Edebi Zevk Yargısı: Yüksek ve Popüler Edebiyat & Kitsch

by Oğuz Cebeci

Edebiyat eleştirisinin olduğu kadar olağan okuma faaliyetinin de “netameli” ama temel tartışma konularından biri edebi zevktir. Hangi eseri niçin beğendiğini kendisine ya da bir başkasına açıklama ihtiyacı hisseden herkesin karşılaştığı bu sorunun sık sık “kalem savaşları”na yol açtığına da tanık oluyoruz. Bu nedenle, edebiyat yapıtının yaratılması, alımlanması ve eleştirilmesi sürecinin her safhasında canlılığını koruyan gerilimin arkasında yatan tarihsel, toplumsal ve estetik olguları anlayabilmek, beğeni ölçütlerimizi değerlendirebilmemiz için büyük önem taşıyor.

Daha önce Psikanalitik Edebiyat Kuramı, Komik Edebi Türler, Metafor ve Şiir Dilinin Yapısal Özellikleri’yle Türkçe edebiyat kuramı ve eleştiri literatürüne önemli katkılar yapan Oğuz Cebeci, Edebi Zevk Yargısı: Yüksek ve Popüler Edebiyat & “Kitsch” adlı çalışmasında bu defa edebiyatın “ne” olduğu, edebi zevkin tanımlanıp tanımlanamayacağı, bu bağlamda edebiyat kanonu ve okulun rolü, yani müfredat, eleştirmenin yeri gibi meselelerin yanı sıra, “yüksek” edebiyat, “hafif” edebiyat ve “kitsch” konularını, geniş bir literatürü dikkate alarak zengin ve renkli örnekler eşliğinde tartışıyor ve “saha çalışması” niteliğindeki gözlemlerini, deneyimlerini de okurlarla paylaşıyor.

448 pages, Paperback

Published January 1, 2020

Reviews

[Basak Altincekic · Rating 5 out of 5]

Akademik sıkıcılıktan, şahane manevralarla sıyrılmış ufuk açıcı bir kitap. Üzülerek belirteyim ki Dünya Edebiyatı’na hakim olduğumun yarısı kadar bile hakim değilim Türk Edebiyatı’na. Keşke olsaydım aldığım tatmin çok daha fazla olacaktı. Bunu yazıyorum çünkü Oğuz Cebeci konuları hem Türk hem de Dünya Edebiyatı’ndan verdiği örneklerle anlatıyor. Arada kitabı hemen yanınıza koyup küçük küçük araştırmalar yapıyorsunuz, kitaba geri dönüp bilmediğiniz bir dolu bakış açısı keşfediyorsunuz. Yani daha ne olsun? Kısaca ben tavsiye ederim, keyifli okumalar.

[Burak]

Faydalı bir eser. Okurken çok fazla not aldım. Yalnız kitapta kitsch kavramından o kadar fazla söz ediliyor ki kitabın ismi kitsch konulsaydı yadırgatmazdı diye düşündürüyor. Doğrudan edebiyatla ilgili tartışmaların ve kıyaslamaların miktarının artırılmasını tercih ederdim. Kitap melodram ve niteliksiz edebiyat üzerine de nitelikli edebiyata oranla daha fazla derinleşip yapısını özellikle ilk türü incelemek üzeribe kurmuş gibi görünüyor. Çok ilginç bir dipnot bölümü olduğunu söylemeliyim: akışı ve içeriği kitabın doğrudan devamı şeklinde ve puntolar artırılacak olsa kitabın önemli bir kısmı kadar yer gerektirecek gibi.

Melodram... Edebiyatın ve sinemanın duygu klişelerine, basit ezberlere dayanan bu formdan kurtarılması mümkün görünmüyor. Yazarın da dediği gibi en nitelikli yazarların eserleri de dahil olmak üzere melodramı oluşturan, seyirciye duygularına hitap ederek basitçe istediğini vermeye dayalı anlayış edebiyat ve sinema tüketicisinin zaten isteği gibi duruyor.

Kitap seçimini bile kendi yetkinliğiyle yapacak hali olmayan, büyük yayınevleri ve güçlü reklam grupları ne okunacak derse yarışarak onu okuyan ve paylaşan, seçimleri için güvendiği kişilerin otomatik onayına bağlılık ve akıcılık dışında hiçbir kriter edinememiş, bin satan kitaba kapağı değişti diye yüz bin, yayınevi değişti diye milyon sattıran “nitelikli okurlar”ın niteliksiz olana karşı bir odak oluşturacak hali de zaten yok. Yirmi-otuz yıldır beş-on istisna dışında edebiyatımızda okunmaya değer kurgusal bir metin çıkmazken edebiyatı hallaç pamuğu gibi atan, en azından insanlara “onları mutlu etmek” gibi bir şey kazandıran Türk dizilerinin önünde belki de gerçekten saygıyla eğilmeliyiz