Les Enfants du vide - De l'impasse individualiste au réveil citoyen

by Raphaël Glucksmann

Des chemins existent pour sortir de l'impasse individualiste. Saurons-nous les emprunter ?



Notre échec est grandiose.
Nous pensions que la démocratie allait s'étendre sur le globe, mais elle est en crise partout.
Nous chantions les bienfaits des échanges, mais la mixité sociale recule et de nouveaux murs s'érigent chaque jour.
Nous avions la religion du progrès, mais le réchauffement climatique prépare la pire des régressions.
L'insurrection populiste et le désastre écologique en cours montrent que le logiciel néolibéral nous mène dans l'abîme.
Pour ne pas tout perdre, nous devons sortir de l'individualisme et du nombrilisme.

Si nos aînés ont vécu dans un monde saturé de dogmes et de mythes, nous sommes nés dans une société vide de sens. Leur mission était de briser des chaînes, la nôtre sera de retisser des liens et de réinventer du commun.

Des chemins existent pour sortir de l'impasse. Saurons-nous les emprunter ?

Genres: Nonfiction, Politics, French Literature, Essays

213 pages, Paperback

First published October 11, 2018

Reviews

[Leo Van Doofy · Rating 1 out of 5]

C'est le livre qui est vidé wesh

[Camille-P]

« De la Déclaration des droits de l'homme et du citoyen, nous ne retenons aujourd'hui que les «droits de l'homme», zappant presque à chaque fois la suite, « et du citoyen». Pourtant, les députés de 1789 n'étaient pas adeptes de la répétition. Ils avaient parfaitement conscience d'écrire l'un des textes les plus importants de l'Histoire humaine et avaient le souci de l'économie des mots. En précisant «et du citoyen», ils soulignaient simplement cette évidence perdue de vue depuis : l'homme et le citoyen ne sont pas identiques bien qu'ils habitent le même corps. »

[Maria · Rating 5 out of 5]

Je recommande vraiment ce livre à tous. Extremement intéressant, bien écrit et avec des arguments bien recherchés et refléchis. Conclusions et propositions assez réalistes aussi, je me trouve en parfait accord avec Raphaël Glucksmann.

[Martine Delannoy · Rating 4 out of 5]

Excellent book I would recommend if you are wondering how you can break out of the current individualistic system to one in which the public good and the role of citizens is valued over money and private interest.

[Xenia Germeni · Rating 4 out of 5]

