanuit Merel, de ik-persoon in het boek, en dat maakt naar mijn mening het einde van het boek wel iets zwakker dan ik had gehoopt, maar toch niet zo erg dat ik er een ster afhaal. Ik vond dit gewoon echt een briljant boek. Het had op mij een beetje hetzelfde effect als 'Huis Clos' van Sartre, of 'This is not a Test' van Courtney Summers. Top!

[Rowie · Rating 5 out of 5]

Ik had al een tijdje de behoefte om Nederlandse literatuur van een vrouwelijke schrijfster te proberen. Ik weet nog goed hoe ik Een Roos van Vlees van Jan Wolkers las en het idee kreeg dat hij het schreef om zijn perverse ideeën kwijt te kunnen. Alsof het geschreven was om te choqueren.

In Alles Wat Er Was gebeuren ook dingen die alles behalve beschaafd te noemen zijn. Maar het verhaal sleept je mee, laat je voelen. Het plot vraagt erom. Je ziet het gebeuren en wordt meegesleept. En de weg daar naartoe gaat minder snel dan met een mat van de trap afvallen.

Dit boek gaat over tussen de regels doorlezen. Vooral het laatste hoofdstuk is meesterlijk in elkaar gezet. Vanaf de tweede helft wisselt dagdromen zich af met de realiteit.

Het is ook een heerlijk boek om zelf over te fantaseren. Ik had zo mijn eigen theorieën over de eigenaar van het gele kokertje. Het boek zorgde ervoor dat ik tijdens het lezen eigen eindes verzon. En het ook niet erg vond als die niet uitkwamen.

Ik wil zeker nog meer lezen van Hanna Bervoets. En had dat eigenlijk al veel eerder moeten proberen.

[Annika]

Dit is zo'n boek waarvan ik tijdens het lezen en op het moment dat ik hem uit heb niet weet of ik het nou goed vond of niet. Ja en nee. Het concept is tof, en het is zeker niet slecht uitgevoerd, maar het had iets dat me niet beviel. Ik vond het grootste deel niet perse goed geschreven, maar sommige stukken dan juist weer wel. Ik vond de schrijfstijl soms niet prettig, want het grootste gedeelte was redelijk simpel taalgebruik, maar soms kwam er dan ineens een archaïsch woord of stuk. Het verhaal bekritiseert het leven als mens in de huidige samenleving en soms deed het dat heel goed, maar soms vond ik het irritant of betweterig overkomen. Misschien komt het omdat het lijkt alsof de hoofdpersoon tegen jou, de lezer, praat. Zou ik hem aanraden? Ik weet het niet, dus ik denk van niet?

[Dana · Rating 4 out of 5]

Veel vragen, maar volgens Val hoort dat bij het post-modernisme. Ik had een heel ander boek verwacht dus geen verwachtingen maar wel elke keer weer zin om verder te lezen in hoop op antwoord op vragen (die je dus niet krijgt).

[Valerie Van Reeuwijk · Rating 5 out of 5]

Wát een boek. Ik kan niet wachten om hierover te praten op mijn mondeling in juni!

[Lieke Polak · Rating 4 out of 5]

Pfoeh, heel goed maar mega griezelig. En dat terwijl mijn leerlingen uit klas 3 dit lezen!!! Ik doe vannacht geen oog dicht 🫨

[Stef Smulders · Rating 3 out of 5]

Na 'Lieve Celine' vond ik dit een tegenvaller. De situatie is gekunsteld en de gebeurtenissen zijn onwaarschijnlijk (iedereen blijft wekenlang braaf wachten terwijl er geen informatie meer binnenkomt, ze kijken niet eens naar buiten?) Kan me niet goed identificeren met de afstandelijke hoofdfiguur. Aan het eind komt alles opeens in een stroomversnelling maar dat is voor mij te laat. Teveel geOH op de weg ernaar toe, ik werd vooral kriegel van alle postmoderne tegeltjeswijsheden, zoals: "Collectieve tevredenheid wint het altijd van morele standaarden.", "altruïsme is egoïsme in schaapskleding", "Hopen op iets wat je niet hebt is minder erg dan kwijtraken waar je ooit op hoopte", "zelfbedrog leidt meestal tot genoegen", "Missen is: dat de afwezigheid van iemand ondraaglijker is dan zijn aanwezigheid", "Stilte: het geluid van alles wat er niet meer is". Ja, duh! Inlijsten en verkopen bij de Blokker!

[Marieke Camps · Rating 4 out of 5]

Wow jezus. Het boek, de stijl, de woorden liggen op een lijn met de krimpende situatie in het boek. Van een helder, maar gemaakte schrijfstijl, naar een vervreemdend, erg postmoderne wartaal. Je rolt zo door het boek heen, dwars door de prachtige(!) omschrijvingen en o zo genuanceerd verwoorde gedachtes die iedereen heeft, maar niemand helder in woorden kan omzetten. 4 sterren voor dit boek. De 5e, nog lege ster is voor alle vragen die overblijven op de laatste witte bladzijde.

[Iris van den Akker · Rating 2 out of 5]

'In het begin hadden we elektriciteit. Dat betekende dat er dingen gebeurde wanneer je ergens op drukte. Dat er diep in een apparaat iets ging draaien, een lamp uit- of aanging.'

Ik denk dat mevrouw Bervoets de lezer een beetje onderschat.

[Liz Hartevelt · Rating 1 out of 5]

Raarste boek van 2017 en niet op een goede manier. Wtf. 1.5 ster

[Miriam__FJ · Rating 4 out of 5]

Bunker diary be like

[Tessa Berrevoets · Rating 4 out of 5]

Grimmig, viezig, dystopisch. Laatste hoofdstukken waren echt een trip. Supergoed campingboek!!

[Eva Kampshof · Rating 3 out of 5]

Wat een vaag en raar boek

[Sophie · Rating 4 out of 5]

Een groep mensen zit samen vast in een school nadat er buiten een enorme knal ontstond met een dikke mist tot gevolg. De overheid vraagt iedereen binnen te blijven tot nadere orders.

Het verhaal wordt verteld door de ogen van Merel die een dagboek bijhoudt over de dagelijkse gang van zaken. Daarbij wordt er heen en weer gesprongen in de tijd.

Dit is niet zozeer een science fiction boek, maar eerder een psychologische analyse van hoe de groep reageert op deze situatie. Welke kleinere groepjes vormen zich, wie geeft het op, wie is de leider? Over de kleine rituelen die ontstaan om het leven draaglijker te maken, over het gebrek aan eten, zonder electriciteit en nieuws van de buitenwereld.

Ik was zeer benieuwd hoe het verhaal zou eindigen en in tegenstelling tot de meeste lezers op GR vond ik het einde niet warrig maar wel spannend en op één of andere manier, logisch.

[Christoph Segers · Rating 5 out of 5]

Een zeer goed boek voor een leesclub. Niet te moeilijk (die tijdssprongen zijn echt niet zo ingewikkeld als mensen willen doen geloven), leest als een trein en heeft vooral enkele goede ideeën. Ik vreesde even dat ze de laatste 40 bladzijden zou ontsporen, maar de auteur heeft het verhaal strak in de hand en kan nog verrassen. De topscore die het kreeg in 'De Standaard' is dus verdiend, al was het maar voor dat zeer straffe einde. Lezen is de boodschap!

Update:
En ook bij een tweede keer lezen blijft dit boek beklijvend. Straffe kost en benieuwd wat de anderen van de leesgroep er zullen van vinden.