"Η τάφρος, που διαρκώς βαθαίνει, ανάμεσα στις οικονομικές, πολιτιστικές, πολιτικές ελίτ και τον υπόλοιπο πληθυσμό κλονίζει τα θεμέλια της δημοκρατικής συναίνεσης. Οι λαϊκές τάξεις γυρίζουν την πλάτη σε θεσμούς και αρχές που επικυρωνουν έναν τέτοιο κοινωνικό διαχωρισμό. Και οι προνομιούχες τάξεις πιστεύουν ότι μπορούν να κυβερνησουν τη χώρα τους χωρίς να βγουν από το <αναμεταξύ τους>. Αλλά, τότε, η φιλελεύθερη δημοκρατία δεν δίνει τη θέση της σε μια μορφή επιλεκτικης ολιγαρχίας;"- Raphael Glucksmann, Τα παιδιά του κενού: από το αδιέξοδο του ατομικισμού στην αφύπνιση των πολιτών, μτφ. Βαλια Καιμάκη, εκδόσεις Πόλις, (σ.68)..ΥΓ Ίσως εάν ρωτούσαμε κάποιον αναγνώστη τι κατάλαβε από το βιβλίο να μας απαντούσε δύο πράγματα 1) πρόκειται για ένα βιβλίο που καυτηριάζει την πολιτική Μακρόν, άρα μας λέει για τη Γαλλία, 2) είναι ένα πολιτικό μανιφέστο. Σχεδόν αλλά κάτι ξεχάσαμε. Ο Glucksmann μας εξηγεί ήδη από τον τίτλο για ποιο θέμα θέλει μας μιλήσει. Όχι δεν μιλάει για παιδιά αλλά τους απευθύνεται, ειδικά στη ναρκωμενη γενιά του 68 και πέρα. Μια γενιά που στη γενική αφασία βουτά στο κενό της αδιαφορίας, του ωχαδελφισμου και του σκοταδισμου του ατομικισμού. Ο πολίτης χάνει την σημασία του, και η αφύπνιση των πολιτών χάνεται μέσα σε οθόνες, πληκτρολόγια, chat, έλλειψη παιδείας και ενός γενικού συναισθηματος φόβου. Αυτό που πραγματικά με εντυπωσίασε είναι η αμεσότητα και ο τρόπος δόμησης των επιχειρηματων του Glucksmann, που όσο διάβαζα μου θυμιζε την σωκρατικη λογική και μπουμ επάνω στις λέξεις του ίδιου του Glucksmann, ο οποίος κάνει σαφή αναφορά στο Σωκράτη. Το βιβλίο εύστοχα χωρίζεται σε δύο πράξεις την ατομική. Δηλαδή τη σφαίρα του ιδιωτικού, του προσωπικού και της απομόνωσης. Και η δεύτερη πράξη αφορά το δημόσιο ή τη νοηματοδοτηση της έννοιας "Πόλις". Ο δημόσιος λόγος και ο ρόλος των πολιτών στην Πολιν. Στο τελευταίο κεφάλαιο αναφέρεται σε μια σειρά από προτάσεις που κατά τη γνώμη μου δυνητικά μπορούν να αφυπνισουν τους ναρκωμενους, ωστόσο και πάλι θα πέσουν πάνω στην σκοπελο των οικονομικών συμφερόντων και της εκτεταμένης διαφθοράς, η οποία όσο λυπηρό κι αν ακούγεται είναι αυτή που κάνει business με την εξουσία. Εδώ βέβαια χειροκροτω τον Glucksmann διότι αριστοτεχνικα αναφέρεται σε δύο σημαντικά πολιτικά και ιστορικά κείμενα: 1) στη Ρωμαϊκή Ιστορία (I,59) του Τίτου Λίβιου και πιο ειδικά στον τραγικό θάνατο της Λουκρητίας και πως το τραγικό αυτό συμβάν είχε αντίκτυπο στην αφύπνιση του Λευκιου Ιουνίου Βρουτου, ενός μάλλον "ναρκωμενου" πολίτη και στην μεταμόρφωση του σε "παγκόσμια πεπρωμένο" (όπως το χαρακτηρίζει ο Glucksmann). 2) Στην ενδελεχή χρήση ως εργαλείου επιχειρηματολογιας της αφύπνισης των πολιτών μέσα από το έργο του Μακιαβελι Πραγματεία στην πρώτη δεκαετία του Τίτου Λιβιου. Εδώ έρχεται ο φιλοσοφικός πολιτικός στοχασμός του Μακιαβελι ο οποίος μολονότι έζησε πολλούς αιώνες πριν, δυστυχώς το τότε με το σήμερα μάλλον δεν διαφέρουν αρκετά στην άσκηση εξουσίας, επιβολής δύναμης, θεσμών και διαφθοράς. Τελειώνοντας θέλω να παραθέσω κάτι που με βρίσκει σύμφωνη με τον Glucksmann ωστόσο μάλλον παραμένω ρομαντική και ίσως γραφική σα να συμμετέχω σε συνέλευση Αριστερού κόμματος ή φοιτητικής παράταξης στην Ελλάδα του 21ου αιώνα, όχι γιατί έχω γεράσει-αν και μεσήλικας- αλλά γιατί δεν υπάρχει ένας ικανός Λεύκιος Ιούνιος Βρουτος που θα μπορούσε να με ταρακουνήσει και να αλλάξει τη ροή της Ιστορίας. Και αν το διακύβευμα είναι ο όρος "Αριστερά" -που εδω και λίγες ημέρες παίζει στην agora του Facebook ή του X , ας μην μείνουμε στα ταμπελακια που βλακωδως οι απολιτικ ή φιλελευθεροι "κολλανε" στα κουτάκια τους. Άλλωστε ο ελεύθερος χώρος της ΑΓΟΡΑΣ ήταν πάντα ανοιχτός στο διάλογο και αυτό αποτελεί ανοιχτή και συμμετοχικη δημοκρατία. Παραθέτω λοιπόν: " Η Ιστορία δεν γράφεται από θεούς. Ούτε διέπεται πλέον από εγγενεις αλανθαστους νόμους. Η ατομικοποιηση της κοινωνίας αποτελεί, σε μεγάλο βαθμό, συνέπεια των επιστημονικων ανακαλύψεων, των τεχνολογικών καινοτομιών και των οικονομικών μετασχηματισμων- εξελίξεις πάνω στις οποίες δεν διατηρούμε παρα ελάχιστο έλεγχο και που μας φαίνονται τόσο περίπλοκες ώστε έχουμε πλέον παραιτηθεί από κάθε προσπάθεια να τις κατανοήσουμε. Οι διαδικασίες αυτές, που μας διαφεύγουν, μας παρουσιάζονται με το όνομα της <παγκοσμιοποιησης> ή της <προόδου> R. Glucksmann (σ 27).

[Tommaso Emiliani · Rating 3 out of 5]

Mixed feelings about this.

The premise is interesting and quite brave - the author aims at challenging right-wing nationalists on the monopoly of the discourse over the right of the state to 'take back control' from unelected bodies and powerful businesses, without however falling into left-wing populism.
The arguments made are stronger whenever they are framed through Glucksmann's background in philosophy. Some of the more accomplished paragraphs illustrate how the decline of democracy in Western post-modern neo-liberalist societies is inherent to an ideological model which has replaced the interest for the community and the public good with the cult of individual, atomised rights; or how the incompleteness of the EU's project is rather a technocratic by-product of Germany's fears of strong politics in the aftermath of the IIWW than a demonstration of its 'authoritarian' grip on the Union.

The book works however way less effectively as a political manifesto. A concrete political project is only sketched at the end of the book and feels too superficial and Manichean - thus falling into the same fallacy the author blames Mélénchon's left-wing populism for. An example is provided by the argument according to which Glucksmann advocates for a radical intervention of the state in the regulation of the influence of the private sector on the political (democratic?) life, especially in the face of the climate disaster. According to the author, the scale of the challenge requires a drastic intervention to curb the influence of powerful interests groups. To support his thesis, Glucksmann recalls the example of the United States, which allegedly fought a civil war to ban slavery in spite of the huge economic interests supporting that ugly business. However, the author seems to neglect that huge business interests were also behind the Northern States' abolitionist crusade, and that the job of the state is precisely to create the conditions for important economic forces to thrive while also working towards the public good, rather than alienating any form of potential support from key actors in its reform plans.

Finally, for a relatively young left-wing intellectual who was raised in a cosmopolite and dynamic Parisian milieu, Gluksmann is a remarkably conservative boomer. His disdain for social media and technology in general feels preposterous and somehow in contradiction with his other idea of creating a 'civic tech' where citizens can exercise their democratic agency more fully.
Even more problematic is the quasi total absence of women from his narration and Weltanschauung. The few female characters are typically used as powerless pawns to trigger reactions and reflections of male actors. Thus, an elderly Ukranian lady hit by a car in Kyiv only serves the purpose to allow the author to go into a tirade on the lack of empathy of capitalistic society. Or the Ancient Roman Lucretia's rape and subsequent shame suicide is quite tastelessly employed to praise the reaction of her male friend Brutus who went on fighting the corrupted Roman monarchy for the sake of the res public. Glucksmann advocates for an ecological revolution, where ecology is understood as a better pattern of the (re)distribution of the resources among the organisms on the planet. But can such a revolution really have any hope to succeed when women are barely acknowledged as agents in the process?

[Ορφέας Μαραγκός · Rating 1 out of 5]

Να 'χαμε να λέγαμε.

Τα αδιέξοδα της ευρωαριστερας σε μια συσκευασία κενολογίας με περιτύλιγμα μίας κάποιας αυτοκριτικής. Τα σωστά σημεία και τοποθετήσεις, κυρίως στο κομμάτι που αφορά την οικολογία, χάνονται στη γενικότερη άρνηση ολικής ανατροπής του καπιταλισμού και στη δηλωμένη πίστη στη δυτική δημοκρατία. Αλήθεια γιατί αποφεύγει τόσο επίμονα να κατονομάσει με το όνομα του το σύστημα διαφθοράς των ελίτ και εξόντωσης των αδυνάτων που τόσο πολύ κριτικάρει; Είναι ο Καπιταλισμός λοιπόν, και εντός αυτού όλοι οι εναλλακτικοί τρόποι διακυβέρνησης δεν μπορούν να έχουν κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα.

Όσο για το νέο κοινωνικό καούν οικ��λογικό συμβόλαιο που προτείνει, αν δεν είμαστε έτοιμοι να έρθουμε σε ρήξη όχι μόνο με τις οικονομικές ελίτ και τις πολιτικές που αυτές εφαρμόζουν, αλλά και με τον ίδιο τον δυτικό καταναλωτικό τρόπο ζωής μας, τότε δεν υπάρχει καμιά πραγματική προοπτική.

1 / 5 γιατί το σωστότερο που θέτει είναι η επιστροφή του Ενεργού Πολίτη όχι μια φορά κάθε τέσσερα χρόνια, αλλά στην καθημερινότητα του ατόμου.

[Laroy Viviane · Rating 4 out of 5]

L'auteur nous expose sa vision de la politique à laquelle il souhaite redonner ses lettres de noblesse. Beau projet et ambitieux. Il part du constat d'un échec de la "gauche" et de l'existence d'un sentiment contemporain de solitude. Par son propre engagement, il veut montrer l'exemple. La politique se doit de faire du lien entre nous ce qui requiert plusieurs mesures concrètes qu'il présente en fin de livre. Mais au-delà de cet effort, je salue tout particulièrement cet intellectuel qui intègre dans la question de la démocratie de l'engagement les émotions et les sentiments. Original dans cette partie du globe. J'ai presque envie de lui dire d'aller voir du côté des penseurs politiques américains comme Rorty ou Nussbaum.

[Ellen Turner Hall · Rating 4 out of 5]

Un argument bien clair. Des questions bien importantes.
Parlons "tomates" - (qui)"ont deja consommé beaucoup de pétrole, pollué les sols et les eaux souterraines quand ils arrivent dans nos assiettes.... Les couts indirects, payé par le citoyen et non par le consommateur, (doivent être ) intégrer progressivement au prix des biens."
Ainsi "les principales entreprises polluantes doivent être les premières mises à contribution."
C'est un bon point de départ.

[Alain · Rating 4 out of 5]

l'analyse est large, socialement, philosophiquement, fouillée, à la fois complexe et, si on se donne la peine d'un peu de concentration, plutôt claire. Les conclusions sont je crois majoritairement partagées. Les propositions me semblent aussi intéressantes, concrètes mais il y manque un élan politique. Je doute que l'on sorte des petits pas de chacun.

[Andrea Lorenzoni · Rating 1 out of 5]

Un saggio molto profondo e molto filosofico, ma un po’ pesante e improponibile a chi è abituato a leggere testi di questo tipo. L’autore non si limita a esprimere la propria opinione sulla società che ci circonda, ma affronta l’argomento in un modo molto didattico. Lo suggerisco solo agli amanti della filosofia.

[Tiffany Starling · Rating 2 out of 5]

J'accordais déjà peu d'interet à Raphael Glucksmann. Le livre ne m'aura pas vraiment permis de changer d'opinion à son sujet.
Les constats qu'il présente m'ont souvent semblés tout à fait juste, mais les propositions restent superficielles et on ne rentre pas vraiment dans le vif du sujet. Déçue.

[Clara · Rating 3 out of 5]

Écrire trop rapide, analyse peu approfondie même si bonnes idées.

[Claudie D · Rating 5 out of 5]

Enfin un vrai programme de gauche :)

[Hugues Le Gendre · Rating 4 out of 5]

Comment l'écologie politique peut nous sauver de l'impasse individualiste ?
Un livre intéressant qui propose une bannière derrière laquelle se rallier pour faire évoluer notre société.

[Marie Chiotti · Rating 3 out of 5]

We can see that this book is annonce of a future candidature